Tuesday, 10 December 2024

Απρίλης, ο σκληρότερος μήνας

Για τον Τ.Σ. Έλιοτ (αφιερωμένο στον Έζρα Πάουντ) «ο Απρίλης είναι ο σκληρότερος μήνας». Και ακόμη: «Πού είναι οι ρίζες που στεριώνουν, πού φυτρώνουν κλαριά από το πέτρινο ετούτο έδαφος; Δεν μπορείς να το πεις, ούτε να το μαντέψεις, καθώς το μόνο που γνωρίζεις είναι ένας σωρός από εικόνες».
Θα αποδειχθεί έτσι, τώρα, και για μας; Πάντως βαθμιαία το έδαφος στρώνεται για μια τέτοια συνειδητοποίηση. Γιατί μπορεί ο κόσμος, η κοινή γνώμη, ο καθένας και η καθεμιά να βρίσκεται ακόμη στην συναίσθηση απειλής της πανδημίας – στον προσωπικό φόβο ή στην προσπάθεια να τον αποδιώξεις, στην αποδοχή μέτρων και περιορισμών που δεν θα τους διενοείτο κανείς μέχρι χθες – και μπορεί το κλίμα έκτακτης ανάγκης να οδηγεί σε προώθηση/αποδοχή των μέτρων που, κλιμακωτά, λαμβάνονται να ξεπερνά επίσης κάθε προσδοκία. [Μια στάση, εδώ: αυτό για την ώρα ισχύει παντού! Στην Ελλάδα, η αποδοχή της Κυβέρνησης Μητσοτάκη όσον αφορά την διαχείριση της κρίσης βρίσκεται σε οροφή μετρήσεων Μεταπολίτευσης. Οι όποιες απόπειρες αντιπολιτευτικού λόγου «δυναμικού τύπου», αυτοβυθίζονται. Όμως, δείτε και παραέξω. Η δημοφιλία Μπόρις Τζόνσον στο Ηνωμένο Βασίλειο επίσης κορυφώνεται – κι ας χρειάστηκε να κάνει εσπευσμένη αναστροφή από την αρχική του λογική/πολιτική περί «ανοσίας αγέλης»/ herd immunity. Αλλά και του ιδιόρρυθμου Ντόναλντ Τραμπ η δημοφιλία στις ΗΠΑ συναντάται σε υψηλή πτήση – κι ας ασκεί αυτός κυριολεκτικά πολιτική ανεμοδούρας. Οι λαοί συσπειρώνονται πίσω από τους ηγέτες την ώρα του κινδύνου. Ύστερα είναι που αρχίζουν τα δύσκολα].
Γιατί αναφερόμαστε έτσι στον Απρίλη, ο οποίος μόλις ξεκίνησε; Επειδή, έτσι όπως έληξε η προθεσμία των επιχειρήσεων να δηλώσουν αίτημα ενίσχυσης με την δυνατότητα αναστολής των συμβάσεων εργασίας του προσωπικού τους, το οποίο θα δικαιούται τα «800 ευρώ»/ενίσχυση ειδικού σκοπού, συν ό,τι συμφωνηθεί με τον εργοδότη «για έκτακτες ανάγκες» με τηλε-εργασία και μέχρι τις κανονικές αποδοχές τους, συν κάλυψη των ασφαλιστικών εισφορών τους τώρα θα προκύψει η αληθινή έκταση του μέτρου. Αυτό ήταν το πρώτο μέτρο που προωθήθηκε με την λογική στήριξης /ελάφρυνσης των επιχειρήσεων και στήριξης/εξασφάλισης ενός κατώτατου στους εργαζόμενους. Τώρα όμως χρειάζεται να λειτουργήσει! Να πιστωθούν οι λογαριασμοί των εργαζομένων, να υποβληθούν οι ΑΠΔ για τις εισφορές, να γίνουν οι υπεύθυνες δηλώσεις εργαζομένων στο supportemployees.yeka.gr τις μέρες αυτές, οι δηλώσεις εργοδοτών αντιστοίχως στην ΕΡΓΑΝΗ.
Τίποτε δεν είναι απλό: επιχειρήσεις που ανεστάλη η μια από τις δραστηριότητές τους; Τύχη των εργαζομένων εκείνων που δεν πρόλαβε τις επιχειρήσεις τους η απαγόρευση απολύσεων; Ερμηνεία του «πλήττονται σημαντικά» για τις δικαιούχους επιχειρήσεις; Βήμα-βήμα διεύρυνση των ΚΑΔ; Προσθήκη των αυτοαπασχολούμενων, από δικηγόρους μέχρις υδραυλικούς - ψάξτε κι εδώ για πρόσθετες κατηγορίες: φωτογράφοι; πρωτογενής τομέας; ξεναγοί;
Εδώ, θα χρειαστεί η μηχανή του Δημοσίου να λειτουργήσει –να λειτουργήσει με ευλυγισία, χωρίς γραφειοκρατικές αγκυλώσεις και προπαντός με ταχύτητα. Ταυτόχρονα όμως – Απρίλης ο πιο σκληρός μήνας – θα συνειδητοποιούνται δυο πράγματα: οι επιχειρήσεις που έκλεισαν, ακόμη-ακόμη και εκείνες που βλέπουν την τζίρο τους να καταρρέει, ξέρουν αν θα ξανανοίξουν; Ελπίζουν; Σχεδιάζουν; Πιστεύουν; Και οι εργαζόμενοι των ίδιων αυτών επιχειρήσεων πως τα ζουν αυτά τα ζωτικά ερωτήματα;
Εδώ δίπλα ελλοχεύει το άλλο: η αίσθηση ότι «τα μέτρα» διευρύνονται , μαζί και με την διάδοση στην δημόσια συζήτηση της βασικής φιλοσοφίας – δεν είναι ελληνική εφεύρεση! – του whatever it takes, ανοίγει ορέξεις. Υποσχέθηκε ο Κυριάκος Μητσοτάκης δώρο Πάσχα/επίδομα ευγνωμοσύνης σε γιατρούς και νοσηλευτές «στους ήρωες με τις πράσινες και τις λευκές μπλούζες». (Πλην του δώρου Πάσχα που «θα καταβληθεί σε όλους στον ιδιωτικό τομέα, στο ακέραιο»). 'Ήδη επεκτάθηκε και στα στελέχη Χαρδαλιά/Πολιτικής Προστασίας. Προσέρχεται δυναμικά, απαιτητικά η συνδικαλιστική ηγεσία των αστυνομικών – να μην είναι 55.00 συνολικά (σχεδόν 500 ανά 100.000κατοίκους); Πόσοι όμως «εκτεθειμένοι στον κορωνοϊό», αλήθεια-αλήθεια;
Κυρίως όμως ο «Απρίλης, πιο σκληρός μήνας» θα είναι γιατί τώρα, με την απόδοση ΦΠΑ για Μάρτιο συν παρακρατούμενων φόρων και εισφορών, θα φανεί η πραγματική επίπτωση από την καθίζηση της οικονομικής δραστηριότητας. Άρα και των αληθινών δημοσιονομικών δυνατοτήτων. Και δεν πλησιάζουμε καν το τι θα συμβεί με την εξυπηρέτηση των (μη-εισέτι κόκκινων) δανείων στο τραπεζικό σύστημα. Προφητικός (ή μάλλον σοβαρά προσγειωμένος) ο Χρ. Σταϊκούρας όταν έλεγε «το κόστος πρέπει να είναι δίκαια μοιρασμένο στην κοινωνία» - μαζί βέβαια και με το άλλο; «προφανώς λάθη θα κάνουμε, προσπαθούμε για το καλύτερο». Τώρα θα αρχίσει να κρίνεται αν αυτό αρκεί.

*Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 4/4/2020. 

Προβλέψεις, προβολές, ανήφορος

Σιγά-σιγά, κι αφού στην Ελλάδα μας ήρθε η λογική του "whatever it takes για τα μέτρα αντιμετώπισης των οικονομικών επιπτώσεων της κρίσης κορωνοϊού – βοήθησε η σχετική άρση των περιορισμών του Συμφώνου Σταθερότητας σε Ευρωπαϊκή κλίμακα, συν το ξεκλείδωμα από το δικό μας πρωτογενές πλεόνασμα... – αρχίζει η προσπάθεια προσγείωσης στην δύσβατη ανηφορική πραγματικότητα. Σε απλά Ελληνικά: έστω ότι η χαλάρωση επιτρέπει να δαπανηθούν πόροι για άμβλυνση των επιπτώσεων. Όμως, πόση είναι η κάμψη που αναμένουμε; Και από πού θα προκύψουν οι πόροι;
Ακριβώς το δεύτερο αρχίζει να προβληματίζει. Το ότι «έχουμε το ελεύθερο» να περάσουμε – στην Ελλάδα – σε μειωμένα πλεονάσματα και σε ελλείμματα, δεν σημαίνει ότι έχουμε και διαθέσιμους πόρους. Ήδη, η – απαραίτητη – αναβολή υποχρεώσεων σφίγγει τα περιθώρια. Αλλά... πού θα πάνε οι προθεσμίες υποβολής των φετινών φορολογικών δηλώσεων; Οι πρώτες καταβολές; Εν τω μεταξύ, όσο πληρέστερο το lock-down, τόσο μεγαλύτερο το πάγωμα της αγοράς – από που θα βγει ΦΠΑ;. Αυτά/τέτοια ήδη κάνουν το Γενικό Λογιστήριο και το ΥΠΟΙΚ να πατούν φρένο στις προσδοκίες ευρύτερης στήριξης: τα 10 δις που αναφέρονται, είναι 5% του ΑΕΠ – ναι μεν δεν αποτελούν όλα δαπάνες, αλλά από πού βγαίνουν; Είναι όντως «εξασφαλισμένα» τα ταμειακά διαθέσιμα για μετά τον Απρίλιο; Πόσο ασφαλείς είναι οι προβλέψεις ροών για τις επόμενες εβδομάδες; Και η κινητοποίηση μέρους του «μαξιλαριού» των 35+ δις ευρώ, πόσο απλή υπόθεση θα αποδειχθεί – ΑΝ επιδιωχθεί έγκαιρα;
Όμως και άλλα μέτρα παγώματος πληρωμών μπορούν να δημιουργήσουν πρόβλημα. Σίγουρα στις τράπεζες, όπου μοναχικός ο Άδωνις Γεωργιάδης διείδε πόσο εύκολα μπορεί να ανατραπεί η κουλτούρα πληρωμών που πήγαινε να αποκατασταθεί. Όμως και στο μέτωπο των επιταγών, μια οριζόντια ρύθμιση – τύπου εκείνης πρώτων ημερών capital controls – μπορεί να χτίσει πρόβλημα. Γρήγορα.
Για αυτό, έρχεται στην πρώτη γραμμή το θέμα των προβλέψεων για την έκταση της κρίσης, για τις επιπτώσεις σε επίπεδο ΑΕΠ και (ακόμη περισσότερο) απασχόλησης. συν, οι προβολές για την ανάκαμψη όταν πλέον ο κύκλος του κορωνοϊού θα έχει ολοκληρωθεί – δηλαδή για το 2021, κατά πάσαν πιθανότητα. Όμως περισσότερο από προβλέψεις και προβολές/forecasts και projections, πρόκειται για σενάρια: ο καθένας επιλέγει τις υποθέσεις του και εν συνεχεία τρέχει το μοντέλο που πιστεύει περισσότερο. όμως οι ίδιες οι υποθέσεις είναι χτισμένες στην άμμο.
Δείτε πρώτα λίγο «έξω»: Ο ΟΟΣΑ, που πριν δυο βδομάδες είχε προσπαθήσει να φανεί ψύχραιμος μιλώντας για υποχώρηση της ανάπτυξης (ως χειρότερο σενάριο, δε) σε επίπεδα 1,5% , σπεύδει ήδη – δια του Γ.Γ. του Άνχελ Γκουρία – να ομολογήσει ότι αυτή η πρόβλεψη «φαίνεται ήδη υπερβολικά αισιόδοξη». Λόγω πολιτικής ευαισθησίας, ο Γκουρία δείχνει προς την κατεύθυνση της μεγάλης ανεργίας που απειλείται, μαζί και με το ενδεχόμενο προσάραξης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Και δέχεται ότι ακόμη κι αν δεν περάσουμε συνολικά σε παγκόσμια ύφεση, το σοκ που ήδη διαδίδεται στις οικονομίες είναι βαρύτερο και από την χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, και από την επίθεση στους Δίδυμους Πύργους του 2001 – οπότε οι χώρες «θα αντιμετωπίζουν επί χρόνια τον αντίκτυπο του κορωνοϊού».
Ας ερχόμαστε, τώρα, λίγο στα δικά μας: Η Τράπεζα της Ελλάδος, σε επίδειξη ψυχραιμίας, δέχεται να υποχωρήσει η έως τώρα πρόβλεψή της για φετινή ανάπτυξη στο 2,4% σε επίπεδο μηδενικής αύξησης του ΑΕΠ, «ποντάροντας» στο ότι το δεύτερο 6μηνο θα επιτρέψει να απορροφηθούν οι ζημιές των δυο πρώτων 3μήνων. Για το καημένο το πρωτογενές πλεόνασμα του 3,5% του ΑΕΠ, ασφαλώς δέχεται «αρκετές μονάδες κάτω από τον αρχικό στόχο», αλλά χωρίς να αποτολμά ποσοτική πρόβλεψη. Μόνο κάτι σαν ευχή, να ελαχιστοποιηθεί «η επίπτωση στην βιωσιμότητα του δημοσίου χρέους».
Ο Πάνος Λιαργκόβας – σήμερα ΚΕΠΕ, αλλά με την εμπειρία στο γραφείο Προϋπολογισμού του Κράτους στην Βουλή – θέλησε να φανεί ακόμη πιο θετικός, αφού θα θεωρούσε ενδεχόμενο «αν μέχρι τον Μάϊο τιθασσευθεί η επίπτωση» να επαρκέσει το β' 3μηνο για επαναφορά. Βέβαια είχε προνοήσει να επισημάνει ότι «το πρώτο ζητούμενο είναι να παραμείνουμε ζωντανοί», προτού αρχίσουμε να χτίζουμε προβολές για την επόμενη μέρα – αλλά και να επικεντρώσει την προσοχή στην επιβίωση των επιχειρήσεων που «πρέπει να τις βρει όρθιες» η ως άνω επόμενη μέρα.
Όμως η Morgan Stanley, που για την Ευρωζώνη κάνει λόγο για πτώση του ΑΕΠ κατά 5%, σ' εμάς μιλάει για -5,3%, και τούτο με έλλειμμα να φθάνει στο 1,3% του ΑΕΠ. (Βέβαια, μας «χαρίζει» αναπήδηση κατά 6,3% για την επόμενη χρονιά, οπότε σβήνει την πτώση – σχεδόν).
Γενικώς, προσδεθείτε.

*Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 29/3/2020. 

Αναζητώντας την οικονομική δημοκρατία

Ασφαλώς η προτεραιότητα σ' αυτές τις μέρες που ζούμε θα ανήκε στην προσέγγιση των επιπτώσεων – οικονομικών και όχι μόνο – της επιδημίας του κορωνοϊού, που (φυσικά) έφθασε και στην «θωρακισμένη» υγειονομικά Ελλάδα μας. Αλλά και στην προβολή των ακόμη που δυσάρεστων επιπτώσεων από την διαφαινόμενη – σε απόσταση αναπνοής, πλέον – πραγματική και επίφοβη κρίση του Προσφυγικού/ Μεταναστευτικού. Και στα δυο μέτωπα, η εποχή των λόγων και των σχεδιασμών έχει περάσει. Χώρα τουριστική η Ελλάδα. Με κινητικότητα του πληθυσμού της. Με αδύναμη θέση στις αλυσίδες αξίας. Προσδεθείτε! Να δούμε πώς θα «διαβάσει» την συγκυρία και το EuroWorking Group.
Όμως η ταχύτητα των εξελίξεων δεν επιτρέπει κάτι το αξιόπιστο: μένουμε λοιπόν σε κάτι που ο αναγνώστης ίσως θεωρήσει υπεκφυγή.
Ο λόγος για την επιμελημένα παραμερισμένη οικονομική δημοκρατία – κι ας βρίσκεται παρούσα σε κάθε στροφή: «κόκκινα δάνεια» , ρυθμίσεις, προστασία πρώτης κατοικίας και σχέση του οφειλέτη με τις τράπεζες; σχέσεις εργοδοτών/εργαζομένων στα χρόνια της κρίσης, αλλά και τώρα μετά την επέλευση της «κανονικότητας»; Την συναντήσαμε τις εντελώς τελευταίες μέρες την έννοια αυτή, σε δυο διαφορετικές (;) στιγμές.
Πρώτο επεισόδιο: «Εθνικό Σχέδιο για οριστική λύση στα «κόκκινα δάνεια»» παρουσίασε με Ημερίδα το ΜέΡΑ25 του Γιάνη Βαρουφάκη. Συγκέντρωσε ένα κάποιο κοινό από καταναλωτικούς φορείς, τοπικές αρχές, Επιμελητήρια, Δικηγορικούς Συλλόγους. αρκετή συμμετοχή νεότερων ηλικιών. Ο ίδιος ο Γ. Βαρουφάκης θέλησε να επεξηγήσει το «Εθνικό Σχέδιο» ως λειτουργική εκκαθάριση των ισολογισμών των τραπεζών, με τερματισμό όμως των πλειστηριασμών /των εξώσεων, με επανένταξη των «κόκκινων δανειοληπτών» στην οικονομική ζωή, με εντοπισμό/αποβολή των στρατηγικών κακοπληρωτών. Το προτεινόμενο σχήμα, στην ουσία Bad Bank («Οδυσσέας» αντί του «Ηρακλή») με έκδοση κρατικά εγγυημένων ομολόγων υπέρ των τραπεζών, το θεωρεί συμβατό με τους κανόνες Βρυξελλών/ΕΕ και Φρανκφούρτης/ΕΚΤ: δεν είναι, ακόμη κι αν υπό όρους 2014-15 θα μπορούσε διαπραγματευτικά να ήταν... Προβλέπει Συμβούλιο Εκκαθάρισης με ευρεία συμμετοχή, για τον εντοπισμό των στρατηγικών κακοπληρωτών, αλλά και ρόλο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης για τον προσδιορισμό του ύψους «εισφοράς διατήρησης δικαιώματος χρήσης και συνιδιοκτησίας» στα σχετικά ακίνητα ή/και ΜΜΕ.
Εκείνο όμως που αξίζει να κρατηθεί ήταν η προθυμία φορέων – και μάλιστα των Δικηγορικών Συλλόγων Αθήνας και Πειραιά – να προσέλθουν ως ενδιάμεσοι στην συζήτηση και στην εφαρμογή, μετά την λήξη της προστασίας της πρώτης κατοικίας. (Γιατί αυτός είναι ο ουσιαστικός μοχλός της συζήτησης: το φάσμα των πλειστηριασμών σε εννέα βδομάδες...). Σε αυτού του είδους τους φορείς απηύθυνε έκκληση να αναμειχθούν στην εφεξής διαδικασία και η Λούκα Κατσέλη, η οποία παρενέβη στην ημερίδα με την επιστημονική της ιδιότητα - αλλά και ως εμπνευστής του φερώνυμου Νόμου που τώρα λήγει η τελευταία του εκδοχή. Όμως στην έκκληση Λ. Κατσέλη, ένα σημείο που θα πρέπει να κρατηθεί είναι η αναφορά – και η επεξήγηση – ότι σταθερά επανέρχεται ένα ζήτημα οικονομικής δημοκρατίας. Πρακτικά: αντιμετώπισης της ανισότητας ισχύος μεταξύ δανειολήπτη και τραπεζών ή/και εταιρειών διαχείρισης των κόκκινων δανείων.
Αυτό, θα μας επιτραπεί να πούμε, ήταν η πολιτικά πιο ουσιώδης παρέμβαση της εκδήλωσης ΜέΡΑ25. Μαζί με την βραχύλογη παρέμβαση/παραδοχή της εκπροσώπου του ΣΥΡΙΖΑ στην Ημερίδα, Χριστίνας Ανδρέου, για αναγκαιότητα επίλυσης του προβλήματος των κόκκινων δανείων «με ενιαία κοινωνική αντιπολίτευση» .
Δεύτερο επεισόδιο: σε εντελώς διαφορετικό κοινό – πλειοψηφία μεσόκοπος-και-βάλε-κόσμος, με μια αίσθηση παλαιού ΠΑΣΟΚ... - η διοργάνωση εκδήλωσης από τον Τομέα Οικονομίας του ΣΥΡΙΖΑ, σε αναζήτηση «Δίκαιης και βιώσιμης ανάπτυξης με προοδευτικές πολιτικές». Εδώ, επιχειρήθηκε μια συνύπαρξη ανθρώπων που προσέρχονται με την πιο οικολογική προσέγγιση της βιωσιμότητας – όπως ο Ευρωβουλευτής Πέτρος Κόκκαλης (με έμφαση στο νέο Green Deal της ΕΕ) ή η δήμαρχος Αγ. Δημητρίου Μαρία Ανδρούτσου (που στάθηκε στην πρακτική εμπειρία της πόλης, της συνοικίας, της γειτονιάς από το τι σημαίνει βιώσιμη ανάπτυξη).
Ενώ όμως το κυρίως πολιτικό στίγμα έθεσε ο Νίκος Παππάς ως αρμόδιος του ΣΥΡΙΖΑ «υποδεχόμενος» την λογική της Agenda 2030 και της βιωσιμότητας στην συζήτηση, και πάλι θα σημειώσουμε ότι μια τοποθέτηση της Λούκας Κατσέλη είχε το, δυνητικά πιο ενδιαφέρον, πολιτικό περιεχόμενο μέλλοντος. Τι εννοούμε; Η Λ. Κατσέλη παρουσιάζοντας όλη την ιστορία της Agenda 2030 και αναζητώντας το περιεχόμενο τόσο της έννοιας του «προοδευτικού» / της προοδευτικής προσέγγισης, όσο και της βιωσιμότητας, ανακίνησε και εδώ την έλλειψη οικονομικής δημοκρατίας. Δηλαδή τα φαινόμενα ανισότητας που επιτείνονται λόγω της υποχώρησης του συνδικαλισμού και των ενδιάμεσων φορέων στην εκπροσώπηση των ανθρώπων. Από την αγορά εργασίας μέχρι την αντιμετώπιση του κοινωνικού αποκλεισμού, η αναζήτηση αυτή μπορεί να αποδειχθεί «φορέας μέλλοντος».

*Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 7/3/2020. 

Χωνεύοντας Τεχνητή Νοημοσύνη

Φαινόταν – από τις συμμετοχές (πολλές) και από το πρόγραμμά της – να επικεντρώνεται στα τεχνολογικά και τα νομικά/θεσμικά, η διοργάνωση ημερίδας από το Ινστιτούτο για το Δίκαιο Προστασίας της Ιδιωτικότητας και των Προσωπικών Δεδομένων (του EPLO) "Quo Vadis I.A./Το δίκαιο, η οικονομία και η κοινωνία μπροστά στις προκλήσεις της Τεχνητής Νοημοσύνης». Με μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας (Microsoft, Hewlett Packard) και συμβουλευτικής (Deloitte, EY) χορηγούς, η ημερίδα αυτή κατόρθωσε – εν πολλοίς λόγω των συντονιστών: Λίλιαν Μήτρου, Μιχάλης Πικραμένος, Νικόλας Κανελλόπουλος – να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις μιας συζήτησης που πήγε παραπέρα. Kαι τούτο για ένα ζήτημα τόσο πολυσυζητημένο, όσο και επιδερμικά γνωστό όπως η Τεχνητή Νοημοσύνη. Στην πράξη, πλέον, όχι στις παλιότερες μελλοντοστραφείς προβολές.
Ακόμη και ο τεχνολογικά δύσπιστος που θα παρακολούθησε τις εργασίες, δεν μπορεί να μην είδε ότι η τεχνητή νοημοσύνη έχει ήδη προχωρήσει σε πολλούς κλάδους και ότι οι αλγόριθμοί της «ορίζουν», πάντως επηρεάζουν τομείς και επιλογές της καθημερινότητας. Δημιουργώντας ήδη πρακτικά ζητήματα: είσαστε ή όχι επιλέξιμοι για δάνειο (αν μόλις απορριφθήκατε, γιατί;). τι έκταση έχει η ασφαλιστική σας κάλυψη, μετά την τελευταία περίθαλψη που κάλυψε η ασφαλιστική σας (και πάλι; γιατί;). Tι επιλογή χαρτοφυλακίου έγινε από τον διαχειριστή της αποταμίευσής σας; Αύριο, πάλι, όταν θα ορίζεται η οριοθέτηση του χωραφιού σας με του διπλανού, μετά από δορυφορική τηλεπισκόπηση, με βάση τις κλίσεις του εδάφους αλλά και τις τεχνητές μεταβολές που έχουν επέλθει, πόση δυνατότητα έχετε εσείς (και ο διπλανός, και οι τεχνικοί σας) να παρέμβετε; Προτού φθάσουμε στο δίλημμα τι θα επιλέξει να κάνει το χωρίς-οδηγό όχημα μεθαύριο, όταν χρειαστεί να «επιλέξει» ατύχημα; ποιος/ποιοι/γιατί/πώς έχουν την ευθύνη άμα υπάρξει πρόβλημα στην χρήση τεχνητής νοημοσύνης; Ή πάλι μαθαίνοντας ότι σε μεγάλα νομικά γραφεία (των ΗΠΑ, μην βιάζεστε!) οι νομικές υποθέσεις «ξεσκαρτάρονται» με χρήση Α.Ι. ώστε να πιθανολογηθεί ποιές αξίζει να φθάσουν σε δίκη με πιθανότητα επιτυχίας.
Σε αυτής της έκτασης παρουσία της τεχνητής νοημοσύνης στην ζωή των ανθρώπων, παρουσία από την οποία δεν υπάρχει opt-out, η νομική προσέγγιση/θεσμική πλαισίωση έρχεται – ασθμαίνοντας – να παρακολουθήσει την όλο και ταχύτερη τεχνολογική εξέλιξη. Και η αναφορά σε θεσμική πλαισίωση αγκομαχάει να ακολουθήσει (ή: να δείξει ότι ακολουθεί) κοινωνικές επιλογές – ιδιωτικότητα vs. επικοινωνία, προστασία vs. αποτελεσματικότητα – που στο βάθος τους έχουν, η επικαλούνται ηθικά προτάγματα.
Έκανε καλό στον ακροατή η ειλικρινής – ή μήπως αμήχανη; – κατάθεση της Λίλιαν Μήτρου, ότι οσάκις δεν έχουμε ασφαλή εκτίμηση για τις συνέπειες από την χρήση τεχνητής νοημοσύνης, τότε δεν (θα πρέπει να) εφαρμόζουμε τεχνητή νοημοσύνη. Πόσο, όμως, αυτό ισχύει/θα ισχύει στην πράξη; Όπως δημιούργησε σκέψη η αναφορά πολλών στην θέση που επιχειρεί να καταλάβει στην επανάσταση της τεχνητής νοημοσύνης η «Ευρώπη», μετέωρη ανάμεσα στην δυναμική πίεση Αμερικής (με καθαρά επιλογή αγοράς/άρσης περιορισμών) και Κίνας (με την γνώριμη λογική της κρατικής στήριξης, αλλά με οικονομικά φιλελεύθερα εργαλεία). Η Ευρωπαϊκή κλιμακωτή προσέγγιση – η περιγραφή ανήκει στον Θόδωρο Φέσσα: to tax, to regulate, to subsidise δεν δημιουργεί και τόσο ευχάριστη προοπτική. (Τουλάχιστον ο ίδιος έδωσε και μιαν αισιόδοξη νότα, αναφερόμενος σε προοπτική.... εβδομάδας 4 ημερών όταν όλα αυτά τα τεχνολογικά θαύματα θα έχουν απομακρύνει από τον άνθρωπο την ανάγκη να υπηρετεί τις λιγότερο ουσιαστικές/απαιτητικές δουλειές).
Αξίζει να σταθούμε σε δυο επιμέρους εισηγήσεις που παρουσιάστηκαν: του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννη Στουρνάρα, κάπως απροσδόκητα, που στάθηκε στις οικονομικές πτυχές. και του Κυριάκου Πιερρακάκη, πιο αναμενόμενα, ως υπουργού Ψηφιακής Πολιτικής.
Ο Γιάννης Στουρνάρας, αποτίοντας στην αρχή φόρο τιμής στον Alan Turing που πρώτος έθεσε το ερώτημα «μπορούν οι υπολογιστικές μηχανές να σκεφθούν;», ερώτημα το οποίο έφυγε από την σφαίρα της φιλοσοφίας για να προσγειωθεί στην ίδια την καθημερινότητα, έδωσε τις παραμέτρους της τεχνολογικής επιτάχυνσης με ό,τι σημαίνει για την οικονομική (και, άρα, την πρακτική) διάσταση: το τσιπάκι των 20.000 δολαρίων του 1970, σήμερα κοστίζει λιγότερο από 0,002 ευρώ – και η υπολογιστική ικανότητα διπλασιάζεται κάθε 3,4 μήνες, αντί για τους 18 μήνες του «νόμου του Moore».
Στάθηκε εν συνεχεία ο Γ. Στουρνάρας σε εκτιμήσεις μελετητών για τις δυνατότητες αύξησης της προστιθέμενης αξίας στις οικονομίες – ο λόγος για την Ευρωπαϊκή κλίμακα – από την εισαγωγή Α.Ι., ιδίως μέσω αύξησης της παραγωγικότητας: διπλασιασμός του ετήσιου ρυθμού ανάπτυξης κατά Accenture, αύξηση του ΑΕΠ κατά 19,4% σε ορίζοντα 2030 κατά McKinsey. (Αφήνουμε κατά μέρος την πρόβλεψη για αύξηση 26% της Κινεζικής οικονομίας μέχρι το 2030, ενόσω «τρέχει» ο κορωνοϊός...). Πάντοτε στο επίπεδο των επιπτώσεων στην οικονομία, η προσέγγιση Στουρνάρα επεσήμανε ότι η ψηφιακή υστέρηση της Ευρώπης έναντι ΗΠΑ, αλλά και Κίνας, υστέρηση της τάξεως του 35%, δεν δείχνει να μειώνεται. Πάντως, επιστρέφοντας στις προσδοκίες για αύξηση/απογείωση της παραγωγικότητας, πήρε την προφύλαξη να πει πως «φαίνεται ότι απαιτείται υπομονή μέχρι να δούμε στις στατιστικές της παραγωγικότητας την συμβολή την Α.Ι.».
Στον τομέα της Διοίκησης/Οργάνωσης των επιχειρήσεων, μετέφερε την άποψη ότι οι βελτιώσεις λόγω Α.Ι. μπορούν να φέρουν μέχρι και κατά 80% υψηλότερη κέρδη, ενώ π.χ. στον τομέα του ανθρώπινου δυναμικού οι εύστοχες προσλήψεις θα μπορούσαν να βελτιωθούν δια της χρήσεως Α.Ι. μέχρι και κατά 20%. Κυριότερα ωφελημένες οι μεγάλες επιχειρήσεις – ενώ παράλληλα μέχρι 40% των θέσεων εργασίας στην ΕΕ, 47% στις ΗΠΑ θα καταλήξουν απειληθούν (με αντισταθμιστική (;) αύξηση των ευκαιριών υψηλής εξειδίκευσης).
Στον τομέα των χρηματοπιστωτικών, τέλος, όπου ως Διοικητής ΤτΕ ο Γ. Στουρνάρας λογικά είχε βαρύνουσα γνώμη, είχε ενδιαφέρον να δει κανείς πόσο επέμεινε στο αναπόφευκτο της εξέλιξης των τραπεζικών και άλλων χρηματοπιστωτικών λειτουργιών, με χρήση της Α.Ι. «σε πελατοκεντρικές λειτουργίες». Και η μεν δημιουργία προσωποποιημένων δανείων και επενδυτικών προϊόντων, ή η αντίστοιχη στα ασφαλιστικά προϊόντα ήδη προχωράει, όμως η «υπόσχεση» για βελτίωση της εμπειρίας του πελάτη σαν να φέρνει μειδίαμα – πικρό – μετά τις επί του εδάφους εμπειρίες των τελευταίων χρόνων. Μάλλον στην χρήση Α.Ι. για τους ρυθμιστές των χρηματοπιστωτικών, για τους εφαρμοστές των κανόνων, για τις καταπολεμήσεις της απάτης και του ξεπλύματος, εκεί βλέπουμε το μέλλον... Τουλάχιστον ενθαρρυντικό που ο Γ. Στουρνάρας έκλεισε με επισήμανση των συνειδητοποιημένων κινδύνων: αδιαφάνεια των αλγορίθμων, μεροληψία εγγενής στον σχεδιασμό τους, ευπάθειες (ευγενική περιγραφή των κινδύνων στην ασφάλεια των πληροφοριών), ρηχή γνώση/ελλιπής εξοικείωση του προσωπικού...
Διαφορετικά προσγειωτική για την Ελληνική πραγματικότητα η εισήγηση του Κυριάκου Πιερρακάκη, υπό την έννοια ότι προκειμένου να υπάρξουν εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης εδώ θα χρειαστεί πρώτα η χώρα να αποκτήσει πρόσβαση σε δεδομένα κανονικοποιημένα και διαλειτουργικά (αυτή η αντισηπτική διατύπωση, σημαίνει ότι κήποι στην έρημο, δύσκολα ευδοκιμούν). Υποσχέθηκε ο Κ. Πιερρακάκης μέχρι τέλη Μαρτίου «Βίβλο Ψηφιακού Μετασχηματισμού» για την Ελλάδα.
Έχοντας γίνει πολιτικός, ο Κ. Πιερρακάκης δεν παρέλειψε να αναφερθεί και στην κρισιμότητα της επιμόρφωσης και ανάπτυξης δεξιοτήτων, αν είναι « η αγορά εργασίας να συμβαδίσει με την τεχνολογική επιτάχυνση». Ο ίδιος, τις είδε αυτές τις προοπτικές να προκύπτουν από στροφή του όλου εκπαιδευτικού συστήματος σε συνέργειες με τον ιδιωτικό τομέα και με την Κοινωνία των Πολιτών.

*Δημοσιεύτηκε στην economia.gr στις 27/2/2020. 

Στην στέππα του Ασφαλιστικού

Εγκατασταθήκαμε, λοιπόν, στον αστερισμό του Ασφαλιστικού Βρούτση όπως θα το λέμε εφεξής - κατά το πρότυπο του Ασφαλιστικού Κατρούγκαλου, του Ασφαλιστικού Κουτρουμάνη, παλιά-παλιά της χαμένης ευκαιρίας του Ασφαλιστικού Γιαννίτση που οδήγησε στο Ασφαλιστικό Ρέππα...
Θα ακούσουμε και θα δούμε να ξετυλίγεται η γνώριμη αντιπαράθεση για το πόσο «καμιά σύνταξη δεν θα μειωθεί, αντιθέτως μέρος των συνταξιούχων θα δει αυξήσεις», ενώ «δημιουργείται ένα ανταποδοτικό Ασφαλιστικό που καλλιεργεί την ασφαλιστική συνείδηση» (αυτή είναι σε γενικές γραμμές η επίσημη θέση - Βρούτση), ενώ αντιθέτως «στο τέλος της ημέρας 9 στους 10 συνταξιούχους θα χάσουν εισόδημα [επειδή θα τους κοπεί η 13η σύνταξη]» και, αντί να αξιοποιείται το περιθώριο που έχει δημιουργηθεί «για να βελτιωθούν τα πράγματα, γίνονται δυο βήματα πίσω [....] ξαναγυρνάμε σε ένα πλαίσιο αδικίας για τους πολλούς» (αυτή είναι η επίσημη αντίθεση-Αχτσιόγλου, αφού ο Γ. Κατρούγκαλος αναρρώνει).
Βέβαια, το τι θα σημάνει αληθινά το νέο Ασφαλιστικό αφού περάσει απο την έγκριση της Βουλής - η οποία Βουλή των Ελλήνων επιψήφισε όλα τα προηγούμενα Ασφαλιστικά, ενώ ακόμη και τώρα οι ρυθμίσεις της πασχίζουν να ενσωματώσουν την κατά καιρούς κρίση της Δικαιοσύνης... - , θα το κρίνει η εμπειρία των ίδιων των πραγματικών ανθρώπων. Των συνταξιούχων πρώτα-πρώτα, που αφού ακούσουν τις αποφάνσεις των αρμοδίων πρωϊνάδικων όπου θα προστρέξει ο Γιάννης Βρούτσης και οι αντίθετοί του για να αναλύσουν/καυχηθούν/διεκτραγωδήσουν, θα δουν τι αποτέλεσμα θα εισπράξουν. Στην τσέπη. Στον τραπεζικό λογαριασμό. Στο τέλος του μήνα, στο τέλος της χρονιάς.
Των εργαζομένων μισθωτών και των εργαζόμενων αυτοαπασχολούμενων/επαγγελματιών/επιτηδηματιών, ύστερα: όσοι βρίσκονται σχετικά λίγο πριν την σύνταξη, θα δουν τις εισφορές τους τις αυριανές, θα υπολογίσουν τις συντάξεις τις μεταγενέστερες. Εδώ το πράγμα θα είναι λιγότερο χειροπιαστό, όμως οι άνθρωποι την έχουν την ικανότητα να καταλαβαίνουν. Οι αντίστοιχοι εργαζόμενοι που είναι στις αρχές ή στο μέσο της καριέρας τους θα έχουν δυο μέτωπα να αξιολογήσουν: ένα τι θα πιστέψουν ότι τους περιμένει μετά απο δεκαετίες (εδώ θέλει άλμα πίστεως/leap of faith κατά την αγγλική περιγραφή του τι αποτελεί το Ασφαλιστικό στην εποχή μας - διεθνώς). το άλλο πώς θα διαμορφωθεί, υπό την επενέργεια του νέου Ασφαλιστικού, η αγορά εργασίας αλλά και το πλαίσιο λειτουργίας των αυτοαπασχολούμενων. Ήδη σε βαθιά νερά...
...Όμως, με δεδομένη την πολύ πιο μονομπλόκ ψηφολογική συμπεριφορά των συνταξιούχων των ή/και των ευρισκομένων πλησίον σύνταξης, ο Γ. Βρούτσης και η πλειοψηφία που θα επιψηφίσει το Ασφαλιστικό Βρούτση γνωρίζει πώς θα κριθεί. Στο σημείωμα αυτό θα περιοριστούμε σε τέσσερεις παρατηρήσεις, πέρα από τα προηγούμενα. Πρώτον, ο υπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων μίλησε για ριζική μεταρρύθμιση, τομή κλπ. Τίποτε τέτοιο! Όλα τα προεκλογικά που είχε «ανεβάσει» η Ν.Δ. για καθοριστική ενίσχυση του τρίτου πυλώνα, για γενικευμένη ελευθερία επιλογών κοκ αφέθηκαν για άλλη φορά! Εκείνο που βασικά επελέγη ήταν μια βελτιωτική (κατά τους σχεδιαστές της...) παρέμβαση στο Ασφαλιστικό Κατρούγκαλου, συν συμμόρφωση προς ορισμένες δικαστικές αποφάσεις για το Ασφαλιστικό των προηγούμενων. Το δεύτερο: αν σε ένα σημείο υπήρξε γνήσια παρέμβαση, αυτό είναι η ηπιότερη περικοπή της σύνταξης άμα συνεχίσει να εργάζονται οι συνταξιούχοι, συν η ελευθερία που δόθηκε στους αυτοαπασχολούμενους να επιλέγουν ασφαλιστική κλάση (και να προσδοκούν ανάλογη σύνταξη). Το τελευταίο μέτρο σίγουρα θα αρέσει σε ελεύθερους επαγγελματίες και επιτηδηματίες άμεσα, αλλά... θα ωθήσει σε παγίωση της απώλειας εισφορών: συμφωνημένη εισφοροαποφυγή, με πολλούς να επιλέγουν χαμηλές κλάσεις ώστε να μην διαφανούν και τα εισοδήματά τους.
Πάμε τώρα στην διαβεβαίωση Βρούτση ότι το Ασφαλιστικό «του», έτσι όπως συνοδεύεται από «πλήρη ειδική αναλογιστική μελέτη» και από «ολοκληρωμένη μελέτη επάρκειας συντάξεων που έχει εκπονήσει το Οικονομικό Πανεπιστήμιο», έχει επιβεβαιωμένη βιωσιμότητα μέχρι το 2070. Με κάθε σεβασμό και εκτίμηση στους αναλογιστές και στο ΟΠΑ, πολλές φορές στο παρελθόν είχαμε την διαβεβαίωση ότι οι τότε ρυθμίσεις - π.χ. τα μπαλώματα όταν ανετράπη το παρολίγον Ασφαλιστικό Γιαννίτση το 2001 - θα αρκούσαν για 30 και για 50 χρόνια. Και... είδαμε!
Φθάνουμε στην καίρια επισήμανση Βρούτση: η ασφαλιστική δαπάνη «ως ποσοστό του ΑΕΠ φθάνει στον μέσο όρο των χωρών της ΕΕ». Μπορεί! Όμως, από τα λίγο λιγότερα των 30 δις όπου διαμορφώνεται σ' εμάς η δαπάνη αυτή για 2,6 εκατομμύρια συνταξιούχους, πόσα καλύπτονται από εισφορές; πόσα από τον Προϋπολογισμό; Μήπως το πρώτο κονδύλι είναι σαφώς μικρότερο από το δεύτερο; Πόσο αληθινά βιώσιμο προκύπτει αυτό στην στέππα του Ασφαλιστικού;

*Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 22/2/2020. 

Στην Ευρώπη θα κριθούν όλα – πάλι

Με εξαιρετικά προσεκτικά, σχεδόν διστακτικά βήματα προχωράει η Κυβέρνηση Μητσοτάκη στην προσπάθεια να διαμορφώσει ένα νέο πλαίσιο οικονομικής πολιτικής που θα την οδηγήσει – κι εμάς μαζί – στην διάρκεια της θητείας της, όση διάρκεια της επιτρέψει η γενικότερη συγκυρία. (ΕλληνοΤουρκικά, Προσφυγικό/ Μεταναστευτικό: αυτά καθορίζουν την συγκυρία). Για μιαν ακόμη φορά «όλα θα κριθούν στην Ευρώπη» - αλλά... ποιαν Ευρώπη;
Όπως και στο κρίσιμο για την συνοχή και ανθεκτικότητα όχι απλώς του πολιτικού συστήματος, αλλά της ίδιας της κοινωνίας Προσφυγικό/Μεταναστευτικό. όπου όλα θα κριθούν από τις ηρωικές προσπάθειες του Γιώργου Κουμουτσάκου να πείσει τους Ευρωπαίους ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να σηκώσει το βάρος που την απειλεί χωρίς ουσιαστικότερη συμμετοχή της «Ευρώπης» (και όχι από τους σχεδιασμούς στρατοπέδων Μηταράκη και τους πλωτούς φράχτες, ούτε από τις φυλάξεις Χρυσοχοϊδη), έτσι και στο μέτωπο της οικονομίας όλα θα κριθούν από το πώς ο Χρήστος Σταϊκούρας και ο Μιχάλης Αργυρού θα πείσουν τις Βρυξέλλες και το Eurogroup ότι το Μεσοπρόθεσμο που τώρα χτίζεται και «βλέπει» σε ορίζοντα 2024 δικαιούται να πετύχει χαμηλότερα πρωτογενή πλεονάσματα/να αποκτήσει δημοσιονομικό χώρο για να φύγει μπροστά η ανάπτυξη (και όχι από το πόσο εύγλωττα/δυναμικά θα επικαλείται ο Άδωνις Γεωργιάδης τις θεότητες της ως άνω ανάπτυξης, ή από το πόσο ο Γιάννης Βρούτσης θα τροφοδοτεί τις προσδοκίες για αυξήσεις στις συντάξεις).
Όλα θα κριθούν στην Ευρώπη – αλλά ποια Ευρώπη; Προτού μπούμε, πάντως, στην νέα στενωπό που μας προκύπτει με τα αποσταθεροποιητικά γεγονότα στην πολιτική σκηνή της Γερμανίας (διότι όποιος λέει «Ευρώπη», Γερμανία εννοεί! – όσο κι αν αυτό είναι δύσπεπτο), μια στάση στα περί πρωτογενούς πλεονάσματος/δημοσιονομικού χώρου. Την περασμένη εβδομάδα, με την ευκαιρία της παρουσίασης δυο βιβλίων – «Ταξίδι του Οδυσσέα» του Μπομπ Τράα (στις Εκδόσεις economia) και «Ζήτημα εθνικής επιβίωσης» των Κωνστ. Γάτσιου-Δημ. Ιωάννου (στις Εκδόσεις Κριτική) – προσεγγίστηκε ξανά η ίδια η σκοπιμότητα των υψηλών πρωτογενών πλεονασμάτων, ή αντιστρόφως της επιδίωξης ως βασικού πολιτικού στόχου μεγαλύτερου δημοσιονομικού χώρου. Και στην μεν παρουσίαση Τράα, του επί χρόνια resident του ΔΝΤ στην Αθήνα, τόσο ο ίδιος όσο και η Μιράντα Ξαφά (αναμενόμενο) αλλά και ο Βασίλης Ράπανος τοποθετήθηκαν με επιφυλακτικότητα για το πόσο σοφό θα ήταν – ακριβώς τώρα, που η διαχείριση του Ελληνικού χρέους περνάει στις αγορές (το 10ετές πάει για αποδόσεις 1%...) και η αξιοπιστία της οικονομικής πολιτικής θα κρίνεται σε μόνιμη βάση από τον άγαρμπο αυτό κριτή – να επιδιωχθεί ως βασικός στόχος ένα rollback των πλεονασμάτων. Ανάλογη προσέγγιση είχε και ο Γιώργος Χουλιαράκης, φαινομενικά απροσδόκητο αυτό, στην παρουσίαση Γάτσιου/Ιωάννου, εξηγώντας επιπρόσθετα πόσο σημαντικό ήταν το ότι στην Ελληνική οικονομία – υπό την δυσάρεστη, βέβαια, πίεση των Μνημονίων και την ανοίκεια της Τρόικας – έχει πλέον εγκατασταθεί εσωτερική δημοσιονομική δυναμική πλεονασμάτων, που δρομολογεί αλλιώς την όποια ανάπτυξη (με βάση σταθερότητα, όχι ενέσεις δανεισμού: οι ίδιες οι αγορές θα θέτουν όρια) αλλά και θα δείξει στην πράξη ότι το χρέος έχει γίνει εξυπηρετήσιιμο/βιώσιμο και χωρίς το δεκανίκι των «εταίρων». Βέβαια, ο συμπαρουσιάζων Γιάννης Στουρνάρας επιμένει ότι η ανάπτυξη βοηθάει περισσότερο από την δημιουργία πλεονασμάτων και σε επίπεδο μείωση του χρέους.
Λέγαμε παραπάνω ότι, στο μέτωπο των πλεονασμάτων, η Κυβέρνηση/ο Χρ. Σταϊκούρας προχωράει με προσεκτικά βήματα: συλλέγει υποστηρικτικές τοποθετήσεις τύπου Εμμανουέλ Μακρόν ή Πάολο Τζεντιλόνι, αλλά δεν θέτει ευθέως ζήτημα μείωσης του στόχου 3,5% του ΑΕΠ στα πρωτογενή στο Eurogroup. Ακόμη και το κυοφορούμενο Μεσοπρόθεσμο, μας το υπόσχονται σε δυο εκδοχές/σενάρια (εμπρός στον δρόμο που χάραξε ο Ευκλείδης Τσακαλώτος): ένα με ευρύτερο δημοσιονομικό χώρο για το 2021-22, και ευελιξία για την συνέχεια. ένα με μηδενικές αλλαγές στα πρωτογενή, αλλά με επίτευξη τέτοιων ρυθμών ανάπτυξης (2,8% τουλάχιστον) και τέτοια επιβράβευση στις αγορές, που να επιτρέπει δημοσιονομική χαλάρωση μέσα από την διαφορετική ανάγνωση της βιωσιμότητας του χρέους. Όπως η Ελληνική πλευρά έχει τις μηχανές στο «πρόσω αργά» - σε ποιο Eurogroup θα τεθεί ευθέως το θέμα; - έτσι και οι Ευρωπαίοι κάνουν τις μηχανές σε «κράτει» - πότε θα έχουμε την νέα DSA, την ανάλυση βιωσιμότητας του χρέους κατ' αυτούς; (Ανάλογη διστακτικότητα και από ΔΝΤ).
Εκεί ακριβώς, επέπεσε η ταραχή που αλλάζει το πολιτικό σκηνικό στην Γερμανία. Υπό την πίεση του υπερσυντηρητικού AfD, οι Χριστιανοδημοκράτες τείνουν να μετακινηθούν από κεντροδεξιά, δεξιότερα (άνθρωπος του ημετέρου Σώϋμπλε ο πιθανός διάδοχος της διαδόχου Μέρκελ Φρήντριχ Μέρτς). Άντε, τώρα, να διαπραγματεύεσαι χαμηλότερα πρωτογενή, ή ευέλικτα ANFAs/SMPs.

*Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 15/2/2020. 

Τι λέγεται, τι γίνεται…

Ας ξεκινήσουμε με την – εντελώς πρόσφατη – περιπέτεια του ατυχούς, εν προκειμένω, Αδώνιδος Γεωργιάδη όταν αναφέρθηκε στο θέμα της λήξης της προστασίας της πρώτης κατοικίας από 1ης Μαΐου. Δεν φυλάχτηκε ο , πολύπειρος ωστόσο, Άδωνις και η τοποθέτησή του – ότι η απόλυτη προστασία της πρώτης κατοικίας (που παύει τότε μετά την τετράμηνη παράταση της ισχύος του ν. 4605/19) είναι ζημιογόνα για την οικονομία – επιδεχόταν, όπως απεδείχθη, αποσπασματική απόδοση. Οπότε βρέθηκε ο αρμόδιος εν μέρει υπουργός να θεωρείται υπέρ της προοπτικής επίσπευσης των πλειστηριασμών μετά απ' αυτό το χρονικό διάστημα – και είναι γνωστό ότι, ήδη, με την μεταβίβαση οφειλών που εμπλέκουν (και) πρώτη κατοικία οι εταιρείες διαχείρισης και αναζήτησης οφειλών («κοράκια» κατά την διατύπωση των πιστών τηλεπαραθύρων) η προοπτική έντασης των πλειστηριασμών από την άνοιξη («τσουνάμι πλειστηριασμών», πάλι κατά τα τηλεπαράθυρα) γίνεται πολύ συγκεκριμένη. Όταν ακολούθησαν διευκρινήσεις – τού ίδιου, του Κυβερνητικού Εκπροσώπου κλπ – η (πολιτική) ζημιά είχε γίνει: από ΣΥΡΙΖΑ αλλά και ΚΙΝΑΛ/ΠΑΣΟΚ κατακεραυνώθηκε για κοινωνική αναλγησία, κυρίως όμως δόθηκε μια ακόμη ευκαιρία για de facto προσέγγιση της Αξιωματικής με την Ελάσσονα Αντιπολίτευση στις επικριτικές/καταδικαστικές δηλώσεις σ' αυτό το θέμα. Ενώ και ΚΚΕ και ΜΕΡΑ25 προσήλθαν επίσης.
«Η θηλιά των τραπεζών και των funds σφίγγει γύρω από εκατοντάδες χιλιάδες νοικοκυριά», «πολιτικές θέσεις και πρακτικές που εκπορεύονται από την Τρόικα, με μεγάλο ζήλο υλοποιούνται από κυνικούς υπουργούς-εντολοδόχους», «φτιάχνετε κλίμα και διαφημίζετε το τι θα συμβεί μετά τον Απρίλιο», «δεν θα αφήσουμε την Κυβέρνηση να γυρίσει στις μνημονιακές πολιτικές, να υλοποιήσει όσα ζητούσαν οι πιο ακραίοι κύκλοι των δανειστών». Δύσκολα θα διακρίνει ποιος πολιτικός χώρος εξέπεμψε ποιο από τα παραπάνω. (Για να διευκολύνουμε: κατά σειράν είναι ΚΚΕ, ΜΕΡΑ25, ΚΙΝΑΛ, ΣΥΡΙΖΑ...).
Ασφαλώς και δεν είχε άγνοια κινδύνου ο Άδωνις Γεωργιάδης γι αυτό τον αναφέραμε ως πολύπειρο, αλλά και ατυχή. Γνωρίζει (η δημοσιότητα είναι πλήρης σχετικά με το τι βρίσκεται μπροστά μας) ότι όταν ολοκληρωθούν και οι εορτασμοί για την Πρωτομαγιά του 2020, θα ξημερώσει – αν δεν υπάρξει βέβαια άλλη μια αναβολή... - μια νέα κατάσταση για τους οφειλέτες των οποίων εμπλέκεται πρώτη κατοικία. Δεν είναι άλλωστε κρυφό – η διαφάνεια με την οποία λειτουργεί η Γενική Γραμματεία Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους υπό τον Φώτη Κουρμούση είναι υποδειγματική – ότι τέλη 2019, ενώ είχαν μπει στην σχετική πλατφόρμα κάπου 60.000 ενδιαφερόμενοι και είχαν ξεκινήσει διαδικασία αίτησης σχεδόν 38.000, λιγότερες από 1.300 αιτήσεις είχαν υποβληθεί. Και το πράγμα χειροτερεύει: 315 προτάσεις ρύθμισης είχαν δοθεί από τις τράπεζες, διψήφιος μόλις αριθμός είχε οριστικοποιηθεί. (Και να σκεφτεί κανείς ότι η χαρτούρα της υποβολής έχει ελαφρυνθεί πρωτοφανώς. Και ότι υπάρχει και κρατική επιδότηση κατά την ρύθμιση).
Πάμε τώρα και στην μετάβαση από το καθεστώς της ρύθμισης καθυστερούμενων οφειλών προς το Δημόσιο, δηλαδή από το ιδιαίτερα ευνοϊκό καθεστώς των 120 δόσεων: εντάχθηκαν κάπου 750.000 οφειλέτες, ρυθμίζοντας 7 δις ευρώ σε οφειλές. Δεν είναι αμελητέο, δεν είναι όμως και πάνω από 20% των εισπράξιμων καθυστερούμενων οφειλών το ποσό, λιγότερο από 7% του υποκριτικά καταγραφόμενου ύψους των συνολικά 105 δις ευρώ. Μετάβαση στο τωρινό, πάγιο, καθεστώς ρύθμισης σε 24 δόσεις για τις τακτικές οφειλές (ΦΠΑ, φόρος εισοδήματος) και σε 48 δόσεις για τις έκτακτες (πρόστιμα, κληρονομίες). Η αλήθεια είναι ότι οι «120 δόσεις» ήταν «έως 120 δόσεις» με βάση εισοδηματικά κριτήρια και ύψος οφειλής κατά τον ν. 4611/19 – όμως ούτως ή άλλως τώρα έρχεται ένα «σφίξιμο» των λουριών. Το καλό με την υπόθεση της πάγιας ρύθμισης είναι ότι... δεν προσωποποιείται, όπως επικεντρώθηκε περί το πρόσωπο του Α. Γεωργιάδη η συζήτηση τους πλειστηριασμούς. Όμως από και με πάγια ρύθμιση υπάρχουν ακόμη προβλήματα: κύριο, το ότι δεν είναι ξεκάθαρο το πόσο φέρνει ξεπάγωμα λογαριασμών άμα έχει χαθεί προηγούμενη ρύθμιση. Κατά τα άλλα, από την αντίστοιχη ρύθμιση 120 δόσεων προς Ασφαλιστικά Ταμεία, σε 80.000 περιπτώσεις «χάθηκε» η ρύθμιση κι ας είναι εδώ ισχυρό το κίνητρο να πάρει κανείς την σύνταξή του...
Όλα αυτά γνωστά στον Άδωνι Γεωργιάδη. Όπως γνωστό και ότι, όταν ξεκινήσει αληθινά κύμα πλειστηριασμών – και η οπτικοποιημένη σκηνή δεν θα είναι πια έξω από τα συμβολαιογραφεία ή τα δικαστήρια, αλλά στις γειτονιές άμα λειτουργήσουν εξώσεις: ρωτήστε τους Ισπανούς!... - το πολιτικό τράνταγμα θα είναι βαρύ. Αυτό πήγε να προλάβει: δεν είναι τι λέγεται, αλλά το τι θα γίνει εκείνο που μετράει.
Και πού να ξεκινήσει, στα σοβαρά, η συζήτηση για το Ασφαλιστικό Βρούτση...

*Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 9/2/2020. 

Ουδέν καινόν υπό τον ήλιον…

Παρά τα φώτα της σκηνής που στράφηκαν στην επίσκεψη Μητσοτάκη στο Παρίσι, σε αναζήτηση – πέραν των γεωπολιτικών ερεισμάτων – «γαλλικού κλειδιού» για τα πρωτογενή πλεονάσματα και των παραδοσιακών επενδυτικών προσδοκιών, θα σταθούμε στην πραγματικά σημαδιακή έκδοση του 15ετους ομολόγου, του πρώτου Ελληνικού χαρτιού που δέχθηκαν οι διεθνείς αγορές να σηκώσουν μετά από έντεκα χρόνια «έκλειψης» της Ελλάδας. Χωρίς ασπίδα προστασίας των διαδοχικών μέτρων Eurogroup (η λήξη του 15ετούς είναι Φεβρουαρίου 2035, ενώ το 2032 μας τελειώνει η βεβαιωμένη βιωσιμότητα του χρέους) και με την δικαιολογημένα υπερήφανη διατύπωση του υπευθύνου του ΟΔΔΗΧ Δημήτρη Τσάκωνα, δανεική από τις ημέρες Ομπάμα, «Yes we can!». Το γεγονός ότι με το 15ετές αντλήθηκαν 2,5 δις ευρώ (από υπερεπταπλάσιες προσφορές) στο 1,875% (κάτω από το συμβολικά σημαντικό 2%), με κατεύθυνση την μείωση της εξάρτησης από έντοκα γραμμάτια – πράγμα που θα δώσει και πρόσθετες δυνατότητες στις συστημικές τράπεζες – ας καταγραφεί ως πραγματική διεκδίκηση της κανονικότητας, πέραν ωραιολογιών.
Η «θετική όσμωση» με την οποία η έκδοση του 15ετους βελτίωσε τις αποδόσεις και του 10ετους (μέχρι και σε 1,165%, ενώ είχε κολλήσει γύρω στο 1,3%) και του 5ετούς σαφώς κάτω από το 0,5%, στο 0,335% δημιουργεί μια συνολική έλξη για όποιον κοιτάξει προς Ελλάδα. Προσοχή βέβαια: όλα αυτά τα ωραία σε μιαν αγορά που παραμένει «εξαιρετικά ρηχή και εύκολα επηρεάσιμη» – όμως, σ' αυτήν την φάση, στα θετικά.
Καθώς όλοι έδειξαν πρόθυμοι να συνδυάσουν την πετυχημένη έξοδο με 15ετές με την προ εβδομάδας αναβάθμιση από την Fitch – που μας έχει στην καλύτερη βαθμίδα αξιολόγησης από τις rating agencies – ας σταθούμε λίγο περισσότερο στην δική της συλλογιστική. Πρώτα-πρώτα, έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον να συγκριθεί η τωρινή της επιχειρηματολογία με την προ έτους διατύπωση επιφυλάξεων (τέλη Φεβρουαρίου του 2019) που είχε θεωρήσει ότι θα μπορούσε η Ελλάδα να ξαναβρεθεί «σε βαθιά κρίση της οικονομίας της». όμως περισσότερο είχε προβληματίσει ο λόγος εκείνης της στάσης: έβλεπε η ανάλυσή της «πρόβλημα με τα υψηλά μη-εξυπηρετούμενα ανοίγματα των τραπεζών», αλλά και με τις επικρεμάμενες δικαστικές αποφάσεις «για αναδρομικά των συνταξιούχων και των δημοσίων υπαλλήλων». Από δίπλα και μια γενική αμφιθυμία για τα δημοσιονομικά 2019-20, αλλά και την «αναιμική» μεσοπρόθεσμη τάση της ανάπτυξης (στο 1,2%).
Η Fitch δεν «ωρίμασε» απότομα: τον Αύγουστο του 2019 είχε χαρίσει στην Ελλάδα τουλάχιστον θετική προοπτική/outlook, παραμένοντας στις «αδύναμες μεσοπρόθεσμες προοπτικές ανάπτυξης». Αυτή διέψευσε ευχάριστα τώρα και καταγράφοντας υπεραπόδοση των πρωτογενών πλεονασμάτων, αλλά και δεχόμενη «ενίσχυση του ΑΕΠ για το 2019 κατά 2,2% από 1,9% του 2018, και μάλιστα εντός δύσκολου εξωτερικού περιβάλλοντος». Μ' αυτήν την βάση, μίλησε πλέον για στόχο 2,5% για το 2020-21, αν και κράτησε επιφυλάξεις για τις επενδυτικές προοπτικές, όμως με επιβράδυνση της ανάπτυξης «στο 1,2% μέχρι το 2027». Για τις τράπεζες και την απειλή των αναδρομικών, σαφώς λιγότερα...
Περνώντας, τώρα, από τις προσεγγίσεις των οίκων αξιολόγησης στον «επίσημο τομέα» αξίζει να ξαναδεί κανείς το περισσότερο-παρά-ποτέ διεκπεραιωτικό και ατάραχο ύφος της δήλωσης των επικεφαλής των Θεσμών (δηλαδή της υπό την μετονομασία λόγω Βαρουφάκη, Τρόικας...) μετά το πέρασμά της την προηγούμενη εβδομάδα από την Αθήνα για την 5η μεταΜνημονιακή αξιολόγηση: «Η αποστολή είχε παραγωγικές συζητήσεις για την κατάσταση, την πρόοδο που έχει πραγματοποιηθεί αλλά και για τις βασικές προκλήσεις τις οποίες συνεχίζει να αντιμετωπίζει η χώρα». Και να συγκρίνει την έκκληση του υπουργού Ανάπτυξης και Επενδύσεων Αδώνιδος Γεωργιάδη (στα καθοδηγητικά πρωϊνάδικα της τηλεόρασης, όταν αυτά δεν μονοπωλούνται από το Ασφαλιστικό) «ο κόσμος να ρυθμίσει τα δάνειά του μέχρι 30ης Απριλίου [...] δεν θέλω να δω τον κόσμο να χάνει τα σπίτια του άδικα». Αλλά και με την συνεχιζόμενη αγχώδη προσπάθεια του υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων Γιάννη Βρούτση να δείξει – στα ίδια καθοδηγητικά πρωϊνάδικα – πόσο το Ασφαλιστικό θα μπει σε νέα τροχιά («βιωσιμότητας μέχρι το 2070») με βελτίωση των συντάξεων και με μείωση των εισφορών και με αναδρομικά. θα φροντίσει γι αυτό ο Προϋπολογισμός.
Τι βλέπουμε; Ότι όχι μόνον η Ελλάδα του 2020 κινείται εκτός Μνημονίων, αλλά και ότι ανακτά παλιότερα αντανακλαστικά. Και οι «εταίροι» της χώρας, παρομοίως: αν έχουν επιφυλάξεις, τις κρατούν για τον εαυτό τους.
Πίσω στην Τρόικα/τους Θεσμούς: «Στενός διάλογος σχετικά με τις προτεραιότητες και τις προκλήσεις της οικονομικής πολιτικής θα συνεχιστεί». Κόκκινα δάνεια; Ασφαλιστικό; Ουδέν καινόν υπό τον ήλιον, τελικά.

*Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" την 1/2/2020. 

Μηχανισμός μετάβασης και εξομάλυνσης: τι είναι πάλι αυτό;

Να το πούμε εξαρχής ξεκάθαρα: οι Ευρωπαίοι «εταίροι» της Ελλάδας , οι οποίοι ειρήσθω εν παρόδω δεν μας δείχνονται αποτελεσματικά υποστηρικτικοί στα γεωπολιτικά ζητήματα (Διαδικασία του Βερολίνου για την Λιβύη, διεκδίκηση ΑΟΖ από Τουρκία και Λιβύη με εκτοπισμό συμφερόντων Ελλάδας-Κύπρου, έμπρακτη καταπάτηση Κυπριακής ΑΟΖ από Τουρκικές έρευνες), έχουν κάθε πρόθεση να βοηθήσουν υπό συνθήκες 2020 ώστε να χαλαρώσει κάπως ο ζουρλομανδύας – ως straightjacket μνημονευόταν, αληθινά, σε ευγενές/υψηλό περιβάλλον Ευρωζώνης – που απαιτεί από την Ελληνική οικονομία πρωτογενή πλεονάσματα 3,5% μέχρι και το 2020. Είχαν ήδη την πρόθεση αυτή από τις αρχές του 2019, απλώς δεν ήθελαν να φανεί ότι ξηλώνεται πολύ γρήγορα το σχήμα πειθάρχησης της Ελλάδας (και απεικόνισης ενός βιώσιμου/εξυπηρετήσιμου χρέους) που καταρτίσθηκε και πέρασε από τα Κοινοβούλια των πιο δύσπιστων χωρών της ΕΕ έναντι του «μαύρου πρόβατου Ελλάδα» το 2017-18.
Τώρα πάντως, τώρα που (α) για μιαν ακόμη φορά καταγράφηκε για το 2019 υπερπλεόνασμα (σχεδόν 5 δις ευρώ έναντι 4,4 δις στόχου – βέβαια με την συνήθη υποεκτέλεση του ΠΔΕ κατά 500 εκατομμύρια...), (β) οι αγορές συνεχίζουν να αγαπούν-προς-λατρεύουν το Ελληνικό χαρτί (με 1,5% απόδοση το 10ετές, έστω και λίγο χειρότερα από το 1,25% που είχε πιάσει κάποια στιγμή, με σχεδόν 0,5% το 5ετές, ήδη στήθηκε και 30ετές με απόδοση – λέει – 2,53% στις στάχτες του αλήστου μνήμης swap της Goldman Sachs...) π.χ. σε σχέση με το Ιταλικό κάποιες ημέρες, τώρα οι κύκλοι Eurogroup αναζητούν τρόπο να ικανοποιήσουν τις Ελληνικές προσδοκίες βελτίωσης. Οι οποίες διατυπώθηκαν έως τώρα με αυτοσυγκράτηση, με την αναμονή να φύγει το 2019 και τα πρώτα Eurogroup του 2020 προτού τεθεί πιεστικότερα ζήτημα αναθεώρησης του στόχου 3,5% για το 2021-2022. αλλά και με προσγειωμένη επιχειρηματολογία βασιζόμενη κυρίως στην βελτίωση των παραμέτρων βιωσιμότητας του Ελληνικού χρέους.
Ήδη, μια προ-πρόταση διακινήθηκε από πλευράς Βρυξελλών για συζήτηση πρωτογενούς πλεονάσματος «στην μέση», δηλαδή στο 2,75% , αλλά «στο μέσο του εναπομένοντος χρόνου», δηλαδή για το 2022. Είχε προηγηθεί η ενθάρρυνση προς την Αθήνα να ζητήσει/προτείνει αξιοποίηση των επιστροφών κερδών των Κεντρικών Τραπεζών ANFAs/SMPs (και της μείωσης του step-up επιτοκίου του προγράμματος EFSF) για στόχους άλλους πλην της αποπληρωμής του χρέους, ιδίως για επενδυτικές χρηματοδοτήσεις: εδώ, η συζήτηση έχει προχωρήσει περισσότερο σε τεχνικές πτυχές απ' όσο οι συμμετέχοντες δηλώνουν δημόσια. Παράλληλα, και προκειμένου να δοθεί η αίσθηση κάποιας αντικατάστασης της αρχικής τιμωρητικότητας των υψηλών πλεονασμάτων με κάτι σαν αναγνώριση των ελληνικών δημοσιονομικών επιτευγμάτων ΚΑΙ των αναγκών χαλάρωσης με στόχο την ανάπτυξη, συζητιούνται μηχανισμοί εξορθολογισμού.
Έτσι, βρεθήκαμε μπροστά σε μια συζήτηση για προγράμματα-μηχανισμούς μετάβασης, passerelles, γνωστά κι από τα διαδοχικά ΕΣΠΑ. μπροστά και σε μηχανισμούς εξομάλυνσης, smoothing mechanisms. Και τα δυο καλοπροαίρετα στο ξεκίνημα, όμως όχι και χωρίς παγίδες.
Ποια είναι η ρίζα της προσπάθειας αυτής; Να αρθούν οι παραλογισμοί των πρωτογενών πλεονασμάτων που με την δημοσιονομική υπεραπόδοση (δηλαδή τα υπερπλεονάσματα) πήγαιναν να λειτουργήσουν ως μόνιμο τραύμα: οι προηγούμενοι τα έτρεπαν σε επιδόματα – τέλους του έτους, ή σε κινήσεις πριν από σημαντικές στροφές της πολιτικής (λέγε με «13» σύνταξη»). οι τωρινοί προσπαθούν να τα στρέψουν στην λογική των φορολογικών μειώσεων (ήδη με πρώτη την μείωση ΕΝΦΙΑ, τώρα με έμφαση στους φόρους εταιρειών). Όμως, έτσι όπως τα υπερπλεονάσματα «έπρεπε» να απορροφώνται μέσα στην χρήση, δημιουργούσαν φαινόμενα stop-go. όχι καλόν σε μια ευθραυστοποιημένη οικονομία.
Αντίστοιχα και με την ιστορία της τροπής των επιστροφών ANFAs-SMPs /step-up: όχι μόνον «έπρεπε» να πάνε σε εγκρινόμενους από το Eurogroup/τον ESM χρήσεις (παράδειγμα: χρηματοδότηση του ΒΟΑΚ, στην Κρήτη), αλλά «έπρεπε» να ακολουθούν ρυθμούς δύσκολα συμβατούς με παρόμοια έργα [Ο Βόρειος Άξονας στην Κρήτη, για παράδειγμα, άμα πάει να λειτουργήσει ως έργο παραχώρησης με διόδια στο καίριο τμήμα Χανιά-Ηράκλειο, θα χρειαστεί πελώρια προσοχή μην κολλήσει στην DGComp για λόγους κρατικών ενισχύσεων. Θέλει μαεστρία ο χειρισμός: αν επιπλέον «πρέπει» οι πόροι ANFAs κλπ. να διατεθούν μέσα σε ορισμένο χρόνο – εδώ τον έλεγχο θα είχε ηDG EcFin, μαζί με τον ESM – κοντεύει να γίνει mission impossible].
Έτσι, λοιπόν, με την μέθοδο των passarelles δηλαδή των έργων μετάβασης από προγραμματική περίοδο από την μια Προγραμμάτων της ΕΕ πάει να συνδυαστεί η χρονική εξομάλυνση, το smoothing, για την διάθεση των πλεονασμάτων. Για να μην μείνουμε όμως μόνο με τις καλές προθέσεις, θα χρειαστεί Αθήνα και Βρυξέλλες να δείξουν – ταυτόχρονα! – ειλικρίνεια και τεχνική μαεστρία. Καλή τους (=καλή μας) τύχη.

*Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 25/1/2020. 

Φόντο συζήτησης του Ασφαλιστικού

Τριπλή είναι η μέγγενη που ήδη συνοδεύει τους σχεδιασμούς του κυβερνητικού επιτελείου για την «μετά Κατρούγκαλον» εποχή του Ασφαλιστικού. [Δανειζόμαστε την έκφραση από το πρωτοσέλιδο της «Ν» της 9ης Ιανουαρίου]. Μπορεί η συνεχιζόμενη λογική της ανακοίνωσης καλών προθέσεων – λιγότερο από μέρους του υπουργού Εργασίας Γιάννη Βρούτση, περισσότερο από τον (καθ' ύλην αρμόδιο) υφυπουργό Νοτη Μηταράκη – να έχει υπερκαλύψει την συζήτηση επί της ουσίας. μπορεί και οι αντιπαραθέσεις γύρω από τον τρίτο πυλώνα, τα επαγγελματικά Ταμεία, την μείωση των εισφορών (αλλά και αύξηση στο κατώτατο) , την δυνατότητα του εφεξής ασφαλιζομένου στην επιλογή του πώς θα κατευθύνονται οι εισφορές του (πέρα από την εθνική σύνταξη) να λειτουργούν με μια αίσθηση απόστασης από το άμεσο. Όμως το φάσμα των άλλων στοιχείων της συζήτησης ως περιορισμών, δημοσιονομικών-και-όχι-μόνο, δεν παύει να υπάρχει σαν φόντο.
Πρώτα η μέγγενη που προκύπτει από την λειτουργία της Ελλάδας (και) του 2020 στα πλαίσια της ενισχυμένης μεταΜνημονιακής παρακολούθησης. Μέρες που έρχονται, ζούμε υπό το φως της πέμπτης αξιολόγησης. Και ναι μεν ΔΕΝ βρισκόμαστε σε Μνημόνιο (η σημερινή Κυβέρνηση, ευλόγως, άφησε στην άκρια την άποψη που είχε ως Αντιπολίτευση ότι η Ελλάδα «βρίσκεται σε 4ο Μνημόνιο» και σήμερα αξιοποιεί την ευχέρεια κινήσεων που υπάρχει από τα μέσα 2018) ώστε να χρειάζεται προ-συζήτηση και έγκριση Τρόϊκας /Θεσμών. Όμως είναι τόσο μεγάλη η βαρύτητα του Ασφαλιστικού στα μεσοπρόθεσμα-και πέρα-στοιχεία της οικονομίας, ώστε η όποια τωρινή μεταρρύθμιση να πρέπει να ζυγιάζεται πολύ προσεκτικά ως προς τις συνέπειές της. Και είναι επίσης αλήθεια ότι ο ρόλος του ΔΝΤ έχει υποχωρήσει στην συζήτηση για την Ελληνική οικονομία, ενώ απ' εκεί ήταν που έρχονταν οι πιο έντονες πιέσεις: συμβολικά, το κλείσιμο του γραφείου του Ταμείου στην Αθήνα το τονίζει αυτό. [Εδώ, να σημειώσουμε ότι στις 6 Φεβρουαρίου θα παρουσιάζεται στην Αθήνα από τον Μπομπ Τράα, που ήταν στην Αθήνα resident του Ταμείου στο μεγαλύτερο μέρος της κρίσης, βιβλίο των Εκδόσεων economia με τις εμπειρίες του στο καμίνι...]. Όμως το Ασφαλιστικό και η προβολή των ροών του βαραίνει ούτως ή άλλως πολύ στα μεσομακροπρόθεσμα – και. μάλιστα με το σύννεφο των αναδρομικών να πυκνώνει στο ΣτΕ - , οπότε κανείς δεν θάθελε να δημιουργήσει αναταράξεις, π.χ. κατά την συζήτηση στο Eurogroup για τα πρωτογενή πλεονάσματα. συζήτηση που ακριβώς βασίζεται στην επανεκτίμηση της μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας του χρέους.
Εδώ, η δεύτερη μέγγενη στους σχεδιασμούς του Ασφαλιστικού. Λέμε – και το λέμε, ως χώρα, όλο και συχνότερα στην διάρκεια του 2019-20 – ότι από τον έλεγχο των Θεσμών, περνάμε πλέον στον έλεγχο των αγορών. Έχουμε, δε, τώρα κοντά αξιολογήσεις που θα μας φέρουν πιο κοντά στην πολυπόθητη «επενδυτική βαθμίδα» - η Fitch αναμένεται σε λίγες μέρες, η S&P δίνει θετικές προοπτικές – δηλαδή στην μέσω αγορών και μόνο αναχρηματοδότηση του χρέους (γιατί ελλείμματα, ξεχάστε τα!, με τα οποία τον παλιό κακό καιρό πορευόταν το Ασφαλιστικό μας). Οι rating agencies δεν τα πολυκοιτάζουν τα πιο μακρού ορίζοντα και τα πιο διαρθρωτικά ζητήματα – το Ασφαλιστικό και οι αναλογιστικές του βλέπουν βασικά τα δημογραφικά και την συμμετοχή στην αγορά εργασίας που, στην περίπτωση της Ελλάδας, είναι μέτωπα δυσοίωνα – όμως ΑΜΑ τα κοιτάξουν και διαβλέψουν πρόβλημα, γίνονται δυσάρεστες. Δεν θα το θέλαμε!
Η τρίτη – μόνο – μέγγενη είναι η κυρίως δημοσιονομική. Όπου σε κάτι σαν ένα δισεκατομμύριο του Προϋπολογισμού, κοντά 0,5% του ΑΕΠ, συνωθούνται για να χωρέσουν προσδοκίες/υποσχέσεις για την «μόνιμη οικονομική ενίσχυση των χαμηλοσυνταξιούχων» (όπου ο πήχυς σύγκρισης της «13ης σύνταξης» του 2019 λειτουργεί πολιτικά, όσο κι αν στον καιρό της αυτή κατακεραυνώθηκε) μαζί με τις αναπροσαρμογές συντάξεων και τις κλιμακωτές εισφορές που θα προβλέπονται για τους ελεύθερους επαγγελματίες/επιτηδευματίες τώρα που θα αποσυνδεθούν από το (δηλούμενο) εισόδημα. Εδώ, μπαίνει στην μέση ένα στοιχείο πρόσθετης αβεβαιότητας, το οποίο θα χρειαστεί διπλό πολιτικό χειρισμό. Προς τα μέσα, πρώτα-πρώτα, όπου ήδη η Κυβέρνηση ζει την πίεση των προσδοκιών. Προς τα έξω, όπως είδαμε ήδη, όπου θα χρειαστεί να επεξηγηθεί πειστικά η άμεση δημοσιονομική επίπτωση.
Γι αυτό επανερχόμαστε: οι ελπίδες του πολιτικού συστήματος ότι όλο αυτό το ριψοκίνδυνο γύμνασμα ισορροπίας θα βγει πέρα προέρχονται από την διατύπωση της Προέδρου του ΣτΕ Κατερίνας Σακελλαροπούλου στην πιλοτική δίκη για τις «ουρές» του Ασφαλιστικού: «Το Δικαστήριο γνωρίζει τα κοινωνικά προβλήματα, δεν βρίσκεται εκτός πραγματικότητας». Το θέμα είναι... πώς θα τα σταθμίσει. Όπως και ο νομοθέτης.

*Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 19/1/2020. 

Subcategories

  • Ο δρόμος χαράζεται περπατώντας


    Δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι ο ΣΥΡΙΖΑ/η Κυβέρνηση Τσίπρα/η διαπραγματευτική προσέγγιση Βαρουφάκη έχει αναζητήσει ρίζες στον ιδιαίτερο συμβολιστή ποιητή Αντόνιο Ματσάδο.


     

    Δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι ο ΣΥΡΙΖΑ/η Κυβέρνηση Τσίπρα/η διαπραγματευτική προσέγγιση Βαρουφάκη έχει αναζητήσει ρίζες στον ιδιαίτερο συμβολιστή ποιητή Αντόνιο Ματσάδο. Όμως, έτσι, όπως επενδύθηκαν - με πολύ σώου, με πληθωρικές δηλώσεις, με πενιχρό πολιτικό περιεχόμενο πλην της διάθεσης κόντρας και τα κάποια στοιχεία αναδίπλωσης - οι ημέρες μετά το ξεκίνημα των Ευρωπαϊκών περιπλανήσεων Τσίπρα και (κυρίως!) Βαρουφάκη, αληθινά θυμίζουν το Se hace camino al andar/ Ο δρόμος χαράζεται περπατώντας.
    Έτσι, με αναζήτηση ενός κάποιου περιεχομένου για την πληθωρική φόρμα, φθάσαμε στις Προγραμματικές Δηλώσεις, που κινδυνεύουν να είναι το πιο αστραπιαία μεταφραζόμενο κείμενο στην διεθνή σκηνή! Με το καημένο το "Πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης" να επιχειρείται να αποκτήσει αποτύπωση που και τους "έξω" να μην συνταράξει περισσότερο, κι εμάς τους "μέσα" να κρατήσει σε ενθουσιασμό.
    Ενώ όμως φαίνεται ότι τελικά θα καταλήξουμε και με Φόρο Επιδεικτικής Κατανάλωσης (αντί του πεζού Φόρου Πολυτελείας: ο Ανδρέας Παπανδρέου θα δάκρυζε, βλέποντας υλοποίηση Thorstein Verblen) και με Ταμείο Εθνικού Πλούτου (αντί για ΤΑΙΠΕΔ: σοφή η ιδέα να συνδυαστεί η εκποίηση/αξιοποίηση με την υπόσχεση για διάσωση του Ασφαλιστικού), συν μια καμπάνια κατά των ολιγαρχών και της ("μεγάλης") φοροδιαφυγής, τα διαβολεμένα τα νούμερα δεν εμφανίζονται στο προσκήνιο. Στο EuroWorkingGroup η εξήγηση ήταν... οι Προγραμματικές που δεν είχαν αναγνωσθεί! Στο δίδυμο Eurogroup της 11ης/16ης Φεβρουαρίου, το ζήτημα κινδυνεύει να είναι σαφώς πιο δυσάρεστο (η Κορυφή της 12ης είναι ούτως ή άλλως "πολιτική"). Στην σταθερή πίεση των "εταίρων" για νούμερα, για ποσοτικοποίηση των πολιτικών όχι απλώς συγκεκριμένη αλλά και πειστική, η Ελληνική στάση είναι Βαρουφακική: "Give us time and give us space". Που στην πραγματικότητα έχει την ακόλουθη απόδοση: "Δώστε μας χρόνο να σκεφθούμε τι θέλουμε/Δώστε μας περιθώρια μέχρις ότου εσείς (οι "εταίροι") σκεφθείτε τι θα μπορούσατε να δώσετε/πού και πώς θα μπορούσατε να χαλαρώσετε ένα κακοσχεδιασμένο και εκ του αποτελέσματος αποτυχημένο Πρόγραμμα, στο οποίο εμείς ζούμε και πνιγόμαστε (και το βλέπετε) εδώ και 5 χρόνια".
    Στην πιεστική απαίτηση των "εταίρων" για νούμερα, για στοιχεία , η Ελληνική πλευρά αντιπαρατάσσει ενδιαφέρουσες διαβεβαιώσεις, όπως για δημοσιονομική ισορροπία, ή πάλι για (ήπιο) πρωτογενές πλεόνασμα. Το πρόβλημα πού είναι; Έρχεται η δική μας διαβεβαίωση, π.χ. του τύπου: "Η αύξηση του κατώτατου μισθού θα διαρρυθμιστεί χρονικά, αλλά δεν έχει και δημοσιονομική επίπτωση, άσε που θα σημάνει πρόσθετες ασφαλιστικές εισφορές, άρα... μείωση των απαιτήσεων του Ασφαλιστικού από τον Προϋπολογισμό". Η άλλη πλευρά σπεύδει να παρατηρήσει: "Ωραία, όμως έχετε υπολογίσει πόσο η αύξηση κατωτάτων θα σημάνει σε αύξηση π.χ. του επιδόματος ανεργίας; Και πόσο στα επιδόματα μητρότητας; Πόσο και πώς θα "περάσει" στον υπολογισμό των συντάξεων; Α, ναι, και με τις υψηλότερες ασφαλιστικές εισφορές, πώς την βλέπετε την εισπραξιμότητα;"
    Αυτού του είδους την προσέγγιση, πάτε την τώρα και απλώστε την σ' όλο το φάσμα των Προγραμματικών όπως θα μεταφράζονται σε Πρόγραμμα - όχι πλέον "Θεσσαλονίκης", αλλά "ηπίως ψαλιδισμένο" ώστε να φαντάζει συμβατό με μια συζήτηση Eurogroup...
    Ή δείτε πάλι, την προσέγγιση να ζητηθεί η συμβολική αντικατάσταση της Τρόικας - η οποία και μισήθηκε, αλλά και απέτυχε ως "ελεγκτής" - με κάτι "άλλο". Σαν στοιχείο αυτού του "άλλου" κάποια στιγμή συζητήθηκε (όχι δε μόνον στην Αθήνα) και ο ΟΟΣΑ. Τον οποίο, βέβαια, γνώρισε πρόσφατα η ελληνική κοινή γνώμη ως εμπνευστή του διαβόητου toolkit/της εργαλειοθήκης: έκανε περισσότερο κακό η συζήτηση γύρω από το ζήτημα αυτό, έτσι όπως έγινε, παρά ο,τιδήποτε άλλο στο μέτωπο των μεταρρυθμίσεων.
    Ο ΟΟΣΑ, οργανισμός με εγγενώς διακρατική υφή, ενώ έχει και γνώση και λόγο - και δεν διστάζει να εκφραστεί με σαφήνεια και ένταση - δεν έχει συσχετισθεί με την γεύση επιβολής του ΔΝΤ και των Βρυξελλών. Εχει δε πρόσφατα "γνωρίσει" (με αφορμή το toolkit) την Ελληνική πραγματικότητα απο κοντά, έχει παίξει ρόλο υποβοήθησης των συνεννοήσεων ο Γενικός Διευθυντής του Ανχελ Γκουρία, που θάναι (στις 11 Φεβρουαρίου, κι αυτός!) στην Αθήνα.
    Όμως , με εμάς να αναζητούμε τον όποιο δρόμο περπατώντας, χρειάζεται παρόμοιες τομές να τις προωθήσει η "άλλη πλευρά". Καθώς και να παρατείνει (με δική της πρωτοβουλία;) τον χρόνο που τελειώνει.
    This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

     

    Το κείμενο του Α.Δ.ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΙΔΗ  δημοσιεύτηκε στη ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ 9.2.2015

    Article Count:
    0