Τρίτη, 23 Απρίλιος 2024
Η μεγάλη παρακαταθήκη που αφήνει το πρόγραμμα ένταξης και εκπαίδευσης των μουσουλμανόπαιδων στη Θράκη (ΠΕΕΜ) παρουσιάστηκε λίγες ημέρες πριν σε ημερίδα στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο από την ομάδα που το εμπνεύστηκε και το υλοποίησε.
Σήμερα που μπαίνει επιτακτικά το ζήτημα της κοινωνικής ένταξης των προσφύγων για όσο διάστημα χρειαστεί να μείνουν στη χώρα μας, και εν όψει του προγράμματος του υπουργείου Παιδείας να εντάξει από την ερχόμενη χρονιά τα προσφυγόπουλα στην εκπαιδευτική διαδικασία, τα εργαλεία που ανέπτυξε το πρόγραμμα για τη διδασκαλία των ελληνικών και η συσσωρευμένη εμπειρία των συντελεστών του σε ζητήματα κοινωνικής ένταξης της μειονότητας μπορούν να είναι πολύτιμα.
Ηδη άλλωστε, συντελεστές του προγράμματος δραστηριοποιούνται στο κέντρο φιλοξενίας του Ελαιώνα.
● Παρ' όλες τις διαφορές του μειονοτικού από το προσφυγικό ζήτημα, μπορούμε να αντλήσουμε χρήσιμα συμπεράσματα για την ένταξη των προσφύγων από τις πολιτικές ένταξης που εφαρμόστηκαν στη μειονότητα;
Είναι πολλές οι διαφορές, είναι όμως κοινή η αντίληψη για τον «άλλο», τον διαφορετικό ή ξένο που διαταράσσει και ανησυχεί.
Το μάθημα από όσα πέτυχε το πρόγραμμα είναι ότι η αρμονική ένταξη των διαφορών ενισχύει την κοινωνική συνοχή και τελικά προωθεί τη δημοκρατία.
Για την εκπαίδευση υπάρχουν πολλά να αξιοποιηθούν. Μεθοδολογίες και εκπαιδευτικά υλικά που φτιάχτηκαν για τα παιδιά της μειονότητας με άριστα αποτελέσματα είναι κατάλληλα για παιδιά προσφύγων και μεταναστών.
Και το υπουργείο Παιδείας το σχεδιάζει.
● Πόσο διαφορετική είναι σήμερα η κατάσταση στη Θράκη σε σχέση με όταν ξεκινούσε το πρόγραμμα;
Είναι αισιόδοξο πόσο πολύ διαφορετική είναι. Σε αυτό συνέβαλαν πολλά, με κυριότερα τον εκδημοκρατισμό της ελληνικής κοινωνίας τις δεκαετίες μετά το 1980, την ευρωπαϊκή επίδραση και τη ριζική αλλαγή της κρατικής πολιτικής απέναντι στη μειονότητα που αποφάσισαν όλα τα κόμματα της Βουλής το 1990 και εφαρμόζεται έκτοτε.
Η πρώτη κίνηση που έδωσε μεγάλη ώθηση στα εκπαιδευτικά πράγματα ήταν η ευνοϊκή ένταξη των παιδιών της μειονότητας στην ανώτατη εκπαίδευση.
Το πρόγραμμα είναι και αυτό μέτρο θετικής διάκρισης, με στόχο του υπουργείου Παιδείας την αρμονική ένταξη στην κοινωνία μέσα από το σχολείο.
Το πρόγραμμα συνέβαλε σημαντικά στην άμβλυνση των μεγάλων εκπαιδευτικών ανισοτήτων.
Το σπουδαιότερο πάντως είναι η συμβολή στην αυξανόμενη χειραφετική τάση των νέων και των γυναικών της μειονότητας μέσα από την εκπαίδευση και την κοινωνική ένταξη.
Η επιτυχία του προγράμματος είναι πριν απ' όλα οι αλλαγές που έχουν επιτευχθεί, αλλά και ο τρόπος με τον οποίο έγιναν.
Η ελληνομάθεια δεν έπαψε να είναι ευθύνη του σχολείου. Ωστόσο το πρόγραμμα με τα νέα σχολικά βιβλία για το Δημοτικό και το Γυμνάσιο έχει βελτιώσει σημαντικά την εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας.
Εχει μετατρέψει τη μάθηση σε ενδιαφέρουσα και ελκυστική, έχει βελτιώσει δραστικά την επίδοση και έχει πολλαπλά επηρεάσει τους εκπαιδευτικούς στη Θράκη.
Εχει επηρεάσει ενήλικες, κυρίως τις γυναίκες που ξέρουν ελάχιστα ελληνικά, να παρακολουθούν μαθήματα του προγράμματος.
Σπουδαιότερο είναι ότι, εισάγοντας μια άλλη εκπαίδευση που εντάσσει τους μαθητές με διαφορετική εθνοπολιτισμική ταυτότητα, έχει πετύχει να κερδίσει την εμπιστοσύνη παιδιών και γονέων της μειονότητας προς την ελληνική πολιτεία.
● Δεν φαίνεται πάντως να έχει διαμορφωθεί ένα νέο πολιτικό πρόταγμα για τη μειονότητα. Γιατί η θετική τοπική εμπειρία από το πρόγραμμα δεν διαμορφώνει εθνική πολιτική;
Τα θέματα αυτά είναι δύσκολα. Ανακινούν φόβους φαντασιακούς και πραγματικούς.
Η ερώτηση υπονοεί ότι η ελληνική κοινωνία εξακολουθεί να έχει μονοπολιτισμικό προσανατολισμό. Δυστυχώς, πράγματι εξακολουθεί.
Είναι καχεκτικός στη χώρα μας ο ευρωπαϊκός διάλογος για την έννοια των πολλαπλών ταυτοτήτων και την πρόκληση που αποτελεί η διαπραγμάτευσή τους στη μετανεωτερική κοινωνία που ζούμε.
Ας μην ξεχνάμε πάντως τις αντιφάσεις και τα πισωγυρίσματα παντού στην Ευρώπη.
Αναμφίβολα έγιναν αλλαγές στην κοινωνία της Θράκης.
Οι ακραίες φωνές σταδιακά περιθωριοποιούνται και η καχυποψία αμβλύνθηκε και στις δύο πλευρές, πλειονότητας και μειονότητας.
Δείγμα είναι, π.χ., η μεγάλη σε αριθμούς εθελοντική συμμετοχή παιδιών της μειονότητας και των οικογενειών τους στα Κέντρα του προγράμματος.
Τα βήματα της πολιτείας είναι αργά, αλλά υπάρχουν, π.χ., η κατάργηση της Ειδικής Παιδαγωγικής Ακαδημίας της Θεσσαλονίκης -χουντικού θεσμού που εκπαίδευε κάκιστα τους εκπαιδευτικούς της μειονότητας- έφτιαξε μια νέα δυναμική.
Ας μην ξεχνάμε ότι μιλάμε για αλλαγές πολύ δύσκολες. Αφορούν τις ριζωμένες πεποιθήσεις και τα στερεότυπα, ενώ απαιτούν να αλλάξουν ιδέες και νοοτροπίες των ανθρώπων.
Αρα θέλουν μακρύ χρόνο και μαζί αταλάντευτη προσήλωση και συστηματικά βήματα.
● Κατά πόσο οι παιδαγωγικές σχολές διαμορφώνουν εκπαιδευτικούς που είναι έτοιμοι να υπηρετήσουν τις ανάγκες της κοινωνικής ένταξης;
Υπάρχει μεγάλη διαφορά στα διάφορα τμήματα και Πανεπιστήμια. Γενικά, θα έλεγα ότι οι εκπαιδευτικοί, κυρίως της Δευτεροβάθμιας, δεν είναι καλά προετοιμασμένοι στην παιδαγωγική της ένταξης.
Στον Εθνικό και Κοινωνικό Διάλογο για την Παιδεία το επισημαίνουμε και κάνουμε σχετικές προτάσεις τόσο για την αρχική εκπαίδευση όσο και την επιμόρφωση.
Οσοι συμμετέχουν στο πρόγραμμα, αποκομίζουν πάρα πολλά και το δηλώνουν κάθε στιγμή.
Ενδεικτική είναι η ατάκα μιας εκπαιδευτικού που δουλεύει στα Κέντρα μας: «Είναι περισσότερα από ένα μεταπτυχιακό αυτά που μαθαίνουμε».
● Εχετε δει ουσιαστικές διαφορές στον τρόπο που αντιμετωπίζει η κυβέρνηση με κορμό τον ΣΥΡΙΖΑ το πρόγραμμα και γενικότερα την ένταξη της μειονότητας;
Η ένταξη της μειονότητας είναι θέμα που λύνει μόνο η δημοκρατία. Αυτό το απέδειξε η πολιτική που εφάρμοσαν όλες οι κυβερνήσεις και ως προς το πρόγραμμα όλοι οι υπουργοί Παιδείας από το 1997 έως σήμερα.
Αλλοι υπήρξαν πιο ανοιχτοί και κάποιοι λιγότερο - σημειωτέον, όχι με βάση το κόμμα τους.
Διάβασα με μεγάλο ενδιαφέρον τις θέσεις για τη μειονοτική εκπαίδευση της έκθεσης που συντάχθηκε με πρωτοβουλία του επικεφαλής της Επιτροπής Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής.
Μακάρι να υλοποιηθούν. Θεωρητικά, μια αριστερή κυβέρνηση είναι η μεγάλη ευκαιρία για ρηξικέλευθα βήματα σε τέτοια θέματα.
Δημοσιεύτηκε στην "Εφημερίδα των Συντακτών" στις 24/5/2016.
«Είναι τελείως απωθητική η ιδέα της κοινωνίας όταν το μόνο που την κρατά ενωμένη είναι οι σχέσεις και τα αισθήματα που προκύπτουν από το οικονομικό συμφέρον», έλεγε τον 19ο αιώνα ο κλασικός φιλελεύθερος Τζον Στιούαρτ Μιλ.
Η «μεγάλη κοινωνία» προέκυψε από άλλες αξίες και εξελίχθηκε καλά - αλλά όχι καλά για την Ελλάδα. Βέβαια, ήταν διαφορετική η συναίνεση που έδινε ρυθμό στην Ευρώπη. Ομως, στον 21ο αιώνα, δεν καταδικάζεις τον ναύτη του Αμστερνταμ του 17ου αιώνα επειδή πέρασε για κρεμμύδι τον βολβό της πανάκριβης τουλίπας και τον έφαγε.
Το ΔΝΤ, όταν δεν ασχολείται με το country risk της Ελλάδας, χρησμοδοτεί προς τα κάτω τις προβλέψεις του για την τρέχουσα παγκόσμια ανάπτυξη. Σήμερα οι αναλυτές στέκουν αμφίθυμοι στο ακαθόριστο μέλλον της Ευρώπης. Κι εμείς; Πετύχαμε στόχους; Συνετιστήκαμε; Και ποια είναι η new normality (η νέα κανονικότητα) με την οποία θα επιστρέψουμε δημοσιονομικά ενάρετοι στις αγορές;
Μπορεί η Ελλάδα να βαδίσει στην ανάπτυξη σε μια Ευρώπη που επιλέγει την ύφεση μέσω μιας εξωφρενικής υποχρέωσης που καταστρέφει οικονομίες με πρόσχημα τη διάσωσή τους;
Στις Βρυξέλλες τα πράγματα κινούνται αργά. Η ελίτ του Βερολίνου κάνει ό,τι μπορεί για να ανακόψει τις «αντισυμβατικές πολιτικές του Ντράγκι» και οποιαδήποτε συμμαχία κατά της λιτότητας, δίχως προβληματισμό για τη δυσαρέσκεια και την κόπωση των λαών.
Κι όμως, η ιδρυτική ορμή της «μεγάλης κοινωνίας» στην Ε.Ε. είχε συγκεκριμένο περιεχόμενο: το «Ποτέ ξανά» της τραγωδίας του ναζισμού και του Β' Παγκοσμίου. Αυτό το «Ποτέ ξανά», που είχε αγκαλιάσει τη Γερμανία, ήταν κάτι περισσότερο από τη διαχείριση της αγοράς του άνθρακα και του χάλυβα.
Με τον αποπληθωρισμό παρόντα ή ante portas, ακόμα και οι φιλελεύθεροι οικονομολόγοι τονίζουν τον κίνδυνο επανεμφάνισης της φρίκης. Ο καθηγητής Οικονομικών του Γέιλ, Robert J. Shiller (νομπελίστας του 2013), κρούει τον κώδωνα της «secularstagnation» και του «underconsumptionism», της μόνιμης στασιμότητας και της υποκατανάλωσης για την ευρωπαϊκή οικονομία.
Φωτογραφίζει: σε κατάσταση διαρκούς στασιμότητας (SecStag) η ανεργία είναι υψηλή, και άπιαστο όνειρο η πλήρης απασχόληση σε καθεστώς χαμηλού πληθωρισμού και μηδενικών επιτοκίων. Και είναι αδύνατον για μια οικονομία να πετύχει ταυτόχρονα
(α) πλήρη απασχόληση,
(β) ικανοποιητική μεγέθυνση και
(γ) χρηματοπιστωτική σταθερότητα, με ανεργία και ταυτόχρονη μείωση των εισοδημάτων.
Ποιος μιλάει για επιτυχία σε οικονομία με πάνω από 25% ανεργία, με πάνω από 50% ανεργία στους νέους, με το 1/4 του πληθυσμού κάτω από το όριο της φτώχειας και με σωρευτική απώλεια πάνω του 25% του ΑΕΠ; Η διαρκής στασιμότητα, η υποκατανάλωση και ο αποπληθωρισμός: ιδού οι όροι που ενισχύουν την υποκείμενη απαισιοδοξία, η οποία μαζί με τη λιτότητα και την απότομη μείωση των δαπανών δεν εξασθενούν απλώς την οικονομία, αλλά δημιουργούν απελπισία, θυμό, μισαλλοδοξία και απελευθερώνουν την ανεξέλεγκτη βία.
Ενας άλλος φιλελεύθερος, ο Μπέντζαμιν Μ. Φρίντμαν, του Χάρβαρντ, στο magnum opus του «The Moral Consequences of Economic Growth - Οι ηθικές συνέπειες της οικονομικής ανάπτυξης», δείχνει με χειροπιαστά παραδείγματα ότι η επιβράδυνση της οικονομικής ανάπτυξης οδηγεί -όχι άμεσα, αλλά οδηγεί- στη μισαλλοδοξία, στον επιθετικό εθνικισμό και στον πόλεμο.
Η αξία της ανόδου του βιοτικού επιπέδου», συμπεραίνει, «δεν αφορά μόνο τις υλικές βελτιώσεις στον τρόπο ζωής των ανθρώπων, αλλά επηρεάζει εντέλει τον τρόπο διαμόρφωσης των κοινωνικών, πολιτικών και ηθικών χαρακτηριστικών των λαών
Ο Μπραντ ντε Λονγκ από το Μπέρκλεϊ, με δικές του μετρήσεις, εκτιμά την απώλεια ευημερίας στην ευρωζώνη, των τελευταίων έξι ετών, γύρω στο 60% σε σχέση με τις αδιατάρακτες οικονομικές τάσεις της περιόδου 1995-2007. Σε πρόσφατο άρθρο του, ο Τζ. Στίγκλιτς μίλησε για χώρες-ζόμπι που αφήνει πίσω της η λιτότητα. Τονίζει τη σωρευτική απώλεια ευημερίας ύψους άνω των 6,5 τρισ. δολαρίων στην Ευρώπη.
Η Ευρώπη πορεύεται σαν σε ιστορικό κενό, με κοντή μνήμη από λάσπη και αργύρια. Η Γερμανία δεν θέλει να θυμάται το Πρωτόκολλο του Λονδίνου του 1953 με το οποίο διαγράφηκε το χρέος της χώρας - το μεγαλύτερο που διαγράφηκε ποτέ μετά τον πόλεμο και πάνω στο οποίο στηρίχτηκε το γερμανικό μεταπολεμικό θαύμα!
Μετά τον Β' Παγκόσμιο, οι ΗΠΑ φρόντισαν να μη θέσει κανείς από τους συμμάχους αξιώσεις για αποζημίωση. Εκτός από μερικές εξαιρέσεις, ματαιώθηκαν όλες οι αξιώσεις μέχρι τη μελλοντική επανένωση της Ανατολικής με τη Δυτική Γερμανία.
Κανείς δεν θέλει να σκέφτεται την τραυματική εμπειρία του υπερπληθωρισμού στον Μεσοπόλεμο, για τον οποίο όλοι κατηγορούν τη Δημοκρατία της Βαϊμάρης. Η Μέρκελ και ο Σόιμπλε επικρίνουν την πληθωριστική Βαϊμάρη για την άνοδο του ναζισμού. Δεν μπόρεσε, λένε, να ελέγξει τις δημόσιες δαπάνες και τα ελλείμματα, και έτσι ήρθε ο Χίτλερ στην εξουσία το 1933.
Η αλήθεια διαφορετική: την άνοδο του ναζισμού την προκάλεσε η φτώχεια, η ανεργία και ο αιφνίδιος αποπληθωρισμός του νέου «σκληρού» μάρκου, του Ράιχσμαρκ, μετά το 1924.
Η ύφεση, ο αποπληθωρισμός, η λαϊκή εξαθλίωση και η απελπισία έφεραν τον Χίτλερ και τον φασισμό στην Ευρώπη. Οι λαοί αφουγκράζονται το πισωγύρισμα με θλίψη. Και η επιστροφή στην τραγωδία έχει όνομα: New normality - Το κοκτέιλ που απειλεί την Ευρώπη.
Δημοσιεύτηκε στην "Εφημερίδα των Συντακτών" στις 26/5/2016.
Συνέντευξη σην Μάρνυ Παπαματαθαίου
Αυτό που δηλώνει ο καθηγητής κ. Αντώνης Λιάκος, πρόεδρος της Επιτροπής Εθνικού Διαλόγου για την Παιδεία, καταθέτοντας τις προτάσεις των υποεπιτροπών είναι ότι αυτή η μεταρρύθμιση πρέπει να γίνει «μεταρρύθμιση όλων των πολιτών». Και όλων των πολιτικών. Σε αυτό το πλαίσιο προτείνει προγράμματα εθελοντικής προσφοράς για τους μαθητές του Λυκείου, αναπροσαρμογή του ωρολόγιου προγράμματος με λιγότερα διαλείμματα, λιγότερα μαθήματα κάθε ημέρα και ελαφρότερη σχολική τσάντα, ερευνητικές εργασίες αντί εξετάσεων, περιγραφική αξιολόγηση αντί βαθμών, προσαρμογή των σχολείων στις τοπικές συνθήκες, εισαγωγή στα ΑΕΙ με ισχυρό απολυτήριο ενός ανανεωμένου διετούς λυκείου με ερευνητικές εργασίες και επιλογές μαθημάτων, εξετάσεις προτεραιότητας (προς το παρόν μόνο για τις σχολές υψηλές ζήτησης) και τετραετές γυμνάσιο για ολοκληρωμένες εγκύκλιες γνώσεις.
«Εσείς γιατί σπουδάσατε;» τον ρωτάω αιφνιδιαστικά έπειτα από αναφορά μας στο εκπαιδευτικό κίνημα που έχει αναπτυχθεί στις ΗΠΑ για να ανακαλύψουν ξανά οι νέοι το κριτήριο της αλληλεγγύης, απέναντι σε εκείνο των χρημάτων και της «επαγγελματικής αποκατάστασης» που στοιχειώνει τους νεανικούς εγκεφάλους παγκοσμίως.
Αφού χαμογελάει σκεφτικός απαντάει: «Για να είμαι ειλικρινής, μικρός ήθελα γίνω αγγειοπλάστης. Πήγαινα μάλιστα σε μια σχολή αγγειοπλαστικής και ήθελα να συνεχίσω στο εξωτερικό. Ομως αγαπούσα τη Φιλοσοφία και την Ιστορία...». Το μεγάλο ταξίδι για τη γνώση, πράγματι, ξεκινάει πάντα από έναν καλό εκπαιδευτικό. Ενα καλό βιβλίο. Ενα σχολείο που διοικείται από οραματιστές.
Ο κ. Λιάκος περιγράφει ως την πιο τραυματική ανάμνηση του πρώτου έτους του στο σχολείο την ημέρα που ο Μακάριος επισκέφθηκε γείτονες των γονιών του και όταν τον πήγαν να τον ευλογήσει, εκείνος του είπε σοβαρά: «Γράψε μου το Σίγμα κεφαλαίο»... Δείγμα λάθους παιδαγωγικής μεθόδου;
Ποια λέξη σάς έρχεται πρώτη στο μυαλό όταν σας ρωτούν τι χρειάζεται η εκπαίδευση;
«Μία από τις λέξεις-κλειδιά είναι η ενδυνάμωση. Η ενδυνάμωση του δασκάλου και του μαθητή. Ως τώρα η εκπαίδευση είχε χαρακτήρα παθητικής αποτύπωσης. Το υπουργείο Παιδείας βγάζει το αναλυτικό πρόγραμμα, τα σχολεία το εφαρμόζουν, οι σχολικοί σύμβουλοι ελέγχουν πώς εφαρμόζεται. Ο δάσκαλος και ο μαθητής; Παθητικοί αποδέκτες. Πρέπει λοιπόν τώρα να γίνουν ενεργητικοί συνδιαμορφωτές του προγράμματος».
Και πώς θα το καταφέρετε αυτό;
«Λιγότερος όγκος και βάρος πληροφοριών. Λιγότερη πίεση που κατακλύζει από παντού το παιδί και το αναγκάζει να μάθει. Δεν είναι ακριβώς γνώση αυτό που παίρνει ένα παιδί σήμερα, είναι καταιγισμός. Πρέπει λοιπόν να μετατρέψουμε τη σχολική διαδικασία σε μια διαδικασία ερευνητική, δίνοντας στα παιδιά δυνατότητα αυτενέργειας. Αυτό απαιτεί κυρίως εκπαίδευση των εκπαιδευτικών και διαρκή επιμόρφωση. Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να πάρουν στα χέρια τους το σχολείο. Να κάνουν εβδομαδιαίες παιδαγωγικές συναντήσεις. Να συνεργάζονται μεταξύ τους στην τάξη, να συμμετέχουν στη λήψη των αποφάσεων».
Μιλάτε για ένα «ανοικτό» σχολείο. Το οποίο επιχειρήθηκε ανεπιτυχώς και στο παρελθόν. Πώς θα γίνει αυτό όμως σε μια χώρα με σχολεία ασφυκτικά συνδεδεμένα με το κράτος;
«Τα πράγματα είναι ακόμη χειρότερα. Η εκπαίδευση στο σύνολό της είναι διασωληνωμένη με το κράτος. Ακόμη και αν πάρουν πρωτοβουλίες οι εκπαιδευτικοί, το κάνουν παραβιάζοντας τους κανονισμούς. Η ενδυνάμωση του σχολείου αφορά την αυτονομία του σχολείου. Αυτό απαιτεί υπευθυνότητα από τον σύλλογο των διδασκόντων. Κάθε σχολείο πρέπει να επεξεργαστεί τον εσωτερικό κανονισμό της λειτουργίας του, εκπαιδευτικούς στόχους, σχέδιο».
Αυτό μου θυμίζει τους εσωτερικούς κανονισμούς των ΑΕΙ, που όμως ακόμη δεν έχουν προχωρήσει.
«Ακριβώς. Ολοι οι εκπαιδευτικοί οργανισμοί πρέπει να έχουν εσωτερικό κανονισμό της λειτουργίας τους. Υπευθυνότητα και ελευθερία πάνε μαζί».
Πώς μπορούν τα σχολεία θα απελευθερωθούν από το κράτος; Βρίσκετε ότι πρέπει να συνδεθούν με τις τοπικές αρχές;
«Ναι, ωστόσο οι δήμοι δεν είναι ακόμη έτοιμοι οικονομικά και θεσμικά για αυτή τη σύνδεση. Θα πρέπει όμως πολιτισμικές δραστηριότητες του δήμου να φτάνουν στα σχολεία. Βέβαια υπάρχει κίνδυνος, όπως στην Αμερική, να υπάρχουν πλούσια σχολεία σε πλούσιους δήμους και φτωχά σε φτωχούς. Αλλά εδώ χρειάζονται ενισχυτικές δράσεις ώστε σε φτωχές περιοχές να έχεις μεγαλύτερη μεταφορά οικονομικών και πολιτισμικών πόρων. Υποστηρίζουμε τη δημιουργία ενός δικτύου πολύ καλών σχολείων σε αυτές τις φτωχές περιοχές, ιδίως των πόλεων όπου επισωρεύονται κοινωνικά προβλήματα. Στις σχολικές επιδόσεις η Αθήνα είναι κομμένη στα τέσσερα. Η δυτική Αθήνα έχει τα φτωχότερα εκπαιδευτικά αποτελέσματα, μαζί με ορεινούς νομούς (Ροδόπη) αλλά και νησιά (Ζάκυνθος) όπου λόγω τουρισμού βγάζουν τα παιδιά νωρίς από το σχολείο. Εδώ χρειάζεται προσοχή. Το πρόγραμμα της εκπαίδευσης δεν μπορεί να είναι ενιαίο και συγκεντρωτικά προβλεπόμενο χωρίς να λογαριάζει τοπικές διαφοροποιήσεις και προβλήματα. Εδώ επιβάλλεται να δώσεις κάποιον λόγο και ρόλο στον σχεδιασμό στις τοπικές αρχές και στους φορείς».
Να θυμίσω εδώ τα πειραματικά σχολεία. Δεν θα ήταν ένας φάρος σε αντίστοιχες περιπτώσεις;
«Μα φυσικά. Να δώσουμε ακόμη τη δυνατότητα σε ομάδες εκπαιδευτικών να εντάξουν το σχολείο τους στα πειραματικά. Αν πείσουν ότι μπορούν να το κάνουν, σε συνεργασία λ.χ. με πανεπιστήμια ή ερευνητικά κέντρα. Επίσης πρέπει να λογαριάσουμε σοβαρά την εμπλοκή των γονέων. Οπου υπήρξαν σχολές γονέων για παράδειγμα, υπήρξε θεαματική άνοδος της σχολικής απόδοσης. Τους έμαθαν πώς να διαβάζουν τα παιδιά τους. Τους εμφύσησαν παιδαγωγικά ιδεώδη».
Οπότε αριστεία για τον ανταγωνισμό ή αριστεία με στόχο την αγάπη για την επιστήμη;
«Η αριστεία πρέπει να συνδυάζεται με το περιεχόμενο. Αριστεία ως προς τι; Εχουμε διαφορετικούς τύπους αριστείας, όπως έχουμε διαφορετικούς τύπους ευφυΐας. Επεξεργαζόμαστε ένα εθνικό πλαίσιο εκπαίδευσης. Τι μαθητή θέλουμε; Τι καθηγητή θέλουμε; Τι θέλουμε να ξέρει; Τι αξίες να έχει; Αυτό το πλαίσιο θα μας επιτρέψει αφενός να μην είμαστε προσκολλημένοι στο αναλυτικό πρόγραμμα, αλλά να αναστοχαζόμαστε τα προγράμματα και τη σχολική πράξη, να αποτιμούμε το σχολείο, την τάξη, τον εκπαιδευτικό και τον μαθητή. Η λογική της αριστείας και της αξιολόγησης δεν είναι ο ένας μαθητής που παραγκωνίζει τον άλλον, ο ένας εκπαιδευτικός που παραγκωνίζει τον συνάδελφό του».
Πώς σκέφτεστε ότι μπορεί να λειτουργήσει ένα αποκεντρωμένο σχολείο;
«Κατ' αρχήν, η μεταρρύθμιση αυτή γίνεται σε έναν εκπαιδευτικό χώρο που λειτουργεί με στέρηση. Η δημόσια εκπαίδευση έχει χάσει σε αυτό το διάστημα της κρίσης το 35% των πόρων της. Είναι αρχή μας η υπεράσπιση της δημόσιας εκπαίδευσης, αλλά αν δεν μεταρρυθμιστεί θα χαθεί. Μετάβαση στην ψηφιακή εκπαίδευση δεν σημαίνει μόνο χρησιμοποίηση άλλων εργαλείων. Αλλάζει τη θέση του σχολείου, τον σχολικό χρόνο, τη σχέση παιδιών, δασκάλων, γονέων. Είναι επιστημολογική. Μεταβάλλει τη σχολική γνώση σε σχέση με τις ευρύτερες πηγές γνώσης. Αλλαγές καταιγιστικές. Επομένως το σχολείο πρέπει να ανταποκριθεί».
Στην Ελλάδα χρησιμοποιούμε κυρίως τη μετωπική διδασκαλία στα σχολεία, με τον δάσκαλο στην έδρα και όλα τα παιδιά από κάτω. Πιστεύετε ότι αυτό είναι ένα μοντέλο παρωχημένο;
«Ναι, η έννοια της συνεργασίας ανάμεσα στις ειδικότητες και η εμπλοκή των παιδιών στην έρευνα αντικειμένων μέσα από τα οποία μαθαίνουν πώς να μαθαίνουν είναι η κατεύθυνση της σύγχρονης παιδαγωγικής. Σταδιακά θα πετύχουμε αυτόν τον στόχο μέσω της εκπαίδευσης καθηγητών, αλλά και της αλλαγής του ημερήσιου προγράμματος του σχολείου. Να αλλάξει η στίξη του σχολείου. Αντί 6-7 μαθήματα σε 45λεπτα, δύο ή τρία αντικείμενα σε δίωρα. Περιθώριο για ερευνητικές εργασίες. Λιγότερα τεστ και αντικατάσταση της βαθμολογίας ως και στο γυμνάσιο με περιγραφική αξιολόγηση του μαθητή».
Πόση απόσταση υπάρχει όμως από τη διατύπωση αυτών των προτάσεων ως την εφαρμογή τους;
«Ο μηχανισμός της εκπαίδευσης είναι συντηρητικός. Πολλές φορές μια καλή ιδέα, καθώς περνάει μέσα από τους μηχανισμούς της εκπαίδευσης, από τα πάνω προς τα κάτω, αφυδατώνεται. Ο σχολαστικισμός είναι η αρρώστια του σχολείου. Χρειάζεται ένας ανεξάρτητος οργανισμός που θα μπορεί να παρακολουθεί τις μεταρρυθμίσεις, να διορθώνει αποκλίσεις ή λάθη, να προτείνει καινούργιες. Οι μεταρρυθμίσεις δεν γίνονται άπαξ. Πρέπει να είναι μια διαρκής διαδικασία».
Στις προτάσεις σας, αναφέρεστε σε τετραετές Γυμνάσιο και διετές Λύκειο...
«Η καρδιά των μεταρρυθμίσεων, εκτός από τη μεταμόρφωση της μαθησιακής κουλτούρας στην υποχρεωτική εκπαίδευση, θα πρέπει να είναι η αλλαγή του συστήματος των εξετάσεων και ο καινούργιος τύπος Λυκείου. Το σημερινό τριετές Λύκειο ακυρώνεται από τις πανελλαδικές εξετάσεις. Το σημερινό τριετές Γυμνάσιο δεν επαρκεί για να διαμορφώσει την πρώτη επιστημονική, ιστορική και φιλοσοφική συνείδηση των μαθητών. Επομένως, τετραετές Γυμνάσιο και διετές Λύκειο».
Το Λύκειο θα λειτουργεί δηλαδή ως διετές προπαρασκευαστικό πρόγραμμα του αντίστοιχου πανεπιστημιακού τμήματος που διαλέγει κάθε μαθητής;
«Το Λύκειο θα δίνει στα παιδιά τη δυνατότητα να κάνουν εργασίες, να προσανατολίζονται προς τη μετέπειτα δουλειά τους, να προσφέρουν εθελοντική δουλειά. Χρειάζεται να μπορεί να κάνει το ίδιο το Λύκειο έγκυρες εξετάσεις. Να δίνει ένα αξιόπιστο απολυτήριο, και σε μια προοπτική μερικών χρόνων να επαρκεί αυτό για το Πανεπιστήμιο. Ενα αξιόπιστο απολυτήριο που δεν θα βασίζεται σε μια εξέταση άπαξ, αλλά σε ένα σύνολο διαδικασιών και σύνθετων κριτηρίων».
Πώς βλέπετε τον νέο εξεταστικό «χάρτη» για την εισαγωγή στα ανώτατα ιδρύματα της χώρας;
«Οι εξετάσεις πρέπει να περιοριστούν εκεί όπου απαιτούνται κάποιες ειδικές δεξιότητες και εκεί όπου οι υποψήφιοι είναι περισσότεροι από τις προσφερόμενες θέσεις. Στις λίγες σχολές υψηλού ανταγωνισμού. Αν δώσουμε στα παιδιά τη δυνατότητα να "κυκλοφορούν" μέσα στις σχολές, τη δυνατότητα συνδυαστικών πτυχίων, πτυχίων πρώτης και δεύτερης ειδικότητας, θα αλλάξουμε την εικόνα. Τα παιδιά δεν θα συνθλίβονται σε προγράμματα που δεν τα ενδιαφέρουν. Πρέπει να αγαπούν αυτό που θέλουν να σπουδάσουν και να μην είναι λ.χ. η τέταρτη ή πέμπτη επιλογή τους».
Γιατί δεν προχωρούν εκτεταμένα προγράμματα προπτυχιακών προγραμμάτων στα αγγλικά στην Ελλάδα;
«Τα ελληνικά πανεπιστήμια πρέπει να κάνουν ξενόγλωσσα προγράμματα. Οχι προγράμματα "λάντζας", δηλ. φτηνά και κοινότοπα, αλλά όπου η Ελλάδα έχει συγκριτικό πλεονέκτημα και πρωτοτυπία. Λ.χ. Κλασικό πολιτισμό, Αρχαιολογία - Ιστορία, αλλά όχι μόνο».
Και μια προσωπική ερώτηση. Εσείς γιατί σπουδάσατε;
«Καλή ερώτηση. Είχα δίλημμα. Μου άρεσε η αγγειοπλαστική, φοιτούσα και σε σχολή στο Μαρούσι. Οταν τελείωσα το τότε γυμνάσιο, προβληματιζόμουν αν θα συνέχιζα στο εξωτερικό ή αν θα έδινα εξετάσεις στο πανεπιστήμιο. Με κέρδισαν η Φιλοσοφία και η Ιστορία. Και μάλιστα το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης λόγω δημοτικισμού».
Ο διάλογος αυτός γίνεται μόνο για την κυβέρνηση;
«Είναι ανταπόκριση στα προβλήματα που έχει η εκπαίδευση και η χώρα. Θα δημοσιοποιήσουμε τα πορίσματα, με μορφή γενικών κατευθύνσεων, τέλη Μαΐου. Θα τα παραδώσουμε στην κυβέρνηση αλλά και στην κοινωνία».
Απευθύνεται δηλαδή σε όλους τους πολιτικούς χώρους;
«Στην κοινωνία συνολικά. Θέλουμε να δημιουργήσουμε μια συνείδηση προοδευτικής μεταρρύθμισης και ένα κίνημα που θα την υπερασπίσει».
Σας ενοχλεί που ενώ γίνεται διάλογος, το υπουργείο Παιδείας περνάει διάφορες διατάξεις για την εκπαίδευση ή και νομοσχέδια που αφορούν θέματα του διαλόγου;
«Αν αφορούν ζητήματα τρέχουσας λειτουργίας και δηλώνονται ως μεταβατικές, σε αυτή την περίπτωση, πράγματι, δεν μπορεί να περιμένει τον διάλογο να τελειώσει».
Δημοσιεύτηκε στις 30/4/2016
Όσο περνούν οι μέρες μετά το Eurogroup της 9ης Μαΐου, τόσο πάει να ξεκαθαρίσει η εικόνα του τι πραγματικά συμφωνήθηκαν (και τι όχι). τι σήμαναν (και τι δεν σήμαναν) τα συμφωνηθέντα. πού οδηγούν (και πού δεν οδηγούν) τα έτσι συμφωνημένα. Ως συνήθως, ο καθένας διαλέγει και κρατάει εκείνα που βολεύουν την προκατάληψή του - ενδεχομένως και την τρέχουσα αυταπάτη του. Κρατούμε την λέξη "αυταπάτη" από του Αλέξη Τσίπρα την πολυσήμαντη - "με πολλές σημασίες" - τοποθέτησή του στην Βουλή στην τελική ευθεία προς το Eurogroup, όταν απάντησε/αντεπετέθη στον Κυριάκο Μητσοτάκη (ο οποίος τον εγκαλούσε, εγκαλούσε συνολικά την πολιτική διαχείριση του ΣΥΡΙΖΑ για ψέματα κατ' εξακολούθησιν...). Εκεί, ο Πρωθυπουργός σάρκασε τον αρχηγό της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης ως επικεφαλής ενός, πλέον, "κόμματος διαμαρτυρίας". κυρίως όμως πήρε την πρωτοβουλία να χαρακτηρίσει όλα όσα άφησε πλέον πίσω της η Κυβέρνηση "αυταπάτες". Αν η στρατηγική αυτή δικαιωθεί, αν δηλαδή η κοινή γνώμη δεχθεί ότι ΑΥΤΗ είναι που αυταπατήθηκε, ΑΥΤΗ που διαψεύσθηκε και ΑΥΤΗ που τώρα προσγειώνεται (για πέμπτη φορά στα έξη χρόνια των Μνημονίων: άλλη ιστορία αυτή), τότε ο ΣΥΡΙΖΑ/η Κυβέρνηση/η Αριστερά μπαίνει σε ριζικά διαφορετική τροχιά.
Πάμε όμως τώρα σε λίγα από αξιολόγηση των αποτελεσμάτων του Eurogroup. Πρώτον, αποδείχθηκε το πασίδηλο αλλά αμφισβητούμενο στην δημόσια συζήτηση: ότι με επενδεδυμένο στην "Ελληνική υπόθεση" τέτοιο πολιτικό κεφάλαια από τους Ευρωπαίους (=τους Γερμανούς), δεν θα αφεθεί να προσαράξει ούτε τώρα το καράβι. Όσες ταρζανιές κι αν κάνει ο τιμονιέρης - άλλωστε σε σύγκριση με τον πλου Βαρουφάκη/Ζωής, τώρα είμαστε σε ειδυλλιακή Ευρωπαϊκότητα! Δεύτερον το είδαμε το βράδυ με την επίσκεψη Τσίπρα στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, ο Τσιπρικός ΣΥΡΙΖΑ 2016 είναι το Παπανδρεϊκό ΠΑΣΟΚ 2016: η Ευρώπη πάνω απ' όλα, μέχρι συγκινήσεως. "Αυτό θέλει η κοινή γνώμη, αυτό θα της δίνουμε" δείχνει να είναι το νέο μότο.
Τρίτον, σιωπηρά μεν αλλά σαφέστατα, αποδεχθήκαμε - όπως η Κυβέρνηση Σαμαρά/Βενιζέλου το 2012 ... - τον στόχο πρωτογενούς πλεονάσματος : εκείνοι είχαν δεχθεί 3% του ΑΕΠ για το 2015, τώρα δεχθήκαμε 3,5% για το 2018, for ever after που λένε.(Αν και, υποτίθεται, ανοίγεται ένα παραθυράκι για πιο λογική στοχοθεσία στην συνέχεια - αφού όμως πιάσουμε, ανυποχώρητα, τους τωρινούς στόχους).
Τέταρτον, όντως ξεκινάει η συζήτηση για το Ελληνικό χρέος - δηλαδή για εκείνο που εμείς ζητήσαμε εμμανώς, έμεινε όμως πιο σταθερό εδώ το ΔΝΤ να το εξηγεί ως απαραίτητο (ακριβώς επειδή ο στόχος 3,5% του ΑΕΠ σε πρωτογενές πλεόνασμα σε βάθος χρόνου είναι άπιαστος, είναι και βλαβερός όμως - οικονομικά και κοινωνικά). Μόνον που η προσέγγιση του χρέους θα γίνει σε 3 στάδια, ένα τώρα, ένα το 2018, ένα "βλέπουμε". Στο δε πρώτο στάδιο δεν πετύχαμε το μείζον όνειρο, να μετατραπούν τα επικίνδυνα κυμαινόμενα επιτόκια σε σταθερά: αντί γι αυτό, θα βοηθηθούμε να αναζητήσουμε από τις αγορές καλύτερους όρους (που οι αγορές ΤΩΡΑ δίνουν...) για αντικατάσταση των ακριβότερων tranches χρέους του ΔΝΤ. "Για μετά" και οι μετακινήσεις λήξεων χρέους και το γενικότερο reprofiling.
Προσέξτε όμως το καινούργιο Catch-22. Η τρίτη, ουσιαστικότερη ελάφρυνση χρέους θα δοθεί πότε; Όταν (α) θα χουμε τηρήσει ανυποχώρητα τα συμφωνημένα του τωρινού Προγράμματος και (β) εφόσον debt relief κριθεί τότε αναγκαίο. Μα, άμα πετύχουμε τους στόχους του Προγράμματος (που όλοι, μέσα τους, γνωρίζουν ότι δεν πιάνονται), τότε δεν θα υπάρχει λόγος για relief/ελάφρυνση! Άμα δεν τους πετύχουμε τους στόχους, ανυποχώρητα, τότε θα μας πουν ό,τι και στους δυστυχείς ΣαμαροΒενιζελαίους που είχαν την υπόσχεση του 2012: "δεν έχετε διατηρήσιμο (sustainable) το πρωτογενές σας πλεόνασμα ΚΑΙ πλήρη τήρηση των διαρθρωτικών μέτρων του Προγράμματος", άρα την αληθινή ελάφρυνση χρέους - ξεχάστε την!
Αυτά είναι τα βασικά σημεία των συμφωνιών στο Eurogroup. Και όχι, βέβαια, η "περίπου νομοθέτηση" του contigent mechanism που, ως "κόφτης", μαντεύουμε ότι θα μπει στην Ελληνική δημόσια συζήτηση με το ίδιο μπρίο που είδαμε να εγκαθίστανται τα "Μνημόνια". Αυτά, συν η διαρρεύσασα - πάλι - αίσθηση ότι, όταν κλείσει στο Eurogroup της 24ης Μαΐου (και βλέπουμε...) η τωρινή φάση, τότε δεν θα εκταμιευθεί μόνον η δόση των 5 κάτι δις που χρειάζεται για να μην προσαράξουμε τον Ιούλιο. Αλλά θα χουμε και άλλα 3 ή 4 δις από τα ΑNFAs και τα SMPs, ώστε να αρχίσουν (πάλι) να απορροφώνται τα arrears/τα οφειλόμενα από το Δημόσιο, να ξεσφίξει το υπερσυμπιεσμένο ελατήριο της οικονομίας...
Δημοσιεύτηκε στην Ναυτεμπορική στις 13/5/2016
ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ
ΠΟΛΙΤΕΣ: ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΗ ΕΚΠΟΜΠΗ ΤΗΣ ΕΡΤ1
ΟΙ ΠΟΛΙΤΕΣ ΠΑΙΡΝΟΥΝ ΤΟ ΛΟΓΟ
ΜΗΝΙΑΙΑ ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΗ ΕΚΠΟΜΠΗ ΤΗΣ ΕΡΤ1 ΠΟΥ ΑΝΑΦΕΡΕΤΑΙ ΣΤΑ ΣΥΜΒΟΥΛΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ (ΣΚΕ)
Στη δεύτερη εκπομπή ΠΟΛΙΤΕΣ το Σάββατο 21 Μαΐου μισή ώρα μετά τα μεσάνυχτα, είκοσι (20) μέλη του Συμβουλίου Κοινωνικού Ελέγχου Αττικής της ΕΡΤ, ρωτούν τους: Λάμπη Ταγματάρχη (Διευθύνοντα Σύμβουλο), Σταύρο Καπάκο (Γεν. Διευθυντή Ενημέρωσης), Ιζαμπέλα Σασλόγλου (Γεν. Δ/τρια Τηλεόρασης), Νίκο Μιχαλίτση (Γεν. Δ/τη Τεχνολογίας) και Γιάννη Βουγιουκλάκη (Γεν. Δ/τη Νέων Μέσων) και προτείνουν μέτρα βελτίωσης της ΕΡΤ.
Επίσης, 20 Πολίτες στο κέντρο της Αθήνας απαντούν στο ερώτημα τι λείπει από την ΕΡΤ και κάνουν προτάσεις για τη βελτίωσή της. Πρόκειται για να ένα εγχείρημα ανοιχτού συμμετοχικού διαλόγου που επιχειρείται για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Η ΕΡΤ ανοίγεται στην κοινωνία και καλεί τους πολίτες να συμμετέχουν στις διαδικασίες αλλαγής και εξέλιξης της προς όφελος του Δημόσιου Συμφέροντος.
Η εκπομπή είναι μηνιαία και τον συντονισμό/παρουσίαση έχει ο Περικλής Βασιλόπουλος, δημοσιογράφος και υπεύθυνος του ΚΕΕΠ της ΕΡΤ.
Τι είναι τα ΣΚΕ;
Το ΣΚΕ Αττικής της ΕΡΤ αποτελείται συνολικά από 110 μέλη με ίσο αριθμό εκπροσώπων 55 κοινωνικών φορέων και 55 πολιτών που κληρώθηκαν ανάμεσα σε 2.260 πολίτες, οι οποίοι δήλωσαν συμμετοχή. Το ΣΚΕ Αττικής μαζί με το ΣΚΕ Κεντρικής Μακεδονίας με έδρα τη Θεσσαλονίκη, είναι τα δύο (2) πρώτα από τα δεκατρία (13) ΣΚΕ που θα συγκροτηθούν σε όλες τις περιφέρειες της χώρας. Τα ΣΚΕ αποτελούν μια καινοτομική πρωτοβουλία που προβλέπεται από το νόμο 4324/15 για τη νέα ΕΡΤ, είναι ανεξάρτητα όργανα με συμβουλευτικό χαρακτήρα και έχουν στόχο τη βελτίωση της ΕΡΤ, υπέρ του δημόσιου συμφέροντος. Αρμόδια υπηρεσία για τη συγκρότηση και τη λειτουργία τους είναι το Κέντρο Επικοινωνίας και Ενημέρωσης Πολιτών (ΚΕΕΠ) , υπό την εποπτεία του Διοικητικού Συμβουλίου της ΕΡΤ.
Ακούστε εδώ την ραδιοφωνική εκπομπή "Athens Calling" (23/11/2015) που μεταδίδεται ζωντανά κάθε Δευτέρα 10-12 το βράδυ, από το Α΄ Πρόγραμμα της ΕΡΑ. Καλεσμένες: Άντζελα Δημητρακάκη, συγγραφέας, Καθηγήτρια Θεωρίας της Σύγχρονης Τέχνης (Εδιμβούργο), Άννα Τριανταφυλλίδη, Καθηγήτρια Μεταναστευτικής Πολιτικής (Φλωρεντία), Βασιλική Πέτσα, συγγραφέας, ερευνήτρια (Ιρλανδία).
Ακούστε εδώ την ραδιοφωνική εκπομπή "Athens Calling" (9/11/2015) που μεταδίδεται ζωντανά κάθε Δευτέρα 10-12 το βράδυ, από το Α΄ Πρόγραμμα της ΕΡΑ. Καλεσμένοι: Δημήτρης Σπηλιωτόπουλος, Μηχανικός κατασκευής εργοστασίων γαλακτοκομικών προϊόντων, Εύη Σπηλιωτοπούλου, Μηχανολόγος Μηχανικός, Μιχάλης Μανιαδάκης, αγρότης, Νίκος Γεωργαντζής, Καθηγητής Οικονομικών της Συμπεριφοράς στο Ρέντινγκ (Μεγάλη Βρετανία).
Ακούστε εδώ την ραδιοφωνική εκπομπή "Athens Calling" (5/10/2015) που μεταδίδεται ζωντανά κάθε Δευτέρα 10-12 το βράδυ, από το Α΄ Πρόγραμμα της ΕΡΑ. Καλεσμένοι: Ροζίν Μουχαμέτ, γιατρός, Sylvie Gruszow, δημοσιογράφος, Ιωάννης Ιωαννίδης, Καθηγητής Ιατρικής στο Τμήμα Επιδημιολογίας και Στατιστικής στο Πανεπιστήμιο Stanford (Η.Π.Α).
Ακούστε εδώ την ραδιοφωνική εκπομπή "Athens Calling" (26/10/2015) που μεταδίδεται ζωντανά κάθε Δευτέρα 10-12 το βράδυ, από το Α΄ Πρόγραμμα της ΕΡΑ. Καλεσμένοι: Μιχάλης Ψαλιδόπουλος, Καθηγητής Ιστορίας Οικονομικών Θεωριών και εκπρόσωπος της Ελλάδας στο Δ.Ν.Τ, Δέσποινα Παπαδημητρίου, Δρ. Ιστορίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Π.Α., Βαγγέλης Καραμανωλάκης, Λέκτορας της Θεωρίας της Ιστορίας και της Ιστοριογραφίας στο Π.Α.
Ακούστε εδώ την ραδιοφωνική εκπομπή “Athens Calling” (12/10/2015) που μεταδίδεται ζωντανά κάθε Δευτέρα 10-12 το βράδυ, από το Α΄ Πρόγραμμα της ΕΡΑ. Καλεσμένοι: Βασιλική Λάζου, Ιστορικός, Μενέλαος Χαραλαμπίδης, Δρ. Ιστορίας ΕΚΠΑ, Θεοφάνης Τάσης, Καθηγητής Σύγχρονης Φιλοσοφίας στο Freie Universität Berlin, Βασιλική Δεληστάθη και Βίκυ Λιούτα, Δικηγόροι, Διαμεσολαβήτριες και Εκπαιδεύτριες Διαμεσολαβητών.
