Σάββατο, 20 Απρίλιος 2024
Όλοι οι άνθρωποι έχουν ανθρώπινα δικαιώματα, όπως κι αν τους ονομάζουμε και όπου κι αν βρίσκονται.
Καθημερινά άνθρωποι αποφασίζουν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, την κοινότητά τους και τη χώρα τους. Κάποιοι φεύγουν από φόβο για τη ζωή τους ή τη ζωή των οικείων τους. Άλλοι φεύγουν επειδή τους εξανάγκασαν η κοινωνική ή η οικονομική τους κατάσταση. Ένα από τα πιο σημαντικά δικαιώματα που είναι κοινό σε όλους τους πρόσφυγες, στους αιτούντες άσυλο, στους μετανάστες και σε αυτούς που εκτοπίζονται στο εσωτερικό της χώρας τους είναι το δικαίωμα στην ελευθερία από διακρίσεις.
Ποια είναι η διάκριση μεταξύ μετάναστη και πρόσφυγα; | Ποιος είναι πρόσφυγας; | Ποια είναι τα κύρια προβλήματα των προσφύγων στην Ελλάδα; | Ποιος θεωρείται αιτών άσυλο; | Ποιος θεωρείται εκτοπισμένος στο εσωτερικό της χώρας του; | Τι κάνει η Διεθνής Αμνηστία για τους πρόσφυγες και τους αιτούντες άσυλο;
Ποια είναι η διάκριση μεταξύ μετανάστη και πρόσφυγα;
Μετανάστης σε γενικές γραμμές είναι ένα άτομο που μετακινείται από έναν τόπο σε άλλο, είτε προσωρινά είτε μόνιμα, συνήθως για να βρει εργασία.
«Παράτυπος μετανάστης» (irregular migrant) είναι κάποιος που δεν έχει νόμιμη άδεια εισόδου και παραμονής σε κάποια χώρα. Είναι πιθανό να έχει πέσει θύμα σωματεμπορίας και οι έμποροι να τον έχουν εφοδιάσει με πλαστά έγγραφα.
Η Διεθνής Αμνηστία δεν χρησιμοποιεί τον όρο «λαθρομετανάστης», πιστεύοντας ότι ο όρος «λαθραίος» δεν είναι δόκιμος για έναν άνθρωπο. Επιπλέον, υποδηλώνει και εκφράζει την έννοια της εγκληματικότητας.
Πρόσφυγας είναι αυτός που δεν είχε άλλη επιλογή παρά να φύγει από την πατρίδα του. Ο όρος πρόσφυγας αναφέρεται σε άτομο το οποίο βρίσκεται εκτός της χώρας καταγωγής του και έχει «δικαιολογημένο φόβο δίωξης εξαιτίας της φυλής, της θρησκείας, της εθνικότητας, της συμμετοχής του σε συγκεκριμένη κοινωνική ομάδα ή των πολιτικών του πεποιθήσεων» (ορισμός της Σύμβασης του 1951 για το Καθεστώς των Προσφύγων) και γι' αυτό το λόγο δεν μπορεί ή δεν επιθυμεί να επιστρέψει στη χώρα του.
Ποιος είναι πρόσφυγας;
Σύμφωνα με τη Συνθήκη του Ο.Η.Ε. για τους Πρόσφυγες, που έχει υπογραφεί από 147 χώρες, πρόσφυγας είναι κάποιος που:
βρίσκεται εκτός της χώρας καταγωγής του
κινδυνεύει πραγματικά να υποστεί παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων του στη χώρα του εξαιτίας της ταυτότητάς του ή των πεποιθήσεών του.
Δεν μπορεί ή δεν θέλει να επιστρέψει επειδή η κυβέρνησή του δεν μπορεί ή δεν θέλει να τον προστατέψει.
Εξαιτίας της δίωξης που μπορεί να αντιμετωπίσει, ένας πρόσφυγας δικαιούται να προστατευθεί από μια εξαναγκαστική επιστροφή στη χώρα καταγωγής του (αρχή της μη επαναπροώθησης). Εκτός από τα δικαιώματα που έχουν όλοι οι άνθρωποι, ο πρόσφυγας δικαιούται αυτήν την προστασία, όπως επίσης και προστασία από δίωξη για παράνομη είσοδο, έγγραφα ταυτότητας και ταξιδιωτικά έγγραφα και πρόσβαση σε μια μακροπρόθεσμη λύση.
Αυτή μπορεί να είναι η ενσωμάτωση στη χώρα που του παρέχει άσυλο, η επανεγκατάσταση σε μια άλλη χώρα ή ο εθελούσιος επαναπατρισμός στη χώρα καταγωγής του, εφόσον αυτή γίνεται με ασφάλεια και αξιοπρέπεια.
Όμως, οι πρόσφυγες, ενώ αντιμετωπίζονται ως ξεχωριστή κατηγορία από τους μετανάστες, συχνά ταξιδεύουν μαζί, χρησιμοποιούν τους ίδιους μεταναστευτικούς δρόμους ή πέφτουν θύματα των ίδιων κυκλωμάτων εμπορίας ανθρώπων και πολλές φορές αντιμετωπίζουν τις ίδιες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στις χώρες μετάβασης ή στις χώρες προορισμού. Εκτιμάται ότι υπάρχουν περίπου 11,4 εκατομμύρια πρόσφυγες στον κόσμο.
Ποια είναι τα κύρια προβλήματα των προσφύγων στην Ελλάδα;
Κακομεταχείριση
Συνθήκες κράτησης που δεν είναι σύμφωνες με τα διεθνή πρότυπα
Συνθήκες διαβίωσης. Οι πρόσφυγες συχνά ζουν στο δρόμο ή σε καταυλισμούς. Τα κέντρα υποδοχής προσφύγων είναι ελάχιστα.
Δυσκολία πρόσβασης στη διαδικασία ασύλου
Ελλείψεις στη διαδικασία εξέτασης αιτήσεων ασύλου (απόρριψη αιτήσεων χωρίς να εξετάζεται η ουσία, έλλειψη κατάρτισης της επιτροπής και έλλειψη μεταφραστών).
Ο εξαιρετικά μικρός αριθμός αποδοχής αιτήσεων ασύλου. Το 2008, από τις 29.573 αιτήσεις, δεκτές έγιναν μόνο 14 στον πρώτο βαθμό!
Επαναπροωθήσεις από την Ελλάδα στη χώρα προέλευσης
Ποιος θεωρείται αιτών άσυλο;
Ένα άτομο που αναζητά προστασία ως πρόσφυγας ακόμα κι αν δεν έχει επισήμως αναγνωρισθεί ως τέτοιος. Συνήθως ο όρος αναφέρεται σε κάποιον που αναμένει ακόμα από μία κυβέρνηση να αποφανθεί αν ο ίδιος είναι πρόσφυγας. Η έλλειψη, ωστόσο, επίσημης αναγνώρισης δεν μειώνει το δικαίωμά του/της για προστασία από το διεθνές προσφυγικό δίκαιο.
Τα δικαιώματα των αιτούντων άσυλο
Ο αιτών άσυλο είναι ένα άτομο που αναζητά προστασία ως πρόσφυγας ακόμα και αν δεν έχει επισήμως αναγνωριστεί ως τέτοιος. Συνήθως ο όρος αναφέρεται σε κάποιον ο οποίος αναμένει ακόμα από μια κυβέρνηση να αποφανθεί αν ο ίδιος είναι πρόσφυγας. Η έλλειψη επίσημης αναγνώρισης δεν μειώνει το δικαίωμά του/ της για προστασία από το διεθνές προσφυγικό δίκαιο.
Η Διεθνής Αμνηστία διαφωνεί με τη κράτηση αιτούντων άσυλο και προσφύγων εκτός και αν:
-έχουν αποδεδειγμένα κατηγορηθεί για ποινικά αδικήματα ή
-οι αρχές μπορούν να αποδείξουν σε κάθε μεμονωμένη περίπτωση ότι η φυλάκιση είναι απαραίτητη, σύμφωνη με το νόμο και ανήκει στις περιπτώσεις εκείνες που οι διεθνείς κανόνες δικαιολογούν μια τέτοια πρακτική.
Η οργάνωση δεν αντιτίθεται στη επιστροφή αιτούντων άσυλο που απορρίφθηκαν, εφόσον όμως είχαν πρόσβαση σε όλες τις νόμιμες και ικανοποιητικές διαδικασίες και αν η επιστροφή τους μπορεί να πραγματοποιηθεί με ασφάλεια, αξιοπρέπεια και με απόλυτο σεβασμό προς τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Η θέση μας για το δίκαιο των αιτούντων άσυλο/προσφύγων στην Ευρωπαική Ένωση / «πρόσφυγες σε τροχιά»
Η Διεθνής Αμνηστία είναι αντίθετη στις έννοιες της «ασφαλούς χώρας καταγωγής», της «ασφαλούς τρίτης χώρας», της «επικουρικής προστασίας» που προβλέπονται από κοινοτικές οδηγίες και τα εφαρμοστικά τους διατάγματα στην Ελλάδα. Η Διεθνής Αμνηστία θεωρεί ότι η εισαγωγή τέτοιων εννοιών και οι νομικές και πραγματικές συνέπειες υλοποίησης και εφαρμογής τους υπονομεύουν ευθέως το καθεστώς προστασίας που προσφέρεται στους πρόσφυγες, όπως προβλέπεται από τη Σύμβαση της Γενεύης του 1951 και ισχύει σήμερα. Η οργάνωσή μας αφενός μεν πιστεύει στην αρχή της εξατομικευμένης εξέτασης κάθε αίτησης ενός προσώπου που ζητά άσυλο σε οποιαδήποτε χώρα και αφετέρου εκτιμά ότι δεν υπάρχει, εκ προοιμίου, καμιά ασφαλής χώρα στο πλανήτη στο πεδίο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ειδικότερα των δικαιωμάτων των αιτούντων άσυλο και των προσφύγων.
Ποιος θεωρείται εκτοπισμένος στο εσωτερικό της χώρας του;Ο εκτοπισμένος στο εσωτερικό της χώρας είναι ένα άτομο που αναγκάστηκε να καταφύγει από ένα μέρος της χώρας σε ένα άλλο. Η βασική διαφορά μεταξύ ενός εκτοπισμένου στο εσωτερικό της χώρας και ενός πρόσφυγα είναι ότι ο τελευταίος διέσχισε διεθνή σύνορα. Όπως και οι πρόσφυγες, οι εκτοπισμένοι στο εσωτερικό της χώρας φεύγουν λόγω προβλημάτων όπως ο πόλεμος, οι εθνικές εκκαθαρίσεις, η θρησκευτική καταδίωξη ή ο λιμός. Οι εκτοπισμένοι στο εσωτερικό της χώρας τους δεν στερούνται των ανθρωπίνων δικαιώματων τους. Αν και η κυβέρνησή τους είναι υποχρεωμένη να προστατεύει τα δικαιώματα τους, ένα από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν είναι ότι η κυβέρνησή τους αδυνατεί ή δε θέλει να τους προστατέψει. Εκτιμάται ότι υπάρχουν 13,7 εκατομμύρια εκτοπισμένοι στο εσωτερικό της χώρας τους.
Τι κάνει η Διεθνής Αμνηστία για τους πρόσφυγες και τους αιτούντες άσυλο;
Η Διεθνής Αμνηστία διεξάγει παγκοσμίως έρευνα και δράση για τα δικαιώματα των προσφύγων και των αιτούντων άσυλο. Εργάζεται ώστε να εξαλειφθούν οι παραβιάσεις που εξαναγκάζουν τους ανθρώπους να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και εναντίον όσων αποτυγχάνουν να προστατέψουν τα δικαιώματά τους όταν βρίσκονται ήδη σε μετακίνηση.
Η Διεθνής Αμνηστία φέρνει στο φως παραβιάσεις των δικαιωμάτων των προσφύγων, καθώς και τυχόν αποτυχία στην προστασία τους. Επιπλέον, αναδεικνύει τους κινδύνους που θα αντιμετωπίσουν οι πρόσφυγες, σε περίπτωση που εξαναγκαστούν να επιστρέψουν στη χώρα τους και καλεί τα κράτη να αναλάβουν τις υποχρεώσεις τους, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο για την προστασία των δικαιωμάτων των προσφύγων. Δεν εκπροσωπεί μεμονωμένους αιτούντες άσυλο ή πρόσφυγες, ούτε προσφέρει νομικές υπηρεσίες. Ωστόσο, ορισμένες φορές δραστηριοποιείται σε μεμονωμένες περιπτώσεις.
Η Διεθνής Αμνηστία επίσης εργάζεται για να εξασφαλίσει ότι οι αιτούντες άσυλο:
δεν θα εμποδιστούν να εισέλθουν σε μια χώρα και να ζητήσουν άσυλο,
θα έχουν πρόσβαση σε νόμιμες διαδικασίες που θα καθορίσουν αν είναι πρόσφυγες,
δεν τίθενται υπό προληπτική κράτηση (εκτός και αν έχουν κατηγορηθεί για κάποιο αναγνωρισμένο ποινικό αδίκημα),
μπορούν να επικοινωνήσουν με οικογένεια, φίλους, και οργανισμούς που μπορούν να τους βοηθήσουν (π.χ. την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες),
έχουν αποτελεσματική και ουσιαστική πρόσβαση σε δικηγόρους και σε ανεξάρτητους και καταρτισμένους μεταφραστές σε γλώσσα κατανοητή σε αυτούς, καθ' όλα τα στάδια της διαδικασίας ασύλου
έχουν πρόσβαση σε θεμελιώδη οικονομικά, κοινωνικά και πολιτιστικά δικαιώματα, όπως για παράδειγμα η εργασία, η εκπαίδευση και η κοινωνική βοήθεια.
Αν κάποια φορά η Διεθνής Αμνηστία δεν αναλάβει ενεργό ρόλο στην υποστήριξη κάποιας ειδικής περίπτωσης, αυτό δεν σημαίνει απαραιτήτως ότι η οργάνωση θεωρεί ότι το εν λόγω άτομο δεν δικαιούται προστασία. Συχνά, κατά τη διάρκεια διαδικασιών για παροχή ασύλου, οι ίδιοι οι αιτούντες άσυλο, οι δικηγόροι τους ή φορείς που συμμετέχουν στη διαδικασία λαμβάνουν και χρησιμοποιούν πληροφορίες από τη Διεθνή Αμνηστία σχετικά με την κατάσταση στη χώρα προέλευσης.
