Friday, 29 March 2024

Στον (…ανηφορικό) δρόμο της επιστροφής

Όλοι το γνώριζαν, όλοι το αποδέχονταν ότι η επαναδρομολόγηση της συζήτησης για την οικονομική πολιτική της αμέσως επόμενης περιόδου («τώρα που δίπλωσε το καλοκαίρι») θα καθοδηγείται κυρίως από την – διαφαινόμενη, μέρα την ημέρα – εξέλιξη της πανδημίας του Covid-19.
Για την ώρα, η αναζωπύρωση /πύκνωση των κρουσμάτων απωθεί τις ελπίδες για μια αισιόδοξη εξέλιξη σε επίπεδο οικονομικών επιπτώσεων. Οι κάποιες εβδομάδες τουριστικής λειτουργίας ήδη περνούν σε βαθμιαίο πάγωμα, ενώ μέτρα τοπικών lock-down κι ακόμη περισσότερο πυκνές διαρροές για επόμενες φάσεις περιοριστικών ρυθμίσεων σκοτεινιάζουν κι άλλο τον ορίζοντα. Η κίνηση προς γενίκευση των έκτακτων μέτρων τύπου Πόρου ή Πάρου/Αντιπάρου – με curfew/κλείσιμο εστιατορίων και μπαρ, κυρίως όμως με όριο ατόμων σε δημόσιες ΚΑΙ ιδιωτικές εκδηλώσεις στην Περιφέρεια Αττικής (δηλαδή στα 2/5 της Ελλάδας) – και τούτο παράλληλα με τις εκκλήσεις για εκούσια, μέχρι στιγμής, καραντίνα όσων επιστρέφουν από διακοπές, δημιουργεί ένα κλίμα. Του οποίου, εν αναμονή των αποτελεσμάτων σε επιδημιολογικό επίπεδο, θα δούμε αμεσότερα τις συνέπειες σε επίπεδο οικονομικών επιπτώσεων στο ξεκίνημα του φθινοπώρου.
Στο ίδιο ξεκίνημα του φθινοπώρου – πρώτη βδομάδα... –θα πληροφορηθούμε, μέσω ΕΛΣΤΑΤ, το πού ισορρόπησε το α' 6μηνο της χρονιάς, επισήμως, η οικονομική δραστηριότητα. Και τούτο την στιγμή που, πρακτικά, θα έχει «τρέξει» και το περισσότερο από το κρίσιμο γ' 3μηνο, με τα πρόδρομα σημάδια του.
Με αυτά τα δεδομένα, τα άμεσα μέτρα πολιτικής – αν και σημαντικότερη θα' ναι η λογική που θα φανεί ότι λειτουργεί πίσω από τα μέτρα, όπως π.χ. με την προαναγγελία «ειδικών πρωτοκόλλων» για την επιστροφή στην εργασία τώρα, μετά τις διακοπές, όσων έτυχε/μπόρεσαν να έχουν διακοπές! – θα έχουν ενδιαφέρον να δούμε πώς θα ζυγιαστούν.
Ήδη, ως τροχιοδεικτικές βολές λειτουργούν η παράταση της δυνατότητας αναστολής των συμβάσεων εργασίας καθώς και του Προγράμματος Συν-Εργασία. Η πρώτη έχει ήδη καλύψει μέχρι και Σεπτέμβριο (για τουρισμό, ξενοδοχεία εποχικής ή μη λειτουργίας τουριστικά γραφεία, μεταφορές, εστίαση, κοκ), αν και η πληρωμή των 534 ευρώ/μήνα ή 17,8/ημέρα σε αποζημίωση ειδικού σκοπού έχει «κολλήσει» από τον Ιούνιο. Παρά την καταληκτική ημερομηνία της 30/9, ακούγεται εδώ επιμήκυνση μέχρι Νοέμβριο – αλλά και διεύρυνση του πλαισίου δικαιούχων/επιλέξιμων ΚΑΔ.
Όσον αφορά το Πρόγραμμα «Συν-Εργασία» (για επιχειρήσεις με μειώσεις τζίρου άνω του 20%, ανεξαρτήτως κλάδου) με την πλήρη κάλυψη των εργοδοτικών ασφαλιστικών εισφορών μέχρις Οκτώβριο και την 60% κάλυψη απωλειών μισθού, συνεχίζεται η διστακτική προσφυγή σ' αυτό. Δεν υπάρχει ιδιαίτερη αμφιβολία για το ότι ο λόγος της διστακτικότητας των επιχειρήσεων να προσέλθουν είναι η σαφής απαγόρευση απολύσεων: μπορεί οι 32.000 ενταχθέντες εργαζόμενοι του Ιουνίου να έγιναν 48.500 τον Ιούλιο, και τούτο για 5.500 επιχειρήσεις, να μην αποτελούν αμελητέο μέγεθος, όμως παραμένει απλή υποβοήθηση της κατάστασης.
Διόλου περίεργο, πολιτικά, που σ' αυτό το πεδίο – της στήριξης των εργαζόμενων και των επιχειρήσεων – είναι που δίνεται πολιτικά /επικοινωνιακά η έμφαση. Όμως μεγαλύτερο βάρος αποδίδεται στην προσπάθεια να διατηρηθεί η ρευστότητα στις επιχειρήσεις. Και εδώ, μπορεί να υπήρξε προσπάθεια οι πρώτες προσεγγίσεις – της μέσω τραπεζών και π.χ. του προγράμματος ΤΕΠΙΧ-ΙΙ ή του Ταμείου Εγγυοδοσίας παροχής ρευστότητας – να θεωρηθούν επιτυχείς. πλην όμως ακόμη και από επίσημα χείλη (και τι επισημότερο από τις επικρίσεις Αδώνιδος Γεωργιάδη για την στάση των διαμεσολαβουσών τραπεζών;...) ακούστηκαν επιφυλάξεις. Πολλές. Τελικά, μόνον η καημένη η – άμεση, αυτόματη – επιστρεπτέα προκαταβολή του ΥΠΟΙΚ/της ΑΑΔΕ στο myBusinessSupport, που ήδη πηγαίνει για τρίτη φάση (με πιθανολογημένο κόστος 1,2 δις ευρώ) από φθινόπωρο, μετά τους δυο ήδη πετυχημένους κύκλους άνοιξης/καλοκαιρού με συμμετοχή άνω των 80.000 επιχειρήσεων «γράφει» θετικά. Πάντως ακόμη περισσότερο υποσχόμενη δείχνει η προσδοκία νέας ρύθμισης χρεών, πολύ πέρα εκείνων της πρώτης φάσης των lock-down/Μαρτίου-Μαΐου, ρύθμισης χρεών που μπορεί να φθάσουν και μέχρι το τέλος του 2020 «βλέποντας» έως και 2,5 δις σε διευκόλυνση 12μηνη (ακούστηκε και 24μηνη).
Είναι χαρακτηριστικό ότι την έμφαση στην ρύθμιση χρεών και σε «χρηματοδοτικά εργαλεία χωρίς την μεσολάβηση τραπεζών» θέτουν ως προτεραιότητα επιχειρηματίες της εστίασης και της αναψυχής, που μετά το κλείσιμο μεσάνυχτα έως πρωί θεωρούν ότι βρίσκονται σε «ισοδύναμο lock-down». Όσο τα πράγματα θα γίνονται πιο συγκεκριμένα, τόσο – φρονούμε – θα χρειάζεται μεγαλύτερη προσοχή, π.χ. στην λογική αναζήτησης/στόχευσης «ενόχων» της επανακάμπτουσας πανδημίας: οι νέοι «που δεν προσέχουν», οι «μη-μασκοφόροι» που ακολουθούν το παράδειγμα επωνύμων/πολιτικών/ιερωμένων στις φάσεις photo-opportunity του καλοκαιρού, αυτοί είναι λύσεις ευκολίας ως στόχοι. Οι λύσεις ευκολίας αφήνουν πίσω λακκούβες στον δρόμο της επιστροφής. Ομοίως το υπουργικό: «δεν είναι επικίνδυνος ο συνωστισμός για 2-3 ώρες».

*Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 22/8/2020. 

Φορολογικοί σχεδιασμοί και μεσαία τάξη

Έχει ενδιαφέρον να δει κανείς πώς η – επισήμως κατατεθειμένη για δημόσια διαβούλευση – Ενδιάμεση Έκθεση της Επιτροπής Πισσαρίδη αξιοποιείται όπως ο καθένας βολεύεται (και, συνεπώς, όπως επιλέγει θέμα, ή οπτική γωνία, ή και ατάκα). Πώς ένα απλά γραμμένο, όμως καθόλου απλουστευτικό κείμενο οδηγεί σε ασύμβατες κατευθύνσεις.
Ας σημειώσουμε ότι μια πύκνωση ενδιαφέροντος, με αντίστοιχα ανάδειξη προβληματισμών/εισηγήσεων της Έκθεσης Πισσαρίδη, παρατηρείται γύρω από τα φορολογικά. Είχαμε από νωρίς σημειώσει πώς – ακόμη και προτού κατατεθεί/ανοίξει σε συζήτηση το κείμενο – ο Κυριάκος Μητσοτάκης είχε επιλέξει να δημοσιοποιήσει ως πρόθεση της Κυβέρνησης να «αξιοποιήσει» κάτι σαν 6 δις ευρώ από τα 32+ του διαβόητου Ταμείου Ανάκαμψης για χρηματοδότηση των (σχεδιαζόμενων) φορολογικών ελαφρύνσεων και μειώσεων ασφαλιστικών εισφορών.
Ο υπερβολικός ενθουσιασμός προς αυτήν την κατεύθυνση , τώρα, συμμαζεύτηκε: ένα πληρέστερο πακέτο φορολογικών ελαφρύνσεων προωθείται για προ-συζήτηση με Βρυξέλλες – ευτυχώς. Ένα πράγμα είναι να θεωρείς ότι διαθέτεις δημοσιονομικό χώρο (για το 2020, ήδη και για 2021 το Σύμφωνο Σταθερότητας/αποφυγής ελλειμμάτων έχει μπει στην κατάψυξη σύμφωνα με τον Βάλντις Ντομπρόφσκις). Διαφορετικό να θεωρείς ότι έχεις εσύ ειδικά διαθέσιμους για τον σκοπό αυτό πόρους διαρθρωτικών χρηματοδοτήσεων (αυτοί είναι οι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης, οι οποίοι όμως όλο και απαιτούν κάποιοι προγραμματάκι). Εντελώς άλλο είναι να «αποφασίζεις» ότι δεν ισχύει πια για σένα καμιά δέσμευση της Ενισχυμένης ΜεταΜνημονιακής Παρακολούθησης, ή Εποπτείας (ανεξαρτήτως του ότι η δέσμευση για 3,5% του ΑΕΠ σε πρωτογενές πλεόνασμα παραμένει παγωμένη).
Ενώ, πάντως, από πλευράς χάραξης πολιτικής – και πάντως ανακοίνωσης σχεδιασμών: ακόμη και ιντερνετικά, η ΔΕΘ πλησιάζει... - τα πράγματα παίρνουν την σειρά τους, από πλευράς μηντιακής προσέγγισης των φορολογικών παρατηρείται συνωστισμός ιδεών. Οι οποίες ιδέες δεν είναι πάντα συμβατές ανάμεσά τους. Έτσι, πάντα με αναγωγή στις εισηγήσεις πολιτικής Πισσαρίδη, είδαμε αρχικά να προελαύνει η μείωση ή και κατάργηση της εισφοράς αλληλεγγύης. παράλληλα η μείωση του τέλους επιτηδεύματος. ύστερα η – γενική, όχι μόνον σε περιπτώσεις όπου λειτουργεί η πίεση του κορωνοϊού – μείωση της προκαταβολής φόρου για την επόμενη χρήση. Διαφορετική είναι, ωστόσο, η διακινούμενη πρόθεση για συνέχιση της μείωσης του ΕΝΦΙΑ όπου, θυμίζουμε, είχε υπάρξει – γενική, κλιμακωτή – η πρώτη κίνηση οικονομικής πολιτικής ευθύς ως ανέλαβε τα ηνία η σημερινή Κυβέρνηση (και προτού μας έρθει ο Covid-19). διαφορετική/πιο διαρθρωτική, η αναφορά σε μεταβίβαση του ΕΝΦΙΑ ή μέρους του ΕΝΦΙΑ, στην Τοπική Αυτοδιοίκηση (με, ή χωρίς δυνατότητα ορισμού της κλίμακας επιβάρυνσης). εντελώς διαφορετική υπόθεση η πρόθεση για μείωση ή εξάλειψη του «συμπληρωματικού φόρου» ακινήτων, ο οποίος προστίθεται στον κυρίως ΕΝΦΙΑ για τις μεγάλες περιουσίες.
Για όποιον δεν έχει τα μεγέθη πρόχειρα, πάνω από 7,3 εκατομμύρια είναι τα σημειώματα ΕΝΦΙΑ που εκδίδονται από την ΑΑΔΕ για την είσπραξη κάπου 2,5 δις ευρώ (η βάση υπολογισμού δίνει κάπου 3,2 δις, η εισπραξιμότητα όμως...). Ο «συμπληρωματικός φόρος», που κάνει τον ΕΝΦΙΑ από φόρο ακινήτων, φόρο μεγάλης – δηλαδή... άνω των 250.000 ευρώ σε συνολική αντικειμενική αξία – ακίνητης περιουσίας, αφορά 450.000 άτομα συν κάπου 50.000 εταιρείες, όμως αποδίδει 650 εκατομμύρια από τους πρώτους, συνολικά 1 δις ευρώ. Μιας και αναφερθήκαμε στην εισφορά αλληλεγγύης, που ξεκινούσε από τα 12.000 ευρώ/έτος (με συντελεστές από 2,2% μέχρι και 10%), αυτή αποδίδει κάτι σαν 650 εκατ. ευρώ. Ενώ, αθροιζόμενες, οι κατηγορίες τέλους επιτηδεύματος «φέρνουν» 435 εκατ. ευρώ. Δεν θάπρεπε να χρειάζεται ιδιαίτερη ανάλυση για νάναι φανερό ότι οι διάφορες αυτές εκδοχές φορολογικού σχεδιασμού αφορούν διαφορετικά «κοινά». Ούτε βέβαια ιδιαίτερη φαντασία, για να συνειδητοποιηθεί ότι δεν μπορούν να σωρευθούν όλες οι προσεγγίσεις – μαζί, άλλωστε, και με την μείωση του φορολογικού συντελεστή εταιρειών από 28% στο 24%, του φόρου μερισμάτων από το 10% στο 5%.
Η Επιτροπή Πισσαρίδη θέτει ως προτεραιότητα την στήριξη (δηλαδή: την μείωση των επιβαρύνσεων) της μισθωτής εργασίας. Πέρα από την – άλλη προσέγγιση – μείωση του μη-μισθολογικού κόστους στην παραγωγή. Η ίδια Επιτροπή δεν προσεγγίζει ευθέως το θέμα, όμως γενικευμένη είναι η αίσθηση ότι στις προτεραιότητες – όχι δε μόνον της σημερινής Κυβέρνησης, ακόμη και της προηγούμενης που «ζεματίστηκε» από την διακηρυχθείσα μεροληψία της υπέρ μη-προνομιούχων – βρίσκεται πολύ ψηλά η μεσαία τάξη. Όμως... ποια μεσαία τάξη;
Προτού πάνε βαθύτερα στην αναζήτηση, ας διαβάσουν οι διαμορφωτές πολιτικής το «Μεσαίο Κενό: η Ακμή και η Κρίση της Μεσαίας Τάξης», του Φοίβου Καρζή. Θα τους βοηθήσει, πολύ. Mεσαία τάξη ως διεκδίκηση ανόδου; Ως κατοχύρωση κεκτημένων; Ως άρνηση κάθε διακινδύνευσης;

*Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 13/8/2020. 

Ανασχηματισμός, Ταμείο Ανάκαμψης - και πολιτική

Διαφορετικά προετοιμάστηκε το έδαφος - δια διαρροών: πώς αλλιώς; - και διαφορετικά λειτούργησε ο μη-ακριβώς-ανασχηματισμός, με τον οποίο ο Κυριάκος Μητσοτάκης επέλεξε να περάσει, ουσιαστικά, στην δεύτερη χρονιά της εξουσίας του.
Πώς λειτούργησε; Με τριπλά «ΑνδρεοΠαπανδρεϊκό» τρόπο: πρώτον, άφησε επί εβδομάδες να σέρνονται «πληροφορίες», φήμες, εκτιμήσεις κοκ., ανεβάζοντας έτσι και των υπουργών την ανησυχία αλλά και της κοινής γνώμης (πάντως των δημοσιογράφων...) την περιέργεια. δεύτερον, με την αναβάπτιση του ανασχηματισμού σε «μίνι-αναδιάρθρωση της κυβέρνησης» ή «διαρθρωτικές αλλαγές»: αντιστοίχως, ο Ανδρέας είχε βαφτίσει «αναδόμηση». Ο τρίτος τρόπος πιο ουσιώδης: με την είσοδο του Πάνου Τσακλόγλου στην Κυβέρνηση, στο υπουργείο Εργασίας για θέματα Κοινωνικής Ασφάλισης, ανθρώπου με προϋπηρεσία στην διακυβέρνηση (Πρόεδρος του ΣΟΕ στην διακεκαυμένη ζώνη του Μνημονίου-2) με Σημιτικό προφίλ και με ειδικό βάρος που ήδη έδειχνε η συμμετοχή του στην Επιτροπή Πισσαρίδη, ψαλιδίζονται φανερά τα φτερά του Γιάννη Βρούτση. με την αναβάθμιση σε Αναπληρωτή υπουργό του Νίκου Παπαθανάση, και μάλιστα με αρμοδιότητα τις Ιδιωτικές Επενδύσεις και τα ΣΔΙΤ υποχωρεί η ευρεία αρμοδιότητα Ανάπτυξης του υπερδραστήριου Αδώνιδος Γεωργιάδη. με την αντίστοιχη αναβάθμιση του Θόδωρου Σκυλακάκη, ολοκληρώνεται το σχήμα διαχείρισης των πόρων Ταμείου Ανάκαμψης + ΕΣΠΑ με Άκη Σκέρτσο-Δημήτρη Σκάλκο- Άλεξ Πατέλη-Μιχάλη Αργυρού. Μόλις είπαμε «διαχείρισης πόρων», ενώ εννοούμε διαπραγματευτικής διεκδίκησης, διαμόρφωσης και κατάθεσης Εθνικού Σχεδίου προς έγκριση και ύστερα άντλησης πόρων και τελικά εφαρμογής πολιτικής .
Ο ανασχηματισμός αυτός που σχεδιάστηκε και προχώρησε σε δυο φάσεις - η πρώτη ήταν η δημιουργία της de facto Ομάδας Έργου για το Ταμείο Ανάκαμψης κοκ, η δεύτερη ο κυρίως ανασχηματισμός - ουσιαστικά ενίσχυσε την επιλογή της συγκεντρωτικής/από Μαξίμου διαχείρισης. Με τις επιλογές του Ταμείου Ανάκαμψης/Next Generation EU για πράσινη ανάπτυξη, για ψηφιακή μετάβαση, για ενίσχυση της απασχόλησης να προσθέτουν ένα ακόμη στοιχείο «πειθάρχησης». (Ενώ, στο ταπεινό επίπεδο της εσωτερικής πολιτικής, «έπαιξε» η τυπική διατήρηση των χαρτοφυλακίων των Σαμαρικής επινεύσεως Βρούτση και Γεωργιάδη, μαζί και με την ανάλογη επιλογή Νικολάου Ταγαρά, με ασαφή την σχέση με Προστασία του Περιβάλλοντος - και Ζωής Ράπτη, με αντίστοιχη απόσταση από την Ψυχική Υγεία).
Ο νωπός αυτός ανασχηματισμός/κυβερνητικός επανασχεδιασμός ήρθε να συνδεθεί - συνειδητά - με την δημοσιοποίηση-προς-διαβούλευση της Ενδιάμεσης Έκθεσης Πισσαρίδη/Σχεδίου Ανάπτυξης για την Ελληνική Οικονομία. Ο ίδιος ο Πρωθυπουργός, που συγκρότησε την Επιτροπή Πισσαρίδη, πέρα από το αναμενόμενο καλωσόρισμα της Ενδιάμεσης Έκθεσης έσπευσε να διευκρινίσει ότι «η Επιτροπή είναι ανεξάρτητη και οι προτάσεις της δεν αποτελούν κυβερνητικές αποφάσεις». Καθώς και ότι «οι αποφάσεις για το Αναπτυξιακό Σχέδιο θα ληφθούν από την Κυβέρνηση (αυτονόητο), κατόπιν του ευρύτατου διαλόγου που θα διεξαχθεί στην χώρα (ευχή; προαναγγελία;)». Με άλλα λόγια, ο Κυριάκος Μητσοτάκης την πήρε μιαν κάποια απόσταση από το κείμενο της Ενδιάμεσης Έκθεσης...
Αναμενόμενο πάντως ήταν τα πρώτα ήδη στοιχεία της Έκθεσης Πισσαρίδη να αποτελέσουν εκκίνηση πολιτικής αντιπαράθεσης. «Ανατριχιαστική» κατά την Έφη Αχτσιόγλου η Έκθεση, καθώς «αντιμετωπίζει τους εργαζόμενους αποκλειστικά ως πρόβλημα». «Περισσότεροι φόροι για τους πολλούς, φοροελαφρύνσεις για τους λίγους, καμιά ουσιαστική, ενίσχυση του κοινωνικού κράτους» κατά τον Ευκλείδη Τσακαλώτο. Επιλογή της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης να συστήσει «αντι-Επιτροπή» με επικεφαλής Λούκα Κατσέλη - ο Αλέξης Τσίπρας είχε άλλωστε σπεύσει να ζητήσει κατάθεση της Έκθεσης για άμεση έναρξη της δημόσιας συζήτησης. Προηγήθηκε πρωτοβουλία Βαγγέλη Βενιζέλου/ «Κύκλου Ιδεών» για την δημιουργία Παρατηρητήριου «για την αξιοποίηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης», με συμμετοχή στελεχών όπως ο Γ. Μανιάτης, ο Κ. Καρτάλης, ο Θ. Τσαυτάρης, ο Αντ. Τριφύλλης, ο Γ. Γιαννούσης και (last but not least) ο Αλ. Κρητικός , με πολύπλευρη τεχνογνωσία.
Θεωρήσαμε «αναμενόμενη» την πολιτική αντιπαράθεση. Όμως, ο τρόπος με τον οποίο ξεκίνησε είναι όσο παίρνει μη-εποικοδομητικός. Η Έκθεση Πισσαρίδη αξίζει να διαβαστεί – να διαβαστεί ουσιαστικά, χωρίς χρωματιστά γυαλιά! – τουλάχιστον για την διάγνωση των αδιεξόδων της Ελληνικής οικονομίας. Ύστερα, να διαβαστεί για τους άξονες απαντήσεων που δίνει στα βασικά ερωτήματα – Ασφαλιστικό/κινητοποίηση εγχώριας αποταμίευσης, βελτίωση της απασχόλησης με τα μάτια στραμμένα στην παραγωγικότητα και την εξωστρέφεια. Και ύστερα, ας αρχίσουν οι αντιπαραθέσεις.
Πάντως, επειδή παραπάνω αναφέραμε πολλά ονόματα, ας μην μας ξεφύγει ο καίριος ρόλος ενός ακόμη: του Θανάση Μπακόλα – «συμβούλου του πρωθυπουργού για θέματα ΕΕ με βάση τις Βρυξέλλες». Γιατί αυτό; Επειδή ΟΥΤΕ στις Βρυξέλλες έχουν ξεκαθαρίσει αρμοδιότητες και διαδικασίες (η επισήμανση του Αλ. Κρητικού) – δεν έχουν καν γίνει γνωστά πρόσωπα! – που θα βάλουν στο μικροσκόπιο το όποιο Εθνικό Σχέδιο θα υποβάλουμε. Χωρίς προετοιμασία του εδάφους, ποια έγκριση και πώς;

*Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" (8/8/2020). 

Το Ταμείο Ανάκαμψης: ο χρόνος τρέχει

Όταν έσβησαν οι προβολείς της Κορυφής για το Ταμείο Ανάκαμψης, ολοκληρώθηκε και η επικοινωνιακή αξιοποίηση, παρελήφθη και το προσχέδιο της Επιτροπής Πισσαρίδη για την προετοιμασία Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης («τα Κράτη-μέλη θα ετοιμάσουν εθνικά σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας για τα έτη 2021-23 [...] τα οποία θα αναθεωρούνται και προσαρμόζονται μέχρι το 2022 για την τελική κατανομή πόρων του 2023»,λέει το σημείο 18 των Συμπερασμάτων της Κορυφής), οι αρμόδιοι για την διαχείριση συνειδητοποίησαν κάτι που ήταν εξαρχής γνωστό: ο χρόνος τρέχει. Γρήγορα.
Ο Αύγουστος – ως τεχνικά διαθέσιμος αλλά και ως πολιτικά ωφέλιμος χρόνος – αρχίζει και τελειώνει προτού καλά-καλά το καταλάβει κανείς. Με την ιεροτελεστία της ΔΕΘ, με οποιαδήποτε συναρμογή ανασχηματισμού/Κυβερνητικού ανασχεδιασμού, ο χρόνος κατατρώγεται ακόμη περισσότερο [Δεν αγγίζουμε καν την διαταρακτική λειτουργία των Ελληνοτουρκικών].
Οι κατευθυντήριες γραμμές για το τι θα χρειαστεί να περιλάβουν τα Εθνικά Σχέδια «που θα καταγράφουν τους στόχους μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων» δίνονται ήδη στο σημείο 19 των Συμπερασμάτων. Όμως στο ίδιο σημείο περιγράφεται και η διαδικασία έγκρισης, ενώ δίνεται και ο ρυθμός, ο οποίος οφείλει να είναι ταχύτατος, καθώς το Ταμείο Ανάκαμψης τελικά αποφασίστηκε να είναι βραχείας διάρκειας (3ετία 2021-23, με ουσιαστικό πυρήνα την πρώτη 2ετία). Έτσι, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα αξιολογεί τα Εθνικά Σχέδια εντός 2μήνου από τα μέσα Οκτωβρίου που θα υποβληθούν. Πώς θα γίνεται όμως η αξιολόγηση;
Ανάλογα με την συμβατότητά της/consistency με τις συστάσεις πολιτικής ανά χώρες, «παράλληλα με την ενίσχυση του αναπτυξιακού δυναμικού, την δημιουργία απασχόλησης και την οικονομική και κοινωνική ανθεκτικότητα». Ως πρόσθετος αλλά σημαντικός παράγοντας τίθεται η συνεισφορά στην «πράσινη και ψηφιακή μετάβαση». Ακόμη πιο συγκεκριμένα, ορίζεται ότι στην συνολική δαπάνη που θα χρηματοδοτηθεί από το Ταμείο Ανάκαμψης και από τον Προϋπολογισμό της ΕΕ (το πρώτο σε 3ετή ορίζοντα, ο δεύτερος σε 7ετή/MFF) θα χρειαστεί ένα 30% να κατευθυνθεί σε στόχους που να «κοιτάζουν» την κλιματική αλλαγή: δηλαδή να είναι δράσεις συμβατές με την κλιματική ουδετερότητα το 2050, συν να πιάνουν τους κλιματικούς στόχους της ΕΕ για το 2030.
Προσοχή, τώρα! Το Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας – π.χ. της Ελλάδας – δεν θα αρκεί να αξιολογηθεί θετικά με βάση (α) τις υποδείξεις διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου και (β) την στόχευση ρυθμού ανάπτυξης (εύκολο...), την δημιουργία θέσεων εργασίας (πολύτιμος στόχος για μια Ελλάδα που αγγίζει το 20% σε ανεργία) και την κοινωνική και οικονομική ανθεκτικότητα, από μέρους της Επιτροπής. Θα πρέπει να εγκριθεί και από το Συμβούλιο, στα πλαίσια πράξης εφαρμογής, και τούτο μέσα σε 4 εβδομάδες. Από εκεί και πέρα, κάθε αίτημα πληρωμών (το όνειρο της απορρόφησης πόρων...) θα έχει ως προαπαιτούμενο «την ικανοποιητική εκπλήρωση των αντίστοιχων χρονικών οροσήμων και στόχων». Εδώ, θα ζητείται η γνώμη της Οικονομικής Επιτροπής/EFC (στα πλαίσια του Συμβουλίου), λαμβανόμενη – προσοχή! – με ομοφωνία.
Εάν και εφόσον – «κατ' εξαίρεσιν»/exceptionally – ένα ή περισσότερα Κράτη μέλη θεωρούν ότι υπάρχει «σημαντική απόκλιση» απ' αυτούς τους στόχους ή τα ορόσημα, τότε το πράγμα θα πηγαίνει στην Κορυφή. Οι σχετικές πληρωμές θα παγώνουν. Δεν πρόκειται, όντως, για αιρεσιμότητα/conditionality τύπου Μνημονίων, όμως η συζήτηση σε επίπεδο Οικονομικής Επιτροπής (με ομοφωνία στο τραπέζι, σωστά;...) δεν θα είναι αυτονόητα απλή υπόθεση.
Αυτή η – λίγο πιο συγκεκριμένη – περιδιάβαση στα πώς και τα πότε της διαδικασίας συγκεκριμενοποίησης των Εθνικών Σχεδίων ενόψει του Ταμείου Ανάκαμψης, δείχνει πόση σημασία έχει η ΕΓΚΑΙΡΗ εξειδίκευση των γενικών προτάσεων, οριζοντίου μόνον χαρακτήρα (με άρνηση κλαδικών αναφορών) της Επιτροπής Πισσαρίδη. Ακόμη και οι προτάσεις/συστάσεις της Έκθεσης του ΟΟΣΑ είναι πιο συγκεκριμένες. Και ο συνδυασμός με συγκεκριμένες επιδιώξεις/προθέσεις επενδυτικών σχεδίων και χρηματοδότησης διαρθρωτικών προσαρμογών.
Η Ελλάδα πέτυχε – όχι μόνη της, αλλά με σημαντικό ρόλο: της τοποθέτησης του ΑΝΥΠΕΞ Μιλτ. Βαρβιτσιώτη, με στήριξη και από στελέχη, ακόμη, της εποχής Βάρφη ... - κάτι εξαιρετικά σημαντικό: δαπάνες του 2020 να μπορούν να χρηματοδοτηθούν από το Ταμείο Ανάκαμψης, που θα αρχίσει (παρά τους ενθουσιασμούς) να πληρώνει από το 2021 όχι δε, το πιθανότερο, τους πρώτους μήνες. Τώρα οι προτεινόμενες παρεμβάσεις – Κωστή Χατζηδάκη για τα ενεργειακά/το πρασίνισμα (με αναπτυξιακή όμως διάσταση, ενδογενούς δυναμικού) Κυριάκου Πιερρακάκη για την συνέχιση της ψηφιακής μετάβασης (όχι, δε μόνον στο Δημόσιο ελπίζει κανείς), Κώστα Καραμανλή (για τα έργα επόμενης γενιάς: Μετρό Αθήνας – επεκτάσεις, Fly-over Θεσσαλονίκης, ΒΟΑΚ Κρήτης, ολοκλήρωση δικτύου εθνικών οδών, βιολογικοί καθαρισμοί, ανακύκλωση ) – χρειάζεται να ενσωματωθούν. Πειστικά. Επιλέξιμα. Μαζί και με τις επιλογές που αφορούν τα διαρθρωτικά φορολογίας και ασφαλιστικά και ανθρώπινου δυναμικού.
Ο χρόνος τρέχει, είπαμε.

*Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" (1/8/2020). 

Πρώτες (και δεύτερες) αποτιμήσεις

Δυο κεντρικά κεκτημένα της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι απαραίτητο να μην ξεχνιούνται προκειμένου να αξιολογήσει κανείς ψύχραιμα την (προγραμματισμένη 2ήμερη, τελικά κατέληξε 5ήμερη με λήξη στις 5.30΄το πρωί της 21ης Ιουλίου) Κορυφή των «27» για το Ταμείο Ανάκαμψης ή « Next Generation EU Summit» όπως με τον συνηθισμένο Ευρωενθουσιασμό τιτλοφορούνται παρόμοιες πρωτοβουλίες αναζήτησης Ευρωμέλλοντος.
Το πρώτο έγκειται στο πελώριο πολιτικό κεφάλαιο που έχει επενδυθεί στην δημιουργία και διατήρηση της ΕΕ. Αυτό είναι που αποτρέπει την προσάραξή της, όσες αποδιαρθρωτικές δυνάμεις κι αν αναπτύσσονται: αυτό π.χ. απέτρεψε την προς στιγμήν αποδοχή – ημέρες Σώϋμπλε... – του Grexit, αυτό και τώρα την «εύκολη» περιθωριοποίηση της Ιταλίας (Βέβαια, το Brexit ήρθε και είναι εδώ). Το δεύτερο θα το αποκαλούσαμε Ευρωπαϊκή εκδοχή checks-and-balances. Δεν αναφερόμαστε, εδώ, στου Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου την συχνά βαριά συνδρομή, όσο στης Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας τον ρόλο, όπως και αυτή την φορά καταδείχθηκε.
Τι εννοούμε; Ότι ενώ γινόταν φανερό ότι η Κορυφή για το Ταμείο Ανάκαμψης/ Next Generation EU, μαζί και για τον μεσοπρόθεσμο Προϋπολογισμό/ MFF 2021-27 (άθροισμα δημοσιονομικών πόρων γύρω στο 1,8 τρις ευρώ, που αμφισβητούσαν εκ θεμελίων οι frugal της λέσχης) θα λειτουργούσε ως υπέρβαση πολλών ταμπού, η ΕΚΤ δια της Προέδρου της Κριστίν Λαγκάρντ καθιστούσε σαφές ότι ΔΕΝ εξέταζε ενδεχόμενο να περιορίσει το αποφασισμένο πακέτο/ PEPP 1,35 τρις ευρώ (750 αρχικά +600 επέκταση τον Ιούνιο) για «κράτημα» της ρευστότητας στην Ευρώπη, παρά τις έντονες πιέσεις προς αυτήν την κατεύθυνση. Ασφαλώς μια τέτοια σύγκριση είναι σύγκριση μήλων με πορτοκάλια, όμως η υπορρέουσα προσπάθεια φρεναρίσματος του ρόλου της «Ευρώπης» στην αντιμετώπιση της κρίσης έχει κοινά στοιχεία στο δημοσιονομικό και το νομισματικό σκέλος.
Ας προστεθεί εδώ κάτι που λίγο προσέχθηκε: όταν στην Κορυφή για το Ταμείο Ανάκαμψης επιδιώχθηκε – από τους frugal του Βορρά – να πιεσθεί ο Νότος, ιδίως η Ιταλία, με παρέλκυση των διαπραγματεύσεων μέχρι το άνοιγμα των αγορών την Δευτέρα (ώστε να πιεσθούν τα Ιταλικά ομόλογα...), η παρέμβαση της ΕΚΤ στα πλαίσια PEPP – και η αντίστοιχη διαρροή ότι η διαπραγμάτευση στην Κορυφή θα ευδοκιμούσε τελικά – οδήγησε σε ενίσχυση της θέσης των ομολόγων του Νότου. Και των δικών μας , άλλωστε.
Επιστρέφοντας όμως στην Κορυφή, ήταν πολύτιμος, δηλαδή πολιτικά αποκαλυπτικός/διαφωτιστικός ο τρόπος με τον οποίο πήγε να μπλοκάρει στο ξεκίνημά της. Τι θα πει «μπλόκαρε»; Θα πει ότι η συζήτηση ουσίας, για μια υψηλών στόχων δημοσιονομική στήριξη (α) των οικονομιών των χωρών-μελών της ΕΕ για απορρόφηση του εξωγενούς σοκ του Covid-19 και των lock-down «του» και (β) της ενότητας/μη-διάσπασης της ενιαίας αγοράς υπό την πίεση της διαφοροποιημένης ύφεσης, ανέδειξε τις βαθύτερες διαφορές. Όχι Βορρά-Νότου, ούτε δημοσιονομικά ισχυρών/εύθραυστων οικονομιών, ούτε frugal/lax. Αλλά... τι;
Από την μια πλευρά βρέθηκαν οι χώρες που είχαν/έχουν απόλυτη ανάγκη την δημοσιονομική στήριξη ΜΑΖΙ με εκείνες που θεώρησαν αυτήν την μοναδική κρίση αντίστοιχα μοναδική ευκαιρία προκειμένου να προωθηθεί η λογική αν όχι της ομοσπονδίωσης, πάντως της στενότερης οικονομικής (πέραν της μονοδιάστατης νομισματικής) Ένωσης. Δηλαδή η Ιταλία-Ισπανία-Ελλάδα-Γαλλία, μαζί και με κάποιες Ανατολικές και Βαλτικές στην μια λογική, παράλληλα με Γαλλία (διπλός ρόλος!)-Γερμανία στην δεύτερη, με ας πούμε Βέλγιο και Λουξεμβούργο να προσέρχονται.
Από την άλλη πλευρά, ξεκαθάρισαν οι χώρες που είτε δεν δέχονταν να είναι κάτι το μονιμότερο αυτή η παρέμβαση για αντιμετώπιση του σοκ από τον Covid-19: το εξέφρασε απόλυτα η Αυστρία, αρνούμενη ευθέως την ολίσθηση προς μια Schulden-Union εκεί που έως τώρα το «κακόν» ήταν η Transfer-Union (όχι στην Ένωση χρέους - δηλαδή στην διαβόητη πλέον αμοιβαιοποίηση - πέραν του όχι στην Ένωση Μεταβιβαστικών Πληρωμών) καθώς και εκείνες που δεν διανοούνται να υπάρχουν χρηματοδοτήσεις χωρίς βέτο (ή, πάντως, χωρίς βαρύ λόγο...) από τους πληρωτές στα Σχέδια Ανάκαμψης και Μεταρρυθμίσεων εκείνων των χωρών που θα λαμβάνουν τις (καθαρές) χρηματοδοτήσεις. Αυτή ήταν η βασική στάση της Ολλανδίας, αλλά εν τέλει όλων των frugal.
Ίσως απορήσει ο αναγνώστης που δεν διαβάζει εδώ αριθμούς. Τα 19 δις σε grants και 12,5 δις σε δάνεια για την Ελλάδα – από το Ταμείο Ανάκαμψης, εδώ προστίθενται τα κονδύλια από τον Προϋπολογισμό 2021-27/MFF – με την ψήφιση των ρυθμίσεων να χρειάζεται ένα ακόμη 6μηνο (αλλά με όλες τις δαπάνες μετά τον Φεβρουάριο 2020 επιλέξιμες...) αποτελούν σημαντική ευκαιρία. Σημαντικότατη. Θα περάσουν από διαχείριση Προγραμμάτων και με κανόνες Βρυξελλών, με βραχύτερες απ' ότι στο παρελθόν προθεσμίες. Όμως... όποιος δεν θυμηθεί, στην περίοδο εφαρμογής, το ΠΩΣ προέκυψε το αποτέλεσμα της Κορυφής, θα βρεθεί προ εκπλήξεων: οι μηχανισμοί απορρόφησης κονδυλίων απ' εκεί πηγάζουν.

*Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 25/7/2020. 

Πώς θα γίνει(;) η συζήτηση για το Σχέδιο Πισσαρίδη

Με ώρες, πλέον, να μας χωρίζουν από την Κορυφή όπου – υποτίθεται – θα αποφασισθεί κατ' αρχήν η θέσπιση και χρηματοδοτική λειτουργία Ταμείου Ανάκαμψης της ΕΕ, με αντίστοιχα λίγη απόσταση από τον λειτουργικό – υποτίθεται, επίσης – ανασχηματισμό που θα φέρει πλησιέστερα αποτελεσματικότητα στην επενδυτική/μεταρρυθμιστική επανεκκίνηση της Ελληνικής οικονομίας, ένα κεντρικό κομμάτι του πάζλ μπήκε στην θέση του:
Σε τηλεδιάσκεψη – πώς αλλιώς; - μετείχαν τα περισσότερα από τα μέλη της Επιτροπής Πισσαρίδη, με τους κοινωνικούς εταίρους σε υπεσχημένη δεύτερη γραμμή, προκειμένου να συζητηθεί με βάση το αρχικό πόρισμα της Επιτροπής η κατεύθυνση και οι επιμέρους επιλογές που επιδιώκεται να απαρτίσουν το Εθνικό Σχέδιο. Με το οποίο – μέχρι τα μέσα Οκτωβρίου – θα προσέλθει η Ελλάδα να συμμετάσχει στο Ταμείο Ανάκαμψης /Next Generation EU, δηλαδή στην υπόσχεση επανεκκίνησης των οικονομιών με χρηματοδοτική στήριξη ΕΕ μετά την πανδημία του κορωνοϊού.
Η επιδίωξη του Μεγάρου Μαξίμου – το ακούσαμε ήδη σε όλους τους τόνους, θα το παρακολουθήσουμε εν συνεχεία να εξελίσσεται ως πολιτικό εργαλείο – είναι να διαμορφωθεί γύρω από αυτήν την υπόθεση μια ευρύτερη («η μέγιστη δυνατή») συναίνεση. Που να ξεκινάει μεν από μιαν «ικανή τεχνοκρατία», αλλά και να ενσωματώνει «την διαφάνεια και την λογοδοσία» στην διαμόρφωση κεντρικών επιλογών. Στην τωρινή φάση, δίνεται στο αρχικό πόρισμα μια αίσθηση κατασταλαγμένης δουλειάς. Βέβαια δεν είναι ακριβώς αρχική η φάση: η ίδια η σύνθεση της Επιτροπής Πισσαρίδη έρχεται να επικαιροποιήσει δουλειά που έχει γίνει ήδη στο Beyond Austerity/MIT Press, Πέρα από την λιτότητα/Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης (2017) , έργο συλλογικό, με συντονιστές Πισσαρίδη-Βέττα-Μεγήρ-Βαγιανό. [Συνιστούμε εγκάρδια σε όσους συσσωρεύουν – δικαίως! – καλά λόγια για τα επιμέρους μέλη και για την συνολική δομή τής Επιτροπής Πισσαρίδη να αποφύγουν την διδακτική αυτοπαγίδευση της λαμπρής και τότε, μέσα δεκαετίας του ΄80, Επιτροπής Σπράου. όπου η διατύπωση ότι απαρτιζόταν από «τα καλύτερα μυαλά της Ελλάδος» βοήθησε να υπονομευθεί η ίδια η αποδοχή του έργου της]. Προπαντός, όμως έρχονται στο προσκήνιο οι κοινωνικοί εταίροι ως επιδίωξη/πηγή συναίνεσης. Από κυβερνητικής πλευράς, αναφέρεται ως επιθυμητή και η προσέλευση – στην συζήτηση , επί της ουσίας, υποθέτει κανείς... - των πολιτικών δυνάμεων: έτσι, όντως, χτίζονται οι συναινέσεις.
Καθώς βρισκόμαστε στο ξεκίνημα, ένα πρώτο ερώτημα: ΠΟΙΟΙ κοινωνικοί εταίροι; Από την πλευρά του εργοδοτικού συνδικαλισμού, στο μέτρο που κεντρικό ρόλο διεκδικεί ο ΣΕΒ , πολλές από τις επιλογές του Σχεδίου Πισσαρίδη – στροφή στα διεθνώς ανταγωνιστικά αγαθά και υπηρεσίες, μείωση της φορολογίας, ελάφρυνση στις ασφαλιστικές εισφορές σε προοπτική νέου Ασφαλιστικού, ενεργειακό κόστος, αλλά και πιο διαρθρωτικά όπως ψηφιακή μετάβαση, παρεμβάσεις στο εκπαιδευτικό σύστημα και την κατάρτιση, ακόμη και επιτάχυνση στην απονομή δικαιοσύνης – έχουν με κουραστική επαναληπτικότητα περιληφθεί σε διαδοχικές μελέτες. Πάντως σταθερά επανέρχονται σε διοργανώσεις του Συνδέσμου αλλά και κωδικοποιούνται διδακτικά στις παρουσιάσεις του ΙΟΒΕ: το έδαφος έχει καλυφθεί διεξοδικά, θα έτεινε να πει κανείς «εξαντλητικά».
Πάντως, επειδή ο λόγος περί κοινωνικών εταίρων στον πληθυντικό, πού θα βρει κανείς – σε τέτοια συζήτηση – την ΓΣΕΕ (ή και την ΑΔΕΔΥ, π.χ. για την ελάφρυνση του διοικητικού φόρτου , για την πάντα αναμενόμενη «καλή νομοθέτηση», για την ακόμη πιο αναμενόμενη (από εποχής Θόδωρου Παπαλεξόπουλου/Στέφανου Ματθία) γνήσια κωδικοποίηση ή για την ψηφιακή μετάβαση στο Δημόσιο εις βάθος όχι μόνο στην «καλή εκκίνηση» Πιερρακάκη); Είχαμε κάποια ενδιαφέροντα δείγματα δραστηριοποίησης του ΙΝΕ/ΓΣΕΕ – όπως π.χ. στο Πρόσφατο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων: Τρέχουσα Κατάσταση και Προοπτικές της Εργασίας, όμως προσέλευση των εργατικών συνδικάτων στην κεντρική συζήτηση για το «πού πάμε;» δεν έχουμε εδώ και χρόνια.
Αλλά και η πλευρά των μικρομεσαίων, καθώς και των επιτηδευματιών/ελεύθερων επαγγελματιών, πόσο έχει προσέλθει οργανωμένα στον δημόσιο διάλογο; Όταν π.χ. ακούμε τα καθιερωμένα για ενίσχυση της μισθωτής εργασίας, ως μέσου καταπολέμησης της παραοικονομίας, πόσο έτοιμος είναι ένας ολόκληρος κόσμος επαγγελματιών που βούλιαξε τα χρόνια των Μνημονίων στις εισφορές και επιβαρύνσεις να προσέλθει στην συζήτηση που τον αφορά; De te fabula narratur!
Ασφαλώς, δε, η αληθινή πρόκληση είναι να ανοίξει η συζήτηση γύρω από το Σχέδιο Πισσαρίδη στις πολιτικές δυνάμεις – πάντως στα πολιτικά κόμματα, αν είμασταν «Ευρώπη» θα λέγαμε και στην κοινωνία των πολιτών. «Να ανοίξει η συζήτηση» όχι με την παραδοσιακή λογική του σκυλοκαυγά, της προσπάθειας παγίδευσης σε αντιπαράθεση ή αντιστρόφως της επιθετικής διαφωνίας. Αλλά με εκείνο που άκομψα μεταφράζεται ως συμπεριληπτικότητα, με inclusiveness απόψεων και προσεγγίσεων.
Δεν είναι δουλειά της ίδιας της Επιτροπής Πισσαρίδη, αυτή. Όμως χωρίς συζήτηση, χωρίς moderator της συζήτησης και υποδοχή/αποδοχή της, σχεδιασμοί επί χάρτου!

*Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 18/7/2020. 

Η αξία των κωδικών εκφράσεων και ποιος τις εκφωνεί

Οι κωδικές εκφράσεις έχουν στην πολιτική μεγάλη σημασία. Δείτε μια μικρή συγκομιδή:
Με ψήφισμα της Γερμανικής Βουλής, που στήριζε ο κυβερνών συνασπισμός Χριστιανοδημοκρατών/Σοσιαλδημοκρατών, μαζί με Πράσινους και Φιλελεύθερους, έγινε δεκτό ότι το Πρόγραμμα PSPP της Ευρωπαϊκής Τράπεζας για αγορά ομολόγων/νομισματική στήριξη των Ευρωπαϊκών οικονομιών, πληροί «το κριτήριο της αναλογικότητας». Η δε σχετική δήλωση/αυτοαξιολόγηση του PSPP από μέρους της ΕΚΤ είναι «ολοκληρωμένη».
Σύμφωνα με – προηγηθείσα – δήλωση του Προέδρου της ΕΚΤ Κριστίν Λαγκάρντ «η Τράπεζα σταθερά αξιολογεί την εφαρμοζόμενη πολιτική και τα μέτρα της ως προς την αναλογικότητα».
Κατεβαίνοντας κατά κάποια σκαλοπάτια την κλίμακα, συναντά κανείς τον Αντιπρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Βάλντις Ντομπρόβσκις να απευθύνει δια της «Corriere della Sera» έκκληση στις Κυβερνήσεις των Ευρωπαϊκών χωρών – που, τώρα, αυξάνουν τα ελλείμματά τους κατά την διάρκεια της κρίσης – «να λάβουν υπόψη την βιωσιμότητα των δημοσιονομικών [τους] πολιτικών». Διευκρινίζοντας ότι ναι μεν έχει ενεργοποιηθεί ρήτρα διαφυγής που αναστέλλει τους κανόνες του Συμφώνου Σταθερότητας [για τον περιορισμό/αποκλεισμό ελλειμμάτων], όμως «το Σύμφωνο παραμένει σε ισχύ».
Προ καιρού, ίδιος ο Β. Ντομπρόβσκις μιλώντας στα «Νέα» , είχε αναφερθεί στις «δεσμεύσεις της ενισχυμένης εποπτείας» που θα πρέπει να «ληφθούν υπόψη από τις Ελληνικές αρχές κατά την κατάρτιση του εθνικού σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας/Recovery and Resilience». Στην ίδια εκείνη φάση, έκανε λόγο και για «συγκεκριμένα ορόσημα» με τα οποία θα συνδέεται η εκταμίευση δόσεων από το πολυπόθητο – και υπό διαπραγμάτευση – Next Generation EU/Ταμείο Ανάκαμψης.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης, εντελώς πρόσφατα και στους «Financial Times» αυτός, εξηγούσε: «Δεν είμαι διατεθειμένος να αποδεχθώ καμιά πρόσθετη αυστηρή προϋπόθεση [για τους πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης] πέραν του φυσιολογικού πλαισίου του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου [...]. Δεν θεωρώ πως είναι απαραίτητο όποιοι πρόσθετοι αυστηροί όροι».
Αν, τώρα, κατέβουμε ένα ακόμη σκαλοπάτι χαμηλότερα – πιο κοντά προς το συγκεκριμένο – δηλαδή στην κλίμακα των μεγεθών αλλά της πολιτικής βαρύτητας, συναντάμε π.χ. την σταθερά επανερχόμενη απαίτηση (ή, πάντως, το αίτημα) π.χ. της Fraport για διεκδίκηση 175 εκατ. ευρώ (ενδεχομένως μέχρι και άνω των 200 εκατ.) στα πλαίσια «κατανομής κινδύνων» από την κατάρρευση της κίνησης και την συνακόλουθη απώλεια τζίρου λόγω κρίσης κορωνοϊού στα 14 περιφερειακά αεροδρόμια που η ίδια διαχειρίζεται στην Ελλάδα. Και ναι μεν υπάρχει διαδικασία για την αποτίμηση καταστάσεων ανωτέρας βίας στην σχετική σύμβαση, όμως μέχρι στιγμής η Fraport φέρεται να επιδιώκει να βρεθεί «αμοιβαία αποδεκτή λύση».
Οι κωδικές εκφράσεις έχουν μεγάλη σημασία – «αναλογική και ολοκληρωμένη», «βιωσιμότητα δημοσιονομικής πολιτικής», «συγκεκριμένα ορόσημα» (για χρηματοδοτήσεις ΕΕ), «καμιά πρόσθετη αυστηρή προϋπόθεση/πρόσθετα αυστηροί όροι», «κατανομή κινδύνων»/ «αμοιβαία αποδεκτή λύση». Όμως, ακόμη μεγαλύτερη σημασία έχει ποιος – κάθε φορά – εκφωνεί αυτές τις κωδικές εκφράσεις.
Στην πρώτη περίπτωση που αναφέραμε, όλη η συγχορδία αναφορών στην αναλογικότητα (και τον ολοκληρωμένο χαρακτήρα) της στήριξης που δίνεται από την ΕΚΤ στην Ευρωπαϊκή οικονομία με την χρήση μέτρων νομισματικής υφής, την στιγμή που γίνεται και επανεκκίνηση του δημοσιονομικού μοχλού/των συνειδητών ελλειμμάτων προκειμένου να αντιμετωπισθεί το υφεσιακό τσουνάμι, δεν είναι παρά απάντηση (ακριβέστερα: απόπειρα απάντησης...) στην διαβόητη απόφαση του Γερμανικού Συνταγματικού Δικαστηρίου. Που διατύπωσε αμφιβολίες (ακριβέστερα: αρνητική προδιάθεση) τόσο για την αναλογικότητα των μέτρων ΕΚΤ/του Προγράμματα PSPP όσο και για τον ολοκληρωμένο χαρακτήρα της επιχειρηματολογίας της. Έρχεται λοιπόν, τώρα, και η ΕΚΤ και – με σειρά εγγράφων, που μάλιστα κινητοποιούνται δια του Γενς Βάϊντμαν, μέλους του Συμβουλίου της ΕΚΤ αλλά πρωτίστως Διοικητή της Μπούντεσμπανκ ώστε να τηρούνται οι θεσμικές διαδικασίες και αποστάσεις, συν με τις διακηρυκτικές διαβεβαιώσεις Κριστίν Λαγκάρντ – διαδηλώνει ότι έχει συμπεριλάβει ήδη αυτές τις μέριμνες στην λογική της. Και έρχεται η Γερμανική Βουλή και δηλώνει ότι έχει πεισθεί...
Στην περίπτωση Ντομπρόβσκις, ένας εκφραστής της ορθοδοξίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (η οποία επιχειρεί να «περάσει» την πρότασή της για Ταμείο Ανάκαμψης από κάποιους ηγέτες των «27» που δυσανασχετούν με το ενδεχόμενο γενικής δημοσιονομικής χαλάρωσης) δίνει διαπιστευτήρια μελλοντικής αυστηρής/συντηρητικής διαχείρισης. Ενώ ο ημέτερος Κυριάκος Μητσοτάκης – ενώ την χρειάζεται όσο κανείς την χρηματοδοτική στήριξη του Ταμείου Ανάκαμψης που, για να υπάρξει, χρειάζεται να ψηφισθεί! – επειδή έχει και αυτός ψηφοφόρους, προσπαθεί να προκαταλάβει τις αποφάσεις, να μην παραείναι ασφυκτικές και με milestones.
Που κολλάει η Fraport; Είναι σχετικά απλό: όπως τόσοι και τόσοι άλλοι – ξενοδόχοι , εστιάτορες, εργαζόμενοι – υφίσταται την ακραία πίεση της κρίσης. Χωρίς δική τους ευθύνη. Όμως.... πόσο ευρεία θα είναι η «κατανομή κινδύνου»; Ποιους θα συμπεριλάβει; Με δεδομένη την Γερμανική διάσταση της Fraport, ψυχανεμιζόμαστε ότι η «αμοιβαία αποδεκτή λύση» θα βρεθεί.

*Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 11/7/2020. 

Οι τράπεζες στη σκιά της κρίσης του κορωνοϊού

Η συζήτηση για τις τράπεζες και τον καίριο ρόλο τους (και τις επιπτώσεις σ' αυτές...) στην κρίση του κορωνοϊού ξεκίνησε νωρίς – με τις επισημάνσεις ήδη της Τράπεζας της Ελλάδος αλλά και διεθνών οργανισμών τύπου ΕΕ και ΔΝΤ για τους κινδύνους να ξανακοκκινίσουν δάνεια και να τραυματισθεί η κεφαλαιακή επάρκειά τους – όμως δεν βράδυνε να ξεστρατίσει.
Εδώ και εβδομάδες πύκνωσαν τα παράπονα από την αγορά ότι τα διάφορα εργαλεία στήριξης της ρευστότητας, που περνούν μέσα από τις τράπεζες, δυσλειτουργούν . λειτούργησαν ως ηχείο οι όλο και εντονότερες εκκλήσεις-που-έγιναν-επιθέσεις από μέρους του υπουργού Ανάπτυξης Αδώνιδος Γεωργιάδη εναντίον των συστημικών για καθυστερήσεις και αρνητικότητα. όλα αυτά, σε σημείο να υποχρεώσουν την Ένωση Ελληνικών Τραπεζών να δώσει δημόσια εξηγήσεις. Προβάλλοντας τις πρωτοβουλίες αναστολής δόσεων δανείων – σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά – με (κατά την ΕΕΤ) διευκόλυνση 179.000 επιχειρήσεων και ιδιωτών, με παροχή νέας ρευστότητας της τάξεως των 5 δις ευρώ. Συν νέες ρυθμίσεις παλαιότερων δανείων (80.000 κατά την ΕΕΤ, ύψους στα 10 δις σε 12μηνη βάση), ρυθμίσεις που επιταχύνθηκαν (πάλι κατά την ΕΕΤ) Μάρτιο-Μάϊο. Συν νέες χρηματοδοτήσεις 3 δις στο ξεκίνημα της κρίσης.
Στην πρόσφατη Έκθεση Νομισματικής Πολιτικής, η ΤτΕ έκανε – θεωρώντας κι αυτή ότι το θέμα υπόσχεται/απειλεί να «ανέβει» στο αμέσως ερχόμενο διάστημα - μια διεξοδική αποτίμηση του πώς οι επιπτώσεις της πανδημίας πολλαπλασιάζονται μέσω του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Βλέποντας την διατάραξη στην αγορά εργασίας, την αβεβαιότητα (πέραν της πτώσης των εισοδημάτων) στα νοικοκυριά, την επίπτωση στην επενδυτική δαπάνη των επιχειρήσεων και την ίδια την αβεβαιότητα στον τραπεζικό τομέα, η ΤτΕ βλέπει την επαναφορά των χρηματοοικονομικών βραδύτερη απ' εκείνη της πραγματικής οικονομίας. Και τούτο τόσο σε σενάριο βραχείας διατάραξης, όσο και σε πιο μακρά διαταραχή (οπότε και «σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις, με ενδεχόμενες αλυσιδωτές πτωχεύσεις με μακροχρόνιες συνέπειες για την πραγματική οικονομία»).
Για να μείνουμε όμως στα πολύ πιο άμεσα, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος για τον Μάϊο που μας πέρασε – πλήρη μήνα κρίσης, αλλά με βαθμιαίο άνοιγμα της οικονομίας/άρσης του lock-down – η συνολική χρηματοδότηση της οικονομίας αυξήθηκε κατά 3 δις ευρώ (καθαρή ροή), έναντι 2,5 δις ευρώ τον προηγούμενο μήνα/πλήρη μήνα lock-down.
Που πήγαν, τώρα, τα κεφάλαια αυτά; Βασικά στον δημόσιο τομέα και μάλιστα χωρίς σημαντική μεταβολή μήνα-με-το-μήνα. Σε όρους καθαρής ροής, ο Μάϊος έδωσε 2,7 δις έναντι 2,6 του Απριλίου. Στις επιχειρήσεις κατευθύνθηκαν αισθητά αυξημένοι πόροι – σχεδόν 430 εκατομμύρια έναντι μόλις 195 εκατ. του Απριλίου – ενώ στους ιδιώτες παρατηρήθηκε αρνητική καθαρή ροή, κατά 89 εκατ. ευρώ τον Μάϊο, αν και αισθητά βελτιωμένη σε σχέση με του Απριλίου, όπου η αρνητική καθαρή ροή ήταν 241 εκατομμύρια.(συγκρίνατε δημόσιο – ιδιωτικό τομέα).
Άμα, τώρα, περάσουμε στην άλλη όψη των πραγμάτων με αντίστροφη σειρά, βλέπουμε τις καταθέσεις των ιδιωτών/των νοικοκυριών να έχουν σημειώσει αύξηση κατά 194 εκατ. ευρώ τον Μάιο, έναντι 1,55 δις ευρώ του Απριλίου. Στις επιχειρήσεις πάλι, οι καταθέσεις Μαΐου αυξήθηκαν κατά 1,5 δις ευρώ, την στιγμή που τον Απρίλιο είχε καταγραφεί υποχώρησή τους κατά 125 εκατ. ευρώ. Τι λέει η αντίστροφη αυτή εικόνα νοικοκυριών/επιχειρήσεων; Μέσα στο βάθος (στην βύθιση, ακριβέστερα) του lock-down, τόσο τα νοικοκυριά που διατήρησαν ένα επίπεδο εισοδημάτων όσο και εκείνα που υποχώρησαν επικίνδυνα αλλά είχαν την στήριξη των αντισταθμιστικών επιδομάτων, έκαναν... υποχρεωτική αποταμίευση. Μόλις «κάτι άνοιξε», ξαναπέρασαν στην κατανάλωση. Οι επιχειρήσεις, αντιστρόφως, μέσα στο lock-down άντλησαν από τις καταθέσεις τους προκειμένου να κρατήσουν το κεφάλι πάνω από το νερό, μόλις ξαναπήρε μπρος η αγορά, βρέθηκαν με διαθέσιμα – που θα σκεφτούν τώρα τι θα τα κάνουν. για την ώρα τα διακρατούν.
Όσο για την Γενική Κυβέρνηση, αυτή απαντλεί τις καταθέσεις που διατηρεί στο τραπεζικό σύστημα – γρήγορα. Οι διάφορες μορφές στήριξης που τρέχει , σε φάση επιβράδυνσης των φορολογικών της εσόδων, τής δημιουργούν ανάγκες. Όμως ο ρυθμός ανακόπτεται: τα 4 δις του Απριλίου έγιναν 1,9 τον Μάιο.
Επειδή κάναμε ευρεία χρήση των στοιχείων που δίνει η ΤτΕ , να μην αφήσουμε «εκτός» και εκείνα που παραθέτει η ίδια για την κατάσταση στο μέτωπο κοκκινίσματος των δανείων: σε καθεστώς «προσωρινής αναστολής της καταβολής δόσεων» υπήχθησαν συνολικά δάνεια 14,9 δις ευρώ – τα 7,7 δις αφορούν στεγαστικά, τα 4,4 δις επιχειρηματικά, τα 1,3 δις ελεύθερους επαγγελματίες και ατομικές επιχειρήσεις, ενώ τα 1,5 δις καταναλωτικά.
Κουράσαμε ίσως, με πολλά νούμερα. Αλλά... έρχονται εγκαίνια στο Ελληνικό, αποφάσεις της Κορυφής ΕΕ για το Ταμείο Ανάκαμψης, καθώς και καλοκαίρι!

*Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 4/7/2020. 

Αχός βαρύς ακούγεται...

Ας ξεκινήσουμε με κάτι από θετική ατμόσφαιρα. Με αφορμή την πρόοδο που παρατηρείται στις συζητήσεις της Alpha Bank με - Αμερικανούς - επενδυτές για την διάθεση ενός χαρτοφυλακίου δανείων μέχρι και 10 δις ευρώ (Galaxy), που αποτελεί σχεδόν τα μισά από τα κόκκινα δάνειά της, οι Financial Times κάνουν μιαν αποτίμηση του Σχεδίου «Ηρακλής» που είχαμε αρχίσει να ξεχνάμε. (Αποτίμηση ως «σοβαρής προσπάθειας να καθαρίσουν οι συστημικές τράπεζες που έχουν σαμαρωθεί με κόκκινα δάνεια μετά την χρηματοπιστωτική κρίση». Και η μεν απόφανση ότι η κίνηση αυτού του τύπου, ως διέξοδος προκειμένου «να αρχίσει το τραπεζικό σύστημα να επαναλειτουργεί» δεν έχει και κάτι το πολύ καινούργιο. όμως η εκτίμηση των κύκλων της εφημερίδας - εμβληματικού παρατηρητή των διεθνών οικονομικών και των αγορών, στην λεπτομέρειά τους - ότι η (καίρια) τιμολόγηση του προϊόντος της τιτλοποίησης αναμένεται, αλλά σήμερα «οι επενδυτές σε χρέος κυνηγούν ευκαιρίες», αφήνει να φανεί μια θετική υπόσχεση.
Βέβαια, οι κινήσεις αυτές τιτλοποίησης στοιχείων ενεργητικού χαμηλής εξασφάλισης - είτε πρόκειται για δάνεια ιδιωτών είτε για επιχειρηματικά - έχουν ως συνέχεια την παράλληλη χορήγηση κρατικής εγγύησης για ένα μέρος του συνολικού προϊόντος που θα δημιουργηθεί. Προηγήθηκε άλλωστε και η αντίστοιχη τιτλοποίηση, με λίγο-πολύ τέτοιο ύψος (7 δις ευρώ) από την Eurobank. Πάντως, ενδιαφέρον με την εκτίμηση των παρατηρητών του διεθνούς συστήματος έγκειται στην επισήμανση ότι, παρ' όλη την αίσθηση ότι πάλι κάτι από κόστος της κρατικής εγγύησης θα βαρύνει εντέλει το δημόσιο ταμείο, οι αγορές δεν δείχνουν τάση δυσπιστίας προς το Ελληνικό χαρτί αφού οι αποδόσεις του δεν δείχνουν τάση απομάκρυνσης π.χ. από εκείνες του Ιταλικού.
Πάμε τώρα ένα βήμα παρακάτω: η Moody's, σε έκτακτο σημείωμά της, αξιολογώντας την επιταχυνόμενη αύξηση του ποσοστού των κόκκινων δανείων που έχουν περάσει πλέον σε servicers/εταιρείες διαχείρισης και έχουν φθάσει περίπου το 40% του συνόλου, θεωρεί ότι αποτελεί «credit positive» εξέλιξη. Η διπλή αυτή κίνηση, ελάφρυνσης των χαρτοφυλακίων των συστημικών από το κοκκίνισμα με την ανάθεση σε servicers πώλησης πακέτου από τα υπόλοιπα των χαρτοφυλακίων, γίνεται - αυτή την στιγμή, πάντως - αποδεκτή απ' όσους κοιτούν απέξω την εξέλιξη των πραγμάτων μετά την κρίση που έφερε, το νέο κύμα, η πανδημία του κορωνοϊού.
Βέβαια, όλη αυτή η προσέγγιση δεν είναι σαφές κατά πόσον λαμβάνει αληθινά υπόψη την επίπτωση της νέας γενεάς προβλημάτων με το άγχος επιβίωσης και το στράγγισμα ρευστότητας των επιχειρήσεων - εκείνα ακριβώς που έκαναν προ εβδομάδων τον Γιάννη Στουρνάρα να επαναφέρει θέμα δημιουργίας bad bank ως ριζικότερης αντιμετώπισης των συνεχιζόμενων αδιεξόδων των συστημικών τραπεζών. (Μην ξεχνούμε ότι τα μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα, παρά την προσπάθεια που έχει γίνει, βρίσκονται ακόμη κάπου κοντά στο 4ο% του συνόλου. Με προσδοκία να πάνε σε ένα 28% μέσα στους επόμενους 12-18 μήνες).
Συνεχίζεται ωστόσο να υπάρχει η αίσθηση ότι και σε επίπεδο ΕΚΤ οι σκέψεις για την δημιουργία bad bank σε Ευρωπαϊκό επίπεδο πυκνώνουν - πληροφορίες του Reuters μιλούν για δημιουργία ομάδας εργασίας με αυτό ακριβώς το αντικείμενο, με μια ζαλιστική πρόβλεψη ότι μέχρι και μισό ΤΡΙΣεκατομμύριο ευρώ δανείων κινδυνεύουν να βρεθούν σε αδυναμία εξυπηρέτησης μετά την ολοκλήρωση της επίπτωσης της πανδημίας. Αυτό, δεν σημαίνει ότι έπαψαν οι επίσημες αρνήσεις ενός τέτοιου ενδεχομένου απο την κορυφή της ΕΚΤ («πρόωρη η συζήτηση» κατά τον Αντιπρόεδρο Λουϊς ντε Γκίντος).
Εν τω μεταξύ... Εν τω μεταξύ η διαχείριση των σχεδίων στήριξης της ρευστότητας απο τα σχήματα ΤΕΠΙΧ/ΤΕΠΙΧ-ΙΙ/εγγυοδοσίας Αναπτυξιακής Τράπεζας έχει δημιουργήσει μια άβολη αίσθηση ότι οι αρχικές καθυστερήσεις και γραφειοκρατικές διαδικασίες που είχαν κάνει τον Άδωνι Γεωργιάδη να απευθύνει - μέσα Μαΐου - έκκληση στις τράπεζες να στηρίξουν άμεσα τις τράπεζες («να μην εξαντλούν σήμερα το τυπικό γράμμα του νόμου και την αυστηρότητα, αλλά με ευέλικτο τρόπο - εκεί φυσικά που γίνεται - να δίνουν γρήγορα τα δάνεια») και να δημιουργεί «παρατηρητήριο ρευστότητας» ώστε να παρακολουθείται η πορεία παροχής δανείων, πέρασαν σε σαφώς χειρότερη φάση. Και εκεί που ο, με πάντα ευαίσθητες τις κεραίες για το λαϊκό αίσθημα, Άδωνις ανέφερε το «σέβομαι απόλυτα την ανεξάρτητη λειτουργία των τραπεζών», μετακινήθηκε - μέσα Ιουνίου - σε αναφορά σε «σωρεία καταγγελιών» κατά των τραπεζών και των στελεχών τους και στο σύνθημα «τραπεζικά κριτήρια ναι, τραπεζική τυραννία όχι». Εντέλει, σε προειδοποίηση ότι «θα αφαιρέσω λεφτά από μια τράπεζα [που καθυστερεί] και θα προσθέσω λεφτά στην τράπεζα που πάει γρηγορότερα».
Το κλίμα περνάει γρήγορα στο αχός βαρύς ακούγεται, πολλά ντουφέκια πέφτουν».

*Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 26/6/2020. 

Αξιολογώντας το παρελθόν

Ήδη όταν – τον Φεβρουάριο του 2019 λίγους μήνες αφότου είχε επισήμως βγει η Ελλάδα από την εποχή των Μνημονίων: έτσι τουλάχιστον πίστευαν οι Βρυξέλλες και οι εταίροι της χώρας μετά τον Αύγουστο 2018 – ανατέθηκε από τον ESM στον πρώην Επίτροπο Οικονομικών και Νομισματικών Υποθέσεων Χοακίν Αλμούνια και πολυπληθή ομάδα εργασίας η αξιολόγηση των Προγραμμάτων της Χρηματοπιστωτικής Βοήθειας προς την Ελλάδα, είχε φανεί ότι «ο βασικός δανειστής μας» ήθελε να κάνει μια ουσιαστικότερη αξιολόγηση εκείνης της πικρής ιστορίας. Ή, πάντως, να δείξει ότι την κάνει μια τέτοια αξιολόγηση.
Είχε ήδη προηγηθεί μια πρώτη Έκθεση Αξιολόγησης, από χαμηλότερου προφίλ ομάδα εργασίας – το 2016 – που κάλυψε συνολικά τα Προγράμματα προς τις 5 χώρες που είχαν λάβει βοήθεια από τον ESM (και τον EFSF): Ιρλανδία, Ισπανία, Κύπρο, Πορτογαλία και εμάς. Ήδη από τότε υπήρχε «υπόσχεση» για έκθεση αξιολόγησης του νέου – τρίτου – Προγράμματος για την Ελλάδα. Ας μην ξεχνάμε ότι αξιολόγηση της δικής του παρέμβασης έχει κάνει – σε δυο δε φάσεις – και το ΔΝΤ, που μας χάρισε κάποιες διατυπώσεις mea culpa, ιδιαίτερα με την αναγνώριση (μετά την επισήμανση από πλευράς Ολιβιέ Μπλανσάρ) της εσφαλμένης χρήσης του διαβόητου δημοσιονομικού πολλαπλασιαστή κατά την σχεδίαση των Προγραμμάτων για την Ελλάδα. Βέβαια, η ανάθεση της ευθύνης αξιολόγησης από μέρους του ESM στον Χ. Αλμούνια, από την προσοχή του οποίου είχε «διαφύγει» το 2008-9 η πλήρης κατάρρευση της δημοσιονομικής ισορροπίας της Ελλάδας, προ Μνημονίων, είχε ένα στοιχεία ειρωνείας. Αλλ' έτσι λειτουργούν οι Βρυξέλλες...
Ήρθε, λοιπόν, η ώρα δημοσιοποίησης της Έκθεσης Αξιολόγησης. Που μάλιστα ο ESM μερίμνησε όχι απλώς να την αναρτήσει στην ιστοσελίδα του διεξοδικά και συνοπτικά αλλά και να την συνοδεύσει με ένα Explainer, δηλονότι με έναν τυφλοσούρτη ανάγνωσης/επίσημης αυτοεξήγησης. Το γύμνασμα αυτό δεν κατόρθωσε να κινήσει μεγάλο ενδιαφέρον σ' εμάς – στο υπομονετικό πειραματόζωο των διαδοχικών παρεμβάσεων διάσωσης: όχι, δεν είναι του ESM/Αλμούνια η διατύπωση, είναι δική μας... Ενώ ο καθένας έμεινε στο τμήμα εκείνο της αξιολόγησης που ανταποκρινόταν στην δική του ανάγνωση αν μη προκατάληψη.
Επειδή όμως έχουμε την αίσθηση ότι το γύμνασμα ESM/Αλμούνια δείχνει μιαν ουσιαστικότερη συνειδητοποίηση, προτείνουμε στον αναγνώστη να μας ακολουθήσει σε μια σύντομη περιήγηση, στο πώς ο ίδιος ο ESM περιγράφει τα ευρήματα της αξιολόγησής του.
Πόσο σχετική/relevant ήταν για τα προβλήματα της Ελλάδας η διαδοχή Προγραμμάτων Βοήθειας; Η χρηματοδότηση έκτακτης ανάγκης εξασφάλισε ότι δεν χρειάστηκε να φύγει η χώρα από την Ευρωζώνη, ΑΛΛΑ «δόθηκε ανεπαρκής προσοχή στις υποκείμενες κοινωνικές ανάγκες του Ελληνικού πληθυσμού». Επιπλέον, δεν υπήρξε σαφές πλαίσιο για την συστηματική ανάπτυξη στρατηγικών στόχων.
Πόσο αποτελεσματικά ήταν τα Προγράμματα; Ήταν... μερικώς. Δόθηκε προτεραιότητα στην δημοσιονομική σταθεροποίηση – μάλιστα «ηπιότερη» σε σχέση με το πρώτο Πρόγραμμα. Ταυτόχρονα αναγνωρίστηκε η ανάγκη εκσυγχρονισμού της Διοίκησης και της Δικαιοσύνης, ΑΛΛΑ επετεύχθη «μόνον εν μέρει πρόοδος». ΚΥΡΙΩΣ, όμως, υπήρξαν ακούσιες συνέπειες: ανεργία, brain drain, διεύρυνση της μαύρης οικονομίας...
Πώς τα πήγαμε από τεχνική αποτελεσματικότητα; Καλά. Σχεδιάστηκαν από τον ESM νέες μορφές δανεισμού και εκταμίευσης στην πράξη, ενώ επιδείχθηκε ελαστικότητα στην εφαρμογή των όρων. (Δεν το λέει η Έκθεση, αλλά σχεδόν ακούει κανείς το παράπονο του ESM που, με δεδομένη αυτήν την τεχνική του αποτελεσματικότητα, δεν πήγαμε τώρα να πάρουμε την πιστωτική γραμμή για Covid...)
Ποια ήταν η αξιολόγηση της πιο μακροπρόθεσμης αποτελεσματικότητας; Το Πρόγραμμα ESM έδωσε μεγαλύτερη σημασία στις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και την αναπτυξιακή διάθεση, ΑΛΛΑ «δεν επεδίωξε με συστηματικό και ρωμαλέο τρόπο έναν στόχο μακροοικονομικής βιωσιμότητας σε μακρότερο ορίζοντα καθώς και ανθεκτικότητας της οικονομίας». (Αυτό τσούζει, με δεδομένη την πηγή του σχολίου). Καλύτερη η εικόνα στο επίπεδο βιωσιμότητας του χρέους, ΑΛΛΑ όχι πλήρης αποκατάσταση. Βελτίωση της ανθεκτικότητας και του τραπεζικού τομέα, ΑΛΛΑ η ικανότητά του για απόσβεση τυχών σοκ παραμένει «αδύναμη».
Πώς τα πήγε η διάσταση συνεργασίας; Μεταξύ EFSF/ESM, Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ΕΚΤ και ΔΝΤ «υπήρξε σημαντικός βαθμός συνεργασίας σε ένα πολύπλοκο περιβάλλον», ΑΛΛΑ οι διαφορετικές τους προσεγγίσεις συνέβαλαν «σε έλλειψη ενιαίας κατανόησης». ΚΥΡΙΩΣ και οι τέσσερεις τους «δεν αντελήφθηκαν πλήρως τις βασικές αιτίες της αδύναμης ιδιοκτησίας/ownership του Προγράμματος». Η λογική των μεταρρυθμίσεων και των μακροπρόθεσμων ωφελημάτων τους «θα μπορούσε να είχε εξηγηθεί σε ευρύτερη ομάδα ενδιαφερομένων/stakeholders και στην Ελληνική κοινή γνώμη».
Προσπαθήσαμε να κάνουμε μια ζυγιασμένη ανάγνωση ενός ενδιαφέροντος στην στάθμισή του κειμένου. Ο αναγνώστης, ας επιχειρήσει την δική του – η αξιολόγηση Αλμούνια μιλάει εν συνεχεία με συμβουλές και υποδείξεις στους Θεσμούς. Για το μέλλον.

*Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 20/6/2020. 

Subcategories

  • Ο δρόμος χαράζεται περπατώντας


    Δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι ο ΣΥΡΙΖΑ/η Κυβέρνηση Τσίπρα/η διαπραγματευτική προσέγγιση Βαρουφάκη έχει αναζητήσει ρίζες στον ιδιαίτερο συμβολιστή ποιητή Αντόνιο Ματσάδο.


     

    Δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι ο ΣΥΡΙΖΑ/η Κυβέρνηση Τσίπρα/η διαπραγματευτική προσέγγιση Βαρουφάκη έχει αναζητήσει ρίζες στον ιδιαίτερο συμβολιστή ποιητή Αντόνιο Ματσάδο. Όμως, έτσι, όπως επενδύθηκαν - με πολύ σώου, με πληθωρικές δηλώσεις, με πενιχρό πολιτικό περιεχόμενο πλην της διάθεσης κόντρας και τα κάποια στοιχεία αναδίπλωσης - οι ημέρες μετά το ξεκίνημα των Ευρωπαϊκών περιπλανήσεων Τσίπρα και (κυρίως!) Βαρουφάκη, αληθινά θυμίζουν το Se hace camino al andar/ Ο δρόμος χαράζεται περπατώντας.
    Έτσι, με αναζήτηση ενός κάποιου περιεχομένου για την πληθωρική φόρμα, φθάσαμε στις Προγραμματικές Δηλώσεις, που κινδυνεύουν να είναι το πιο αστραπιαία μεταφραζόμενο κείμενο στην διεθνή σκηνή! Με το καημένο το "Πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης" να επιχειρείται να αποκτήσει αποτύπωση που και τους "έξω" να μην συνταράξει περισσότερο, κι εμάς τους "μέσα" να κρατήσει σε ενθουσιασμό.
    Ενώ όμως φαίνεται ότι τελικά θα καταλήξουμε και με Φόρο Επιδεικτικής Κατανάλωσης (αντί του πεζού Φόρου Πολυτελείας: ο Ανδρέας Παπανδρέου θα δάκρυζε, βλέποντας υλοποίηση Thorstein Verblen) και με Ταμείο Εθνικού Πλούτου (αντί για ΤΑΙΠΕΔ: σοφή η ιδέα να συνδυαστεί η εκποίηση/αξιοποίηση με την υπόσχεση για διάσωση του Ασφαλιστικού), συν μια καμπάνια κατά των ολιγαρχών και της ("μεγάλης") φοροδιαφυγής, τα διαβολεμένα τα νούμερα δεν εμφανίζονται στο προσκήνιο. Στο EuroWorkingGroup η εξήγηση ήταν... οι Προγραμματικές που δεν είχαν αναγνωσθεί! Στο δίδυμο Eurogroup της 11ης/16ης Φεβρουαρίου, το ζήτημα κινδυνεύει να είναι σαφώς πιο δυσάρεστο (η Κορυφή της 12ης είναι ούτως ή άλλως "πολιτική"). Στην σταθερή πίεση των "εταίρων" για νούμερα, για ποσοτικοποίηση των πολιτικών όχι απλώς συγκεκριμένη αλλά και πειστική, η Ελληνική στάση είναι Βαρουφακική: "Give us time and give us space". Που στην πραγματικότητα έχει την ακόλουθη απόδοση: "Δώστε μας χρόνο να σκεφθούμε τι θέλουμε/Δώστε μας περιθώρια μέχρις ότου εσείς (οι "εταίροι") σκεφθείτε τι θα μπορούσατε να δώσετε/πού και πώς θα μπορούσατε να χαλαρώσετε ένα κακοσχεδιασμένο και εκ του αποτελέσματος αποτυχημένο Πρόγραμμα, στο οποίο εμείς ζούμε και πνιγόμαστε (και το βλέπετε) εδώ και 5 χρόνια".
    Στην πιεστική απαίτηση των "εταίρων" για νούμερα, για στοιχεία , η Ελληνική πλευρά αντιπαρατάσσει ενδιαφέρουσες διαβεβαιώσεις, όπως για δημοσιονομική ισορροπία, ή πάλι για (ήπιο) πρωτογενές πλεόνασμα. Το πρόβλημα πού είναι; Έρχεται η δική μας διαβεβαίωση, π.χ. του τύπου: "Η αύξηση του κατώτατου μισθού θα διαρρυθμιστεί χρονικά, αλλά δεν έχει και δημοσιονομική επίπτωση, άσε που θα σημάνει πρόσθετες ασφαλιστικές εισφορές, άρα... μείωση των απαιτήσεων του Ασφαλιστικού από τον Προϋπολογισμό". Η άλλη πλευρά σπεύδει να παρατηρήσει: "Ωραία, όμως έχετε υπολογίσει πόσο η αύξηση κατωτάτων θα σημάνει σε αύξηση π.χ. του επιδόματος ανεργίας; Και πόσο στα επιδόματα μητρότητας; Πόσο και πώς θα "περάσει" στον υπολογισμό των συντάξεων; Α, ναι, και με τις υψηλότερες ασφαλιστικές εισφορές, πώς την βλέπετε την εισπραξιμότητα;"
    Αυτού του είδους την προσέγγιση, πάτε την τώρα και απλώστε την σ' όλο το φάσμα των Προγραμματικών όπως θα μεταφράζονται σε Πρόγραμμα - όχι πλέον "Θεσσαλονίκης", αλλά "ηπίως ψαλιδισμένο" ώστε να φαντάζει συμβατό με μια συζήτηση Eurogroup...
    Ή δείτε πάλι, την προσέγγιση να ζητηθεί η συμβολική αντικατάσταση της Τρόικας - η οποία και μισήθηκε, αλλά και απέτυχε ως "ελεγκτής" - με κάτι "άλλο". Σαν στοιχείο αυτού του "άλλου" κάποια στιγμή συζητήθηκε (όχι δε μόνον στην Αθήνα) και ο ΟΟΣΑ. Τον οποίο, βέβαια, γνώρισε πρόσφατα η ελληνική κοινή γνώμη ως εμπνευστή του διαβόητου toolkit/της εργαλειοθήκης: έκανε περισσότερο κακό η συζήτηση γύρω από το ζήτημα αυτό, έτσι όπως έγινε, παρά ο,τιδήποτε άλλο στο μέτωπο των μεταρρυθμίσεων.
    Ο ΟΟΣΑ, οργανισμός με εγγενώς διακρατική υφή, ενώ έχει και γνώση και λόγο - και δεν διστάζει να εκφραστεί με σαφήνεια και ένταση - δεν έχει συσχετισθεί με την γεύση επιβολής του ΔΝΤ και των Βρυξελλών. Εχει δε πρόσφατα "γνωρίσει" (με αφορμή το toolkit) την Ελληνική πραγματικότητα απο κοντά, έχει παίξει ρόλο υποβοήθησης των συνεννοήσεων ο Γενικός Διευθυντής του Ανχελ Γκουρία, που θάναι (στις 11 Φεβρουαρίου, κι αυτός!) στην Αθήνα.
    Όμως , με εμάς να αναζητούμε τον όποιο δρόμο περπατώντας, χρειάζεται παρόμοιες τομές να τις προωθήσει η "άλλη πλευρά". Καθώς και να παρατείνει (με δική της πρωτοβουλία;) τον χρόνο που τελειώνει.
    This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

     

    Το κείμενο του Α.Δ.ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΙΔΗ  δημοσιεύτηκε στη ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ 9.2.2015

    Article Count:
    0