Τρίτη, 10 Δεκέμβριος 2024

Η θεωρία του συμπιεσμένου ελατηρίου

09aΜετά το κύμα «θετικού κλίματος» που ακολούθησε την επίσκεψη Μέρκελ, είχαμε ανησυχητικά σημάδια από τη διαπραγμάτευση με την τρόικα, έως και αγχωμένες δηλώσεις Στουρνάρα (περί ασφυξίας) και Σαμαρά (για την ενδεχόμενη μερική καταβολή της δόσης των 31,5 δισ., άνευ της οποίας κ.λπ.).

Μετά την Κορυφή της περασμένης εβδομάδας, όπου η σχεδιασμένη παραγραφούλα περί Ελλάδας μεγάλωσε και έγινε κοινή δήλωση των «17» του Eurogroup (κι ας μην υπήρχε θεματική Eurogroup στην ατζέντα της Κορυφής: μην τις υποτιμάτε παρόμοιες βυζαντινές λεπτομέρειες...), κυρίως όμως άνθησαν οι επιμέρους δηλώσεις αναγνώρισης των θυσιών -των Ελλήνων- και της αποφασιστικότητας -της ελληνικής κυβέρνησης-, είχαμε πάλι σαφή προσπάθεια Σαμαρά να συγκρατήσει το εύκολο αγκάλιασμα με «το θετικό κλίμα». Πώς; Με την υπενθύμιση ότι τα διαθέσιμα της χώρας στερεύουν, καθώς και με έντονη υπενθύμιση ότι ο χρόνος φεύγει...

Αυτό ακριβώς το γεγονός, ότι ο πυρήνας της σημερινής κυβέρνησης, δηλαδή ένας εξαιρετικά συγκρατημένος Αντώνης Σαμαράς κι ένας προσεκτικός -αν και μαχητικός- Γιάννης Στουρνάρας (στον οποίο ήδη, κατ' επίνευσιν του διεθνούς συστήματος, ανατίθεται ρόλος παιδονόμου του οικονομικού επιτελείου: δηλητηριασμένο δώρο, αυτό!), προσπαθεί να μην ολισθήσει προς τον παραδοσιακό χαζοχαρουμενισμό της πολιτικής μας τάξης - «Νικήσαμε!», «Τέλειωσαν τα δύσκολα», «Πάμε καλά!» κοκ. - ούτε καν προς την υποταγή στις μιντιακές ανάγκες, δίνει ελπίδες ότι μπορεί και να προσπεραστεί από το καρυδότσουφλο «Η Ωραία Ελλάς» ο κατά Σαμαρά έσχατος κάβος, χωρίς να προσαράξει στις ξέρες.

Απροσδόκητος σύμμαχος, εδώ, τι; Η δημοσκοπική επιδείνωση των ισορροπιών στην πολιτική σκηνή! Μαντεύουμε ότι στο σημείο αυτό θα μας τραβήξουν το αφτί: δεν νοείται, στη σημερινή συγκεχυμένη κατάσταση και μόλις 15 βδομάδες έπειτα από εκλογές (δεύτερες εκλογές, δε...) να μιλάει κανείς δημοσκοπικά.

Ομως, αφού και η ίδια η Κορυφή των Βρυξελλών χρειάστηκε να πληροφορηθεί «πού πάει το πράγμα στην Ελλάδα», η δε καγκελαρία στο Βερολίνο και η προεδρία της Επιτροπής στις Βρυξέλλες βρίσκονται σε συνεχή γραμμή αξιολόγησης ως προς το «πολιτικό μάγμα» και τις προοπτικές του στην Ελλάδα, μην την παραβλέπουμε αυτήν την παράμετρο. Είναι επώδυνη η συνειδητοποίηση: υπάρχουν πλέον δύο μεγαλούτσικα κόμματα, ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ, άσχετα ποιος σε κάθε μέτρηση προπορεύεται, ακολουθεί κάπου στο μισό της δύναμής τους η δύσκολα μετρήσιμη Χρυσή Αυγή και σε απόσταση κάτω από το μισό αυτού οι Ανεξ. Ελληνες και το ΚΚΕ με ακόμη πιο κάτω, ζαλιστικά, τους δύο μικρότερους συντελεστές της σημερινής κυβέρνησης: ΠΑΣΟΚ και ΔΗΜΑΡ.

Αυτή ακριβώς η αίσθηση ζαλάδας από την φαινόμενη καταβύθιση του πολιτικού σκηνικού, έκανε -φρονούμε- και τον Βαγγέλη Βενιζέλο να προσφέρει, την εντελώς τελευταία στιγμή, ανεπιφύλακτη στήριξη προς Σαμαρά, στην Κορυφή των Βρυξελλών. Πάνε, χάθηκαν (προς στιγμήν) τα τσαλιμάκια τού περί πώς θα 'πρεπε να διαπραγματευθεί η Ελλάδα, ποια «Εθνική Ομάδα Διαπραγμάτευσης» θα όφειλε να έχει υπάρξει, ποτέ θα τεθεί στο τραπέζι η επιμήκυνση κ.λπ.! Ενώ και οι Δημαρίτες φαίνεται να αναζητούν, τώρα, τρόπο και μέθοδο και μονοπάτι προκειμένου να απεγκλωβιστούν, οι ίδιοι, από το ξεκάθαρο και (φαινομενικά τουλάχιστον) ανυποχώρητο «όχι» τους στα εργασιακά και τα δημοσιοϋπαλληλικά των προαπαιτούμενων/prior actions για τη δόση μας. (Η οποία συζήτηση για τη «δόση» αρχίζει αληθινά να παραπέμπει την κατάσταση του ναρκομανούς σε στέρηση -όχι για την οικονομία ή την κοινωνία της Ελλάδας του 2012 τόσο όσο για το πολιτικό της σύστημα).

Ετσι, λοιπόν, πορευόμαστε «μετά την Κορυφή». Να σπεύσουμε να προσθέσουμε ότι και η τρόικα, ήδη απελθούσα ως προς τη φυσική παρουσία των κορυφαίων της, αλλά μονίμως αναμεταξύ μας στην ουσία, αντιμετωπίζει οξύ πρόβλημα επανατοποθέτησής της εν όψει της Εκθεσης που όλοι την προσκυνούν, αλλά που δύσκολα προκύπτει. Και τεχνικά, και πολιτικά. Αφού η τρόικα έστησε/έκλεισε ένα δημοσιονομικό σκέλος του Νέου Μεσοπρόθεσμου εφιαλτικά front-loaded, τώρα «πρέπει» να πάρει πίσω τις δικές της κόκκινες γραμμές, τις διαβόητες prior actions, στα διαρθρωτικά, με επίκεντρο τα εργασιακά και την ιερή αγελάδα των ιθαγενών: το δημόσιο τομέα. Οπως έλεγε κι ένας των τροϊκανών «there will be much ''prior'', far less «action». Ας μας επιτραπεί η παράφραση: «θα έχουμε πολλή έμφαση στην έγκαιρη θεσμοθέτηση, πολύ λιγότερη στην υλοποιησιμότητα των διαρθρωτικών προαπαιτούμενων για την δόση».

«Τι είναι η πολιτική;

Είναι η εκούσια προσέλευση στην τραγωδία»

Μετά την επιστροφή από Βρυξέλλες (και, ας δούμε λίγο πιο πίσω, από Βερολίνο και Παρίσι) και με αναμενόμενους στην Αθήνα μετά την παρουσία Μέρκελ τους κ.κ. Μόντι και Ολάντ, το δίδυμο Σαμαρά - Στουρνάρα χρειάζεται τώρα να κάνει την ουσιαστική κατάδυση στην πραγματικότητα της πολιτικής. Η πραγματικότητα αυτή βρίσκεται εδώ, στην Ελλάδα. Και μικρό μόνο μέρος της έγκειται στο τι θα κάνουν τώρα, και πώς, ο Βαγγέλης Βενιζέλος και ό,τι απομένει από το ΠΑΣΟΚ «του», ακόμη περισσότερο ο Φώτης Κουβέλης. Μεγαλύτερο μέρος της πραγματικότητας βρίσκεται «εκεί έξω» (σωστότερα: εκεί μέσα) στη Βουλή και τις ψηφοφορίες της - ψηφοφορίες που, παρά την επίσπευση κάποιων prior actions/ προαπαιτούμενων αυτές τις μέρες, θα διεξαχθούν κυρίως μετά την αναμέτρηση της πολιτικής μας τάξης με την κοινή γνώμη στις παρελάσεις της 26ης/28ης Οκτωβρίου: ο νοών, νοείτω...

Ομως, το κατά πολύ μεγαλύτερο μέρος της αναμέτρησης με την πραγματικότητα θα 'ρθει μετά, σε άλλο επίπεδο. Στη δημόσια υπεράσπιση, μπροστά σε μια καθημαγμένη κοινή γνώμη, της ομοβροντίας αυτών των μέτρων -δημοσιονομικών και διαρθρωτικών μαζί- μέτρων ανώμαλης προσγείωσης που επί τρεις δεκαετίες διδάξαμε όλοι, όλοι μας, πολιτικοί, πανεπιστημιακοί, μιντιακοί, εύκολες ελίτ, ότι οφείλουμε να τα μισούμε να τα θεωρούμε αδιανόητα. Ολα αδιακρίτως, δε: ό,τι δυσάρεστο, κολασμένο! Δεν πάμε καν στο πώς τα μέτρα θα σταθούν την πράξη, πώς θα υλοποιηθούν - implementation, implementation, implementation που θα 'λεγε και η κυρία Λαγκάρντ. Αρκετά θα καταπέσουν, αν ψηφισθούν. Ομως θα χρειαστεί, ως πολιτικοί, να σηκωθούν όρθιοι και να δεχθούν την ταύτιση με την λογική των μέτρων αυτών, των μέτρων αυτού του είδους…

Ο Γιάννης Στουρνάρας, το δρόμο αυτόν τον έχει περπατήσει, αλλά όχι ως πολιτικός ευθέως. Ο Αντώνης Σαμαράς έχει πλέον δώσει δείγματα να προσεγγίζει «αλλιώς» τα πράγματα: και οι προσεγμένες σιωπές του αυτήν την εποχή, και κάποιες τοποθετήσεις σχετικά με την προσβλητικότητα π.χ. του να μιλάμε για το δημόσιο τομέα με όρους ταμπού, όταν 1.200.000 άνθρωποι του ιδιωτικού τομέα (άνθρωποι, όχι ζώα: η προσθήκη δική μας) βρίσκονται εγκαταλελειμμένοι στη μοίρα του άνεργου χωρίς καλά-καλά επίδομα ανεργίας για πάνω από 250.000, αποτελούν δείγμα ωρίμασης. Η διεύρυνση αυτής της κυβέρνησης, οψέποτε ανοίξει το θέμα, με φιγούρες του τύπου του Τάσου Γιαννίτση, ή και συντεταγμένων πασόκων με κυβερνητική εμπειρία, θα μπορούσε να ωθήσει περισσότερο τις συνειδητοποιήσεις.

Επειδή όμως ο λόγος περί συνειδητοποίησης, οι πολιτικοί αυτής της φάσης καλά θα 'καναν να έχουν κάτω από προσκεφάλι τους μια διατύπωση που έφερε στο προσκήνιο ο ιδιότυπος αυτός στοχαστής του πολιτικού, που είναι ο Λευτέρης Κουσούλης (το διέπραξε δε από τη θέση του συστημικότατου ΜΕGA): «Πολιτική είναι η εκούσια προσέλευση στην τραγωδία». Δηλαδή, το ακριβώς αντίθετο της χαρωπής περιδιάβασης του κήπου των ιδεολογημάτων και της οικονομικής αμεριμνησίας της πρώτης οκταετίας ΠΑΣΟΚ. της εγκατάλειψης της προσπάθειας (μεταρρύθμιση Γιαννίτση...) της δεύτερης τετραετίας Σημίτη. της ευπρεπούς αδράνειας της εποχής Κώστα Καραμανλή. πάντως της απλοϊκής εποχής των ωραίων προσώπων και του «λεφτά υπάρχουν» του ΓΑΠ (ο οποίος, τουλάχιστον, πλήρωσε για την αμεριμνησία).

Η αληθινή προσδοκία είναι να μην έχει σπάσει το ελατήριο

Βέβαια, πολιτική -και μάλιστα υπό το φως μιας μεσογειακής χώρας- δεν γίνεται χωρίς να προταθεί κάποια διέξοδος, να ανοιχτούν κάποιες προσδοκίες. Εδώ, η εκδοχή Σαμαρά ήταν από νωρίς, πολύ νωρίς (από την εποχή της αντίθεσης στο Μνημόνιο Α') να τονίζει την ανάγκη να υπάρξει «αναπτυξιακή διάσταση». Ηδη στην Κορυφή, τη λογική της επανεκκίνησης την ενσωμάτωσαν -φλύαρα, χαλαρά, απροσδιόριστα- οι Ευρωπαίοι εταίροι. Too little, too late για μας. Οπότε, τι μένει; Μένει η θεωρία του (υπερ)συμπιεσμένου ελατηρίου. Η οποία τι λέει; Οτι, όταν ένας μηχανισμός, όπως η οικονομία, έχει πιεσθεί πολύ, όταν λίγο εκτονωθεί η πίεση - εδώ: όταν λίγο επανέλθει η ρευστότητα μετά την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, άμα κάποια δισ. οφειλών προς τον ιδιωτικό τομέα πληρωθούν, άμα ένα κάποιο κεφάλαιο κίνησης ξεκλειδώσει, τότε η δυναμική που δημιουργείται μπορεί να εκπλήξει. Αυτή είναι η προσδοκία της κυβέρνησης σήμερα. Εχει δύο προϋποθέσεις: (α) να συμβεί, έγκαιρα, και (β) να μην έχει σπάσει το ελατήριο, άμα συμβεί.

*Δημοσιεύτηκε στη Ναυτεμπορική στις 22-10-2012.

Προσθήκη νέου σχολίου


Κωδικός ασφαλείας
Ανανέωση