Πέμπτη, 28 Μάρτιος 2024

Πολιτικά κόμματα αλλιώς, προτάσεις άμεσης εφαρμογής προς ένα ΝΕΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ

βουληΗ πρωτοβουλία της Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας να ανοίξει διάλογο για την αναγκαιότητα νέας Συνταγματικής Αναθεώρησης είναι σήμερα περισσότερο από ποτέ επίκαιρη. Πρέπει όμως να συνδυαστεί με τα επείγοντα ζητήματα ριζικής αναδιοργάνωσης του κομματικού συστήματος συνολικά και του κάθε κόμματος ή αστερισμού κομμάτων –παλιού ή νέου τύπου- ξεχωριστά. Με την χώρα σε μετάβαση εν μέσω κρίσης, σταθερά ακροβατώντας δίπλα από τον γκρεμό, πρέπει να συνδυάσουμε τρία διακριτά και εν μέρει αντιφατικά μεταξύ τους καθήκοντα, κάτι που σε κανονικές συνθήκες θα ήταν ακατόρθωτο. Πρώτον, να διασφαλίσουμε την ομαλή και ειρηνική μετεξέλιξη του κοινοβουλευτισμού, δεύτερον να βελτιώσουμε την κυβερνησιμότητα (governance) του σημερινού συστήματος για να μην καταρρεύσει η χώρα ξαφνικά και τρίτον να επιτύχουμε μια ριζοσπαστική και ανοιχτή στο μέλλον μετεξέλιξη με νέες, υγιείς και δυναμικές πολιτικές ομάδες και κόμματα στη βάση αλλαγών που θα αποτυπωθούν στη συνέχεια στο νέο Σύνταγμα μέσα από μια καινοτομική διαδικασία Αναθεώρησης. Το παρόν κείμενο σκοπεύει ακριβώς σε αυτό. Στον συνδυασμό του βραχυπρόθεσμου ορίζοντα με τον μεσοπρόθεσμο, παίρνοντας υπόψη την ευάλωτη θέση της ελληνικής κοινωνίας που δεν πρέπει όμως να οδηγήσει σε υποβάθμιση των απαιτήσεων για τον πραγματικό και ουσιαστικό εκσυγχρονισμό και αναγέννηση της χώρας στον 21ο αιώνα με άμεσο αναπτυξιακό ορίζοντα το 2021. Αυτός είναι άλλωστε και ο βασικός σκοπός ύπαρξης τόσο της Ένωσης Πολιτών για την ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ, ένα μη κερδοσκοπικό σωματείο Ιδεών και Ενεργών Πολιτών που ιδρύθηκε το 1995 όσο και της πρωτοβουλίας ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ 2021.

Πελατειακός κομματισμός. Το ίδιο πρόβλημα σταθερά μέχρι σήμερα

Ο ριζικός εκδημοκρατισμός και η πλουραλιστική αναγέννηση του κομματικού συστήματος είναι ίσως το πιο κρίσιμο ζητούμενο για την ανολοκλήρωτη –ακόμη- μεταπολίτευση αλλά και για την άμεση σωτηρία της χώρας. Όπως τονίζει ο καθηγητής Νίκος Μουζέλης το 1974 τα κόμματα μαζικοποιήθηκαν χωρίς να εκδημοκρατιστούν με αποτέλεσμα την ανάπτυξη της αρχηγικής πρωθυπουργικο-κεντρικής κομματικοκρατίας που είναι παθολογική παραφθορά της σύγχρονης κομματικής δημοκρατίας ευρωπαϊκού τύπου. Στη βάση αυτής της πραγματικότητας η αφήγηση του ελληνικού δράματος είναι μια σχετικά απλή υπόθεση. Οι συνεχείς παροχές χωρίς όρια και το πελατειακό κράτος σε συνδυασμό με ένα αβαθή και κρατικοδίαιτο καπιταλισμό με ολιγοπωλιακές αγορές παρήγαγαν συνεχώς κρίσεις των «δίδυμων ελλειμμάτων» (δημοσιονομικό- ισοζύγιο εξωτερικών πληρωμών). Μέχρι περίπου το 2002 το σύστημα λειτουργούσε σχετικά ομαλά σε ασταθή όμως ισορροπία στην κόψη του ξυραφιού παρόλες τις προσωρινές ανατροπές (1985, 1989-90). Με την είσοδο στο ευρώ και ιδίως μετά το 2005 η θεαματική πτώση των επιτοκίων και η παροχή φθηνού δανειακού χρήματος οδήγησε σε γενικό καταναλωτικό παραλήρημα με θεαματική υπερχρέωση του δημοσίου και την δημιουργία τεχνητής «φούσκας» παντού στην οικονομία (ακίνητα, εισοδήματα, μετοχές κ.α). Έγινε αυτό που ο καθηγητής Γιάννης Σπράος ονομάζει «Ολλανδική Ασθένεια» από την οποία πάντοτε κινδύνευε η ελληνική κοινωνία. Και μετά φθάσαμε στο χείλος του γκρεμού, με αποκορύφωμα την διετία 2007-2009 που ολοκληρώθηκαν από τις γνωστές κινήσεις πανικού το 2010- 2011. Σήμερα είμαστε σε ένα σημείο σχετικής σταθεροποίησης που μπορεί όμως ξαφνικά να αποδειχθεί προσωρινή παρένθεση χωρίς να έχουμε βρει ως χώρα μια στέρεη πυξίδα προσανατολισμού. Ανεξάρτητα από την επιρροή των εξωτερικών παραγόντων (ατελής νομισματική ένωση, άνιση ανταλλαγή Βορρά- Νότου, ευθύνες ΕΕ) η βασική ευθύνη για την όλη εξέλιξη κάθεται στην πλευρά του κομματικού συστήματος και στα πρόσωπα που στελέχωσαν τον στενό πυρήνα της εναλλασσόμενης κεντρικής εξουσίας παρόλες τις διαφορικές ευθύνες του καθενός. Τα τελευταία 8 χρόνια οι εκάστοτε κυρίαρχες κομματικές ηγεσίεςείχαν στη διάθεσή τους κρατικά έσοδα ύψους 800 δις ευρώ (φόροι, δάνεια, επιδοτήσεις), 900 χιλιάδες δημοσίους υπαλλήλους σε καθημερινή βάση, μια χώρα με άπειρες ομορφιές και δυνατότητες, καλό ανθρώπινο δυναμικό με 1,1 εκατομμύρια αποφοίτους ΑΕΙ και πάμπολλες «νησίδες ποιότητας», μεγέθη που είναι εξαιρετικά σημαντικά σε παγκόσμιο επίπεδο. Και όμως συνεχίζουμε να είμαστε δίπλα στο χείλος της καταστροφής. Το μόνο βάσιμο ελαφρυντικό τους είναι ότι εκλέχθηκαν από τους πολίτες στη βάση τυπικά άψογων δημοκρατικών διαδικασιών.

Χωρίς αντίβαρα, αυτοκαταστροφή

Αποτελεί κραυγαλέα απόδειξη ότι και μια άψογη τυπικά κοινοβουλευτική δημοκρατία χωρίς εξισορροπητικά ΑΝΤΙΒΑΡΑ, χωρίς εξισορροπητικά ΦΡΕΝΑ στις αρπακτικές διαθέσεις της εκάστοτε αρχηγικής κομματικής πλειοψηφίας και χωρίς ένα κριτικά ορθολογικό Δημόσιο Διάλογο μπορεί να οδηγηθεί στο χείλος της αυτοκαταστροφής. Γι αυτό πρέπει επειγόντως να εκπονήσουμε όσο το δυνατό πιο συναινετικά, ένα άμεσο πρόγραμμα ριζικών αλλαγών του πολιτικού και κομματικού συστήματος μέσα από την θέσπιση πολλαπλών Αντιβάρων και τον μετασχηματισμό του τρόπου ανάδειξης και εκλογής του πολιτικού δυναμικού. Στόχος, να έχουμε θετικά αποτελέσματα σε βάθος μηνών και όχι χρόνων. Αν δεν ξεκινήσουμε αμέσως τώρα τότε οποιαδήποτε νέα κόμματα και πρόσωπα και αν εκλεγούν στις οποιεσδήποτε προσεχείς εκλογές αργά ή γρήγορα θα χαθούν ή θα αφομοιωθούν από το υπάρχον στρεβλό, κομματικοκρατικό σύστημα. Και θα ξαναγυρίσουμε στο σημείο μηδέν. Ως κοινωνία έχουμε πλέον όλες εκείνες τις τεχνολογικές προϋποθέσεις αλλά και την ωριμότητα να μετατρέψουμε όλα τα υπάρχοντα ή τα επερχόμενα κόμματα από «κλειστές παρέες κολλητών» σε πραγματικά όργανα δημοκρατίας, παραγωγής χρήσιμων ιδεών και προτάσεων υψηλής πολιτικής αποτελεσματικότητας και κυρίως να αμυνθούμε απέναντι στην εγγενή τάση τους να κάνουν κατάχρηση εξουσίας.

Δημιουργία Ανεξάρτητης Αρχής για τον έλεγχο των οικονομικών των κομμάτων και των βουλευτών:

Μεταρρύθμιση της προβλεπόμενης από το Σύνταγμα Επιτροπής Ελέγχου έτσι ώστε να μην αποτελείται από βουλευτές και οι ανώτατοι δικαστικοί να μην αποτελούν την πλειοψηφία. Η επιτροπή θα ελέγχει όλες τις διαδικασίες που σχετίζονται με τα οικονομικά των πολιτικών και των κομμάτων. Αυτό είναι το κύριο και καθοριστικό μέτρο για άμεση, μερική βελτίωση του πολιτικού συστήματος.

Αντίβαρα «εκ των έσω» στα ίδια τα κόμματα. Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει:

• Κάθε τρία χρόνια ανοιχτή εκλογή των Αρχηγών των κομμάτων από τα μέλη, φίλους και κάθε πολίτη που εκφράζει ενδιαφέρον και υπογράφει ένα κείμενο γενικών αρχών. Για κάθε κόμμα που ξεπερνά το όριο του 5% στις εκλογές ή για νέο κόμμα το ίδιο όριο σε 5 απανωτές δημοσκοπήσεις επισήμων εταιρειών για ένα εξάμηνο, παροχή ωριαίας εκπομπής στην ΕΡΤ με συντονιστές που θα ορίζουν η Βουλή, η ΕΡΤ και η ΕΣΗΕΑ (και όχι βεβαίως το ίδιο το κόμμα). Για τα δύο μεγάλα κόμματα εξουσίας θα προβλέπονται δύο τηλεμαχίες με την συμμετοχή όλων των υποψηφίων αρχηγών (Γαλλικό Σοσιαλιστικό Κόμμα).

• Με την ίδια μέθοδο σε τοπικό επίπεδο εκλογή των υποψηφίων βουλευτών ύστερα από μια εσωτερική αξιολόγηση εν ίδει διαγωνισμού με προαπαιτούμενα την καλή γνώση τουλάχιστον τριών τομέων δημόσιας πολιτικής και ει δυνατόν μια ξένη γλώσσα. Η ευρωπαϊκή νομοθεσία βρίσκεται πλέον παντού γι' αυτό οπωσδήποτε χρειάζεται και εσωτερική προεπιλογή των υποψηφίων ευρωβουλευτών με διαγωνισμό γνώσεων στις βασικές λειτουργίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και δύο ξένες γλώσσες.

• Ετήσια δυνατότητα για το 20% των βουλευτών να καταθέτουν αιτιολογημένη πρόταση μομφής στον αρχηγό του κόμματος στην Κοινοβουλευτική Ομάδα (Μεγάλη Βρετανία) χωρίς να θεωρείται κάτι τέτοιο διασπαστική ενέργεια με ποινή τις γνωστές διαγραφές των αντιπάλων.

Θα πρέπει να υιοθετηθούν από τα ίδια τα κόμματα-αυτοβούλως ή κάτω απ' την πίεση της κοινής γνώμης και των πολιτών- και σε συνδυασμό μ ένα νέο νόμο για τη χρηματοδότησή τους και τη δημιουργία μιας Ανεξάρτητης Αρχής που προαναφέραμε, μπορούν αν εφαρμοστούν να οδηγήσουν σε ραγδαία μείωση των παθολογικών φαινομένων της κομματικοκρατίας σε σύντομο χρονικό διάστημα.

Αντίβαρα εντός του Κοινοβουλίου: Μείωση του αριθμού των βουλευτών σε 200. Κατάργηση του σταυρού προτίμησης και εισαγωγή του γερμανικού συστήματος με δυνατότητα διαφορικής ψήφου σε υποψηφίους δύο κομμάτων. Κατάργηση όλων των προνομίων με μέγιστες απολαβές της βουλευτικής αποζημίωσης στις 4.500€.

• Ίδρυση και πειραματική λειτουργία για μια δεκαετία ενός δεύτερου Συμβουλευτικού Σώματος με 100 μέλη τύπου «Κάτω Βουλής» ή «Γερουσίας» που θα εδρεύει στην Παλαιά Βουλή. Θα συμμετέχουν όλοι οι πρώην Πρόεδροι της Δημοκρατίας, πρωθυπουργοί, υπουργοί με θητεία άνω της 4ετίας, Βουλευτές άνω της 8ετίας αλλά και διακεκριμένοι εκπρόσωποι του επιστημονικού και επιχειρηματικού κόσμου από την Ελλάδα και την Διασπορά όπως και εκπρόσωποι των φορέων της Κοινωνίας Πολιτών που έχουν αποδεδειγμένα κοινωφελή δράση. Βασική αποστολή αυτού του Σώματος μπορεί να είναι:

1. Η εκπόνηση ενός «Εθνικού προγράμματος Μεταρρυθμίσεων Εκτάκτου Ανάγκης» που θα συζητηθεί και θα εγκριθεί από την Βουλή σε σύντομο χρονικό διάστημα το οποίο πρέπει οπωσδήποτε να περιλαμβάνει εκτός των άλλων αυστηρό «φρένο» στο δημόσιο έλλειμμα και το Δημόσιο Χρέος, κρίσιμες διατάξει για την Παιδεία και τα ΑΕΙ και δημιουργικές προβλέψεις για το κοινωνικό κράτος και το Ασφαλιστικό. Αυτό το Εθνικό Πρόγραμμα Μεταρρύθμισης μπορεί να αποτελέσει εισαγωγική βάση συζήτησης για την επόμενη Αναθεώρηση του Συντάγματος προς το 2015.

2. Εποπτεία και παρακολούθηση της δράσης των βασικών ΔΕΚΟ και των Ανεξάρτητων Διοικητικών Αρχών σε συνδυασμό με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Ειδική πρόβλεψη για την ΕΡΤ με συμμετοχή στην ανεξάρτητη εκλογή της Διοίκησης της σε συνδυασμό με τα πορίσματα της Επιτροπής του καθηγητή Νίκου Αλιβιζάτου για το μέλλον της Δημόσιας Ραδιοτηλεόρασης, επιτέλους με υπέρβαση του συνεχούς κομματισμού που έχει παραλύσει ένα άκρως χρήσιμο επικοινωνιακό εργαλείο που ανήκει κανονικά στο σύνολο των πολιτών.

• Ασυμβίβαστο της Υπουργικής Ιδιότητας με την Βουλευτική.

• Περιορισμός της Βουλευτικής Ασυλίας, πλήρης κατάργηση του υπουργικού ακαταδίωκτου.

Αντίβαρα Δημοσιονομικά: Θέσπιση 3 μόνιμων Υφυπουργών ευρύτερης αποδοχής με έδρα το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους, το Υπουργείο Διοικητικής Μεταρρύθμισης και το Υπουργείο Εσωτερικών. Με δεδομένο ότι το 80% και πλέον των προϊσταμένων του Δημόσιου Τομέα και των ΔΕΚΟ έχουν διοριστεί με «κομματικά» ή «φιλικά» κριτήρια και ότι η αντικειμενική αξιολόγηση και αξιοκρατική ανάπτυξη των στελεχών είναι κεφαλαιώδους σημασίας για την άμεση αύξηση της παραγωγικότητας στο κράτος αποκτά επείγοντα χαρακτήρα η δημιουργία «Ομάδας Δράσης Αξιολόγησης» με επικεφαλής Καθηγητή Management κατά προτίμηση σε πανεπιστήμιο του εξωτερικού και Έλληνα της Διασποράς.

Αντίβαρα από την Κοινωνία των Πολιτών: Μεσοπρόθεσμα το καλύτερο αντίβαρο στις υπερβολές της κομματικής εξουσίας είναι μια δυνατή Κοινωνία Πολιτών με χιλιάδες εθελοντικές οργανώσεις ΜΚΟ πολυεπίπεδης κοινωνικής προσφοράς και δράσης. Με την βοήθεια του διαδικτύου και των social media οι ΜΚΟ γίνονται οχήματα οριζόντιας ενεργοποίησης των πολιτών που ζωντανεύουν τον δημόσιο διάλογο. Στην Ελλάδα παρότι έχει αναπτυχθεί η Κοινωνία Πολιτών, ο κλειστός και συγκεντρωτικός χαρακτήρας της πολιτικής εξουσίας έχει μειώσει το κοινωφελές αποτύπωμα της δράσης της. Εκτός από ορισμένα αναγκαία διοικητικά μέτρα διευκόλυνσης και ενθάρρυνσης της δράσης των εθελοντικών οργανώσεων η πολιτεία θα μπορούσε άμεσα να προσφέρει την ηλεκτρονική υποδομή για ένα μόνιμο Διαδικτυακό Forum της Κοινωνίας Πολιτών με δυνατότητες συμβουλευτικής παρέμβασης στο κοινοβουλευτικό έργο της Βουλής αλλά στον εσωτερικό διάλογο και τα ανοιχτά (με ζωντανή τηλεοπτική αναμετάδοση από τα ψηφιακά κανάλια της ΕΡΤ και της Βουλής) Συνέδριά τους.

Και όμως μπορούμε

Όλες οι παραπάνω προτάσεις είναι άμεσου εφαρμογής και νομίζουμε ότι είναι απολύτως εφικτές, πραγματοποιήσιμες και ώριμες. Όπως τόνισε ο καθηγητής και νυν Υπουργός Διοικητική Μεταρρύθμισης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης Αντώνης Μανιτάκης σε άρθρο του («Διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις τώρα, χωρίς αναθεώρηση» Καθημερινή, 7.1.2012), οι περισσότερες από τις αναγκαίες ριζικές μεταρρυθμίσεις δεν απαιτούν αναθεώρηση του τυπικού Συντάγματος αλλά μεταβολή του «ουσιαστικού» Συντάγματος μέσα από «την νομοθετική και νομολογιακή πρακτική με εκτελεστικούς ή οργανικούς του Συντάγματος νόμους». Στη συνέχεια βέβαια μπορούν να αποτυπωθούν και στο νέο Σύνταγμα.

Μοναδική ουσιαστική προϋπόθεση είναι ένας πανεθνικός συναγερμός για την προώθηση ριζικών αλλαγών στην χώρα με την συμμετοχή και των πολιτικών κομμάτων, ιδίως των κομμάτων εξουσίας που πρέπει να καταλάβουν επιτέλους ότι ο συνειδητός αυτοπεριορισμός και αυτοκριτική τους είναι η τελευταία ευκαιρία για την «εξιλέωση» και επιβίωση τους προς όφελος της χώρας και όχι μόνον της «παρέας των κολλητών τους». Κάτι τέτοιο δυστυχώς δεν διαφαίνεται ακόμα στον ορίζοντα ενώ στην κοινωνία επικρατεί μια παραλυτική κατήφεια με πλήρη σχεδόν διαγραφή της οπτικής του μέλλοντός μας. Μπόρα είναι, δεν μπορεί θα περάσει. Ας αξιοποιήσουμε λοιπόν την στιγμή για να εφαρμόσουμε πρωτοφανείς ριζικές αλλαγές που όλοι μας είχαμε καταλήξει να πιστεύουμε ότι είναι αδύνατον να πραγματοποιηθούν ποτέ στην Ελλάδα.

*Ο Περικλής Βασιλόπουλος είναι δημοσιογράφος, Συντονιστής της πρωτοβουλίας ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ 2021 και Αντιπρόεδρος της Ένωσης Πολιτών για την ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ (Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε. ).

Σχόλια  

 
0 #1 Μαρία Σαριδάκη 04-02-2013 17:20
Kαλησπέρα Παντελή

Βρήκα το άρθρο σου εξαιρετικά ενδιαφέρον και τις προτάσεις έξυπνες, αναγκαίες, καινοτόμες άλλά και πρακτικές. Τι μπορεί όμως να κάνει ένας κοινός πολίτης, σαν εμένα, για να συμβάλει στην εφαρμογή τους και στην έξοδο μας από την παραλυτική,οπως εύστοχα λες, κατήφεια;
Παράθεση
 

Προσθήκη νέου σχολίου


Κωδικός ασφαλείας
Ανανέωση