Thursday, 28 March 2024

Τα δυο χρόνια της νέας ΕΡΤ (Ιούνιος 2015 - Ιούνιος 2017) και τα Συμβούλια Κοινωνικού Ελέγχου

Μία από τις πιο σημαντικές πρωτοβουλίες της νέας ΕΡΤ την διετία 2015-2017 αποτελεί η ίδρυση των ΣΚΕ Αττικής και Κεντρικής Μακεδονίας. Το ΣΚΕ Αττικής με έδρα την Αθήνα ξεκίνησε τον Δεκέμβριο 2015 με 110 μέλη εκ των οποίων τα 55 είναι πολίτες που κληρώθηκαν από το σύνολο των 2.200 αιτήσεων εθελοντικής συμμετοχής και τα υπόλοιπα 55 μέλη εκπροσωπούν κοινωνικούς φορείς, θεσμούς και οργανώσεις. Το ΣΚΕ Κεντρικής Μακεδονίας με έδρα την Θεσσαλονίκη έχει 60 μέλη, 30 από τα οποία είναι κληρωμένοι πολίτες και τα 30 εκπρόσωποι φορέων.
Τα ΣΚΕ αποτελούν μια πρότυπη σε πανευρωπαϊκό επίπεδο καινοτομική πρωτοβουλία της ΕΡΤ για τον συμμετοχικό έλεγχο, με στόχο την βελτίωση και προσαρμογή της στις απαιτήσεις της κοινωνίας και των πολιτών.
Μπορεί ο βασικός στόχος των ΣΚΕ σύμφωνα με τον νόμο 4324/15 να είναι η βελτίωση της ΕΡΤ, αλλά δεν είναι ο μόνος, ούτε μεσοπρόθεσμα ο πιο σημαντικός στόχος. Όπως τονίζει σε μια πρόσφατη μελέτη της η European Broadcasting Union (EBU) που εκπροσωπεί τις δημόσιες ραδιοτηλεοράσεις 56 Ευρωπαϊκών χωρών, το πιο σημαντικό ερώτημα είναι το «ποιος και με τι τρόπο αποφασίζει για το περιεχόμενο και τη δημόσια αξία των δημόσιων ΜΜΕ τον 21ο αιώνα» ("Public Service Media in the 21st century: What value, Which Values", January 2016). Ο ερχομός του Διαδικτύου και των social media, η συνεχής πίεση από τα ιδιωτικά media και την αγορά, οι αλλαγές στις προτιμήσεις και τις ανάγκες των πολιτών και τέλος οι πολιτικές αλλαγές στις κυβερνήσεις ιδίως στις χώρες που έχουν πληγεί από την κρίση του 2008, έχουν αλλάξει ριζικά το πλαίσιο λειτουργίας των Δημόσιων ΜΜΕ. Ποιος θα αποφασίσει λοιπόν; Οι μετρήσεις τηλεθέασης/ακροαματικότητας; οι εκάστοτε κυβερνητικές πλειοψηφίες; οι ιδιωτικές επιχειρήσεις και η διαφημιστική αγορά; οι εργαζόμενοι στα Δημόσια ΜΜΕ; τα ΑΕΙ, η κοινωνία πολιτών ή όλοι μαζί και με ποιον τρόπο; Ο Διάλογος έχει ξεκινήσει και είναι ανοικτός σε προτάσεις και πρότυπες δράσεις. Μια τέτοια πρότυπη σε πανευρωπαϊκό επίπεδο πρωτοβουλία είναι τα ΣΚΕ Αττικής και Κεντρικής Μακεδονίας της ΕΡΤ. Είναι μια πρωτοβουλία σε πλήρη εξέλιξη που αρχίζει μόλις τώρα να αποδίδει και τους πρώτους καρπούς. Τα στοιχεία αποδεικνύουν του λόγου το αληθές:
• Έχουν πραγματοποιηθεί 17 Ολομέλειες του ΣΚΕ Αττικής με μέσο όρο συμμετοχής τα 30 μέλη, το 80 % των μελών έχουν συμμετάσχει το λιγότερο σε δύο Ολομέλειες, ενώ έχει εκλεγεί πενταμελές προεδρείο.
• Έχουν αφιερωθεί από τους πολίτες μέλη (55) του ΣΚΕ & τους κοινωνικούς φορείς & θεσμούς (55) πάνω από 60 ώρες σε Ολομέλειες και 300 ώρες σε συναντήσεις των επτά Επιτροπών.
• Μέλη και επιτροπές του ΣΚΕ έχουν απευθύνει πάνω από 60 αιτήματα απαντήσεων και διευκρινήσεων προς την ΕΡΤ. Έχουν ήδη διεκπεραιωθεί από το ΚΕΕΠ προς τις αντίστοιχες διευθύνσεις και τμήματα και οι οποίες στην πλειονότητά τους έχουν ήδη απαντηθεί προς περαιτέρω διάλογο.
• Έχουν γίνει ακροάσεις 5 Γενικών Διευθυντών όπως και 6 Διευθυντών τμημάτων & Στελεχών της ΕΡΤ.
• Έχουν πραγματοποιηθεί 4 τηλεοπτικές εκπομπές «ΠΟΛΙΤΕΣ» στην ΕΡΤ1 με αποκλειστικό θέμα τη λειτουργία των ΣΚΕ, με συμμετοχή κατά μέσο όρο 20 μελών του ΣΚΕ αλλά και του Προέδρου και του Διευθύνοντα Συμβούλου της εταιρείας. Στόχος της εκπομπής είναι η δημοσιοποίηση των διαδικασιών κοινωνικού ελέγχου της ΕΡΤ στο ευρύτερο κοινό και τους πολίτες. Δύο μέλη του Προεδρείου του ΣΚΕ έχουν φιλοξενηθεί στην εκπομπή «Στάση ΕΡΤ».
• Έχουν αφιερωθεί έξι ραδιοφωνικές εκπομπές «Athens Calling – Η Αθήνα καλεί» στο Πρώτο Πρόγραμμα.
• Έχουν ήδη κατατεθεί στη κεντρική διοίκηση και το ΔΣ της εταιρείας τα πορίσματα πέντε επιτροπών ενώ εκκρεμούν εκείνα των δύο συνθετικών επιτροπών (Ειδήσεων-Ενημέρωσης & Προγράμματος-Δημόσιου Διαλόγου) όπως εκκρεμεί και το Γενικό Πόρισμα του ΣΚΕ Αττικής.
• Το ΣΚΕ Κεντρικής Μακεδονίας έχει 60 μέλη, 30 από τα οποία είναι εκλεγμένοι πολίτες και 30 εκπρόσωποι φορέων. Έχει εκλεγεί 5μελές προεδρείο και έχουν πραγματοποιηθεί 6 Ολομέλειες.

Συνολικά λοιπόν, αν και ο συμμετοχικός έλεγχος και τα ΣΚΕ δεν αποτελούν πανάκεια στο μέτρο που θα ολοκληρώσουν το έργο τους, μπορούν να αποτελέσουν μια κρίσιμη εμπειρία για την απάντηση στο ερώτημα «Τι είδους ΕΡΤ θέλουμε για την ελληνική κοινωνία του αύριο». Τα ΣΚΕ επίσης, μπορούν να αποτελέσουν τον πυρήνα διάχυσης του συμμετοχικού κοινωνικού ελέγχου στο σύνολο των ΔΕΚΟ της χώρας αλλά και μια πρότυπη δράση για τις άλλες ραδιοτηλεοράσεις στο πλαίσιο της EBU.
Τον Ιούνιο του 2013, μετά το μαύρο, οι εργαζόμενοι της ΕΡΤ υποσχέθηκαν ότι θα επιδιώξουν όχι μόνο την επαναλειτουργία της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης, αλλά και μια ριζική αλλαγή στο ρόλο της για την Ελλάδα του αύριο. Τα Συμβούλια Κοινωνικού Ελέγχου με τη συμμετοχή πολιτών και το άνοιγμα στην κοινωνία αποτελούν μια από αυτές τις προσδοκίες και υποσχέσεις που έγιναν πραγματικότητα.

Η ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ και η Επιτροπή Διαλόγου για την Αναθεώρηση του Συντάγματος

Με πρωτοβουλία του Πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα, συγκροτήθηκε και συνεδρίασε χθες για πρώτη φορά στο Μέγαρο Μαξίμου η Επιτροπή Διαλόγου για τη Συνταγματική Αναθεώρηση.
Η ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ από την πρώτη στιγμή της ίδρυσης της το 1995 υποστηρίζει θερμά την ανάπτυξη συμμετοχικού διαλόγου και θεσμών που δίνουν βάρος και φωνή στην κοινωνία πολιτών, τις ΜΚΟ και τους πολίτες. Γι' αυτό υποστηρίζει και την ανάπτυξη ενός πανεθνικού κοινωνικού διαλόγου πριν την επίσημη έναρξη της διαδικασίας αναθεώρησης του Συντάγματος στη Βουλή, σύμφωνα με το άρθρο 110 του Συντάγματος. Ήδη από το 1996, η ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ προώθησε- και τελικά πέτυχε- την ίδρυση και συνταγματική κατοχύρωση της Ανεξάρτητης Αρχής «Συνήγορος του Πολίτη». Πρότεινε την νόμιμη αδειοδότηση των ιδιωτικών τηλεοπτικών σταθμών και την ανατροπή του καθεστώτος ημιπαρανομίας των καναλιών, τη συνταγματική κατοχύρωση του Εθνικού Ραδιοτηλεοπτικού Συμβουλίου (ΕΣΡ) και την ανεξάρτητη λειτουργία της ΕΡΤ. Τη διεύρυνση των νέων δικαιωμάτων των πολιτών, την ισότητα των φύλων και την ανατροπή των διακρίσεων. Τη μείωση της κομματικοκρατίας στο κράτος, τις ανοιχτές συμμετοχικές εκλογές της ηγεσίας των πολιτικών κομμάτων, την κατοχύρωση του δικαιώματος ακρόασης των πολιτών από την Δημόσια Διοίκηση, τη συμμετοχική Διακυβέρνηση με συνταγματική κατοχύρωση της κοινωνίας των πολιτών και της κοινωνικής οικονομίας του τρίτου τομέα. Προώθηση της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, στήριξη της καινοτομικής και υγιούς επιχειρηματικότητας. Τον φιλικό διαχωρισμό Εκκλησίας- Κράτους, την προώθηση της αρχής του ουδετερόθρησκου κράτους με παράλληλη αναγνώριση του ιδιαίτερου ρόλου της Ορθοδοξίας. Την προοδευτική αλλαγή του Κώδικα Ιθαγένειας και την γενική πολιτογράφηση των παιδιών μεταναστών-προσφύγων.
Τέλος, πρότεινε προβλέψεις για ένα ισχυρό κράτος πρόνοιας, θεμέλιο για την ανάπτυξη της δημοκρατίας και την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας. Και όλα αυτά κάτω από το γενικό σύνθημα «Για μια δυνατή κοινωνία πολιτών σε μια ισχυρή και ευρωπαϊκή Ελλάδα του 21ου αιώνα».

Περικλής Βασιλόπουλος, Δημοσιογράφος/ Αντιπρόεδρος Ένωσης Πολιτών για την ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ

O Νίκος Μουζέλης Πρόεδρος της Ένωσης Πολιτών για την ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ, μέλος της Επιτροπής Διαλόγου για τη Συνταγματική Αναθεώρηση

Με πρωτοβουλία του Πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα, συγκροτήθηκε και συνεδρίασε χθες για πρώτη φορά στο Μέγαρο Μαξίμου η Επιτροπή Διαλόγου για τη Συνταγματική Αναθεώρηση.
Η ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ από την πρώτη στιγμή της ίδρυσης της το 1995 υποστηρίζει θερμά την ανάπτυξη συμμετοχικού διαλόγου και θεσμών που δίνουν βάρος και φωνή στην κοινωνία πολιτών, τις ΜΚΟ και τους πολίτες. Γι' αυτό υποστηρίζει και την ανάπτυξη ενός πανεθνικού κοινωνικού διαλόγου πριν την επίσημη έναρξη της διαδικασίας αναθεώρησης του Συντάγματος στη Βουλή, σύμφωνα με το άρθρο 110 του Συντάγματος. Ήδη από το 1996, η ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ προώθησε- και τελικά πέτυχε- την ίδρυση και συνταγματική κατοχύρωση της Ανεξάρτητης Αρχής «Συνήγορος του Πολίτη». Πρότεινε την νόμιμη αδειοδότηση των ιδιωτικών τηλεοπτικών σταθμών και την ανατροπή του καθεστώτος ημιπαρανομίας των καναλιών, τη συνταγματική κατοχύρωση του Εθνικού Ραδιοτηλεοπτικού Συμβουλίου (ΕΣΡ) και την ανεξάρτητη λειτουργία της ΕΡΤ. Τη διεύρυνση των νέων δικαιωμάτων των πολιτών, την ισότητα των φύλων και την ανατροπή των διακρίσεων. Τη μείωση της κομματικοκρατίας στο κράτος, τις ανοιχτές συμμετοχικές εκλογές της ηγεσίας των πολιτικών κομμάτων, την κατοχύρωση του δικαιώματος ακρόασης των πολιτών από την Δημόσια Διοίκηση, τη συμμετοχική Διακυβέρνηση με συνταγματική κατοχύρωση της κοινωνίας των πολιτών και της κοινωνικής οικονομίας του τρίτου τομέα. Προώθηση της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, στήριξη της καινοτομικής και υγιούς επιχειρηματικότητας. Τον φιλικό διαχωρισμό Εκκλησίας- Κράτους, την προώθηση της αρχής του ουδετερόθρησκου κράτους με παράλληλη αναγνώριση του ιδιαίτερου ρόλου της Ορθοδοξίας. Την προοδευτική αλλαγή του Κώδικα Ιθαγένειας και την γενική πολιτογράφηση των παιδιών μεταναστών-προσφύγων.
Τέλος, πρότεινε προβλέψεις για ένα ισχυρό κράτος πρόνοιας, θεμέλιο για την ανάπτυξη της δημοκρατίας και την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας. Και όλα αυτά κάτω από το γενικό σύνθημα «Για μια δυνατή κοινωνία πολιτών σε μια ισχυρή και ευρωπαϊκή Ελλάδα του 21ου αιώνα».

Ξενοφών Ζολώτας και Αλέξης Τσίπρας

Η απίστευτη μοναξιά του- κάθε- πρωθυπουργού και ιδίως του έλληνα πρωθυπουργού (έχουμε το λεγόμενο «πρωθυπουργικοκεντρικό» πολίτευμα) μπροστά σε αποφάσεις που κρίνουν τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων συχνά μέσα σε λίγη ώρα. Λεπτά, ώρες, ημέρες όχι μήνες. Πρόκειται για μια κολοσσιαία πύκνωση του χρόνου στις κρίσιμες αποφάσεις. Δεν θα ξεχάσω ποτέ τα λόγια του Πρωθυπουργού της Οικουμενικής κυβέρνησης Ξενοφώντα Ζολώτα στις 3 Ιανουαρίου 1990 όταν η χώρα κινδύνευσε με άμεση χρεοκοπία, βαθιά νύχτα στο γραφείο του στη Βουλή.

«Νιώθω αυτήν τη στιγμή απέραντη μοναξιά. Από μια απόφαση μου κρίνεται η ευημερία εκατομμυρίων Ελλήνων. Είμαι 87 ετών, έχω συνεργαστεί στενά με τόσους πρωθυπουργούς (Κων. Καραμανλής, Γ. Παπανδρέου αλλά και Ελευθέριος Βενιζέλος), νόμιζα ότι ήξερα σχεδόν τα πάντα γι' αυτήν τη χώρα. Και όμως αισθάνομαι ότι μόλις τώρα καταλαβαίνω. Είχε δίκιο τελικά ο (Κωνσταντίνος) Καραμανλής που μου τηλεφώνησε όταν ανέλαβα και μου είπε: «Ξενοφώντα, τώρα θα καταλάβεις αυτό που σου έλεγα, ότι για χάρη της Ελλάδος έχω κάνει τη ζωή μου πέτρα».

Ο Μητσοτάκης και ο Αντρέας (Παπανδρέου) το απολαμβάνουν, είναι η εξουσία στο αίμα τους, εγώ όμως υποφέρω. Και αν κάνω λάθος τι θα πω σε όλους αυτούς που με σταματάνε στον δρόμο και μου λένε «Κύριε Καθηγητά, είστε η μόνη μας ελπίδα»; Όμως μετά σκέφτομαι ότι υπάρχει ελπίδα. Αν διορθώσεις το λάθος και είσαι ειλικρινής με τους πολίτες επειδή ο Πρωθυπουργός είναι τα πάντα στην Ελλάδα μπορείς να κυβερνήσεις τη χώρα κυριολεκτικά από το τηλέφωνο». Κοντοστάθηκε, πήρε εκείνο το σοβαρά πονηρό χαμόγελο που τον διέκρινε, σαν να έπεισε ο ίδιος τον εαυτό του ότι είπε κάτι πολύ σημαντικό και συνέχισε.

«Με μια απαράβατη προϋπόθεση. Όταν είσαι Πρωθυπουργός δεν ανήκεις στον εαυτό σου, ούτε στην οικογένεια σου ή στη γυναίκα σου, δεν ανήκεις στο κόμμα σου. Ανήκεις στο σύνολο των πολιτών. Δεν ανήκεις σε κανέναν και την ίδια στιγμή σε όλους. Αυτή είναι η μαγεία και μαζί η απέραντη μοναξιά». Σοφά λόγια ενός μοναδικά σοφού Έλληνα. Την επόμενη ημέρα με μαεστρικές κινήσεις, άπειρες επαφές (Μιτεράν, Κολ, Ντελόρ) ο Ξ. Ζολώτας συνήψε δάνειο μόλις 100 εκατομμυρίων δολλαρίων (με μεγάλο επιτόκιο βέβαια) και έσωσε τη χώρα από τη χρεοκοπία.

Κάποιοι άλλοι μετέπειτα διάδοχοι του το 2008 και το 2010 παρόλα τα δάνεια των 230 δις ευρώ δεν το κατόρθωσαν. Δεν κατήγγειλε, όπως σκέφτονταν με Διάγγελμα τα δύο τότε μεγάλα κόμματα ΠΑΣΟΚ και ΝΔ για υπονόμευση της κυβέρνησης αλλά δεν έπαψε ποτέ να προβλέπει ότι θα οδηγούσαν τη χώρα σε πτώχευση, όπως και το έκαναν (βλέπε άρθρο «Ξενοφών Ζολώτας: «Αυτοί οι δύο θα χρεοκοπήσουν τη χώρα» 19/12/2014, tvxs).

Εικοσιπέντε χρόνια μετά όπως ο ίδιος απαίτησε μεταφέρω μερικές από τις σκέψεις του γιατί νομίζω ότι έχουν κάποια αξία για τη σημερινή κρίσιμη κατάσταση της χώρας. Ο Ξενοφών Ζολώτας ήταν ο γηραιότερος έλληνας Πρωθυπουργός του νεοελληνικού κράτους, ο Αλέξης Τσίπρας ο νεότερος. Αν ζούσε υποθέτω βάσιμα ότι θα τον συμπαθούσε και ότι θα ζητούσε αμέσως, την πρώτη ημέρα ανάληψης των καθηκόντων του να του μεταφέρει την εμπειρία του. Η δική μου υποκειμενική εκδοχή για το τι θα του έλεγε είναι η ακόλουθη: «Παιδί μου (έτσι αποκαλούσε όσους συμπαθούσε ανεξαρτήτως ηλικίας) μείνε στο τιμόνι, κράτα την Ελλάδα πάση θυσία στο ευρώ. Τους Γερμανούς τους ξέρω από πρώτο χέρι, «ξυνίζουν» τα μούτρα τους όταν απαιτείς δίκαια αιτήματα που δεν τους συμφέρουν, είναι υπερόπτες και σκληροί αλλά όταν καταλάβουν ότι θα εφαρμόσεις τη συμφωνία είναι σταθεροί.

Ως Πρωθυπουργός δεν ανήκεις στον εαυτό σου ή το κόμμα σου αλλά σε όλους τους έλληνες. Αν χρειαστεί για το καλό της χώρας θα γίνεις προσωρινά «παντός καιρού». Να εφαρμόσεις το αποτέλεσμα του Δημοψηφίσματος όποιο κι αν είναι και όταν βάλεις τη χώρα σε πορεία ανάπτυξης, μόνον τότε και για όσο χρειαστεί θα είσαι ελεύθερος να κάνεις ότι θέλεις. Και καλά θα κάνεις να φύγεις, τουλάχιστον για κάποια χρόνια γιατί μην ξεχνάς ότι θα αναγκαστείς συχνά να κάνεις τη ζωή σου πέτρα».

Ελπίζω ο σεβαστός Καθηγητής, αν υπάρχει κάποια τέτοια δυνατότητα, να συμφωνεί με αυτές τις συμβουλές, που εντελώς υποθετικά ισχυρίζομαι ότι θα έλεγε στον νυν πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα, σε μια απίστευτα κρίσιμη στιγμή που τόσες φορές είχε αντιμετωπίσει και ο ίδιος στη ζωή του.

*Περικλής Βασιλόπουλος
Δημοσιογράφος- Διετέλεσε Διευθυντής του Γραφείου του Πρωθυπουργού της Οικουμενικής Κυβέρνησης Ζολώτα

Δημοσιεύτηκε στο tvxs στις 17/7/2015.

Η νύχτα που ο Αλέξης Τσίπρας θα (ξανα)γίνει Πρωθυπουργός

Την νύχτα της 12ης προς 13η Ιουλίου στις Βρυξέλλες και την 15η Ιουλίου 2015 στη Βουλή ο Αλέξης Τσίπρας έγινε Πρωθυπουργός με πι κεφαλαίο.

Πρωθυπουργός με πι κεφαλαίο δεν γίνεσαι αυτομάτως όταν ορκίζεσαι ως επικεφαλής της Κυβέρνησης. Ο Κώστας Καραμανλής ο νεότερος και ο Γιώργος Παπανδρέου δεν έγιναν ποτέ. Ο πρώτος δεν χρειάστηκε, ο δεύτερος δεν μπόρεσε, δεν άντεξε, δεν τόλμησε. Ο Αντώνης Σαμαράς παρέμεινε σταθερά ο ανέλπιδος, βαθιά διχαστικός επικεφαλής της δικομματικής συμμαχίας του χθες.

Για να γίνει κάποιος πραγματικός πρωθυπουργός χρειάζεται να προϋπάρξει ένα δραματικό «Συμβάν» και αμέσως μετά ένα στυγερό Δίλημμα, μια απέραντα μοναχική απόφαση και μια προοπτική ένωσης της πλειοψηφίας των πολιτών σε μία επώδυνα μακρινή ελπίδα. Ο μεγάλος γερμανός κοινωνιολόγος Marx Weber περιγράφει με μοναδικό τρόπο αυτήν την αλματώδη στιγμή στο βιβλίο του «Η πολιτική ως επάγγελμα» (1919). Είναι η στιγμή που ο πολιτικός ηγέτης φεύγει από την «Ηθική της Πεποίθησης» (ιδεολογία) και περνάει στην « Ηθική της Ευθύνης» (η δύναμη του πραγματικού, ο συσχετισμός δυνάμεων και οι επιπτώσεις μιας απόφασης).

Ο πραγματικός, δημοκρατικός θα έλεγα, ηγέτης είναι αυτός που δεν εγκαταλείπει τις πεποιθήσεις του αλλά τις υποτάσσει στην ευθύνη των αποφάσεων του, δημιουργώντας έναν νέο συνδυασμό. Αυτή η μετάβαση χαρακτηρίζεται από δύο μεγάλες συγκρούσεις. Η εσωτερική προσωπική σύγκρουση ανάμεσα στις πεποιθήσεις και τη γενική αίσθηση ευθύνης του πολιτικού που συχνά φαίνεται στους άλλους ως «προδοσία των αρχών» και η εξωτερική σύγκρουση με το αδυσώπητο πραγματικό.

Ένας πραγματικά λοιπόν πρωθυπουργός φτιάχνεται από το υλικό αυτής της σύγκρουσης. Όταν συμβεί δεν ξέρουμε ακόμα αν θα είναι ένας καλός Πρωθυπουργός που θα οδηγήσει τη χώρα του έξω από την κρίση, γνωρίζουμε όμως ότι θα μπορούσε να το κάνει.

Έχω ζήσει από κοντά, λεπτό προς λεπτό παρόμοιες «αλματώδεις» στιγμές που αφορούσαν τον γηραιότερο έλληνα πρωθυπουργό, τον Ξενοφώντα Ζολώτα. Δεν θα ξεχάσω ποτέ τα λόγια του Πρωθυπουργού της Οικουμενικής κυβέρνησης στις 3 Ιανουαρίου 1990 όταν η χώρα κινδύνευσε με άμεση χρεοκοπία, βαθιά νύχτα στο γραφείο του στη Βουλή. «Νιώθω αυτήν τη στιγμή απέραντη μοναξιά. Από μια απόφαση μου κρίνεται η ευημερία εκατομμυρίων Ελλήνων. Είμαι 87 ετών, έχω συνεργαστεί στενά με τόσους πρωθυπουργούς (Κων. Καραμανλής, Γ. Παπανδρέου αλλά και Ελευθέριος Βενιζέλος), νόμιζα ότι ήξερα σχεδόν τα πάντα γι' αυτήν τη χώρα και όμως αισθάνομαι ότι μόλις τώρα καταλαβαίνω». Σχεδόν δακρυσμένος ο Καθηγητής Ζολώτας συνέχισε. « Έλαχε σε μένα η μοίρα, που αφιέρωσα όλη μου τη ζωή στην οικονομική ανάπτυξη και στην εκβιομηχάνιση της χώρας να διαχειριστώ τη χρεοκοπία που προκάλεσαν άλλοι. Όταν είσαι Πρωθυπουργός δεν ανήκεις στον εαυτό σου, ούτε στην οικογένεια σου ή στη γυναίκα σου, δεν ανήκεις στο κόμμα σου. Ανήκεις στο σύνολο των πολιτών. Δεν ανήκεις σε κανέναν και την ίδια στιγμή σε όλους. Αυτή είναι η μαγεία και μαζί η απέραντη μοναξιά» (βλέπε άρθρο «Ξενοφών Ζολώτας: «Αυτοί οι δύο θα χρεοκοπήσουν τη χώρα» 19/12/2014, tvxs).

Ο Αλέξης Τσίπρας, ο νεότερος στην ηλικία έλληνας πρωθυπουργός σε απείρως πιο δύσκολες συνθήκες από το 1990, την ύστατη ώρα έφερε μπροστά την «Ηθική της Ευθύνης» προσπαθώντας παράλληλα να κρατήσει και την «Ηθική της Πεποίθησης». Απέδειξε ότι μπορεί να ανήκει σε όλους ή τουλάχιστον στη μεγαλύτερη πλειοψηφία και όχι μόνο στον εαυτό του ή στο κόμμα του. Εάν κατορθώσει να συνδυάσει τον πραγματισμό και την διπλωματία της ευθύνης με τις αρχές της ειλικρίνειας, εντιμότητας, υποστήριξης των αδυνάτων που είναι οι πάγιες πεποιθήσεις της Αριστεράς, όχι μόνο θα οδηγήσει τη χώρα έξω από την κρίση αλλά θα είναι και ο καταλύτης γενικότερων αλλαγών στην Ευρωπαϊκή Αριστερά και στην ευρωζώνη.

Στην πρόσφατη συνέντευξη στην ΕΡΤ, τελειώνοντας ο Αλέξης Τσίπρας ανέφερε τα λόγια του γάλλου φιλοσόφου Λουί Αλτουσέρ. «Το Μέλλον διαρκεί πολύ». Νομίζω ότι κάποια άλλα λόγια που χρησιμοποίησε ο μεγάλος διανοητής ταιριάζουν περισσότερο στην περίσταση «Να πάρουμε τον δρόμο που ανοίγει το μονοπάτι μόνος του». Θα τα χρειαστεί ο Πρωθυπουργός γιατί το μοντέλο της κυβερνώσας, πραγματικά μεταρρυθμιστικής και παραγωγικής νέας Αριστεράς που τόσο χρειάζεται η Ελλάδα και η Ευρώπη δεν υπάρχει πουθενά στον πλανήτη.

Δημοσιεύτηκε στο tvxs στις 17/7/2015

Η νύχτα που ο Αλέξης Τσίπρας έγινε Πρωθυπουργός

Την νύχτα της 12ης προς 13η Ιουλίου στις Βρυξέλλες και την 15η Ιουλίου 2015 στη Βουλή ο Αλέξης Τσίπρας έγινε Πρωθυπουργός με πι κεφαλαίο. Πρωθυπουργός με πι κεφαλαίο δεν γίνεσαι αυτομάτως όταν ορκίζεσαι ως επικεφαλής της Κυβέρνησης. Ο Κώστας Καραμανλής ο νεότερος και ο Γιώργος Παπανδρέου δεν έγιναν ποτέ. Ο πρώτος δεν χρειάστηκε, ο δεύτερος δεν μπόρεσε, δεν άντεξε, δεν τόλμησε. Ο Αντώνης Σαμαράς παρέμεινε σταθερά ο ανέλπιδος, βαθιά διχαστικός επικεφαλής της δικομματικής συμμαχίας του χθες. Για να γίνει κάποιος πραγματικός πρωθυπουργός χρειάζεται να προϋπάρξει ένα δραματικό «Συμβάν» και αμέσως μετά ένα στυγερό Δίλημμα, μια απέραντα μοναχική απόφαση και μια προοπτική ένωσης της πλειοψηφίας των πολιτών σε μία επώδυνα μακρινή ελπίδα. Ο μεγάλος γερμανός κοινωνιολόγος Marx Weber περιγράφει με μοναδικό τρόπο αυτήν την αλματώδη στιγμή στο βιβλίο του «Η πολιτική ως επάγγελμα» (1919). Είναι η στιγμή που ο πολιτικός ηγέτης φεύγει από την «Ηθική της Πεποίθησης» (ιδεολογία) και περνάει στην « Ηθική της Ευθύνης» (η δύναμη του πραγματικού, ο συσχετισμός δυνάμεων και οι επιπτώσεις μιας απόφασης). Ο πραγματικός, δημοκρατικός θα έλεγα, ηγέτης είναι αυτός που δεν εγκαταλείπει τις πεποιθήσεις του αλλά τις υποτάσσει στην ευθύνη των αποφάσεων του, δημιουργώντας έναν νέο συνδυασμό. Αυτή η μετάβαση χαρακτηρίζεται από δύο μεγάλες συγκρούσεις. Η εσωτερική προσωπική σύγκρουση ανάμεσα στις πεποιθήσεις και τη γενική αίσθηση ευθύνης του πολιτικού που συχνά φαίνεται στους άλλους ως «προδοσία των αρχών» και η εξωτερική σύγκρουση με το αδυσώπητο πραγματικό. Ένας πραγματικά λοιπόν πρωθυπουργός φτιάχνεται από το υλικό αυτής της σύγκρουσης. Όταν συμβεί δεν ξέρουμε ακόμα αν θα είναι ένας καλός Πρωθυπουργός που θα οδηγήσει τη χώρα του έξω από την κρίση, γνωρίζουμε όμως ότι θα μπορούσε να το κάνει. Έχω ζήσει από κοντά, λεπτό προς λεπτό παρόμοιες «αλματώδεις» στιγμές που αφορούσαν τον γηραιότερο έλληνα πρωθυπουργό, τον Ξενοφώντα Ζολώτα. Δεν θα ξεχάσω ποτέ τα λόγια του Πρωθυπουργού της Οικουμενικής κυβέρνησης στις 3 Ιανουαρίου 1990 όταν η χώρα κινδύνευσε με άμεση χρεοκοπία, βαθιά νύχτα στο γραφείο του στη Βουλή. «Νιώθω αυτήν τη στιγμή απέραντη μοναξιά. Από μια απόφαση μου κρίνεται η ευημερία εκατομμυρίων Ελλήνων. Είμαι 87 ετών, έχω συνεργαστεί στενά με τόσους πρωθυπουργούς (Κων. Καραμανλής, Γ. Παπανδρέου αλλά και Ελευθέριος Βενιζέλος), νόμιζα ότι ήξερα σχεδόν τα πάντα γι' αυτήν τη χώρα και όμως αισθάνομαι ότι μόλις τώρα καταλαβαίνω». Σχεδόν δακρυσμένος ο Καθηγητής Ζολώτας συνέχισε. « Έλαχε σε μένα η μοίρα, που αφιέρωσα όλη μου τη ζωή στην οικονομική ανάπτυξη και στην εκβιομηχάνιση της χώρας να διαχειριστώ τη χρεοκοπία που προκάλεσαν άλλοι. Όταν είσαι Πρωθυπουργός δεν ανήκεις στον εαυτό σου, ούτε στην οικογένεια σου ή στη γυναίκα σου, δεν ανήκεις στο κόμμα σου. Ανήκεις στο σύνολο των πολιτών. Δεν ανήκεις σε κανέναν και την ίδια στιγμή σε όλους. Αυτή είναι η μαγεία και μαζί η απέραντη μοναξιά» (βλέπε άρθρο «Ξενοφών Ζολώτας: «Αυτοί οι δύο θα χρεοκοπήσουν τη χώρα» 19/12/2014, tvxs). Ο Αλέξης Τσίπρας, ο νεότερος στην ηλικία έλληνας πρωθυπουργός σε απείρως πιο δύσκολες συνθήκες από το 1990, την ύστατη ώρα έφερε μπροστά την «Ηθική της Ευθύνης» προσπαθώντας παράλληλα να κρατήσει και την «Ηθική της Πεποίθησης». Απέδειξε ότι μπορεί να ανήκει σε όλους ή τουλάχιστον στη μεγαλύτερη πλειοψηφία και όχι μόνο στον εαυτό του ή στο κόμμα του. Εάν κατορθώσει να συνδυάσει τον πραγματισμό και την διπλωματία της ευθύνης με τις αρχές της ειλικρίνειας, εντιμότητας, υποστήριξης των αδυνάτων που είναι οι πάγιες πεποιθήσεις της Αριστεράς, όχι μόνο θα οδηγήσει τη χώρα έξω από την κρίση αλλά θα είναι και ο καταλύτης γενικότερων αλλαγών στην Ευρωπαϊκή Αριστερά και στην ευρωζώνη. Στην πρόσφατη συνέντευξη στην ΕΡΤ, τελειώνοντας ο Αλέξης Τσίπρας ανέφερε τα λόγια του γάλλου φιλοσόφου Λουί Αλτουσέρ. «Το Μέλλον διαρκεί πολύ». Νομίζω ότι κάποια άλλα λόγια που χρησιμοποίησε ο μεγάλος διανοητής ταιριάζουν περισσότερο στην περίσταση «Να πάρουμε τον δρόμο που ανοίγει το μονοπάτι μόνος του». Θα τα χρειαστεί ο Πρωθυπουργός γιατί το μοντέλο της κυβερνώσας, πραγματικά μεταρρυθμιστικής και παραγωγικής νέας Αριστεράς που τόσο χρειάζεται η Ελλάδα και η Ευρώπη δεν υπάρχει πουθενά στον πλανήτη.

Ο Πρωθυπουργός ανήκει σε όλους

Σε ένα πρόσφατο εύστοχο άρθρο του ο Τάσος Παππάς («Τον υποτίμησαν και τους υποτίμησε», Εφημ. Των Συντακτών 30/6/2015) εξηγεί το πως οι Ευρωπαίοι εταίροι θεώρησαν ότι ο Αλέξης Τσίπρας όπως και όλοι οι άλλοι πρωθυπουργοί θα υπέγραφε τελικά τις άτεγκτες θέσεις των Θεσμών χωρίς παροχές. Έκαναν λάθος. Ο Αλ. Τσίπρας με τη σειρά του υποτίμησε τον ιδεολογικό φανατισμό και την επιρροή του σκληρού πυρήνα. Στο τέλος ο Αλ. Τσίπρας «αισθάνθηκε προσβεβλημένος όταν οι δανειστές, που είχαν αναγνωρίσει ότι η ελληνική πρόταση είναι μία καλή βάση για συζήτηση, ζήτησαν και άλλα επαχθή μέτρα και απαίτησαν να ανατραπεί το μείγμα». Νομίζω ότι αυτή η ανάλυση περιγράφει σωστά τα γεγονότα εκείνης της Πέμπτης. Υπάρχει όμως και κάτι άλλο. Η απίστευτη μοναξιά του- κάθε- πρωθυπουργού και ιδίως του έλληνα πρωθυπουργού (έχουμε το λεγόμενο «πρωθυπουργικοκεντρικό» πολίτευμα) μπροστά σε αποφάσεις που κρίνουν τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων συχνά μέσα σε λίγη ώρα. Δεν θα ξεχάσω ποτέ τα λόγια του Πρωθυπουργού της Οικουμενικής κυβέρνησης Ξενοφώντα Ζολώτα στις 3 Ιανουαρίου 1990 όταν η χώρα κινδύνευσε με άμεση χρεοκοπία, βαθιά νύχτα στο γραφείο του στη Βουλή. «Νιώθω αυτήν τη στιγμή απέραντη μοναξιά. Από μια απόφαση μου κρίνεται η ευημερία εκατομμυρίων Ελλήνων. Είμαι 87 ετών, έχω συνεργαστεί στενά με τόσους πρωθυπουργούς (Κων. Καραμανλής, Γ. Παπανδρέου αλλά και Ελευθέριος Βενιζέλος), νόμιζα ότι ήξερα σχεδόν τα πάντα γι' αυτήν τη χώρα. Και όμως αισθάνομαι ότι μόλις τώρα καταλαβαίνω. Είχε δίκιο τελικά ο (Κωνσταντίνος) Καραμανλής που μου τηλεφώνησε όταν ανέλαβα και μου είπε: «Ξενοφώντα, τώρα θα καταλάβεις αυτό που σου έλεγα, ότι για χάρη της Ελλάδος έχω κάνει τη ζωή μου πέτρα». Ο Μητσοτάκης και ο Αντρέας (Παπανδρέου) το απολαμβάνουν, είναι η εξουσία στο αίμα τους, εγώ όμως υποφέρω. Και αν κάνω λάθος τι θα πω σε όλους αυτούς που με σταματάνε στον δρόμο και μου λένε «Κύριε Καθηγητά, είστε η μόνη μας ελπίδα»; Όμως μετά σκέφτομαι ότι υπάρχει ελπίδα. Αν διορθώσεις το λάθος και είσαι ειλικρινής με τους πολίτες επειδή ο Πρωθυπουργός είναι τα πάντα στην Ελλάδα μπορείς να κυβερνήσεις τη χώρα κυριολεκτικά από το τηλέφωνο». Κοντοστάθηκε, πήρε εκείνο το σοβαρά πονηρό χαμόγελο που τον διέκρινε, σαν να έπεισε ο ίδιος τον εαυτό του ότι είπε κάτι πολύ σημαντικό και συνέχισε. «Με μια απαράβατη προϋπόθεση. Όταν είσαι Πρωθυπουργός δεν ανήκεις στον εαυτό σου, ούτε στην οικογένεια σου ή στη γυναίκα σου, δεν ανήκεις στο κόμμα σου. Ανήκεις στο σύνολο των πολιτών. Δεν ανήκεις σε κανέναν και την ίδια στιγμή σε όλους. Αυτή είναι η μαγεία και μαζί η απέραντη μοναξιά». Σοφά λόγια ενός μοναδικά σοφού Έλληνα. Την επόμενη ημέρα με μαεστρικές κινήσεις, άπειρες επαφές (Μιτεράν, Κολ, Ντελόρ) ο Ξ. Ζολώτας συνήψε δάνειο μόλις 100 εκατομμυρίων δολλαρίων (με μεγάλο επιτόκιο βέβαια) και έσωσε τη χώρα από τη χρεοκοπία (βλέπε άρθρο «Ξενοφών Ζολώτας: «Αυτοί οι δύο θα χρεοκοπήσουν τη χώρα» 19/12/2014, tvxs).
Ο Ξενοφών Ζολώτας ήταν ο γηραιότερος έλληνας Πρωθυπουργός του νεοελληνικού κράτους, ο Αλέξης Τσίπρας ο νεότερος. Αν ζούσε υποθέτω βάσιμα ότι θα τον συμπαθούσε και ότι θα ζητούσε αμέσως, την πρώτη ημέρα ανάληψης των καθηκόντων του να του μεταφέρει την εμπειρία του. Η δική μου υποκειμενική εκδοχή για το τι θα του έλεγε είναι η ακόλουθη: «Παιδί μου (έτσι αποκαλούσε όσους συμπαθούσε ανεξαρτήτως ηλικίας) μείνε στο τιμόνι, κράτα την Ελλάδα πάση θυσία στο ευρώ και μετά κάνε τις αναγκαίες διορθώσεις. Τους Γερμανούς τους ξέρω από πρώτο χέρι, «ξυνίζουν» τα μούτρα τους όταν απαιτείς δίκαια αιτήματα που δεν τους συμφέρουν, είναι υπερόπτες και σκληροί αλλά όταν καταλάβουν ότι θα εφαρμόσεις τη συμφωνία είναι σταθεροί. Ως Πρωθυπουργός δεν ανήκεις στον εαυτό σου ή το κόμμα σου αλλά σε όλους τους έλληνες. Αν χρειαστεί για το καλό της χώρας θα γίνεις προσωρινά «παντός καιρού». Να εφαρμόσεις το αποτέλεσμα του Δημοψηφίσματος όποιο κι αν είναι και όταν βάλεις τη χώρα σε πορεία ανάπτυξης, μόνον τότε και για όσο χρειαστεί θα είσαι ελεύθερος να κάνεις ότι θέλεις. Και καλά θα κάνεις να φύγεις, τουλάχιστον για κάποια χρόνια γιατί μην ξεχνάς ότι θα αναγκαστείς συχνά να κάνεις τη ζωή σου πέτρα».
Νομίζω ότι στις σημερινές κρίσιμες ώρες μετά το Δημοψήφισμα τουλάχιστον το 65% των Ελλήνων θα συμφωνούσε με μία τέτοια «υποθετική» συμβουλή.

Δημοσιεύτηκε στο tvxs (3/7/2015) και στην Εφημ. των Συντακτών (8/7/2015)

Η ανάκτηση μιας χαμένης ευκαιρίας

Το βράδυ της Πέμπτης 25/6/2015 στις Βρυξέλλες χάθηκε μία μεγάλη ευκαιρία για τη χώρα αλλά και για τον Πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα. Μια ευκαιρία που μπορεί πλέον να ανακτηθεί και πάλι μόνο το βράδυ της Κυριακής με την ανάληψη της κεντρικής ενωτικής πρωτοβουλίας από τον έλληνα πρωθυπουργό, πέρα και πάνω από την οποιαδήποτε έκβαση του Δημοψηφίσματος. Ποια ήταν όμως η πρόταση ευκαιρία που δεν αξιοποιήθηκε; Κάποιοι πολύ στενοί του συνεργάτες του την πρότειναν, ο ίδιος έτσι κι αλλιώς την σκέφτονταν από καιρό. Παραλλαγές της φαίνεται ότι είχε μάλιστα συζητήσει με κάποιους ξένους ηγέτες σ' αυτές τις πολύωρες πάντα υποθετικές συζητήσεις που είναι προνόμιο των πρωθυπουργών και οι οποίες σπανίως γίνονται γνωστές στο ευρύ κοινό πριν περάσουν τουλάχιστον κάποια χρόνια. Η ευκαιρία χάθηκε γιατί κυριολεκτικά στο πάρα πέντε ο πρωθυπουργός διάλεξε την απολύτως συγκρουσιακή εκδοχή της πρότασης διεξόδου, τρεις τόνους του γκρι πάνω από αυτό που επέτρεπε ο έτσι κι αλλιώς αρνητικός συσχετισμός δυνάμεων και πάνω από τις ανοχές των εταίρων-πιστωτών. Η χαμένη πρόταση διέξοδος ήταν ήδη απίστευτα δύσκολη αλλά στη σύλληψη της απλή. Υπογραφή Συμφωνίας το βράδυ της Πέμπτης, Διάγγελμα από τις Βρυξέλλες για την αιτιολόγηση της, επιστροφή στην Αθήνα, Υπουργικό Συμβούλιο, απόφαση για Δημοψήφισμα στις 5 Ιουλίου με αντικείμενο ΝΑΙ-ΟΧΙ στην Συμφωνία από τους ίδιους τους πολίτες, σχετικά αμερόληπτη στάση του πρωθυπουργού και δήλωση του ότι «Θα σεβαστώ και θα εφαρμόσω ως Πρωθυπουργός οτιδήποτε αποφασίσει ο λαός». Μια τέτοια Συμφωνία θα έπρεπε βεβαίως να περιλαμβάνει και μία διατύπωση, έστω ως Παράρτημα, για την αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους και κάποιο συνοδευτικό σημείωμα για τις χρηματοδοτικές ανάγκες της χώρας κάτι που οι εταίροι μας αρνιόντουσαν «λυσσασμένα» μέχρι την τελευταία στιγμή. Ο Πρωθυπουργός σωστά ισχυρίζεται ότι εξάντλησε όλα τα ανθρωπίνως δυνατά επιχειρήματα για να τους πείσει αντιμετωπίζοντας ένα συνεχές γαϊτανάκι υπαναχωρήσεων και παλινωδιών. Δεν υπάρχει αξιόπιστος Διανοητής και Οικονομολόγος στον πλανήτη που δεν υποστηρίζει το δίκαιο και το σωστό της γενικής κατεύθυνσης της μάχης που έδωσε και δίνει ο Αλ. Τσίπρας στην Ευρώπη για μια άλλη Ευρώπη (Γιούργκεν Χαμπερμας, Τζόζεφ Στίγκλιτς, Πολ Κρούγκμαν, Τομά Πικετί, Τζέφρι Σακς, Ζακ Ατταλί και πολλοί άλλοι). Όπως όμως έλεγε ένας άλλος μεγάλος απελθών από τον μάταιο τούτο κόσμο ο Τζον Μέυναρντ Κέυνς "In the long term, we all be dead",(μακροπρόθεσμα θα είμαστε όλοι νεκροί). Κάποιες κρίσιμες στιγμές οι αποφάσεις παίζονται με τις ώρες, τα λεπτά και τα δευτερόλεπτα και όχι με τις μακροχρόνιες τάσεις. Παρενθετικά αν ζούσε ο Κέυνς θα επικροτούσε απολύτως τις ελληνικές θέσεις, θα ήταν έξαλλος με τον Β. Σόιμπλε και τους σκληρούς της ευρωζώνης και θα υπενθύμιζε στους Γερμανούς πολιτικούς ότι ήταν αυτός που κυριολεκτικά τους έσωσε με την διαγραφή του χρέους τους το 1953 διαμέσου της τεράστιας απήχησης του βιβλίου του «Οι οικονομικές συνέπειες της ειρήνης». Εξίσου παρενθετικά ο προσαρμοσμένος αριστερός Κευνσιανισμός είναι η μόνη οικονομική πολιτική που μπορεί να βγάλει την Ελλάδα και τον ευρωπαϊκό Νότο από την ύφεση, τον αποπληθωρισμό και την υπερχρέωση (βλέπε άρθρο «Αριστερά, Κευνς Έκτακτης Ανάγκης και Ξενοφών Ζολώτας» 25/1/2015, tvxs). Αφού όμως πρώτα βγει η χώρα από τις συμπληγάδες των διαπραγματεύσεων με τους πιστωτές και την δεύτερη «οιονεί» χρεοκοπία μέσα σε 5 χρόνια. Άλλο Στρατηγική, άλλο πράγμα η τακτική. Ο Πρωθυπουργός λοιπόν εκείνη την Πέμπτη στις Βρυξέλλες τα προσπάθησε όλα εκτός από ένα. Το ύστατο. Το στρατήγημα του «πάρα πέντε». Που έχει μεγάλη πέραση και ιστορία στις ολονύχτιες διαπραγματεύσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της Ε.Ε. Όλα γίνονται βαθιά τη νύχτα στις Βρυξέλλες, μετά από εξουθενωτικές συνομιλίες. Το στρατήγημα συνίσταται στο «αντίστροφο» τελεσίγραφο του αδύνατου Δαβίδ απέναντι στον ισχυρό Γολιάθ. Υποχωρώ σε μερικά σημεία (π.χ. στα σημεία της επιστολής της 1/7/2015), δέξου και εσύ κάτι για το χρέος και τη χρηματοδότηση, είναι η ύστατη προσφορά "Sign it or I leave" (υπόγραψε ή φεύγω). Κάποιοι-λιγοστοί- εμπειρογνώμονες με φιλική προς την ελληνική κυβέρνηση στάση ισχυρίζονται "that it was a risk worth taking", με πιθανή επιτυχία 50-50. Δεν συνέβησαν όμως έτσι τα πράγματα. Αν όμως συνέβαιναν και ο πρωθυπουργός γύριζε στην Αθήνα με μία Συμφωνία και αμέσως μετά αποφάσιζε στο Υπουργικό Συμβούλιο το Δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου με ΝΑΙ-ΟΧΙ στη Συμφωνία η κατάσταση σήμερα θα ήταν εντελώς διαφορετική. Θα είχε την απόλυτη πρωτοβουλία των κινήσεων και η χώρα δεν θα ήταν με τις τράπεζες κλειστές, ευάλωτη στις ρήτρες απαιτητών υποχρεώσεων των εταίρων και του ΔΝΤ και τους πολίτες να αντιμετωπίζουν βαριά διλήμματα. Βεβαίως και πάλι ο σκληρός πυρήνας των πιστωτών θα γίνονταν έξω φρενών με το Δημοψήφισμα, αλλά για λίγο. Θα ήταν δύσκολο να αρνηθεί το Eurogroup την ολιγοήμερη παράταση και ο ELA ίσως να είχε λίγο επεκταθεί. Το Δημοψήφισμα ήταν μία σωστή και βαθιά δημοκρατική επιλογή του πρωθυπουργού αλλά έπρεπε να ενταχθεί διαφορετικά στις σκληρές διαπραγματεύσεις. Άλλωστε για να έχει πραγματική επίπτωση ένα Δημοψήφισμα θα πρέπει το άνοιγμα ανάμεσα στο ΟΧΙ και το ΝΑΙ- και αντιστρόφως- να είναι μεγαλύτερο από το 10-15% των ψήφων. Με τις σημερινές όμως ασφυκτικές συνθήκες και τις τράπεζες κλειστές έγκυροι αναλυτές τονίζουν ότι το αποτέλεσμα θα είναι αμφίρροπο και η διαφορά μάλλον μικρή. Δεν θα μπορούσε άλλωστε να είναι αλλιώς με δεδομένη την απίστευτη κινδυνολογία που ορισμένοι ευρωπαϊκοί κύκλοι σε σύμπλευση με το παραδοσιακό, κομματικό κατεστημένο αναπτύσσουν ξεπερνώντας οποιοδήποτε όριο. Μιλώντας συνεχώς για κούρεμα καταθέσεων, αποβολή από το ευρώ έως και συνωμοσίες της κυβέρνησης για νέο νόμισμα κ.ο.κ. Κάτι τέτοιο βέβαια δεν ισχύει με την Συντονιστική Επιτροπή για το ΝΑΙ με την πρωτοβουλία Καμίνη-Μπουτάρη και πολλών επαγγελματικών οργανώσεων που εκφράζουν τις θεμιτές ανησυχίες των πολιτών για την παραμονή μας στην ευρωζώνη. Η αλήθεια είναι ότι είτε με το ΟΧΙ, είτε με το ΝΑΙ η κατάσταση πλέον έχει γίνει πιο δύσκολη και πολύπλοκη απ' ότι ήταν πριν μία εβδομάδα. Αλλά μέχρι εκεί. Οι περισσότεροι έγκυροι αναλυτές αλλά και οι περισσότεροι ηγέτες των ευρωπαίων εταίρων πιστεύουν ότι ο έλληνας πρωθυπουργός σε οποιαδήποτε περίπτωση θα υπογράψει μία Συμφωνία η οποία παρότι θα είναι επώδυνη θα δώσει διέξοδο για τη χώρα. Προς το παρόν τουλάχιστον οι ακραίες δυνάμεις στην Ε.Ε δεν έχουν το πάνω χέρι και δεν μπορούν να ταπεινώσουν τελειωτικά τη χώρα. Με την προϋπόθεση βεβαίως ότι έστω και την τελευταία στιγμή διορθωθεί το λάθος και γίνει το κατάλληλο "damage control" (περιορισμός ζημιάς).


Αμοιβαία δυσμενής υποτίμηση του αντιπάλου
Σε ένα πρόσφατο εύστοχο άρθρο του ο Τάσος Παππάς (Εφημ. των Συντακτών 30/6/2015) εξηγεί το περίγραμμα του λάθους που προαναφέραμε. Οι εταίροι υποτίμησαν τη σταθερή δέσμευση του Αλ. Τσίπρα να υπογράψει μία συμφωνία με υποχωρήσεις (π.χ. 48 σελίδες), να αποφύγει τη ρήξη αλλά πάντα εντός των κόκκινων γραμμών του και θεώρησαν ότι όπως και όλοι οι άλλοι πρωθυπουργοί θα υπέγραφε τελικά τις άτεγκτες θέσεις των Θεσμών χωρίς παροχές. Έκαναν λάθος. Ο Αλ. Τσίπρας με τη σειρά του υποτίμησε τον ιδεολογικό φανατισμό και την επιρροή του σκληρού πυρήνα. Στο τέλος ο Αλ. Τσίπρας «αισθάνθηκε προσβεβλημένος όταν οι δανειστές, που είχαν αναγνωρίσει ότι η ελληνική πρόταση είναι μία καλή βάση για συζήτηση, ζήτησαν και άλλα επαχθή μέτρα και απαίτησαν να ανατραπεί το μείγμα». Νομίζω ότι αυτή η ανάλυση περιγράφει σωστά τα γεγονότα εκείνης της Πέμπτης. Οι κρίσιμες λέξεις είναι «προσβεβλημένος» και «αξιοπρέπεια», θα πρόσθετα. Χωρίς να τον γνωρίζω προσωπικά νομίζω ότι αυτές οι δύο έννοιες-λέξεις έπαιξαν σημαντικό ρόλο εκείνες τις κρίσιμες ώρες στην απόφαση του πρωθυπουργού. Πολύ περισσότερο από τις συνιστώσες και την αριστερή πτέρυγα του ΣΥΡΙΖΑ όπως λέει και ο συνάδελφος Τ. Παππάς. Υπάρχει όμως και κάτι άλλο. Η απίστευτη μοναξιά του- κάθε- πρωθυπουργού και ιδίως του έλληνα πρωθυπουργού (έχουμε το λεγόμενο «πρωθυπουργικοκεντρικό» πολίτευμα) μπροστά σε αποφάσεις που κρίνουν τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων συχνά μέσα σε λίγη ώρα. Λεπτά, ώρες, ημέρες όχι μήνες. Πρόκειται για μια κολοσσιαία πύκνωση του χρόνου στις κρίσιμες αποφάσεις. Δεν θα ξεχάσω ποτέ τα λόγια του Πρωθυπουργού της Οικουμενικής κυβέρνησης Ξενοφώντα Ζολώτα στις 3 Ιανουαρίου 1990 όταν η χώρα κινδύνευσε με άμεση χρεοκοπία, βαθιά νύχτα στο γραφείο του στη Βουλή. «Νιώθω αυτήν τη στιγμή απέραντη μοναξιά. Από μια απόφαση μου κρίνεται η ευημερία εκατομμυρίων Ελλήνων. Είμαι 87 ετών, έχω συνεργαστεί στενά με τόσους πρωθυπουργούς (Κων. Καραμανλής, Γ. Παπανδρέου αλλά και Ελευθέριος Βενιζέλος), νόμιζα ότι ήξερα σχεδόν τα πάντα γι' αυτήν τη χώρα. Και όμως αισθάνομαι ότι μόλις τώρα καταλαβαίνω. Είχε δίκιο τελικά ο (Κωνσταντίνος) Καραμανλής που μου τηλεφώνησε όταν ανέλαβα και μου είπε: «Ξενοφώντα, τώρα θα καταλάβεις αυτό που σου έλεγα, ότι για χάρη της Ελλάδος έχω κάνει τη ζωή μου πέτρα». Ο Μητσοτάκης και ο Αντρέας (Παπανδρέου) το απολαμβάνουν, είναι η εξουσία στο αίμα τους, εγώ όμως υποφέρω. Και αν κάνω λάθος τι θα πω σε όλους αυτούς που με σταματάνε στον δρόμο και μου λένε «Κύριε Καθηγητά, είστε η μόνη μας ελπίδα»; Όμως μετά σκέφτομαι ότι υπάρχει ελπίδα. Αν διορθώσεις το λάθος και είσαι ειλικρινής με τους πολίτες επειδή ο Πρωθυπουργός είναι τα πάντα στην Ελλάδα μπορείς να κυβερνήσεις τη χώρα κυριολεκτικά από το τηλέφωνο». Κοντοστάθηκε, πήρε εκείνο το σοβαρά πονηρό χαμόγελο που τον διέκρινε, σαν να έπεισε ο ίδιος τον εαυτό του ότι είπε κάτι πολύ σημαντικό και συνέχισε. «Με μια απαράβατη προϋπόθεση. Όταν είσαι Πρωθυπουργός δεν ανήκεις στον εαυτό σου, ούτε στην οικογένεια σου ή στη γυναίκα σου, δεν ανήκεις στο κόμμα σου. Ανήκεις στο σύνολο των πολιτών. Δεν ανήκεις σε κανέναν και την ίδια στιγμή σε όλους. Αυτή είναι η μαγεία και μαζί η απέραντη μοναξιά». Σοφά λόγια ενός μοναδικά σοφού Έλληνα. Την επόμενη ημέρα με μαεστρικές κινήσεις, άπειρες επαφές (Μιτεράν, Κολ, Ντελόρ) ο Ξ. Ζολώτας συνήψε δάνειο μόλις 100 εκατομμυρίων δολλαρίων (με μεγάλο επιτόκιο βέβαια) και έσωσε τη χώρα από τη χρεοκοπία. Κάποιοι άλλοι μετέπειτα διάδοχοι του το 2008 και το 2010 παρόλα τα δάνεια των 230 δις ευρώ δεν το κατόρθωσαν. Δεν κατήγγειλε, όπως σκέφτονταν με Διάγγελμα τα δύο τότε μεγάλα κόμματα ΠΑΣΟΚ και ΝΔ για υπονόμευση της κυβέρνησης αλλά δεν έπαψε ποτέ να προβλέπει ότι θα οδηγούσαν τη χώρα σε πτώχευση, όπως και το έκαναν (βλέπε άρθρο «Ξενοφών Ζολώτας: «Αυτοί οι δύο θα χρεοκοπήσουν τη χώρα»19/12/2014, tvxs)
Εικοσιπέντε χρόνια μετά όπως ο ίδιος απαίτησε μεταφέρω μερικές από τις σκέψεις του γιατί νομίζω ότι έχουν κάποια αξία για τη σημερινή κρίσιμη κατάσταση της χώρας. Ο Ξενοφών Ζολώτας ήταν ο γηραιότερος έλληνας Πρωθυπουργός του νεοελληνικού κράτους, ο Αλέξης Τσίπρας ο νεότερος. Αν ζούσε υποθέτω βάσιμα ότι θα τον συμπαθούσε και ότι θα ζητούσε αμέσως, την πρώτη ημέρα ανάληψης των καθηκόντων του να του μεταφέρει την εμπειρία του. Η δική μου υποκειμενική εκδοχή για το τι θα του έλεγε είναι η ακόλουθη: «Παιδί μου (έτσι αποκαλούσε όσους συμπαθούσε ανεξαρτήτως ηλικίας) μείνε στο τιμόνι, κράτα την Ελλάδα πάση θυσία στο ευρώ. Τους Γερμανούς τους ξέρω από πρώτο χέρι, «ξυνίζουν» τα μούτρα τους όταν απαιτείς δίκαια αιτήματα που δεν τους συμφέρουν, είναι υπερόπτες και σκληροί αλλά όταν καταλάβουν ότι θα εφαρμόσεις τη συμφωνία είναι σταθεροί. Ως Πρωθυπουργός δεν ανήκεις στον εαυτό σου ή το κόμμα σου αλλά σε όλους τους έλληνες. Αν χρειαστεί για το καλό της χώρας θα γίνεις προσωρινά «παντός καιρού». Να εφαρμόσεις το αποτέλεσμα του Δημοψηφίσματος όποιο κι αν είναι και όταν βάλεις τη χώρα σε πορεία ανάπτυξης, μόνον τότε και για όσο χρειαστεί θα είσαι ελεύθερος να κάνεις ότι θέλεις. Και καλά θα κάνεις να φύγεις, τουλάχιστον για κάποια χρόνια γιατί μην ξεχνάς ότι θα αναγκαστείς συχνά να κάνεις τη ζωή σου πέτρα».
Ελπίζω ο σεβαστός Καθηγητής, αν υπάρχει κάποια τέτοια δυνατότητα, να συμφωνεί με αυτές τις συμβουλές, που εντελώς υποθετικά ισχυρίζομαι ότι θα έλεγε στον νυν πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα, σε μια απίστευτα κρίσιμη στιγμή που τόσες φορές είχε αντιμετωπίσει και ο ίδιος στη ζωή του.

Η νέα ΕΡΤ κι ο ενάρετος Κρατισμός

Στις 11 Ιουνίου 2013 με το 'σπασμωδικό' μαύρο στις οθόνες και την πρωτοφανή στα Ευρωπαικά χρονικά διάλυση της ΕΡΤ η συγκυβέρνηση ΝΔ ΠΑΣΟΚ 'πέτυχε' προσωρινά δύο πράγματα α) Ξεφορτώθηκε ένα ενοχλητικό χώρο δημοσίο διαλόγου που παρόλο τον έρποντα κομματισμό στην κορυφή διατηρούσε πολλές πλευρές αξιοπρεπούς ενημέρωσης και κοινωνικής δράσης β) Ολοκλήρωσε της 25ετή διαδικασία ανεξέλεγκτης πλήρους ιδιωτικοποίησης του ραδιοτηλεοπτικού πεδίου προς όφελος των ιδιωτών της ενημέρωσης που συνιστούσαν το 'Γενικό Επιτελείο' του ιδιότυπου ελληνικού νεοφιλελεύθερου κρατισμού.

Read more...

Ο Καθηγητής Νίκος Θεοχαράκης στο Brussels group. Αναμνήσεις φοιτητικών χρόνων

Ο Καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Νίκος Θεοχαράκης, και εσχάτως Γενικός Γραμματέας Δημοσιονομικής Πολιτικής στο ΥΠΟΙΚ είναι ο επικεφαλής της 6μελούς Ελληνικής αντιπροσωπείας στο λεγόμενο Brussels group, κωδική ονομασία του οργάνου των τεχνικών συζητήσεων με τους τέσσερεις πλέον εκπροσώπους των δανειστών.

Read more...

Page 2 of 6