Παρασκευή, 19 Απρίλιος 2024
Το 1998 η πρώην επικεφαλής της αμερικανικής διπλωματίας, Μαντλίν Ολμπράιτ, είχε μιλήσει για το «απαραίτητο έθνος» - μιλώντας βέβαια για τις ΗΠΑ. Στην Ευρώπη το «απαραίτητο έθνος» είναι η Γερμανία και η καγκελάριος ο «απαραίτητος Ευρωπαίος». Παρότι η Ε.Ε. στηρίζεται στον γαλλογερμανικό άξονα, η ευρωπαϊκή ισορροπία είναι σαν ζυγαριά που γέρνει υπερβολικά προς την πλευρά του Βερολίνου, όπου η οικονομική επιτυχία ακολουθείται από μια ιδιαίτερη μορφή πολιτικής σταθερότητας.
Το «φτωχό και σέξι Βερολίνο» της περιόδου της πτώσης του Τείχους, είναι σήμερα το κέντρο της ισχυρής Γερμανικής Λέσχης∙ και είναι αυτό που υποδεικνύει τον ρυθμό στην Ευρώπη και στις Βρυξέλλες. Ο «μεγάλος ασθενής» της δεκαετίας του 1990 επαίρεται σήμερα για το οικονομικό θαύμα και επιβάλλει την πολιτική του - όχι πάντα με τον καλύτερο τρόπο για τις διεθνείς σχέσεις.
Οι Γερμανοί έδωσαν ξανά τη νίκη στη Μέρκελ. Αλλά στον βαθμό που μας αφορά, η επιτυχία του «συστήματος Μέρκελ» αυτή τη φορά θα είναι δυσμενέστερη για την Ελλάδα χωρίς τους σοσιαλδημοκράτες στην κυβέρνηση. Επιπλέον, είναι εύλογο οι ηγέτες, Ευρωπαίοι πολιτικοί, μέσα ενημέρωσης και πολίτες να αγωνιούν για την Ευρώπη βλέποντας την επιβράβευση της προσπάθειας της καγκελαρίου να μετατρέψει το κοινό οικοδόμημα σε γερμανικό λατιφούντιο.
Από την αρχή κιόλας της ευρωπαϊκής κρίσης, όλοι οι πρώην καγκελάριοι της Γερμανίας, οι Σμιτ, Κολ και Σρέντερ, ήδη από το 2011 είχαν επικρίνει τη διάδοχό τους. Ο Χέλμουτ Σμιτ είχε μιλήσει για μελλοντική γεωγραφική συρρίκνωση του ευρώ... Θεωρούσαν την πολιτική Μέρκελ ως την κύρια πηγή των προβλημάτων στην ευρωζώνη... «Αυτή η πολιτική οδηγεί την Ευρώπη σε εθνικιστική διάλυση». Το ίδιο την επέκριναν και οι νομπελίστες οικονομολόγοι για την ευρωπαϊκή της πολιτική.
Η μεγάλη κεντροδεξιά εφημερίδα «Die Welt», μιλούσε για τον Γερμανό που πειθαναγκάζει ολόκληρη την Ευρώπη... «Προωθείται η εικόνα του μισητού Γερμανού που δεν διστάζει να υποτάξει μικρά κράτη, που αψηφά τις ειρηνευτικές συνθήκες με τον εθνικισμό του και γεμίζει ανυπεράσπιστες οικονομίες με τον στρατιωτικό του εξοπλισμό», εξηγούσε η «Welt» το 2015.
Όλες αυτές οι επικρίσεις, ανοιχτές ή κρυφές, γερμανικές ή διεθνείς γκρίνιες, δεν φάνηκε να επηρεάζουν την καγκελάριο. Ο Γερμανοαμερικανός κοινωνιολόγος Χέλμουτ Ανχάιερ, σε πρόσφατο άρθρο του με τίτλο «Η κρίση εφησυχασμού της Γερμανίας», επανέφερε την υπόθεση της πολιτικής του τεφλόν. Ο όρος είχε καθιερωθεί στη δεκαετία του '80 από τον αμερικανικό Τύπο για τον Ρόναλντ Ρέιγκαν, στον οποίο δεν «κολλούσε» καμία επίκριση. «Σήμερα -γράφει ο Ανχάιερ- οι Γερμανοί φαίνεται να έχουν υιοθετήσει αυτόν τον τίτλο για τη χώρα τους και, σίγουρα, για την καγκελάριο. Κάθε κριτική που μπορεί να εκτοξευτεί για τις πολιτικές της Γερμανίας, δεν κολλάει ποτέ. Τα πάντα, όλα, είναι πρόβλημα κάποιου άλλου».
Εδώ μάλλον εντοπίζεται το μεγαλύτερο ζήτημα στο «σύστημα Μέρκελ». Τα άλματα από τη μία επιφύλαξη στην άλλη, το «Νo commitment - καμία δέσμευση», είχε γίνει κρατική λογική∙ η ιστορία των τελευταίων ετών δείχνει ότι οι Γερμανοί έχουν γίνει οι σπεσιαλίστες της αυτοπροστασίας. Το γερμανικό πολιτικό σύστημα αποφεύγει κάθε εγχώριο πρόβλημα που μπορεί να διαταράξει τη συλλογική αμνησία τους, και αγνοεί τα έξωθεν μηνύματα δυσαρέσκειας και, ειδικά, της δυσαρέσκειας των άλλων μελών της Ε.Ε.
Κοντολογίς, Ευρώπη και καγκελαρία τού τεφλόν είναι δύο πραγματικότητες που κινούνται προς αντίθετες κατευθύνσεις. Οι ρίζες του αντιευρωπαϊσμού θα πρέπει να ανιχνευθούν στον «φιλοευρωπαϊσμό» της γερμανικής «σταθερότητας über Alles». Ολοι ξέρουν, εκτός ίσως από τον Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, ότι μακροπρόθεσμα αυτή η κατάσταση δεν έχει μέλλον ούτε καν για τη Γερμανία.
Η σημαντικότερη διαδικασία του κοινωνικοπολιτικού και υπερεθνικού συστήματος του 20ού αιώνα, που άρχισε με τη Συνθήκη της Ρώμης, μετεξελίχθηκε -μέσω λαθών, εθνικιστικών εντάσεων και ογκούμενου ευρωσκεπτικισμού- σε ένα εργαστήριο που, αν δεν είναι έτοιμο να εκραγεί, κάθε άλλο παρά σταθερό είναι αφού κινείται, χωρίς αλληλεγγύη, εις βάρος των αδύνατων κρατών και ομάδων. Μπορεί να σπάσει το πολιτικό καλούπι τού τεφλόν στη Γερμανία, και εις πείσμα της εμφάνισης της γερμανικής Ακροδεξιάς; Ας σκεφτούμε τον στίχο του Χέλντερλιν σαν επικαιροποιημένη παρηγορία και σαν δική μας θωράκιση: «Οπου υπάρχει κίνδυνος, φυτρώνει και η σωτηρία».
*Δημοσιεύτηκε στην "Εφημερίδα των Συντακτών" στις 25/9/2017.
