Να συμμετέχει κανείς ή να μην συμμετέχει; Ιδού τα ερωτήματα

Κατηγορία: Διάφοροι συγγραφείς

Δημιουργηθηκε στις 07 Απριλίου 2017

Συγγραφέας Άρθρου Ελισσάβετ Σπυρίδου

Πριν την έναρξη οιασδήποτε διαδικασίας συμμετοχής των πολιτών, απαιτούνται εγγυήσεις τήρησης της σαφήνειας, της διαφάνειας, της ισηγορίας και της αρτιότητας ενημέρωσης, καθόλη τη διάρκεια και σε όλα τα στάδια του σχεδιασμού και της σύνταξης του Συντάγματος. Καθώς οι αξίες αυτές ισχύουν μόνον στον βαθμό και όπως συγκεκριμενοποιούνται από την επιλεγμένη πολιτική ή μεθοδολογία, είναι καθοριστικής σημασίας να δοθεί ακριβής και λεπτομερής περιγραφή του συνόλου των προβλεπόμενων διαδικασιών και η ρητή δέσμευση της κυβέρνησης για την τήρηση αυτών.

Είναι λοιπόν απαραίτητο να γνωρίζουν οι πολίτες, πριν ανταποκριθούν σε κάλεσμα της κυβέρνησης για συμμετοχή ή κινητοποίηση, την επίσημη τοποθέτησή της στις κάτωθι ερωτήσεις :

ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗ Ή ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ
Πρόκειται για αναθεωρητική ή για συντακτική διαδικασία;

1.1. Η αναθεωρητική αποτελεί έργο της συντεταγμένης πολιτείας και εκφράζει τη θέληση της υπάρχουσας κρατικής εξουσίας. Σε αυτή τη περίπτωση η συμμετοχή των πολιτών έχει κυρίως συμβουλευτικό χαρακτήρα καθώς δεν υπάρχει μεταφορά πολιτικής ισχύος και η δύναμη απόφασης παραμένει στα χέρια των κρατικών οργάνων. Η ενσωμάτωση των προτάσεων των πολιτών στο τελικό κείμενο του νέου συντάγματος είναι επιθυμητή όχι απαραίτητα δεσμευτική.

Ο θεσμός του υποχρεωτικού συνταγματικού δημοψηφίσματος θα αποτελούσε μια μορφή άμεσης έκφρασης της λαϊκής βούλησης με δεσμευτικό χαρακτήρα για την συντεταγμένη εξουσία. Το άρθρο 110 που αφορά την διαδικασία αναθεώρησης του Ελληνικού Συντάγματος δεν προβλέπει συντακτικό δημοψήφισμα.

Η συμμετοχή των πολιτών μπορεί επίσης να έχει εποπτικό χαρακτήρα ως κοινωνικός έλεγχος της συντεταγμένης εξουσίας χωρίς ωστόσο δύναμη επιβολής.

1.2. Η συντακτική διαδικασία αντιθέτως, εκφράζει θέληση πρωτογενή, που προϋπάρχει του κράτους και επιτάσσει την συμμετοχή των πολιτών, των οποίων η βούληση είναι δεσμευτική για τη σύνταξη του νέου Συντάγματος.

1.3. Η συντακτική διαδικασία απαιτεί τη διασφάλιση της ακριβούς καταγραφής των προτάσεων των πολιτών και τη σύνταξη του Συντάγματος βάσει αυτών χωρίς αλλοιώσεις.

ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΠΟΛΙΤΩΝ
Ποιο είναι το πλαίσιο εντός του οποίου καλούνται να συμμετάσχουν οι πολίτες;

2.1. Εγγράφεται η προαναγγελθείσα διαδικασία διαβούλευσης, σε ένα ευρύτερο σχέδιο οικοδόμησης ουσιαστικής και διευρυμένης συμμετοχής των πολιτών, στις πολιτικές αποφάσεις σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης (τοπικό, περιφερειακό, εθνικό), τόσο στην εκτελεστική, όσο και στην νομοθετική, και την αναθεωρητική εξουσία, με κατάλληλη νομοθετική κατοχύρωση – όπως άλλωστε προτείνει η ειδική επιτροπή του Συμβουλίου της Ευρώπης για όλα τα κράτη μέλη (1);

Υπάρχει η πολιτική βούληση όχι μόνον νομοθετικής ρύθμισης αλλά και συνταγματικής κατοχύρωσης των ανωτέρω, στο πλαίσιο της δηλωμένης ως "επανάστασης δημοκρατίας" και της "ενίσχυσης θεσμών άμεσης δημοκρατίας" (2);

2.2. Μέσα από ποιες διαδικασίες (αποφάσεις βουλής, τροποποιήσεις νόμων) θα εξασφαλιστεί η πλήρης κατοχύρωση της νομιμότητας και συνταγματικότητας της ουσιαστικής συμμετοχής των πολιτών στη συντακτική διαδικασία, ώστε να αποσοβηθεί ο κίνδυνος υποβάθμισης ή ακύρωσης της συμβολής των πολιτών;

2.3. Με ποιο τρόπο θα αποφασιστεί η σύνθεση, οι αρμοδιότητες και ο τρόπος λειτουργίας της "οργανωτικής επιτροπής"; Θα εμπλακούν οι πολίτες στην απόφαση αυτή; Θα προβλέπεται η συμμετοχή πολιτών κατόπιν κλήρωσης ή εκλογής, ως ισότιμων μελών;

2.4. Ποιοι θα είναι οι στόχοι της δημόσιας διαβούλευσης : α) διατύπωση ερωτημάτων για διεξαγωγή δημοψηφίσματος, β) συλλογή προτάσεων για τη συγγραφή του νέου Συνταγματος, γ) σχολιασμός προτάσεων κυβέρνησης και κομμάτων;

2.6. Προβλέπεται πλαίσιο (σε φυσικό ή/και διαδικτυακό χώρο) όπου η συμμετοχή θα είναι ανοιχτή προς όλους; Προβλέπεται πλαίσιο διαμόρφωσης αντιπροσωπευτικού δείγματος του πληθυσμού με κλήρωση και σε ποια φάση της διαδικασίας, οργανωμένη από ποιον φορέα;

2.7. Πως θα εξασφαλιστούν οι απαραίτητοι οικονομικοί πόροι και το κατάλληλα εκπαιδευμένο ανθρώπινο δυναμικό για τη διοργάνωση και το συντονισμό (facilitation) των συναντήσεων διαβούλευσης;

2.8. Σε περίπτωση ανάληψης της ευθύνης διοργάνωσης από την τοπική αυτοδιοίκηση, πως θα διασφαλιστεί η απαραίτητη ευαισθητοποίηση και η κατάλληλη εκπαίδευση των αρμόδιων δημόσιων λειτουργών σε ένα άγνωστο μέχρι ώρας αξιακό σύστημα, που επιχειρεί να θέσει τον πολίτη στο κέντρο του σχεδιασμού των θεσμών;

2.9. Πως θα σχεδιαστεί η συμμετοχή σε φυσικό και διαδικτυακό χώρο, ώστε να διασφαλιστούν, η ισηγορία, η συμπερίληψη, η ισότιμη πρόσβαση των πολιτών και ειδικότερα των ευπαθών ομάδων, και η τήρηση λογικού χρονικού πλαισίου;

ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗΣ
Ποιος θα αναλάβει τη διαχείριση και πως θα γίνει η επεξεργασία των δεδομένων από την συμμετοχή των πολιτών;

3.1. Πως θα συσταθεί (κλήρωση, εκλογή, διορισμό) ο φορέας που θα αναλάβει την επεξεργασία της δημόσιας διαβούλευσης και με ποια σύνθεση (ειδικοί, ειδικοί και πολίτες);

3.2. Βάσει ποιων κριτηρίων θα γίνει η επιλογή των δεδομένων(input); Ποιο σύστημα κατηγοριοποίησης και επισήμανσης (labelling) θα εφαρμοστεί;

3.3. Πως θα εξασφαλιστεί ικανοποιητική αποκρισιμότητα του φορέα, με διαρκή ενημέρωση του κοινού σχετικά με το ποιες καταχωρήσεις υιοθετούνται και ποιες αποκλείονται, με επαρκή αιτιολόγηση;

ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΣΤΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ – ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ
Πως θα διασφαλιστεί η άρτια ενημέρωση και ανεμπόδιστη πρόσβαση στη πληροφορία;

4.1. Πως θα διασφαλιστεί καθόλα τα στάδια της διαδικασίας η έγκαιρη, επίκαιρη, ακριβής δημοσιότητα της διαδικασίας και του παραγόμενου περιεχομένου της, διατυπωμένη σε σαφή και κατανοητή γλώσσα και δημοσιοποιημένη με κατάλληλο, εύκολα προσβάσιμο τρόπο (format).

4.2. Θα υπάρξει εγγύηση ανοιχτής και ελεύθερης πρόσβασης (open και free) σε όλα τα σχετικά έγγραφα και δεδομένα μέσω άρτια οργανωμένης πλατφόρμας και κατάλληλων ιστοσελίδων με λειτουργική μηχανή αναζήτησης;

4.3. Θα υπάρξει καμπάνια ευαισθητοποίησης (awareness-raising) και ενημέρωσης για την προώθηση του πολιτισμού της συμμετοχής και τη διεύρυνση δυνατότητας πρόσβασης;

4.4. Πως θα αξιοποιηθούν τα Μ.Μ.Ε. για την αποτελεσματικότερη διάχυση της πληροφορίας και την προώθηση της σημασίας της λαϊκής συμμετοχής;

ΔΙΑΦΑΝΕΙΑ – ΛΟΓΟΔΟΣΙΑ
Υπάρχει σαφής πρόβλεψη για την αποτελεσματική εποπτεία του συνόλου της διαδικασίας;

5.1. Πως διασφαλίζεται ο κοινωνικός έλεγχος καθόλα τα στάδια της διαδικασίας; Προβλέπεται π.χ. παρατηρητήριο πολιτών ή διαδικασία citizen auditing;

5.2. Προβλέπονται, αποτελεσματικές διαδικασίες για κατάθεση παραπόνων, εύκολη πρόσβαση στη δικαιοσύνη και μηχανισμοί επανόρθωσης (redress mechanisms) σε περίπτωση που η συμμετοχή των πολιτών δεν πραγματοποιήθηκε σύμφωνα με το προβλεπόμενο ρυθμιστικό πλαίσιο;

5.3. Στο πλαίσιο της διαδικτυακής συμμετοχής θα διασφαλίζεται η διαφάνεια ως προς την ταυτότητα των συμμετεχόντων (επώνυμη κατάθεση απόψεων) και τη σχέση τους με ειδικά συμφέροντα; Επίσης, θα προβλέπεται η μη κατάχρηση συστήματος ψήφισης (ένας συμμετέχων, μια ψήφος);

ΥΠΑΡΧΟΝΤΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ – ΤΕΧΝΟΓΝΩΣΙΑ
Προβλέπεται πλαίσιο συνεργασίας και αξιοποίηση υπάρχουσας τεχνογνωσίας;

6.1. Πως θα αξιοποιηθούν παραδείγματα συμμετοχικής προσέγγισης στη συνταγματική αναθεώρηση, όπως π.χ. εκείνα της Ισλανδίας και του διαδικτυακού πληθοπορισμού από το παν/μιο LSE;

6.2. Ποια σχέση θα αναπτυχθεί με φορείς χωρών εξωτερικού που την τρέχουσα περίοδο βρίσκονται σε αντίστοιχη πορεία μελέτης και σχεδιασμού σύνταξης Συντάγματος με τη συμμετοχή των πολιτών, όπως Χιλή, Αγγλία;

6.3. Ποια σχέση θα αναπτυχθεί με φορείς κορυφαίων παραδειγμάτων σχεδιασμού θεσμών από τους πολίτες, όπως G 1000 (Βέλγιο, Ολλανδία), Citizen's Assembly (Καναδάς), κλπ;

Δημοσιεύτηκε στο portal.politeia2.org στις 30/10/2016.