Παρασκευή, 29 Μάρτιος 2024

Κεντροαριστερά και ανεργία

Το έθνος-κράτος, λόγω της παγκοσμιοποίησης, έχασε τη δυνατότητα ελέγχου των αγορών. Πώς μπορεί να ανακτηθεί ο πολιτικός έλεγχος;

Το έθνος κράτος έχει όντως χάσει τον έλεγχο των αγορών. Πιο συγκεκριμένα, αδυνατεί να ελέγξει τις κινήσεις των κεφαλαίων εντός των εθνικών συνόρων. Όταν οι κυβερνήσεις προσπαθούν να τους επιβάλλουν σοβαρούς περιορισμούς, κατευθύνονται σε χώρες όπου η εργασία είναι φθηνή, τα συνδικάτα αδύνατα και η εργατική νομοθεσία σχεδόν ανεπαρκής. Με άλλα λόγια, η νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση άλλαξε την ισορροπία δύναμης μεταξύ κεφαλαίου και εργασίας. Ισορροπία δύναμης που επιτεύχθηκε πριν από το άνοιγμα των παγκόσμιων αγορών στη δεκαετία του 80. Στη λεγόμενη «χρυσή εποχή της σοσιαλδημοκρατίας» (1945-1975) παρατηρούμε στην Δυτική Ευρώπη τη διάχυση αστικών, πολιτικών και κοινωνικών δικαιωμάτων από την κορυφή στη βάση της κοινωνικής πυραμίδας. Σε αυτή την περίοδο το κράτος δικαίου, η αντιπροσωπευτική δημοκρατία και το κοινωνικό κράτος απέκτησαν γερές βάσεις. Στη συνέχεια, το κράτος χάνει την αυτονομία του, οι ανισότητες εκτινάσσονται, το κοινωνικό κράτος σταδιακά συρρικνώνεται ενώ ένα σημαντικό κομμάτι του πληθυσμού περιθωριοποιείται.
Η επιστροφή σοβαρών ελέγχων δεν είναι πια εφικτή σε εθνικό, αλλά μόνο σε μεταεθνικό επίπεδο. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, για παράδειγμα, που έχει μια μακρά ιστορία κοινωνικών επιτευγμάτων, θα μπορούσε να επαναφέρει έναν σχετικό πολιτικό έλεγχο - αν βέβαια προχωρήσει γρήγορα σε μια πολιτική και κοινωνική ενοποίηση σοσιαλδημοκρατικού τύπου. Αυτό είναι δύσκολο και λόγω της γερμανοκρατούμενης Ευρώπης και λόγω του ότι το παγκόσμιο νεοφιλελεύθερο πλαίσιο απαιτεί οι ευρωπαϊκές οικονομίες να παραμείνουν ανταγωνιστικές. Παρόλ' αυτά μια ενωμένη Ευρώπη θα έχει μια σχετική αυτονομία που ένα ευρωπαϊκό έθνος-κράτος (κυρίως στην περιφέρεια της Ευρωζώνης) δεν μπορεί να έχει. Μια ενωμένη Ευρώπη μπορεί να καταστεί ένας σοβαρός παίκτης στην παγκόσμια οικονομική αρένα. Σ' αυτή την περίπτωση, μπορεί να αμβλύνει σημαντικά την τωρινή ασυδοσία του πολυεθνικού (κυρίως χρηματοπιστωτικού) κεφαλαίου.

Η ανεργία είναι το «νούμερο ένα» πρόβλημα των σύγχρονων δυτικών κοινωνιών. Μπορεί να αντιμετωπισθεί με τις κλασικές επιδοματικές πολιτικές;

Η ανεργία είναι όντως το κύριο πρόβλημα όχι μόνο των δυτικών κοινωνιών αλλά, μετά την πτώση του σοβιετικού συστήματος, όλων των χωρών στην καπιταλιστική περιφέρεια και ημι-περιφέρεια. Μια ομάδα ερευνητών υποστηρίζει πως στο μέλλον η ανεργία θα μειωθεί σημαντικά λόγω της πρωτοφανούς εξέλιξης της πληροφορικής και των τεχνολογιών επικοινωνίας. Άλλοι ερευνητές είναι απαισιόδοξοι. Θεωρούν πως οι νέες τεχνολογίες, αντίθετα με αυτό που συνέβη στη φορντικού τύπου εκβιομηχάνιση, καταστρέφουν περισσότερες θέσεις εργασίας από τις νέες που δημιουργούν. Αυτό σημαίνει πως όλο και περισσότερο ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής θα μπορεί να αναπαραχθεί χωρίς να έχει την ανάγκη ενός μέρους του ενεργού πληθυσμού. Από αυτή την σκοπιά ούτε η παραπέρα ανάπτυξη, ούτε η καλύτερη εκπαίδευση/κατάρτιση, ούτε βέβαια οι κλασσικές επιδοματικές πολιτικές δεν μπορούν να λύσουν το πρόβλημα. Όσο για την ιδέα κάποιων διανοητών για την παροχή ενός βασικού μισθού σε όλους, εργαζόμενους και μη, πρόκειται περί φαντασίωσης.
Κατά την γνώμη μου, τουλάχιστον στις αναπτυγμένες δυτικές κοινωνίες, το πρόβλημα θα μπορούσε εν μέρει να λυθεί με την κινητοποίηση όλου του εργατικού δυναμικού σε τρεις αλληλοσυνδεόμενους πόλους. Σ' αυτόν της συμβατικής εργασίας, σ' αυτόν της εκπαίδευσης/μετεκπαίδευσης και σ' έναν τρίτο πόλο όπου όλοι που βρίσκονται εκτός των δύο πρώτων (αγοράς και εκπαίδευσης) θα προσφέρουν υπηρεσίες που όλο και περισσότερο το κράτος αδυνατεί να προσφέρει: ποιοτικές υπηρεσίες στον γηράσκοντα πληθυσμό, στην στήριξη αυτών που η παγκοσμιοποίηση περιθωριοποιεί, στους πρόσφυγες και μετανάστες που οι παγκόσμιες μεταναστευτικές ροές δημιουργούν, στην ενίσχυση της αειφορίας κτλ.
Βέβαια, μια τέτοια λύση θα ήταν δαπανηρή, κυρίως αν αυτοί που κινητοποιούνται στην τρίτο πόλο διατηρούν τα ασφαλιστικά και άλλα δικαιώματα που είχαν όταν βρίσκονταν στην επίσημη αγορά εργασίας. Αλλά είναι εφικτή αν λάβει κανείς υπόψη του πως τα επιδόματα ανεργίας θα καταργηθούν, η οικονομία θα έχει περισσότερους καλά αμειβομένους εργαζόμενους, άρα και καταναλωτές που θα εντείνουν τη ζήτηση και την ανάπτυξη Επιπλέον, η κοινωνία θα πάψει να έχει μια στρατιά κυρίως νέων που επιβιώνουν με δυσκολία και διακατέχονται από συναισθήματα ματαίωσης και απαξίωσης. Συμπερασματικά, το πρόβλημα της ανεργίας δεν πρόκειται να λυθεί αυτόματα μέσω της τεχνολογικής προόδου. Απαιτούνται καλά σχεδιασμένες, ριζικές θεσμικές αλλαγές.

Αναφέρεστε στην ανάγκη σύγκλισης πανευρωπαϊκά των σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων με την ευρωπαϊκή ριζοσπαστική Αριστερά. Στην Ελλάδα πώς βλέπετε αυτό να δρομολογείται; Μπορεί ο ΣΥΡΙΖΑ και η Δημοκρατική Συμπαράταξη να ανταποκριθούν σε αυτό το ρόλο;

Είναι δύσκολο αλλά εφικτό. Αυτή την στιγμή η δαιμονοποίηση της ριζοσπαστικής αριστεράς και η ελπίδα της Φώφης Γεννηματά πως μια ενοποίηση του κεντροαριστερού χώρου μπορεί να τον καταστήσει τον δεύτερο πόλο του κομματικού συστήματος, κάνουν μια συνεργασία ΣΥΡΙΖΑ-Δημοκρατική Συμπαράταξη δύσκολη. Αλλά αυτή η ελπίδα της κ. Γεννηματά δεν πρόκειται να πραγματοποιηθεί, κυρίως γιατί η αποδυνάμωση της σοσιαλδημοκρατίας στη χώρα μας δεν οφείλεται μόνο στον κατακερματισμό του μεσαίου χώρου. Οφείλεται, μεταξύ άλλων, στην προηγούμενη συνεργασία ΠΑΣΟΚ-ΝΔ.
Κατά την γνώμη μου, το διπολικό σύστημα ΣΥΡΙΖΑ-ΝΔ θα επιβιώσει στις επόμενες εκλογές. Άρα η κεντροαριστερά θα πρέπει να επιλέξει είτε τη συνεργασία με τον Αλέξη Τσίπρα, είτε με τον νεοφιλελεύθερο Κυριάκο Μητσοτάκη. Στη δεύτερη περίπτωση, υπάρχει πιθανότητα η ελληνική σοσιαλδημοκρατία/κεντροαριστερά να έχει την τύχη πολλών ευρωπαϊκών σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων που αποδυναμώθηκαν λόγω ακριβώς της σύγκλισής τους με κόμματα που έχουν νεοφιλελεύθερες αξίες και πρακτικές. Από την άλλη μεριά, μια προσέγγιση κεντροαριστεράς-ριζοσπαστικής αριστεράς ευνοεί και τις δυο παρατάξεις. Η κεντροαριστερά θα αποφύγει την πιθανή αποδυνάμωση, ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ θα έχει την ευκαιρία να απαγκιστρωθεί από τους ιδεολογικά μη συμβατούς Ανεξάρτητους Έλληνες.

*Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "Νέα Σελίδα" στις 23/7/2017.

Προσθήκη νέου σχολίου


Κωδικός ασφαλείας
Ανανέωση