Παρασκευή, 19 Απρίλιος 2024
Ο τίτλος αυτού του σημειώματος - ελαφρώς παραποιημένος, κατά το "συνεχιζόμενη" όσον αφορά την κρίση - είναι δανεικός, από ένα ιδιαίτερο βιβλίο που κυκλοφόρησε πριν μερικούς μήνες, απο το Μεταίχμιο. Συγγραφέας του ο και ψυχαναλυτής Νίκος Σιδέρης, με δράση πολυπλόκαμη αφού διδάσκει "Αρχιτεκτονική και Ψυχανάλυση" στο ΕΜΠ, εργάζεται ως οικογενειακός θεραπευτής και έχει γράψει από το "Τα παιδιά δεν θέλουν ψυχολόγο. Γονείς θέλουν!' μέχρι το "Μιλώ για την κρίση με το παιδί", προσπαθώντας ακριβώς να γεφυρώσει την "ανάγνωση" της κρίσης που όλοι ζούμε με τις εσωτερικές διαδρομές των ανθρώπων. Έχει επικρατήσει στον πολιτικό λόγο να λέγεται ότι "Χάνεται μια ολόκληρη γενιά νέων, με την κρίση", πλην όμως δεν συνειδητοποιείται ότι αυτό, ακριβώς αυτό, συμβαίνει!
Παρά τις - όχι λιγοστές... - ζοφερές επισημάνσεις που κάνει το βιβλίο αυτό ο Ν. Σιδέρης, παρατηρώντας και φεύγοντας από την τυποποιημένη προσέγγιση των οικονομικών (και των πολιτικών) και επικεντρώνοντας στον άνθρωπο, κατορθώνει να βρει και να υποδείξει "κλειδιά ως προς την τέχνη να ανταπεξέρχεται κανείς στην αντιξοότητα". Κλειδιά χαρακτηριστικά του Ελληνικού τρόπου προσέγγισης των πραγμάτων. Ποια είναι αυτά; (Χωρίς την άδειά του, παραφράζουμε):
Πρώτα, η διατήρηση μέσα σ' ένα περιβάλλον έντονης, καμιά φορά αγριωπής υπεράσπισης του Εγώ μιας ισχυρής δόσης από Εμείς: χωρίς την διατήρηση του οικογενειακού κυττάρου (κι ας δυναμίτισαν τις συντάξεις, π.χ.) το καταστροφικό φαινόμενο της ανεργίας θα είχε αποσαθρώσει τα πάντα. χωρίς την αλληλοβοήθεια στην γειτονιά ή την παρέα, δεν θα φαίνονταν στον ορίζοντα νέα ξεκινήματα. χωρίς (μη-κρατικές) δομές αλληλεγγύης, πολλοί ακόμη θα είχαν βουλιάξει. Ύστερα, η υπαρξιακή αίσθηση του χρόνου, η "επανεξημέρωσή" του, δηλαδή η ανοχή στην αναδιαμόρφωση της ζωής των ανθρώπων κάτω από την πίεση της ανάγκης (όσο κι αν με την ενσωματωμένη Τροϊκανή βαρβαρότητα οι ποικίλοι "Θεοχάρηδες" επιχειρούν να χρησιμοποιήσουν, το "Τώρα, αμέσως!" ως μηχανισμό κοινωνικού ελέγχου, υποταγής). Και, τέλος, η επινοητικότητα: επινοητικότητα επιβίωσης, που μπορεί να πικραίνει όταν σημαίνει νέο κύμα μετανάστευσης, που μπορεί να μην επαρκεί όταν ανάγεται στα (λιγοστά, παρά τον μηντιακό στόμφιο) start-ups, που όμως καθημερινά ξεδιπλώνεται, απο νέες αξιοποιήσεις της πρωτογενούς παραγωγής μέχρι νέου τύπου τουριστικά προϊόντα, απο "πατέντες" ασφαλιστικής κάλυψης μέχρις άτυπες αναδιαρθρώσεις του δανεισμού των επιχειρήσεων.
Προϋπόθεση για να λειτουργήσουν θετικά - για να λειτουργήσει θετικά κάτι, έστω, απ' αυτά! - είναι να προσπεραστεί εκείνο που ο Σιδέρης αναδεικνύει σε στερεοτυπικό Υπουργικό Λόγο/ΥΠΛΟ/λόγο της εξουσίας (με αφορμή το επιχείρημα ότι η μείωση του φόρου καυσίμων που καταδίκαζε ευρύτατα στρώματα να παγώνουν χειμωνιάτικα, ήταν απαραίτητη επειδή "δεν πρέπει να επιδοτούνται οι θερμαινόμενες πισίνες της Εκάλης" ) και να μην σταματήσει ο μέσος άνθρωπος να σκέφτεται. Και, όσο γίνεται, να μιλά, να τοποθετείται. Γιατί, όπως είχε πει και ο Μιγκουέλ ντε Ουναμούνο στον Φρανκικό στρατηγό:" Περιμένετε να ακούσετε τα λόγια μου [...] . Μερικές φορές, το να σωπαίνεις ισοδυναμεί με το να ψεύδεσαι, επειδή η σιωπή μπορεί να εκληφθεί ως συγκατάθεση". Όταν, σταδιακά και διαφορετικά, όλοι επαναδιεκδικούν τον λόγο
Ίσως ο αναγνώστης να διερωτάται πού πάμε να οδηγήσουμε το επιχείρημα μ' αυτές τις - εκτενείς, το ομολογούμε - εισαγωγικές σκέψεις. Και μάλιστα σε μια στιγμή που η δημόσια προσοχή είναι συγκεντρωμένη σε ζουμερά πολιτικά δρώμενα: ανασχηματισμός, προσωπικες επιλογές, τύχη του Γιάννη Στουρνάρα, πετυχημένη αυτοαναγόρευση Βαγγέλη Βενιζέλου σε κέντρο της κυβερνητικής ισορροπίας, αναζήτηση Διοικητή Τράπεζας της Ελλάδας και Επιτρόπου για εξορία στις Βρυξέλλες διάλυση της πάλαι ποτέ "μικρής, ηρωϊκής ΔΗΜΑΡ" , πορεία του ΠΟΤΑΜΙΟΥ προς την Ευρωπαϊκή Σοσιαλδημοκρατία, συζήτηση για "Κεντροαριστερά" (πάλι), ημιδιάλυση ΑνΕλλήνων, παλιννόστησή τους (συν ίσως του ΛΑΟΣ) στην ΝΔ/Κεντροδεξιά, χειρισμοί διαμόρφωσης πλειοψηφίας για την ανάδειξη Προέδρου της Δημοκρατίας χωρίς εκλογές...
Η απάντηση είναι πώς, ακριβώς σ' αυτήν την συγκυρία είναι ενδιαφέρον να δει κανείς πώς από κάθε συντελεστή του "Ελληνικού δράματος" κατατίθενται απόψεις και προσεγγίσεις που επιχειρούν να οδηγήσουν την συζήτηση του αύριο. Με νέες ισορροπίες και με άνοιγμα νέων μετώπων:
• Η έγκριση της διπλής μικρο-δόσης του ΔΝΤ προς την Ελλάδα (συνολικά 3,4 δις ευρώ, "οφειλόμενα" από πέρσι το φθινόπωρο) με ομοφωνία αυτήν την φορά του Δ.Σ. του Ταμείου - πέρσι είχε υπάρξει αποχή της Βραζιλίας, δυσαρέσκεια Κίνας - έγκριση που έγινε με βάση μιαν ακόμη Έκθεση Πουλ Τόμσεν, είχε δυο βασικά θετικά για την Ελλάδα. Αναγνώρισε/χειροκρότησε την πρόοδο στην εφαρμογή του Προγράμματος - "η εξυγίανση είναι εντυπωσιακή με τα παγκόσμια μέτρα" - την επίτευξη στόχων (σε επίπεδο πρωτογενούς πλεονάσματος και σταδιακής ανάκαμψης) αλλά και επανέφερε το θέμα των Ευρωπαϊκών δεσμεύσεων για στήριξη της χρηματοδότησης του Προγράμματος και για επίτευξη βιωσιμότητας του χρέους.
Όμως, ακριβώς το τελευταίο αυτό για να το στηρίξει, το ΔΝΤ θεωρεί ότι συνεχίζει να υπάρχει - για το 2015 , άρα... μετεκλογικά! - χρηματοδοτικό κενό, το οποίο ο Γιάννης Στουρνάρας συνεχίζει να αρνείται έντονα σημειώνοντας την αστοχία προβλέψεων ΔΝΤ/Τρόικας σε σχέση με το δημοσιονομικό έλλειμμα του 2013 που βγήκε πλεόνασμα, καθώς και την διάψευση των ανησυχιών π.χ. για την εισπραξιμότητα των φόρων επί των ακινήτων. Επιπρόσθετα, το ΔΝΤ δεν κάνει βήμα πίσω στις "απαιτήσεις" για διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, για συνέχιση των μέτρων ελαστικοποίησης της αγοράς εργασίας - κατώτατος μισθός/13ος+14ος μισθός, 3ετίες, ομαδικές απολύσεις - κυρίως όμως "ανεβάζει" την ανησυχία την διαχείριση των NPLs /των κόκκινων δανείων απο τις τράπεζες "βάσει ρεαλιστικών παραδοχών" (γι αυτό και συνεχίζει να πιέζει να μην αγγίξει κανείς το μαξιλάρι των 11 δις ευρώ, που βρίσκεται ακόμη διαθέσιμο για ανακεφαλαιοποιήσει τραπεζών στα χέρια του ΤΧΣ....)
• Η προεκλογική Κυβερνητική θέση, που στην ουσία την επανέφερε στην διεξοδική τοποθέτηση ενώπιον της Γενικής Συνέλευσης του ΣΕΒ το δίδυμο Σαμαρά-Στουρνάρα, στηρίζεται αντιθέτως στην βεβαιότητα ότι η σταθεροποιητική πορεία θα συνεχισθεί αφεαυτής (με την στήριξη και της ανάκαμψης/επανεκκίνησης που ήδη τροφοδοτείται απο τις αγορές: έκδοση ομολόγου, ανακεφαλαιοποίηση τραπεζών, προσέλευση κεφαλαίων...) και ότι τόσο η απασχόληση όσο και η ανάκτηση ρευστότητας στο τραπεζικό σύστημα βρίσκεται ήδη καθ' οδόν. Χρειάζεται "μόνον", επιπρόσθετα, κάποια φορολογική χαλάρωση (αν το επιτρέψει η δημοσιονομική ισορροπία - μεγάλο "αν"!) και συνέχιση της στήριξης των ασθενέστερων (κατά την λογική του "κοινωνικού μερίσματος"). Αυτά, με την σειρά τους βασίζονται στην αίσθηση ότι υφίσταται πλέον κάτι σαν νέα διαπραγματευτική ευχέρεια με την Τρόικα/με την "Ευρώπη" συν το ΔΝΤ, την οποία η σημερινή πολιτική ομάδα μπορεί να φέρει εις πέρας με νέα περιθώρια.
Κάπως διαφοροποιημένη η τοποθέτηση Ανδρέα Λοβέρδου (για τον οποίο ακούγονταν φήμες κεντρικής υπουργοποίησης), που θάθελε πρόωρη εξόφληση του Ελληνικού χρέους προς ΔΝΤ, ώστε να "φύγει" εκείνο από την όλη εξίσωση...
Η αναζήτηση της συμβατότητας και της διάθεσης για διαπραγμάτευση
• Φαινομενικά σε αντιδιαμετρική κατεύθυνση κινήθηκε - με αφορμή την δική του παρουσία στο ίδιο forum, του ΣΕΒ - ο Αλέξης Τσίπρας, κηρύσσοντας "σε αποδρομή" τον κυβερνητικό συνασπισμό και θεωρώντας ότι με την άνοδο των ποσοστών του ΣΥΡΙΖΑ στις (Ευρω)εκλογές "ευνοείται η Ελλάδα για καλύτερη διαπραγμάτευση στο θέμα του χρέους". Όμως, μεγαλύτερο ενδιαφέρον είχε το περίγραμμα σχεδίου ανασυγκρότησης που κατέθεσε ο ΣΥΡΙΖΑ, ζητώντας "να συνεργαστούμε με ειλικρίνεια και να αναπτύξουμε λειτουργική, θεσμική σχέση με τον Σύνδεσμο". Απο την μια έχουμε την επαναφορά του βασικού μισθού στα 751 ευρώ, των συλλογικών διαπραγματεύσεων (συν μετενέργεια...) και δράσεις αναδιανομής "προς τα ευάλωτα κοινωνικά στρώματα". Από την άλλη υπήρξε υπόσχεση για ρύθμιση των κόκκινων δανείων, μείωση του ενεργειακού κόστους στην βιομηχανία, λειτουργία "αναπτυξιακού φορέα ειδικού σκοπού" για την χρηματοδότηση επιχειρήσεων.
Ειναι αυτό το σχήμα συμβατό (α) με κάτι σαν διαπραγμάτευση στα πλαίσια της Ευρωζώνης και (β) με τις ισορροπίες των επιχειρήσεων;
• Πρώτες απαντήσεις έδωσε η ίδια η ηγεσία του ΣΕΒ, on-the-record. Ο νέος Πρόεδρος Θόδωρος Φέσσας - ο οποίος προ μηνών είχε παρακολουθήσει προσεκτικά τον Αλέξη Τσίπρα, κεντρικό ομιλητή σε διοργάνωση του Στέλιου Κούλογλου/TVXS, προτού συζητηθεί η δική του προεδρία... - υποσχέθηκε ότι "ο διάλογος που άνοιξε μεταξύ του ΣΕΒ και της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης θα συνεχιστεί με την ίδια σοβαρότητα για την διερεύνηση κοινών λύσεων που αφορούν την επιχειρηματικότητα". Ενώ ο απερχόμενος Δημήτρης Δασκαλόπουλος, που δεν απαρνήθηκε την τάση του να μιλά πολιτικά (και χαρακτήρισε "ανήσυχη προσμονή" το αποτέλεσμα της κάλπης, πρότεινε "διάλογο με την Αριστερά", προκειμένου να βρεθούν "σημεία σύγκλισης για την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας".
Οντως, το να σωπαίνεις κινδυνεύει να θεωρηθεί συγκατάθεση. Ας συνεχίζεται λοιπόν η συζήτηση, τουλάχιστον.
Δημοσιεύτηκε στην Ναυτεμπορική στις 4/6
"Τα πηγάδια γύρισαν ανάποδα". Δανειζόμαστε την παράξενη έκφραση απο τον Αλέκο Παπαδόπουλο - δεν είναι πολιτική, αναφέρεται στην ριζική ανατροπή του τρόπου λειτουργίας της οικονομίας και της κοινωνίας, μιαν ανατροπή που την επεσήμαινε ήδη ως επερχόμενη από τον Νοέμβριο του 2009: "Πικρή αλήθεια ότι, μετά απο μια μακρά περίοδο αμεριμνησίας, θα αναγκασθούμε να ζήσουμε ένα ιδιαίτερα λιτό βίο έως ότου να αναταχθεί η οικονομία" . Βρίσκουμε ότι περιγράφει στην εντέλεια εκείνο που βρίσκεται, ούτως η άλλως μπροστά μας. Μόνο που... πρέπει να δούμε σήμερα, τι ακόμη υπάρχει μπροστά μας ως "λιτός βίος".
Οι εκλογές του Μαΐου, και ο καινούργιος γύρος αναζητήσεων που αναπόδραστα ανοίγεται, αυτό το ερώτημα δεν το αλλάζουν. Ό,τι κι αν πουν οι πολιτικοί (ζαλισμένοι απο τις βδομάδες που πέρασαν) επ' αυτών που είπαμε οι πολιτες στην τρίδιπλη κάλπη (όχι λιγότερο παραζαλισμένοι - αν και όχι "παραπλανημένοι").
Όμως, πρώτα ας μας επιτρέψει ο αναγνώστης να σημειώσουμε κάτι σαν την αγνοημένη εικόνα της σιωπηρής πραγματικότητας κάποιες μέρες, αν μη ώρες, πριν τις κάλπες της 25ης που τώρα καθόμαστε και ανατέμνουμε τα αποτελέσματά τους. Λοιπόν: μεσοβδόμαδα αποπλήρωσε η Ελλάδα τα κάπου 8,5 δις ευρώ που αποτελούσε - ποιος το θυμάται πια; - το κεντρικό ερώτημα για το χρηματοδοτικό κενό του 2014, το αν και πώς θα εξυπηρετηθούν. (Τα μισά ήταν από την παρέμβαση στην κορύφωση της κρίσης, τα άλλα απο την εποχή Αλογοσκούφη). Έγινε δε η αποπληρωμή χωρίς ακόμη να έχουν εισπραχθεί τα αναμενόμενα 1,8 (ή1,8x2) δις του ΔΝΤ, που πάνε για κάποια 24ωρα μετά τις κάλπες (30 Μαΐου η σχετική συνεδρίαση).
Βέβαια, περίπου την ίδια στιγμή είδαμε να σκουραίνει η προοπτική του Ασφαλιστικού, με τα επικουρικά κυρίως Ταμεία που ετοιμάζονται να "μπουν" στο καλοκαίρι, με μαύρη τρύπα να ανοίγει ήδη η κατάργηση των φόρων/πόρων υπέρ τρίτων βάσει της εργαλειοθήκης ΟΟΣΑ: σε απόσταση αναπνοής να την δουν και οι συνταξιούχοι τους! Επειδή περί εργαλειοθήκης, πάντως, δεν είναι μόνο το "γάλα 2 ημερών" που ματαίως θα αναζητήσετε σε ράφια σουπερμάρκετ : μην διανοηθείτε π.χ. να ζητήσετε σε φούρνο να σας... ζυγίσουν το ψωμί, ώστε να πληρώσετε με βάση την ποσότητα που αγοράσατε. Θα σας κοιτάξουν σαν τρελό, το πιθανότερο: το ότι διάφορα διαρθρωτικά νομοθετήθηκαν δεν σημαίνει, δα και κάτι!
Η οικονομία σε αμηχανία,
η πολιτική αναζήτηση σε φάση "τυφλόμυγας"
Γιατί ξεκινάμε μ' αυτές τις άσχετες μεταξύ τους αναφορές; Για να δείξουμε ότι οι κάλπες του Μαΐου και όλη τους η πολιτική λειτουργία βρίσκουν την οικονομία σε μια παράξενη αμηχανία. Η παρανοϊκή δημοσιονομική πίεση των δυο τελευταίων χρόνων "πέτυχε" - δηλαδή, τι; Έφερε μια κανονικότητα στην χρηματοδοτική ισορροπία έναντι του διεθνούς συστήματος (συν, να είμαστε δίκαιοι, μια βαθμιαία διόρθωση στις καθυστερήσεις πληρωμών/arrears του Δημοσίου έναντι ιδιωτών) η οποία αφήνει - σχετικά - ελεύθερα τα χέρια όποιου κυβερνήσει απ' δω και πέρα. Αντίθετα, σε επίπεδο διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, συνεχίζουμε να τσαλαβουτάμε...
Δηλαδή τώρα, με την συζήτηση για την ελάφρυνση/αναδιάρθρωση /ξαναπακετάρισμα του χρέους να έχει ξεκινήσει, όμως προς άδηλη κατεύθυνση και με εξαιρετικά διστακτικό ρυθμό, "όλα βρίσκονται πάλι εξαρχής στο τραπέζι". Με σαφώς λιγότερη διαπραγματευτική πίεση, αλλά και εντελώς ανοιχτά. Το ζήτημα είναι ... ποιος θα κάνει ετούτη την διαπραγμάτευση και πώς.
Όμως, την ίδια στιγμή, η πολιτική τάξη δείχνει να αντιλαμβάνεται πως άμα δεν επαναδρομολογηθεί - τώρα, άμεσα, σε ένα ορατό μέλλον - "κάτι" σαν ανάπτυξη, τότε δεν πάμε πουθενά. Και η ίδια η Ευρώπη το βλέπει - τραγικά αργά! Έτσι παραμονές της κάλπης, έφερε στην πρώτη γραμμή πάλι η Γερμανία/ο Βόλφγκανγκ Σώϋμπλε δια μακράς χειρός της KfW το θέμα του Επενδυτικού Ταμείου, προκειμένου να υποσχεθεί κάτι σαν ρευστότητα στοχευμένη στην έρημο των μικρομεσαίων.
Την ίδια στιγμή πλήθυναν οι μελέτες και οι συζητήσεις που στοχεύουν σε μια επαναδρομολόγηση της ανάπτυξης. Στην μελέτη της McKinsey (μαζί με τις συνεισφορές του ΙΟΒΕ και του ΚΕΠΕ) στηρίχθηκε εκείνο που επιχειρείται να προωθηθεί ως Εθνικό Αναπτυξιακό Σχέδιο - με τομείς προτεραιότητας όπως ο πρωτογενής και η μεταποίηση των προϊόντων του , ο τουρισμός, η ενέργεια, η διαχείριση απορριμμάτων, τα logistics και όλο και κάποια προωθημένη εκδοχή βιομηχανίας όπως π.χ. των γενοσήμων φαρμάκων ή πάλι υπηρεσιών όπως της πληροφορικής. Ενώ μια άλλη μελέτη μεγάλου "σπιτιού", της Boston Consulting Group παρουσιάστηκε με την ενθουσιώδη στήριξη των επτά διμερών Επιμελητηρίων...
Βέβαια, το "η ανάπτυξη δεν διατάσσεται!" φαίνεται πως οι πολιτικοί μας επιτέλους το έμαθαν. Το "η συζήτηση είναι καλή, η ανάπτυξη όμως ούτε με τα ωραία λογια καταφθάνει", φαίνεται ότι ακόμη δεν καταστάλαξε. Ισως, γι αυτό, να μας φάνηκε πολύ πιο ουσιαστική μια άλλη μελέτη μεγάλου "σπιτιού", της PwC, όπου ήρθε να στηριχθεί η πολύ πιο βαριά συζήτηση για την αναδιάρθρωση των επιχειρήσεων.
Τι λέει εκείνη; Ότι για την αναχρηματοδότηση του εταιρικού τομέα της οικονομίας πρέπει σε έναν εύλογο χρονικό ορίζοντα να αναδιαρθρωθούν περίπου 15 δις ευρώ (25% των δανείων) ώστε να απελευθερωθούν περιουσιακά στοιχεία, κυρίως απο κάπου 650 εταιρείες Zombies - υπό την υπερβολικά ευρηματική αυτή ονομασία κρύβονται οι μη-βιώσιμες επιχειρήσεις που απλώς "στραγγίζουν" πόρους απο το τραπεζικό σύστημα. Ακόμη πρέπει αν αναχρηματοδοτηθούν περίπου 10 δις ευρώ, (15% των δανείων) αν είναι να επανέλθει η συμβατότητα του δανεισμού με την λειτουργική κερδοφορία περίπου 700 επιχειρήσεων.
Η συζήτηση για τις θέσεις εργασίας
θέλει μεγαλύτερο σεβασμό
Σ' αυτό το φόντο, μ' αυτήν την προεργασία, ήρθε κυριολεκτικά "στο νήμα" η προεκλογική παρουσίαση Εθνικού Αναπτυξιακού Σχεδίου απο τον Αντώνη Σαμαρά. Διόλου τυχαία, επέμεινε ιδιαίτερα στην "μετάφραση" της ανάπτυξης σε θέσεις εργασίας! Εγινε λογος για 550.000 θέσεις σε ορίζοντα 3ετιας, για 770.000 σε ορίζοντα 2021.
Μεγαλύτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει όμως το "σπάσιμο" των υπεσχημένων θέσεων εργασίας. Κάπου το 40% αναμένεται να προέλθει από την γεωργία/τον πρωτογενή τομέα: εδώ υπάρχει αληθινά μεγάλη δόση αστάθμητου, καθώς η οικονομικότητα της ενασχόλησης στην γεωργία τα χρόνια που έρχονται εξαρτάται απο δυσάρεστα ευαίσθητους παράγοντες. Ο ένας είναι η εξέλιξη των Ευρωπαϊκών παραμέτρων (μην βιαστείτε να πείτε "δεν θα παράγουμε πια για την επιδότηση, αλλά για την αγορά" καθώς για ευρύτατο φάσμα προϊόντων η ζήτηση δεν θα πάψει να επικαθορίζεται απο τις "τιμές Βρυξελλών"), ο άλλος το κόστος παραγωγής (αυτό ορθώς το διέγνωσε ο ίδιος ο Αντ. Σαμαράς και εξήγγειλε μείωσή του, αλλά έμεινε κάπως πίσω στο "πώς ακριβώς").
Το πιο σταθερό κομμάτι, σχεδόν 30%, ανάγεται στον τουρισμό. Εδώ, μπορεί το Πρόγραμμα Σαμαρά - αν το πούμε έτσι - να είναι μέχρι και συντηρητικό καθώς πρόκειται για 30.000 (πρόσθετες, σωρευτικές) θέσεις εργασίας κάθε χρόνο, σ' έναν τομέα όμως που υπάρχουν ενδείξεις ότι όντως παίρνει μπροστά. Ενα ζήτημα, βέβαια, είναι τι ποιότητας θέσεις εργασίας θάναι αυτές: πόσο εποχιακές (και θα σημαίνει "εποχιακές") και ποιού επιπέδου αμοιβών (δεν αναφερόμαστε βέβαια στις επίσημες, μόνο αμοιβές, αλλά και στις γκρίζες απολαβές "αιχμής" που - αυτές κυρίως - οδηγούν την ενεργό ζήτηση στην Ελληνική περιφέρεια).
Το 10% που ανάγεται στην ναυτιλία υπόσχεται - ως συνήθως - καλύτερη ποιότητα αμοιβών. Όμως, εδώ, η πάγια κυκλικότητα της ναυτιλίας θάξιζε να ληφθεί υπόψη - αν και μάλλον το σημείο εκκίνησης είναι (το 2014) αρκετά χαμηλά. Μόνο, να δούμε τι θα αφήσει στην Ελλάδα η παγίως "για την κοινή γνώμη" φορολογική πολιτική που επαπειλείται. Κάπου εκεί κοντά, απο πλευράς όρων, αλλά λίγο πάνω από 5% του συνολικού αριθμού θέσεων εργασίας οι προσδοκίες απο τις συνδυασμένες μεταφορές/τα logistics. Αντίστοιχα μεγέθη και στην ενέργεια και το περιβάλλον: μόνο που το πρώτο σκέλος εξαρτάται - απόλυτα - από αποφάσεις πολιτικής, το δεύτερο - ανάγνωθι: διαχείριση απορριμμάτων - έχει να κάνει (και) με την αστοχία των αναθέσεων συμβάσεων απειλεί να που "συμπαρασύρει" την χρηματοδότηση Βρυξελλών.
[Η αντίστοιχη προσδοκία για την δημιουργία πρόσθετου ΑΕΠ στην 6ετία - κοντά στα 55 δις ευρώ, λέει - είναι διαφορετική ανά τομέα/κλάδο . Τα 16,5 δις αναμένονται απο τον τουρισμό, με τα 13,5 (μόλις) απο την γεωργία, σχεδόν 10 απο ενέργεια-περιβάλλον, κάπου 8,5 από ναυτιλία....].
Κουράσαμε ίσως, μια μέρα μετά την ζωηράδα της κάλπης, ημέρα εξαγωγής σοφών συμπερασμάτων. Όμως, να, μήπως θάπρεπε οι αναφορές σε δημιουργία θέσεων εργασίας να γίνεται με λίγο μεγαλύτερο σεβασμό; Για ανθρώπους είναι ο λογος. Όχι για νούμερα.
Δημοσιέυτηκε στην Ναυτεμπορική στις 27/5
Κ αι ξαφνικά - δηλαδή τίποτε δεν συμβαίνει "ξαφνικά" : απλώς είχε ξεφύγει η ματιά και γι αυτό τα γεγονότα δύσκολα χωνεύονται... - ήρθε ένας ορυμαγδός απο γεγονότα και από καταγραφές , που κάνουν αγνώριστο το βασικό σκηνικό.
Μετρήστε: σε λιγότερο απο μια βδομάδα, κι ενώ τρέχει η πολλαπλή εκλογική διαδικασία της 18ης/25ης Μαΐου, μαθαίνουμε όχι πια απο διαρροές όπως μέχρι τώρα, αλλά από καταθέσεις κεντρικών συντελεστών ποια υπήρξε η αλήθεια με την στάση της "Ευρώπης" και του διεθνούς συστήματος απέναντι στην Ελλάδα και το Grexit το 2011-12. Δηλαδή έχουμε τον Tim Geithner να καταθέτει εκείνο που γνωρίζουμε, που είχε διαρρεύσει και αναλυθεί αλλά απαγορευόταν να λέγεται: ότι η "Ευρώπη"/κακιά μητριά είχε την Ελλάδα όχι για πειραματόζωο διάσωσης - στα πλαίσια της "Ευρωπαϊκής αλληλεγγύης" - αλλά για πειραματόζωο παραδειγματικής εξόντωσης με το Plan Z. (Ναι, η Ελλάδα θα ενεργοποιούσε μόνη της τον εκρηκτικό μηχανισμό πατώντας την νάρκη, πείτε την δημοψήφισμα, πείτε την επαναδιαπραγμάτευση του Προγράμματος. Όμως και οι "εταίροι" της θα αρνούνταν, συνειδητά, κάθε συζήτηση/κάθε στήριξη, μελετώντας πώς διαλύεται εκείνος που πατάει νάρκη). Έχουμε το πυκνό αφήγημα των Financial Times, σε τρεις συνέχεις, που επανακαταθέτει και συνδέει όλα εκείνα που γνωρίζαμε γι τις Κάννες και όσα παίχτηκαν εκεί. (Ξανα)έχουμε τον Dominique Strauss-Kahn στην France 2 να θυμίζει πώς ξεκίνησε η πορεία της Ελλάδας του ΓΑΠ, πορεία προς το ΔΝΤ και μια Ευρωπαϊκή διάσωση/εγκλεισμό - "επιβάλαμε ένα ανυπόφορο Πρόγραμμα στην Ελλάδα" -, αλλά και να ξαναβλέπει τις σχέσεις των πρωταγωνιστών και το στήσιμο της πολιτικής της "Ευρώπης".
Κι απο δίπλα, έχουμε το πρωτεϊκό φαινόμενο του Βαγγέλη Βενιζέλου: κακώς τον νομίσαμε να γίνεται παθητικά Ιωάννης Ζίγδης (κάνοντας το πάλαι ποτέ διαλάμψαν ΠΑΣΟΚ κάτι σαν την φθαρμένη Ενωση Κέντρου/ΕΔΗΚ), καθώς παίζει έναν σαφώς πιο ενεργητικό και αποδιαρθρωτικό ρόλο καταστροφής εκ των έσω του παλιού σκηνικού. Αν μια φορά ο Αλέξης Τσίπρας επιχειρούσε να προσδώσει δημοψηφισματικό περιεχόμενο στις πολλαπλές αυτές κάλπες, ο Β.Β. αυτό το πήρε και το πήγε παραπέρα. Δεν είναι μόνο η μελοδραματική επένδυση των αυριανών/μεθαυριανών γεγονότων με το ότι "θα πάει στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας" άμα η κάλπη δεν τον δικαιώσει. (Δηλαδή θα ρίξει αυτήν την Κυβέρνηση, ζητώντας/επιβάλλοντας να γίνουν πάλι οι διερευνητικές εντολές σχηματισμού άλλης Κυβέρνησης απ' αυτήν την Βουλή. Και, αν δεν του/μας βγει, νέες εκλογές υπό συνθήκες απόλυτου αναβρασμού). Είναι και ο συνδυασμός αυτής της κίνησης με την υπόμνηση του πώς ξηλώθηκε η Κυβέρνηση Γιώργου Παπανδρέου - εν πτήσει, μετά από τις εκρήξεις του νευρασθενικού Νικολά Σαρκοζί και το παρασκήνιο του ανύπαρκτου πλην χρησιμότατου, Ζοζέ Μανουέλ Μπαρρόζο - και επιχειρήθηκε να στηθεί άνωθεν/έξωθεν το σχήμα ΠΑΣΟΚ/ΝΔ/ΛΑΟΣ, με τον Β.Β. να διεκδικεί δι εαυτόν ρόλο μεν, όχι όμως και ευθύνη. (Και με τον, λησμονημένο πια, Γιώργο Καρατζαφέρη να προσθέτει την δική του μαρτυρία για το πώς εκείνη η απόπειρα πήγε να εξοκείλει σε φαρσοκωμωδία τύπου Απόστολου Κακλαμάνη ή Φίλιππου Πετσάλνικου, προτού καταλήξει στο σχήμα Λουκά Παπαδήμου).
Ανέμελη πορεία στο ναρκοπέδιο
υπό το άγρυπνο βλέμμα των αγορών
Καθώς λοιπόν μ' αυτό το φόντο ζωντανού παρελθόντος η πολιτική μας τάξη οδηγεί τα βήματά μας, ανέμελα, στο σημερινό ναρκοπέδιο - προσέξτε την, σημειώστε την, αξιολογήστε την βουβαμάρα του "κεντρικού" Τύπου και των αντίστοιχων τηλεπαραθύρων: σαν να ξέρουν ότι οι δημοσκοπήσεις τους είναι αναντίστοιχες με ένα πιο βουβό ρεύμα, αλλά κυρίως σαν να φοβούνται με μιλήσουν γι αυτό - η πορεία γίνεται κάτω απο το άγρυπνο βλέμμα τίνος; Μα... των αγορών! Άρχισαν πάλι τα spreads του Ελληνικού χαρτιού να "τσιμπάνε" ανοδικά, πλησιάζοντας τις 550 bps/μονάδες βάσης, δηλαδή φθάνοντας απόδοση κοντά στο 7%. Στην ρίζα του προβλήματος μας είπαν πως βρισκόταν μια ακόμη εξυπνάδα/εγκύκλιος του υπουργείου Οικονομικών για την φορολόγηση των κερδών των ξένων που είχαν αγοράσει (πάλι...) Ελληνικά ομόλογα, εξυπνάδα που "απέδωσε" κύμα πωλήσεων, με αποτέλεσμα να φορτώσει 50 bps το Ελληνικό χαρτί μέσα σε μια μέρα. Όμως λίγο πιο πίσω βρίσκεται μια νέα διστακτικότητα απέναντι στην Ελληνική υπόθεση - και τούτο σε φόντο ενός γενικότερου sell-off των χαρτιών της περιφέρειας.
Πέρα από αυτό, το καλό μας το Χρηματιστήριο που άρχιζε να (ξανα)τρέχει και να φέρνει στον νου παλιές θύμησες, ταράχθηκε: μετά το πανηγύρι ανοιχτών πωλήσεων που πίεσε τις φρέσκιες μετοχές της ΑΜΚ της Eurobank, έκανε βουτιά και η μετοχή της Εθνικής μέχρι και κάτω από την τιμή στην οποία πραγματοποιήθηκε η αύξηση μετοχικού κεφαλαίου, πάλι πριν αρχίσει η διαπραγμάτευση. Ακόμη και η τεχνική κίνηση της εξόδου μιας συμπαθητικής έως τώρα μετοχής - των Ελληνικών Πετρελαίων - απο τον MSCI, κόντεψε να την φέρει 9% κάτω μέσα σε μια συνεδρίαση. Συνολικά, πάντως, όταν σε μια μέρα το Χρηματιστήριο χάνει κάπου 4,5%, σου δίνεται η αίσθηση ότι "κάτι" τρίζει.
Προσθέστε σ' αυτό και την ελάχιστα καλυμμένη είδηση ότι η ιδιωτικοποίηση της ΔΕΣΦΑ με πώληση προς την Αζέρικη Socar (την θυμόμαστε, την μοναχική εκείνη επιτυχία του ΤΑΙΠΕΔ "μας";) πάλι κόλλησε σε επίπεδο έγκρισής της "απο Βρυξέλλες", δηλαδή ακριβώς εκεί όπου είχε εκτροχιασθεί η πώληση της ΔΕΠΑ προς την Ρωσική Gazprom. Πάμε, ως φαίνεται, κάπου 6 ακόμη μήνες αργότερα. Το ζήτημα, εδώ, δεν είναι ότι θα λείψουν κάποια 400 εκατ. ευρώ απο τον λογαριασμό του όποιου διαδεχθεί τον Γιάννη Στουρνάρα - το ζήτημα είναι το τι θα απομείνει τελικά όρθιο απο τις άλλες διαγωνιστικές διαδικασίες του ΤΑΙΠΕΔ : ανοίξτε τα μάτια και τα αυτιά σας π.χ. για τα τελευταία στάδια της διαγωνιστικής διαδικασίας για το Ελληνικό - ελπίζουμε όχι και για τον Αστέρα...
Βέβαια, σ' αυτά τα δυσοίωνα σημάδια των αγορών, θα αντιπαρατηρηθεί - εύλογα - η αναβάθμιση της πιστοληπτικής αξιολόγησης των συστημικών τραπεζών απο τις rating agencies, τις οποίες είχαμε μάθει να μισούμε, τώρα πάλι λατρεύαμε. Επίσης θα σημειωθεί ότι, ταυτόχρονα, οι αποδόσεις των εκδόσεων των εντόκων μένουν χαμηλά, ή και πέφτουν. Όμως η αίσθηση που υπήρχε ότι το βραχυπρόθεσμο Ελληνικό χαρτί θα τραβιόταν πλέον προεχόντως από ξένα σπίτια (απελευθερώνοντας έτσι πολύτιμη ρευστότητα στα χέρια των Ελληνικών τραπεζών, που έως τώρα λειτουργούσαν ως μονοψωνητές των εντόκων) σαν να υποχωρεί!
Οι ψυχραιμότεροι, ασφαλώς θα σημείωναν επιπρόσθετα πως όλα αυτά είναι φαινόμενα επιδερμικά. Ούτε το Χρηματιστήριο ασκεί κάποια ουσιαστικότερη έλξη (ή άπωση) στα μεγέθη της πραγματικής οικονομίας, πια, ούτε τα spreads των ομολόγων - γιατί... ποια και πόσα Ελληνικά ομόλογα "υπάρχουν" στην αγορά; - ασκούν κάποια άμεση επίδραση στην χρηματοπιστωτική ισορροπία. Δεν παύει όμως να μένει ενεργό το ότι η τωρινή πορεία μας, η τόσο πολιτική, γίνεται μπροστά στα μάτια των αγορών. Που τόσο, μα τόσο υπερήφανοι ήμασταν που ξαναγυρίσαμε σ' αυτές...
Θα μπορέσει κάποτε/κάπως
η Ελλάδα να μιλήσει σοβαρά στους "έξω";
Όπως κι αν έχει το πράγμα, το γεγονός και μόνο ότι τόσο πολλά (και τόσο στοχευμένα...) φώτα του διεθνούς ενδιαφέροντος στράφηκαν στην Ελλάδα λες και εδώ, σ' εμάς, βρίσκεται κάποια "εξήγηση" της συνεχιζόμενης Ευρωανασφάλειας, θάπρεπε να μας είχε κάνει προσεκτικότερους . Όλους.
Αντί γι αυτό, βλέπουμε σ' όλη την προεκλογική αυτή περίοδο που είναι (υποτίθεται) για δημάρχους και περιφερειάρχες - και για 21 πολυτελείς εξορίστους σε Βρυξέλλες /Στρασβούργο - έντονο τον πειρασμό να βγάλουμε τα μάτια μας αναμεταξύ μας. (Ναι, και να "χωνέψουμε" το διαφορετικά επικίνδυνο παιχνίδι της Χρυσαυγής απο την χθεσινή ήδη κάλπη).
Και ενώ στην αξιόλογη παρουσία του Αλέξη Τσίπρα στο παράξενο, τύπου Eurovision αλλά όχι ασήμαντο, debate με τους πέντε υποψηφίους για την Προεδρία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής φάνηκε πόσο εύκολα μπορεί να στραφεί το ενδιαφέρον μιας "Ευρωσυζήτησης" στην ιδιαίτερη περίπτωση της Ελλάδας, αυτή ακριβώς η ευκαιρία δεν δείχνει να αδράχνεται! Όχι μόνο από τον ΣΥΡΙΖΑ: απ' όλο το Ελληνικό πολιτικό σύστημα. Και μένουμε με την μελαγχολική απορία: θα μπορέσει κάποτε η Ελλάδα να μιλήσει - κάπως σοβαρά, όμως - στους "έξω"; Να υπερασπισθεί τον εαυτό της; Να στηρίξει το αύριό της; Αυτά δεν γίνονται μόνον με ένα κόμμα, μ' έναν ηγέτη, με μια συμμαχία στενή ούτε καν με το "51%" που λέει και το ΠΟΤΑΜΙ. Αυτό χρειάζεται ευρύτερες συναινέσεις: αν όμως κάνουμε αυτές τις κάλπες νάρκες, τι θα απομείνει;
Δημοσιεύτηκε στην Ναυτεμπορική στις 20/5
Το καημένο το Μεσοπρόθεσμο 2015-18, όπως κατατέθηκε μεν στην Βουλή, αλλά δεν ψηφίζεται τελικώς πριν το "ιστορικό/προεκλογικό" Eurogroup της 5ης Μαΐου όπου θα τεθεί - με Ελληνική δε πρωτοβουλία - το ζήτημα ελάφρυνσης του μη-βιώσιμου χρέους έχει μεγαλύτερο, πολύ μεγαλύτερο ενδιαφέρον απ' εκείνο που αρχικά φάνηκε. Από το άν, δηλαδή, υπάρχει και πόσο δημοσιονομικό κενό και πώς θα καλυφθεί για το 2015-16, απο το πώς διαμορφώνονται τα στοιχεία για δυο διαδοχικές διετίες (2015-16 και 2017-18), απο το πώς δεν θα υπάρξουν "νέα μέτρα" δημοσιονομικού χαρακτήρα, ακόμη-ακόμη απο το πώς θα διεκδικηθούν φορολογικές ελαφρύνσεις όπως π.χ. στον ΕΦΚ του πετρελαίου θέρμανσης ή την διατήρηση του συντελεστή 13% στην εστίαση απο το φθινόπωρο.
Αντίστοιχα, η διπλή "διόρθωση στόχευσης" του ΣΥΡΙΖΑ - κυρίως με τοποθετήσεις του ίδιου του Αλέξη Τσίπρα, αλλά και με προσπάθειες του εκπροσώπου Νίκου Παππά - που απο την μια κατεβάζει προσεκτικά τον πήχυ του τι μπορεί και πότε μπορεί να κάνει μια Συριζέϊκη διακυβέρνηση (ναι μεν θα επαναφέρει τους κατώτατους μισθούς στα 750 ευρώ και τις κατώτατες συντάξεις, όμως οι προσδοκίες για γενική επαναφορά στην "προ Μνημονίων" κατάσταση θα χρειαστεί να περιμένουν τόσο μια κλιμάκωση στον χρόνο όσο και την επαναφορά της οικονομίας...), ενώ απο την άλλη επαναπροσδιορίζει για μιαν ακόμη φορά το τι σημαίνει και τι όχι η διατύπωση "το ευρώ δεν είναι φετίχ" (περίπου: θα επιδιωχθεί επαναδιαπραγμάτευση, σοβαρή, σαφώς στα πλαίσια Ευρωζώνης - και βλέπουμε).
Μπορεί οι δυο πλευρές να είναι αδιανόητο να το παραδεχθούν, πάντως είναι αδύνατο να το καταλάβουν έτσι όπως βρίσκονται στην τελική ευθεία προεκλογικής περιόδου, όμως διεθνείς εξελίξεις τις φέρνουν σε μια πραγματική σύγκλιση στάσεων. Πώς αυτό; Δείτε:
Από την συζήτηση για βιωσιμότητα
του χρέους" νέας εποχής"...
Παρά την επιμελημένη τήρηση απορρήτου σχετικά με τον πυρήνα της συζήτησης των δυο "Σιδηρών Κυριών", Ανγκελας Μέρκελ και Κριστίν Λαγκάρντ, λίγο πριν τις Ευρωεκλογές/λίγο πριν και το Eurogroup της 5ης Μαΐου, υπάρχει η αίσθηση πως το ΔΝΤ και η Γερμανία (δηλαδή: η Ευρωζώνη) επιχειρούν να διαμορφώσουν ένα νέο δόγμα σχετικά με το τι θα θεωρείται εφεξής "βιώσιμο χρέος". Όχι, δεν είναι η Ελλάδα το αντικείμενο της συζήτησης αυτής, όσο κι αν η Ελληνική περίπτωση (με το χρέος στο 175% του διαλυμένου της ΑΕΠ, χάρις στην... επιτυχία των διαδοχικών προγραμμάτων διάσωσης) είναι η πιο χαρακτηριστική σε σύγκριση με Ιρλανδία-Ιταλία-Πορτογαλία-Ισπανία και βλέπουμε.
Όμως το ΔΝΤ (δηλαδή οι πέραν ΗΠΑ και Ευρώπης χώρες "που μετράνε": Κίνα, Ρωσία, Ινδία, Βραζιλία, Μεξικό, Ν. Κορέα, αλλά και ... Ελβετία) έχει πρόβλημα με την βιωσιμότητα του χρέους επειδή βλέπει τα πράγματα κάπως πιο μακροπρόθεσμα απ' ότι ο εκλογικός κύκλος των Ευρωπαίων. Αλλά και οι ΗΠΑ έχουν τις δικές τους επιφυλάξεις, χάρις στις οποίες... βρίσκεται ακόμη η Ελλαδα σε περιβάλλον Ευρωζώνης. Μπορεί σήμερα να θεωρείται το γεγονός ότι η Ιρλανδία ή η Πορτογαλία ξεπέρασαν την κρίση χρέους τους - και η Ιταλία δανείζεται με τα χαμηλότερα επιτόκια απο ιδρύσεως Ευρωζώνης - χάρις στην διεθνή πλημμυρίδα ρευστότητας που ανακατευθύνθηκε προς τις πλούσιες χώρες εγκαταλείποντας τις αναδυόμενες αγορές, όμως μια πιο ζυγιασμένη ανάγνωση δείχνει πως "ότι πέφτει, ξανανεβαίνει". Γι αυτό, ασκείται πίεση για μια μονιμότερη διευθέτηση των κρατικών χρεών απ' ό,τι με την (πειραματικά προτεινόμενη για την Ελλάδα) επιμήκυνση στην 50ετία - και συμπίεση των (κυμαινόμενων!...) επιτοκίων, απο το ιστορικά χαμηλά επίπεδα όπου βρίσκονται.
Απο την δική της πλευρά, η Ευρωζώνη (= η Γερμανία) επιμένει ότι περιθώρια για κούρεμα/OSI, δηλαδή ονομαστική μείωση των οφειλόμενων προς διεθνείς φορείς όπως ο ESFS, ήδη ESM ή προς Κράτη ή Κεντρικές Τράπεζες, δεν υπάρχουν. (Άλλωστε και το ΔΝΤ δεν δέχεται "δικό του" κόυρεμα, όχι;). Η επίκληση συνταγματικών κωλυμάτων όπως οι δισταγμοί του Bundesverfassungsgericht, ή κοινοβουλευτικών αρνήσεων όπως του Bundestag δεν είναι απέναντι στην διεθνή κοινότητα τόσο ασήκωτο βάρος όπως όταν επισείονται απέναντι στην Ελλάδα, ή άλλες χώρες της περιφέρειας της Ευρωζώνης - όμως... πολιτικά υπάρχουν. Θα επιχειρηθεί μήπως η δημιουργία, με αφορμή την Ελληνική περίπτωση, μιας ιδιαίτερης κατηγορίας perpetual bonds, δηλαδή ομολόγων όχι απλώς εξαιρετικά μακροπρόθεσμων αλλά άληκτων χωρίς ημερομηνία λήξεως, σαν τα Βρετανικά consols παλαιότερων εποχών;
Και τι θα σήμαιναν παρόμοιες κινήσεις αναλαμβανόμενες σε μια φάση εξαιρετικά χαμηλών επιτοκίων; Τι θα σήμαιναν - προπαντός - για την ίδια την έννοια της εθνικής κυριαρχίας των χωρών που θα τα φορτώνονταν ως "λύση"; Τι θα σήμαιναν, ακόμη, για το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα που θα κληθεί, τελικά, να τα κουβαλήσει, να τα αξιολογήσει, να τα τιμολογήσει; Η οριστική έννοια της αποικίας χρέους, που τόσο άγαρμπα μπήκε στο πολιτικό λεξιλόγιο της Ελλάδας της κρίσης, δεν θα κινδύνευε να αποκτήσει ουσιαστικό περιεχόμενο;
Πάντως, ας κρατήσουμε αυτήν την στιγμή ένα στοιχείο: μια διεθνής συζήτηση - σχηματικά: η συζήτηση Μέρκελ/Λαγκάρντ - θα πλανάται πάνω απο το τραπέζι του Eurogroup όταν, όπως έχει κατ' επανάληψιν διαρρεύσει/ειπωθεί/ήδη σχεδόν διατρανωθεί η Ελλάδα θα θέσει αυτοβούλως το θέμα της ελάφρυνσης του δικού της χρέους (σύμφωνα με τις δεσμεύσεις της Κορυφής του Νοεμβρίου 2012, ήδη μετά το πρωτογενές πλεόνασμα και την "έξοδο στις αγορές, τα γνωστά) υπό την έννοια ακριβώς της επιμήκυνσης, συν της μείωσης των επιτοκίων (Δηλαδή, με τον Γιάννη Στουρνάρα να έχει αποδεχθεί το "Yannis, forget it!" του Βολφγκανγκ Σώϋμπλε για ενδεχόμενο ευθύ κούρεμα). Α, ναι, θα το σημειώσατε ότι διέρρευσε πως η Ελλάδα ίσως ζητήσει - πέραν της περικοπής των επιτοκίων - και μετάβαση σε καθεστώς σταθερών επιτοκίων στην συνολική ρύθμιση.
...στην επαναφορά της ενεργού ζήτησης
με αυξήσεις μισθών, τουλάχιστον
Αν αυτή η διεθνής ζύμωση υπόσχεται/απειλεί να οδηγήσει την συζήτηση για την βιωσιμότητα του Ελληνικού χρέους, μια άλλη μη-αναμενόμενη στροφή στην διεθνή ορθοδοξία θάξιζε επίσης να καταγραφεί. Αναφερόμαστε στην πρόσφατη δήλωση του Mark Carney, διοικητή της Bank of England, Καναδού που τον έφεραν στην ιστορική αυτή θέση οι Βρετανοί με διεθνή διαγωνισμό (άλλη μια ιδέα προς εισαγωγήν!), ο οποίος δήλωνε πρόσφατα ότι αν είναι να διατηρηθεί η ανάκαμψη - που στην Μεγάλη Βρετανία ξεκίνησε ήδη το 2013 - είναι απαραίτητες σημαντικές (substantial) μισθολογικές αυξήσεις!
Μουρμουρητά προξένησε διεθνώς μια τέτοια τοποθέτηση, προερχόμενη από κεντρικό Τραπεζίτη. Οσοι την σχολίασαν, την ανήγαγαν στην ανησυχία για αποπληθωρισμό - αν και η Μεγάλη Βρετανία ο τιμάριθμος βρίσκεται κοντά στο +2%, μ' εμάς π.χ. να προβλέπουμε γνήσια πτώση τιμών - 1% για το 2014.... Υπάρχει πράγματι το στερεότυπο οι κεντρικοί τραπεζίτες να ανησυχούν σαφώς περισσότερο για τους κινδύνους πληθωριστικής εκτροπής, άμα οι αμοιβές της εργασίας ζωηρεύουν. Μήπως λοιπόν οι απόψεις Σταθάκη/Δραγασάκη/ήδη Τσίπρα περί αναπτυξιακού περιεχομένου μιας αποκατάστασης της αγοραστικής δύναμης μέσα από την επαναφορά των κατωτάτων αμοιβών και συντάξεων, θα ωφελούνταν απο παρόμοια έμπνευση;
Αλλά και ευρύτερα, η επικέντρωση πλέον του ενδιαφέροντος στην επανεκκίνηση των οικονομιών μέσα από το κύκλωμα τόνωσης της ενεργού ζήτησης αρχίζει να διαδίδεται μετά τα χρόνια θεοποίησης της δημοσιονομικής ισορροπίας. Γι αυτό και ξεκινήσαμε λέγοντας ότι η δημοσιοποίηση του Μεσοπρόθεσμου, με το οποίο ναι μεν δεν "θα βγούμε απο την εποχή των Μνημονίων" (ηχεί βολικά ως προεκλογικό σύνθημα, όμως μάλλον ουδέν έχει λειτουργικό περιεχόμενο), πάντως ασφαλώς θα πορευθούμε σ' ένα διαφορετικό μέλλον αν δεν είναι η Ελληνική οικονομία να μείνει σε κατάρρευση/imploded όπως σήμερα, έχει πολύ πιο ουσιαστικά πράγματα μπροστά απο την συζήτηση περι δημοσιονομικού κενού και (μη-) νέων μέτρων. Άλλωστε, τα πλέον βίαια που έχουμε μπροστά μας - τα Κοινωνικοασφαλιστικά - δεν είναι νέα, είναι ήδη ηλικίας 3 ετών συμφωνημένα: τα κάνει αυτό λιγότερο επώδυνα; Μπροστά μας βρίσκεται μια αναγκαστική επαναδιαπραγμάτευση αρκετών πραγμάτων. Ακόμη και το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κράτους, στην Βουλή, προς τα εκεί οδηγεί τα συμπεράσματά του.
Εκείνο που θέλουμε να πούμε, είναι ότι τα όρια της μέχρι εδώ ορθοδοξίας/"μονόδρομης σκέψης" έχουν ήδη φανεί. όχι μόνο σ' εμάς, αλλά διεθνώς. Οπότε; Οπότε ο παράξενος αυτός ήπιος εμφύλιος που δείχνει να διεξάγεται στην Ελλάδα των μέσων του 2014 μπορεί και νάναι απολύτως περιττός! Όπως παρατηρεί (στο Επίμετρό του στο τελευταίο βιβλίο του Νίκου Θέμελη, "Η αναχώρηση") με την ματιά του ιστορικού ο Βασίλης Παναγιωτόπουλος, "η υπερπολιτικοποίηση, η "αγανάκτηση", η εμπρηστική δημοσιογραφία δεν είναι μόνο μορφές ενός ήπιου εμφυλίου πολέμου;"
Ίσως απ' αυτές να μας γλυτώσει βαθμιαία ο αναπτυσσόμενος στο πολιτικό σώμα μιθριδατισμός...
Δημοσιεύτηκε στην Ναυτεμπορική στις 6/5
Κάτι λιγότερο από δυο 10ετίες έχουν περάσει από τότε που - στο Χάρβαρντ, με πρωτοβουλία της Γιάννας Αγγελοπούλου και του Kennedy School of Government - δυο ντουζίνες πανεπιστημιακών, πολιτικών, δημοσιογράφων προσπαθούσαν να αποκωδικοποιήσουν σε διεθνές περιβάλλον τι είναι (και πώς λειτουργεί, κι αν έχει πόρτα διαφυγής: εκεί ήταν και παραμένει η ουσία) το Ελληνικό Παράδοξο. Τι είναι αυτό; Ο καθένας δίνει λιγάκι διαφορετικό ορισμό, όμως η συνολική αίσθηση καταλήγει σε δυο βασικές διαστάσεις του φαινομένου: ότι οι ίδιοι οι Έλληνες που "έξω" διαπρέπουν σε κάθε τομέα, "μέσα" γυρνάμε γύρω-γύρω και μένουμε πίσω. ότι ενώ "το Ελληνικό φαινόμενο" δίνει συχνά απεριόριστη υπόσχεση/κουβαλάει μεγάλες προσδοκίες, κάθε τόσο απογοητεύει ως αποτέλεσμα.
Τότε, άνθρωποι σαν τον Νικηφόρο Διαμαντούρο και τον Joseph Nye, σαν τον Σταύρο Θωμαδάκη και τον Misha Glenny, σαν τον Δημήτρη Καιρίδη και τον Monteagle Stearns - αλλά και ο Μάϊκλ Δουκάκης, και ο Κωστής Στεφανόπουλος, και ο Αλέξης Παπαχελάς, και ο Λουκάς Τσούκαλης - είχαν αναλύσει την ελληνική εμπειρία επιχειρώντας να κοιτάξουν μπροστά προς το μέλλον. Αυτό το μέλλον έγινε ήδη σήμερα (ψέματα! εν πολλοίς έγινε ήδη χθες...). Και σήμερα, σε μια περίεργα αμφίθυμη συγκυρία, έχουμε την πρόσκληση μιας από τις πεισματικά αυτοεξόριστες φιγούρες της δημόσιας ζωής των τελευταίων χρόνων - της Γιάννας Αγγελοπούλου - να ξαναδιαβάσουμε εκείνες τις προσεγγίσεις του Ελληνικού Παράδοξου.
Το επιχειρήσαμε. Και αποκομίσαμε, όντως, πέρα από την γεύση του συνεχώς επιβεβαιούμενου déjà vu - γιατί οι ιδιότητες των ανθρώπων, μαζί και οι τοποθετήσεις μπορεί να αλλάζουν, όμως τα φαινόμενα κάτω από την επιφάνεια παραμένουν ανάλλαγα, αποκομίσαμε την αίσθηση, ότι η κύρια/η θεμελιακή πάλη των Ελλήνων είναι με τον εαυτό μας. Σ' όλα τα πεδία όπου αναμετριόμαστε με την πραγματικότητα: μα οικονομικό, μα διεθνοπολιτικό, μα κοινωνικής συνοχής, μα "πολιτικό" (γιατί τα εισαγωγικά; επειδή Έλληνες είμαστε, άρα όλα πολιτικά καταλήγουν - ακόμη και τα τεχνικότερα), με τον εαυτό μας παλεύουμε.
Υπ' αυτήν ακριβώς την έννοια, ένας τέτοιος αναστοχασμός γύρω απο την Ελληνική εμπειρία προκύπτει οδυνηρά επίκαιρος αυτήν την στιγμή. Πώς αυτό; Δείτε - και αναλογισθείτε:
Πώς χρειάζεται να προχωρήσει
πειστικά η ανάταξη της οικονομίας
Εχει ολοκληρωθεί, πάντως έχει γίνει δεκτό ότι ολοκληρώθηκε, το στοίχημα της δημοσιονομικής προσαρμογής της Ελλάδας μετά την (ας είμαστε ειλικρινείς) ελεγχόμενη χρεοκοπία του 2010-12 και την "επάνοδο" στο διεθνές σύστημα (με τους όρους του συστήματος...), πλην όμως με περιορισμένη κατανόηση του κόστους για τους Έλληνες (ο ίδιος ο Ζαν-Κλωντ Γιουνκέρ μίλησε για "υπερβολική κοινωνική σκληρότητα, επειδή δεν είχαμε ασχοληθεί προηγουμένως με τις επιτόπου καταστάσεις...").
Δηλαδή, τι ακριβώς; Η "Ευρώπη" που κάποια στιγμή το είχε αντιμετωπίσει σοβαρά το Grexit, δεν το προχώρησε - νουθέτησαν αυστηρά την Γερμανία και οι Αμερικανοί και οι Κινέζοι, πριν δυο χρόνια τέτοιον καιρό - κυρίως επειδή "εάν η Ελλάδα είχε αφεθεί να εγκαταλείψει την Ευρωζώνη, τότε όλα της τα μέλη θα υποχρεούνταν να αφήσουν το κοινό νόμισμα αργότερα" (Άνγκελα Μέρκελ, εδώ). Η δε Ελλάδα, είτε συνειδητοποιώντας ότι "η μετάβαση σ' ένα νόμισμα χαμηλότερης αξίας, θα πυροδοτήσει μια μακρά διαδικασία μείωσης εισοδημάτων και [το σημαντικότερο: η προσθήκη δικιά μας] διαρκούς αβεβαιότητας, κατά πάσαν πιθανότητα πολύ μεγαλύτερης και απ' εκείνην που βιώνουν σήμερα οι Έλληνες" (αυτό είναι του Ν. Χριστοδούλακη, απο το "Ευρώ ή δραχμή"), είτε μέσα από την διαχείριση του φόβου στις εκλογές του 2012, δέχθηκε να προσπαθήσει - και το φέραμε το πράγμα έως εδώ.
Ο πειρασμός, τώρα, να το διαλύσουμε όλο εκείνο που με τόση πίεση χτίστηκε (ο ένας για να καυχηθεί προεκλογικά ότι το Πρωτογενές Πλεόνασμα θα το κάνει και Δημοσιονομικό, άρα... γυρίσαμε στον χαμένο παράδεισο του προ 2010. ο άλλος για να πολεμήσει το όποιο πλεόνασμα ως ανύπαρκτο και αντικοινωνικό, άρα εκείνος θα μας επαναφέρει στον Μιλτόνειο παράδεισο) είναι μεγάλος. Και γνήσια Ελληνικός, του τύπου "Ελληνικού Παραδόξου".
Τι θα πει αυτό; Θα πει πως ό,τι πληρώθηκε, πληρώθηκε. Ό,τι χάθηκε σε βιοτικό επίπεδο, χάθηκε. Τώρα επείγει (α) να ανακοπεί ο κατήφορος, να μην πάμε κι άλλο προς τα πίσω και (β) να ξαναπάρει μπρος, αληθινά, η μηχανή.
Το ξεκίνημα της συζήτησης, μετά το EuroWorking Group και από το Eurogroup της 5ης Μαΐου για την ελάφρυνση του χρέους, αν φορτωθεί μια νέα γενιά ΕλληνοΕλληνικής πολιτικής αντιδικίας θα στραβώσει διαπραγματευτικά . Αυτή τουλάχιστον η διαπραγμάτευση θάξιζε κάτι σαν μίνιμουμ ενιαίο μέτωπο. Ακόμη περισσότερο ισχύει αυτό προκειμένου περί του διαβόητου Εθνικού Σχεδίου για την Ανάπτυξη, που έστω ως executive summary (επί βάσεως McKinsey, ΙΟΒΕ και ΚΕΠΕ - fusion μαγειρική) κατατέθηκε στο EuroWorking Group με κάποιες βασικές επιλογές : φορολογικές, κλαδικές, χρηματοδοτικές. Επιμελώς απεφεύχθη κάθε προηγούμενη διαβούλευση! Αποτέλεσμα; Πέρα απο τις πολιτικές βολές απο την αντιπολίτευση, έχουμε και απο την βιομηχανία τις πρώτες αντιδράσεις/αντιρρήσεις/επιφυλάξεις...
Παραδείγματα: απο το μέτωπο του Ασφαλιστικού
έως την επιβίωση των μικρομεσαίων
Ακόμη πιο αιχμηρό υπόσχονται/απειλούν να είναι το μέτωπο που θα ανοίξει ευθύς μετεκλογικά με την Κοινωνική Ασφάλιση. Η δυσοίωνη μοίρα των επικουρικών δεν είναι τίποτε μπροστά στην συνολική επαναπαραμετροποίηση του Ασφαλιστικού, απο 1/1/2015. Γίνεται και αυτήν την φορά να πορευτούμε, χωρίς ένα μίνιμουμ συναίνεσης; Και πώς νοείται επιδίωξη συναίνεσης χωρίς - κάποιαν -συζήτηση;
Ή , πάλι, δείτε το μέτωπο των μικρομεσαίων. Ακόμη και μια επιφανειακή προσέγγιση φανερώνει πόσο ιδιαίτερα περιοριστική είναι η κατάσταση στην Ελλάδα : έρευνα της ίδιας της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (το 2013) έδειξε ότι 85% των Γερμανικών ΜΜΕ είχαν από τις τράπεζές "τους" την πλήρη χρηματοδοτική στήριξη που ζητούσαν/χρειάζονταν. Σε χώρες σαν την Γαλλία ή την Αυστρία το ποσοστό αυτό ήταν 72-79%, στην Ιταλία 57%, στην Πορτογαλία 55%, στην Ισπανία 40%. Στην Ελλάδα; Μόλις 25%! Δεύτερη χειρότερη η Ολλανδία γύρω στο 32%. (Οι Ολλανδοί, δε, θεωρούν ότι αυτό οφείλεται στο ότι στην Γερμανία υπάρχει πλήθος τραπεζών, και μάλιστα περιφερειακών, με υψηλό βαθμό ανταγωνισμού, ενώ στην χώρα τους μόλις 3 συστημικές τράπεζες. Ε, εμείς έχουμε 4!).
Την ίδια στιγμή, πάνω από 70% της προστιθέμενης αξίας στην Ελλάδα προέρχεται από τις ΜΜΕ (έναντι 58%, στις χώρες της ΕΕ κατά μέσο όρο), ενώ παρέχεται πάνω από 85% της απασχόλησης που έχει απομείνει (έναντι 67,5% στην ΕΕ). Το να περιγράφει κανείς το πρόβλημα, όμως, δεν χρησιμεύει και τόσο. Από που μπορούν να προέλθουν λύσεις, διέξοδοι - προτού δηλαδή η πτώση απο τις κάπου 900.000 σε κάτω από τις 750.000 (απο τις 330.000 εμπορικές στις κάτω από 200.000) κάνει την κατάσταση ανεπίστροφη;
Η χρηματοδοτική πατέντα που τις κρατούσε ζωντανές ήταν επί δεκαετίες η.... μεταχρονολογημένη επιταγή (δηλαδή: η πίστη στον συναλλασσόμενο). Ο "εξορθολογισμός" που έφερε η εντός Ευρωζώνης ανάπτυξη (δηλαδή: η ανακάλυψη του τραπεζικού χρήματος) οδηγήθηκε μετά το 2010 σε ανώμαλη προσγείωση. Και η ταχύτητα/προσαρμοστικότητα που ήταν οι μεγάλες αρετές των ΜΜΕ, τώρα φθίνουν με επιταχυνόμενο ρυθμό.
Σίγουρα η χαλάρωση του φορολογικού και ασφαλιστικού κλοιού, που λειτουργεί πλέον τυφλά, είναι βασικό προαπαιτούμενο. Και αυτό, χρειάζεται να "πουληθεί" στην Τρόικα, υπό την όποια αυριανή της μετενσάρκωση. Χρηματοδοτικά όμως; Η ύπαρξη και λειτουργία, και η συνεχής νέα εξαγγελία εργαλείων σαν το JEREMIE ή το ΕΤΕΑΝ δεν βοηθάει και τόσο. Δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι και το - εδώ και 2 χρόνια στα σχέδια - Επενδυτικό Ταμείο/IfG θα κάνει κάτι καλύτερο: οι τράπεζες δυσπιστούν εναντίον του. Συνολικά, η διαδικαστικότητα των ρυθμίσεων, ο βραδύς ρυθμός ανταπόκρισης, η γραφειοκρατικοποίηση εκεί που χρειάζεται ακριβώς ταχύτητα, η αλληλεπικάλυψη, τραβάει προς τα κάτω.
Απο τα άλλα εργαλεία που συζητήθηκαν σε πρόσφατη διοργάνωση της Ευρωπαϊκής ΟΚΕ (επ' ευκαιρία της Ελληνικής Προεδρίας), λύσεις όπως ειδικά "παράθυρα" στο Χρηματιστήριο, συνεταιριστικές πιστωτικές ενώσεις, λύσεις crowd-financing ή βοήθεια από μεγαλύτερες επιχειρήσεις/business angels, δύσκολα θα ρίζωναν στην άνυδρη Ελληνική γη.
Πιο επείγον, να στραφούν/μεταστραφούν χρηματοδοτικά εργαλεία που σήμερα περιορίζονται στην στήριξη νέων επενδύσεων στην υποβοήθηση της κεφαλαιακής αναδιάρθρωσης των ΜΜΕ. Δηλαδή να διασωθεί κάτι που υπάρχει, και που πάει να σβήσει απο την πίεση των τραπεζών για απομόχλευση. Εχει άλλωστε ένα στοιχείο υποκρισίας να μιλάμε για επενδύσεις των ΜΜΕ, όταν οι υφιστάμενες πάνε φούντο... Ή, πάλι, ας μεταφερόταν και στην Ελλάδα κάτι σαν το βρετανικό σχήμα FLS/Funding for Lending Scheme, που τι κάνει; Δίνει φρέσκο χρήμα στις τράπεζες (και μάλιστα μοχλευμένο) αλίμονο άμα αποδεικνύουν ότι δανείζουν ήδη σε ΜΜΕ. "Δάνεισες; Αναχρηματοδοτείσαι!"
Αντιστροφή του Ελληνικού Παραδόξου: αυτό χρειάζεται η εποχή.
Δημοσιεύτηκε στην Ναυτεμπορική στις 29/4
Πάμε απο την αρχή, προσεκτικά αλλά και ειλικρινά. Ήρθε τελικώς στην υπεσχημένη της επίσκεψη στήριξης της Κυβέρνησης Σαμαρά/Στουρνάρα (άντε, και Βενιζέλου...) η Καγκελάριος Μέρκελ - και είπε διάφορα θετικά ως αναγνώριση και των προσπαθειών και της απαρχής επιτυχίας του Προγράμματος. Αυτά, την επόμενη της ημέρας που η Ελλάδα έκανε τελικώς το πολυσυζητημένο βήμα της επανόδου στις αγορές, σηκώνοντας 3 δις (από βιβλίο προσφορών κάπου 20 δις) για 5ετές χαρτί, με κουπόνι στο 4,75% , απόδοση στο 4,95%.
Και την επίσκεψη Μέρκελ με το πλέγμα δηλώσεών της, και την διαβόητη "έξοδο στις αγορές" νομιμοποιείται η Κυβέρνηση να την καταγράψει στο σκέλος των επιτυχιών της πολιτικής που - με πελώριο κοινωνικό κόστος. με μια οικονομία ξέπνοη που δεν είναι έξυπνο να μιλάει κανείς για επανεκκίνησή της πριν πυκνώσουν κι άλλο τα σημάδια (θα επανέλθουμε). και με σημαντικό πολιτικό κόστος - επέλεξε απο το 2012 να εφαρμόσει.
Αξίζει να σημειώσει κανείς ότι, χωρίς βέβαια να αποφευχθεί μια δόση φλύαρης και υπερφίαλης αυτεπιβράβευσης από π.χ. τον Κυβερνητικό Εκπρόσωπο ή τον Αντιπρόεδρο της Κυβέρνησης, και στα δυο μέτωπα τόσον ο Πρωθυπουργός όσο και ο (αρχιτέκτονας και σέρπα, συνάμα, αυτής της υπόθεσης) Γιάννης Στουρνάρας κατέβαλαν κάθε προσπάθεια ώστε να διευκρινίσουν ότι πρόκειται μεν για σημαντικά βήματα - μετά το Πρωτογενές Πλεόνασμα η έξοδος στις αγορές, μετά και τα δυο η αναγνώριση και η πολιτική στήριξη - αλλά που με τίποτε δεν σημαίνουν τέλος της διαδρομής. Άλλωστε και η ίδια η Ανγκελα Μέρκελ σε κάθε στροφή του λόγου της τόνιζε ότι η συνέχεια είναι που μετράει, αλλά και ο Αντώνης Σαμαράς της κρατούσε το ίσο με τις δικές του τοποθετήσεις. Απο δίπλα παραδίπλα ο Πρόεδρος του Eurogroup Γερούν Ντάϊσσελμπλουμ δεν έχανε την ευκαιρία να υποστηρίξει ότι δεν είναι διόλου βέβαιο ότι η Ελλάδα δεν θα χρειαστεί πρόσθετη οικονομική στήριξη (φυσικά, με περισσότερο Μνημόνιο), απηχώντας Βόλφγκανγκ Σώύμπλε λίγες μέρες νωρίτερα. Ενώ και το ΔΝΤ έπαιξε τον ρόλο του spoilsport, ενημερώνοντας την δική του εκτίμηση για ανάγκη κάλυψης χρηματοδοτικού κενού το 2015-16.
Κινδυνεύει να γίνει κουραστική αυτή η ιστορία της εναλλαγής ζεστού-κρύου, αναγνώρισης/έπαινου και επισημάνσεων/προειδοποιήσεων. Στην κατακουρασμένη Ελληνική κοινή γνώμη - και σ' εμάς, τα αντίστοιχα αλαφιασμένα Μέσα Ενημέρωσης.... - η ανάγκη για ένεση αισιοδοξίας εναλλάσσεται με την ανάγκη για "οπαδική τοποθέτηση". Καθώς την δεύτερη επέλεξε χωρίς δισταγμό η Αξιωματική Αντιπολιτευση, διεκτραγωδώντας και παραμερίζοντας ακόμη και την τεχνική επιτυχία του ομολόγου των 3 δις, έχουμε στρωμένο - μόλις 5 βδομάδες πριν τις Ευρωεκλογές - το γνώριμο γήπεδο αντιπαράθεσης. Πάλι...
Μια τεχνική επιτυχία που σέρνει
πίσω της σημαντικά προβλήματα...
Μαντεύουμε την αντίδραση του αναγνώστη: "Μην υπεκφεύγεις! Πες μας ευθέως την γνώμη σου!".
Λοιπόν: το σημαντικό δεν είναι ότι 4 χρόνια μετά τον αποκλεισμό της Ελλάδας απο τις διεθνείς αγορές, επανέρχεται σ' αυτές και γίνεται (θετικά) πρωτοσέλιδο μ' ένα επιτόκιο που είναι δίπλα σ' εκείνο που πετύχαινε πριν αποκλεισθεί. Το σημαντικό είναι ότι η επάνοδος αυτή - δοκιμαστική, περιορισμένη, πάντως χωρίς άμεσο "δίχτυ ασφαλείας" αν και βέβαια υπάρχει μια σιωπηρή εγγύηση ότι το Ελληνικό χαρτί θα στηριχθεί ... κάπου εκεί, στο περιθώριο του ΟΜΤ της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας - πραγματοποιήθηκε μόλις 2 χρόνια μετά τν οργανωμένη, μερική χρεοκοπία (αυτό ήταν το "εθελοντικό" haircut, ύστερα η "ανταλλαγή ομολόγων") του 2012. Δηλαδή μόλις 2 χρόνια, αφότου σφαγιάσθηκαν κατά κάποιο 70% του κεφαλαίου τους ομολογιούχοι που βρέθηκαν με κάποια 100 δις ευρώ Ελληνικά ομόλογα στα χέρια τους. [Εμείς μάθαμε να θρηνούμε για τους μικροομολογιούχους και για τα Ασφαλιστικά Ταμεία που διαλύθηκαν. μερικοί θυμούνται και τις Ελληνικές τράπεζες που επίσης "εθελοντικά" αυτοχειριάσθηκαν επειδή είχαν φορτώσει χαρτί του Ελληνικού Δημοσίου και του ευρύτερου δημόσιου τομέα. όμως οι διεθνές αγορές είχαν γράψει την δική τους ζημιά. Ε, την προσπέρασαν και μας ξαναδοκιμάζουν!].
Τεχνική επιτυχία, λοιπόν, της Κυβέρνησης Σαμαρά/Στουρνάρα Συν, όσων την στήριξαν/όσων της συμπαραστάθηκαν. (Είναι αυτός ένας πρόσθετος λόγος, όχι ασήμαντος, που λένε τα καλά τους λόγια οι Γερμανοί και οι Βρυξέλλες κοκ. Κρινόταν και αυτών η "συνταγή", απο την δική τους κοινή γνώμη - στις δικές τους Ευρωκάλπες). Το σωστό και δίκαιο θα ήταν να θυμηθεί κανείς και την Κυβέρνηση Παπαδήμου, που σήκωσε το πιο άχαρο μέρος της διαδρομής. Την προηγηθείσα φάση καλύτερα να την αφήσουμε στην σκιά: οι στιγμές φρίκης που έζησαν οι άνθρωποι της εποχής ΓΑΠ με τον Τιτανικό τους μόνον από την μακρά Ιστορία θα αποτιμηθούν χρήσιμα.
Όμως, μην φεύγουμε άλλο πίσω: τώρα, τι δίνει/τι κοστίζει η έξοδος στις αγορές. Πρώτον, τι κοστίζει. Αλμυρούτσικο το επιτόκιο - προσοχή: όχι μονο σε σχέση με το γύρω στο 2% του επίσημου χρέους , που όμως "έχει Μνημόνιο και Τρόικα", αλλά και σε σχέση με τα κατακρημνισμένα διεθνώς επιτόκια της άνοιξης του 2014 μπροστά στην πλημμυρίδα ρευστότητας. Συν, ακόμη και το 4,75% ξεπερνάει τον όποιο ρυθμό ανάπτυξης βλέπει η Ελληνική οικονομία μπροστά: άρα, οριακά βαραίνει το ήδη ασήκωτο χρέος του 175+% του ΑΕΠ. Ύστερα, "μετά την επιτυχή επανάκαμψη στις αγορές", γιατί οι χώρες που μας δανείζουν (και που θα συνεχίσουν να καλύπτουν τα χρηματοδοτικά κενά μας) να συμφωνήσουν, αύριο, στην επαναδιαπραγμάτευση του χρέους με ουσιαστική αναδιευθέτηση του χρόνου πληρωμής των τόκων και της αποπληρωμής του κεφαλαίου; Δεν θα τεθεί ξανά - ό,τι κι αν πει η Γερμανία και ο κ. Σώϋμπλε - το ζήτημα των φτωχότερων χωρών που δάνεισαν και θα συνεχίσουν να στηρίζουν Ελλάδα με κεφάλαια τα οποία σηκώνουν ακριβότερα οι ίδιες στις αγορές, όταν θα χρειαστεί να "δώσουν" πρόσθετη μείωση επιτοκίου στην Ελλάδα;
Αυτή είναι η βασική ορθολογική αντίρρηση που (υποθέτουμε πως) είχε ο ΣΥΡΙΖΑ, όταν τοποθετήθηκε εναντίον της εξόδου στις αγορές όπως αυτή έγινε (κυρίως: στον χρόνο που έγινε, δηλαδή προτού ξεκινήσει η όποια ουσιαστική συζήτηση για το Ελληνικό χρέος). Βέβαια ο τρόπος με τον οποίο έγινε η αμφισβήτηση της εξόδου στις αγορές, - η πρακτική της γενικής και ξεθεμελιωτικής κριτικής - φρονούμε ότι θα κοστίσει στους ίδιους τους Συριζαίους, πολιτικά. Άλλωστε, μέσα στην απορριπτική τους φούρια σχεδόν παρέβλεψαν ότι... το ίδιο το Χρηματιστήριο Αθηνών μετά την περίπυστο έξοδο στις αγορές δεν πολυενθουσιάστηκε. χώρια που το φρέσκο Ελληνικό χαρτί στο ξεκίνημά του έδειξε σημάδια να σκοντάφτει....
...ή μια πολιτική ευκαιρία που
είναι ζητούμενο ποιος/πως θα αξιοποιήσει
Πάμε τώρα στο τι όντως δίνει/τι υπόσχεται να δώσει η επάνοδος στις αγορές. Κυρίως δυνατότητες. Ασφαλώς, "καβαλώντας" τώρα στο benchmark του χαρτιού του Ελληνικού Δημοσίου, θα μπορέσουν ευκολότερα και οι ανακεφαλαιοποιημένες Ελληνικές τράπεζες να βγουν και να ζητήσουν κεφάλαια (γι αυτό, άλλωστε, καθυστέρησε ομολογιακή έκδοση της η Alpha ενώ έσπευσε η Πειραιώς: γι αυτό και επείγει να τελειώσουν οι διστακτικότητες και οι χειρισμοί Eurobank και Εθνικής ώστε να προχωρήσουν τις δικές τους κινήσεις), ανοίγοντας έτσι γνήσια την στρόφιγγα της ρευστότητας. Το ίδιο θα ισχύσει και για ομολογιακές εκδόσεις Ελληνικών επιχειρήσεων - αλλά αυτές είναι μια ντουζίνα, άντε δυο. Πέραν τούτου, η αποκλιμάκωση του κόστους των βραχυπρόθεσμων κεφαλαίων που σηκώνει το Δημόσιο μέσω των εντόκων, όπως ήδη έχει καταγραφεί, και (κυρίως!) η προσέλευση ξένων παικτών σ' αυτήν την αγορά που μέχρι τώρα κυριαρχούνταν απο τις Ελληνικές τράπεζες (οι οποίες έτσι στέρευαν ακόμη περισσότερο απο πόρους...) δημιουργεί ένα δεύτερο loop ενίσχυσης της ρευστότητας.
Άλλωστε, αν δεν ήταν όλοι "κολλημένοι" στην πολιτική διάσταση της επίσκεψης Μέρκελ, θα είχαν σημειώσει την έμφαση που η ίδια έδωσε (α) στην συνάντηση με τις ελληνικές start-ups και (β) στην επιτάχυνση των εργασιών για το Institution for Growth/το Επενδυτικό Ταμείο, που ακριβώς στόχο θα έχει να φέρει ρευστότητα σε μεσαίες επιχειρήσεις (μικρομεσαίες για τους Γερμανούς), μήπως και ξεκολλήσει η πραγματική οικονομία. (Ο Αντώνης Σαμαράς περιορίσθηκε σε γλωσσολογικές παρατηρήσεις για τις "νεοφυείς" επιχειρήσεις. Συν σε υπόσχεση ότι το Επενδυτικό Ταμείο θα μετεξελιχθεί σε Τράπεζα - φρικάροντας, έτσι ΔΝΤ και ΕΚΤ...).
Και έτσι, καταλήγουμε σ' εκείνο που ήδη πριν την "έξοδο στις αγορές" και την επίσκεψη Μέρκελ διαφαινόταν. Πρόκειται για αγορά χρόνου και για εξαγορά περιθωρίων πολιτικών χειρισμών. Το ζήτημα είναι, τώρα, τι θα τον κάνουν και τον χρόνο και το περιθώριο χειρισμών.
Όπως θάλεγε και μια παραφθορά του Ηρακλείτειου ποταμιού, "κάνε την προσπάθειά σου κι άσε τα κούτσουρα να κυλάνε στο ποτάμι". Αφιερώνεται στον Γιάννη Στουρνάρα και τον ΟΔΔΗΧ "του".
Δημοσιέυτηκε στην Ναυτεμπορική στις 14/4
Σε ατμόσφαιρα νηπιαγωγείου (πέραν της προσμονής για τα περαιτέρω audio/video Χρυσαυγής/Μπαλτάκου και ό,τι άλλο προκύψει) πάει να γίνει η τελική πορεία της Ελλάδας προς τις αγορές. Είχαμε την προαναγγελία της αναβάθμισης της Ελληνικής οικονομίας από την Moody's, σε σχέση με το Caa2 εδώ και 18 μήνες: τελικά η καλή μας rating agency μας άφησε για Αύγουστο (αφού πρώτα έκρινε "credit-positive" την συμφωνία με την Τρόικα και την ψήφιση του πολυνομοσχεδίου), διαβλέποντας συνεχιζόμενη πολιτική αστάθεια.
Παρευθύς, οι ίδιοι που ετοιμάζονταν να ζητωκραυγάσουν και να βρουν στην - επί δυο τρία χρόνια επικατάρατη - Moody's την τελική μας επιβράβευση, έσπευσαν να πουν ότι "δεν αλλάζει και τίποτε" έτσι, αφού η έξοδος προς τις αγορές τρέχει με χίλια, με την κυρία Μέρκελ νάρχεται (με δώρα: δηλώσεις και χρηματοδοτικούς/αναπτυξιακούς πόρους - θα επανέλθουμε), με τα spreads στο ελληνικό χαρτί να κατρακυλούν κάτω από τα 500 bps, που επιτρέπουν να γίνεται λόγος για επιτόκιο του 5ετούς που σχεδιάζεται κάτω του 5,5% , ή και του 5,30%...
...Αλλ' επειδή σωστός γάμος δεν γίνεται χωρίς προξενήτρα, οι ίδιοι που προσπέρασαν χαρωπά τον πάγο που μας έβαλε η Moody's, έσπευσαν να καταγράψουν την αναβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της ΔΕΗ (κατά 3 κλικ, δε: από CCC σε Β), από την Standard & Poor's, και τούτο λίγο μετά από κίνηση αναχρηματοδότησής της 2,2 δις ευρώ (με επιτόκια, κλιμακωτά, από 6,5% μέχρι 5,75%). Βέβαια, το καλό αυτό δάνειο - 5ετές - σηκώθηκε από Ελληνικές τράπεζες: λεπτομέρεια! Επίσης... αγνοήθηκε το ότι και η S&P δεν παρέβλεψε την διατήρηση πολιτικής αστάθειας της χώρας, μέσα σ' όλα τα θετικά που είχε να πει για την ίδια την ΔΕΗ.
Ας είναι : περιμένουμε τώρα να την δούμε την έκδοση του Ελληνικού ομολόγου, ώστε να έχουμε να μιλάμε για τους πραγματικούς όρους της. Πάντως, η ατμόσφαιρα νηπιαγωγείου δεν σταματάει έως εδώ - συνεχίζεται και στην αναζήτηση, στα 2 ή 3 δις του σχεδιαζόμενου 5ετους, "ψήφου εμπιστοσύνης" γενικώς στην Ελλάδα. Στην Ελλάδα του χρέους των 320 δις ευρώ, του επίσημου χρέους (έναντι των "εταίρων", της ΕΚΤ και του ΔΝΤ των 240 δις), των χρεολυσίων 70 δις μέχρι το 2020... Ακούγεται σχετικώς το ερώτημα "για ποιον άλλο λόγο θα φόρτωναν διεθνείς τράπεζες Ελληνικό χαρτί, θα αναλάμβαναν Ελληνικό κίνδυνο, θα "πάγωναν" κεφάλαια σε 5ετή χαρτιά, αν δεν είχαν ανακτήσει πλήρη εμπιστοσύνη...." Η απάντηση είναι πολλαπλή: πρώτον μια Goldman/Deutsche/UBS πάντα καλόν θεωρεί να βρεθεί "από νωρίς" σε μια αγορά που ανοίγει (θυμηθείτε το γλυκύτατο εκείνο swap της Goldman, με το οποίο μπήκαμε στο ευρώ). δεύτερον υπάρχει πάντα μια καλή προμήθεια, ή μάλλον ένα πλέγμα προμηθειών χτισμένο σε μια τέτοια ιστορία (μην ακούτε "προμήθεια" και αγριεύεστε : τα fees είναι ομαλότατη υπόθεση) . τρίτον, οι primary dealers πάντα έχουν όρους πολύ καλύτερους από εκείνους της διάθεσης των χαρτιών στους τελικούς πελάτες. τέταρτον, τα 2 ή 3 δις ευρώ είναι για τέτοια θηρία μικρό βάρος - χώρια που μπορούν άμεσα να τα ακουμπήσουν στην ΕΚΤ προκειμένου να σηκώσουν ρευστότητα. Συν, το Ελληνικό χαρτί θα αποδίδει κάτι σαν 5%, όταν το Bund θα αφήνει 1%, όχι;
Τι "διάβασαν" οι αγορές
από το Πρωταπριλιάτικο Eurogroup
Αφήνοντας - καλύτερα - κατά μέρος τις δικές μας προβολές και διανοητικές κατασκευές για το πώς ανακαλύπτουν οι αγορές την Ελλάδα, μετά την Alpha και την Πειραιώς, ας σταθούμε μια στιγμή στο τι διάβασαν οι αγορές για την χώρα μας απο το Eurogroup της Πρωταπριλιάς. Όχι φήμες και εκτιμήσεις: τι είπαν τα Συμπεράσματα - ακριβέστερα το Statement on Greece. Λοιπόν:
Ξεκίνησε το Eurogroup "καλωσορίζοντας" τα ευρήματα της Τρόικας στην τελευταία αποστολή της και διετύπωσε την "εκτίμησή" του για τις προσπάθειες "που έχουν καταβάλλει οι Έλληνες πολίτες" . "Με ικανοποίηση" σημείωσε ότι "οι δημοσιονομικές επιδόσεις του Προγράμματος είναι σε τέτοια κατεύθυνση, ώστε μπορούν να υπερβούν τους στόχους για το 2013" (αυτό θα εδικαιούτο να το κορνιζάρει ο Γιάννης Στουρνάρας!). Ωραία: και τι θα γίνει το Πρωτογενές Πλεόνασμα; Πρώτον "προκύπτει περιθώριο για πρόσθετη εξυπηρέτηση του χρέους", δεύτερον μόνο μπορεί να αναληφθούν "μερικές εφάπαξ/one-off δαπάνες το 2014, προκειμένου να στηριχθεί η κοινωνική συνοχή". Συγκρίνετε, τώρα, με την δική μας συζήτηση - πολιτική και μηντιακή - για το "κοινωνικό μέρισμα" και την μοιρασιά του...
Ενα ακόμη πολύτιμο βήμα του Eurogroup: αναγνωρίστηκε ρητά ότι "το Πρόγραμμα είναι πλήρως χρηματοδοτημένο για το επόμενο 12μηνο" (συνεπώς το ΔΝΤ δεν έχει πλέον πρόσχημα να μην δώσει τις δικές του δόσεις). Πώς προκύπτει; Μα, αν χρειαστεί "με άντληση, προσωρινή, από καταθέσεις τομέων της Γενικής Κυβέρνησης": υπόκλιση, εδώ, στην "άσπρη τρύπα" της λογιστικής Στουρνάρα!... Πάντως, τα Κράτη μέλη "υπενθυμίζουν την δέσμευσή τους να παρέχουν την αναγκαία στήριξη" έως ότου η Ελλάδα ξανααποκτήσει πρόσβαση στις αγορές "εφόσον συμμορφώνεται πλήρως με το Πρόγραμμα".
Ας κάνουμε όμως ένα βήμα πίσω. Ανεγνώρισε το Eurogroup και ότι υπάρχει "καλή πρόοδος στις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις". Πιο συγκεκριμένα, "η διαδικασία των μεταρρυθμίσεων θα πρέπει να συνεχισθεί" προκειμένου να αναδειχθεί το αναπτυξιακό δυναμικό, να δημιουργηθούν ευκαιρίες απασχόλησης "και να υπάρξει υγιές επενδυτικό περιβάλλον". Εδώ, καλωσορίστηκε "η ισχυρή δέσμευση των Ελληνικών αρχών" για συνέχιση ευρύτατου φάσματος μεταρρυθμίσεων στις αγορές αγαθών και υπηρεσιών (Σε απλά Ελληνικά: η εργαλειοθήκη του ΟΟΣΑ είναι μόλις η αρχή...) "Ετοιμάζονται", μάθαμε, συγκεκριμένα μέτρα για να ελευθερωθούν οι μισθώσεις, η αγορά μεταφορών, το άνοιγμα των κλειστών επαγγελμάτων. Επιπλέον, "τολμηρές και εμπροσθοβαρείς/front-loaded περικοπές στις ασφαλιστικές εισφορές θα βελτιώσουν την ανταγωνιστικότητα και θα πυροδοτήσουν την ανάπτυξη".
Προσθέστε σ' αυτά ότι "οι Ελληνικές αρχές δεσμεύθηκαν" σε ευρέος φάσματος μεταρρυθμίσεις στην ενέργεια, στις ιδιωτικοποιήσεις επιχειρήσεων και ακινήτων με μια λογική όχι μόνο χρηματοδότησης των αναγκών του Δημοσίου, αλλά και τροφοδότησης των επενδύσεων. Προσθέστε ακόμη (καινούργιες) "μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας" καθώς και "στον δημόσιο τομέα, για βελτίωση της ποιότητας των υπηρεσιών που παρέχει στους πολίτες". Ένα ολόκληρο νέο Πρόγραμμα ξετυλίγεται μπροστά μας. Για όποιον θέλει να το δει νάρχεται...
Από την κυρία Μέρκελ και το Επενδυτικό Ταμείο
μέχρι το Αεροδρόμιο του Καστελίου
Μετρούν οι ώρες, τώρα, μέχρι την έλευση Μέρκελ στην Αθήνα - κορώνα στο κεφάλι της Κυβέρνησης Σαμαρά/Στουρνάρα, φτάνει να μην γίνει καμιά στραβή με τα audio και video της Χρυσαυγής! - που και αυτή θα μπορούσε να προσθέσει "πόντους" στην Ελληνική επάνοδο στις αγορές (ΑΝ πει κάτι καλό, ουσιώδες: αλλιώς... μπορεί και να προηγηθεί η κίνηση του ομολόγου κατά κάποιες ώρες, μαθαίνουμε από το νέο κύμα διαρροών). Μάλιστα "τρέχει" και ένα σενάριο να προσκομίζει η Γερμανίδα Πρωθυπουργός κάτι συμπληρωματικό, προς αναπτυξιακή κατεύθυνση, ολοκληρώνοντας έτσι και την εξαγγελία Σώϋμπλε για επίσπευση του Επενδυτικού Ταμείου και το "κερασάκι" στην προηγηθείσα τοποθέτηση Τόμας Βίζερ (Προέδρου του EuroWorking Group) ο οποίος απέκλεισε μεν κούρεμα χρέους, αλλά μίλησε για πρόγραμμα ενίσχυσης της ανάπτυξης/επανεκκίνησης.
Όσο οι δικοί μας - Στουρνάρας και Χατζηδάκης - δίσταζαν για το Institution for Growth /το Επενδυτικό Ταμείο, τόσο η Γερμανική πλευρά επιτάχυνε! Θα χτιστεί εδώ κάτι ουσιώδες; Θα δείξει. Πάντως, έναν πρέπει να σημειωθεί: το Επενδυτικό Ταμείο, καίτοι στηριζόμενο σε πόρους KfW και ΕΙΒ, θα επιδιωχθεί να λειτουργήσει, για άμεση παροχή ρευστότητας προς επενδύσεις (υποδομές, κυρίως όμως στήριξη μικρομεσαίων), με όρους αγοράς.
Όμως, την εβδομάδα που πέρασε, είχαμε και άλλη μια κίνηση με επενδυτική στόχευση - πάλι με όρους αγοράς. Πρόκειται για την δημοπράτηση - ως σύμβαση παραχώρησης - του νέου διεθνούς αεροδρομίου στο Καστέλι της Κρήτης, που ανακοινώθηκε απο τον Μιχάλη Χρυσοχοϊδη . Το κόστος αυτού του έργου - κάπου στα 800 εκατομμύρια ευρώ - θα καλυφθεί απο τους επενδυτές και δανεισμό, όπως θα προκύψει απο ανοιχτή διαγωνιστική διαδικασία. Δηλαδή απο την αγορά, που θα "καθορίσει" και το ακριβές σχήμα συμμετοχής του ιδιώτη στην κατασκευή. Είχε ενδιαφέρον να σημειώσει κανείς πως ο υπουργός Μεταφορών/Υποδομών αλλά και ο χρηματοοικονομικός σύμβουλος (ο Κ. Π. Νικολόπουλος της Lamda Infrustructure Finance, ο οποίος προσάγει την πείρα απο το Αεροδρόμιο των Σπάτων αλλά και την διαδικασία της Κινητής Τηλεφωνίας, που ... άντεξαν σε δυο και τρεις κυβερνητικές αλλαγές) επέμειναν ακριβώς σ' αυτό: πώς το momentum στην κατασκευή έργων και τα μεγέθη των παραχωρήσεων θάρθουν να επαληθευτούν από τις διαδικασίες αγοράς.
Σαν να ξαναμαθαίνει ένας πολυτραυματίας να περπατάει...
Δημοσιεύτηκε στην Ναυτεμπορική στις 9/4
Τρεις εμβληματικές φιγούρες του διεθνούς κεντρικοτραπεζικού κόσμου είναι, πάντως, διαθέσιμες. Ο Stanley Fisher, άλλοτε επικεφαλής οικονομολόγος της Παγκόσμιας Τράπεζας, Διοικητής της Τράπεζας του Ισραήλ το 2005-2013. Ο Paul Tucker, μέχρι πριν λίγο Υποδιοικητής της Τράπεζας της Αγγλίας -παρολίγον Διοικητής, αλλά επελέγη τελικά ο (Καναδός) Mark Carney. Και, βέβαια, ο Ben Bernanke -δεν χρειάζεται συστάσεις, ως ιστορική φιγούρα στον κεντρικοτραπεζικό κόσμο, ο άνθρωπος που (μαζί με τον Timothy Geithner) «κράτησε», για λογαριασμό των ΗΠΑ, το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα όρθιο μετά τη μεγάλη κρίση, την ευρωπαϊκή κρίση χρέους κ.ο.κ.
Για ποιο πράγμα; Μα, για το κρισιμότερο πόστο στη διαχείριση της ελληνικής οικονομίας -τώρα, στα ταραγμένα νερά που βρίσκονται μπροστά μας: τη Διοίκηση της Τράπεζας της Ελλάδος! Όχι, δεν μας σάλεψε: αντίθετα, πιστεύουμε ειλικρινά ότι μόνο (ΜΟΝΟ) με την κάλυψη αυτής της θέσης μέσα από γνήσιο, ειλικρινή, ανοιχτό δημόσιο διαγωνισμό, μπορεί να προκύψει προσωπικότητα με διεθνή εμβέλεια και υπεράνω κάθε αμφισβήτησης. Βέβαια, δεν αγνοούμε το ότι ο νυν Διοικητής Γ. Προβόπουλος -με αμεσότατο άλλωστε τρόπο- έχει θέσει υποψηφιότητα προκειμένου να συνεχίσει τη θητεία του. Ούτε θα παρακάμψουμε τη διαπίστωση ότι ο νυν ΥΠΟΙΚ, ο Γιάννης Στουρνάρας, θα ήταν λογική επιλογή, να ολοκληρώσει εκεί την δουλειά που έκανε στην ελληνική οικονομία τα τελευταία χρόνια. Ούτε παραβλέπουμε ότι υπάρχουν ντουζίνες Ελλήνων ενδιαφερόμενων είτε τραπεζιτών, είτε ακαδημαϊκών τενόρων, που θα μπορούσαν κ.λπ., κ.λπ.
Όμως, να, με δεδομένη την αμφισβήτηση των πάντων (από τους πάντες, τελικά) στην ελληνική πολιτική πραγματικότητα, ο Γιάννης Στουρνάρας έχει αμφισβητηθεί ευθέως από τον πολιτικό εκείνο σχηματισμό που -στα επόμενα χρόνια, ας το πούμε μετριοπαθώς, θα μπορούσε να παίξει καθοριστικό ρόλο στις πολιτικές ισορροπίες. (Κακώς αμφισβητείται. Άδικα, θα λέγαμε, και «ρηχά». Αλλά... αμφισβητείται. Και η πορεία στα χρόνια που έρχονται πρέπει να έχει διαφορετική εσωτερική συναίνεση). Ο Γ. Προβόπουλος, πάλι, μαχητικός με τρόπο που δεν συσχετίζεται εύκολα με Κεντρικό Τραπεζίτη, έχει κατορθώσει να προσπεράσει τρομερούς σκοπέλους στην αναταραχή των τελευταίων χρόνων -αλώβητος (κι ας συγκέντρωσε πυρά, μέχρι και από το διεθνές μιντιακό σύστημα, για θέματα που πάλι δεν συσχετίζονται κανονικά με Κεντρικό Τραπεζίτη. Κι ας «πέρασε» τη γραμμή του στα πρόσφατα stress tests των συστημικών τραπεζών με στήριξη ΕΚΤ).
Να συνεννοούμαστε: δεν (ΔΕΝ) αποτελεί κάποια διεθνή πρωτοτυπία η ανάδειξη Κεντρικού Τραπεζίτη με διεθνή διαγωνισμό. Έτσι αποφάσισαν -και το υλοποίησαν- οι Βρετανοί να κάνουν την διαδοχή, πέρσι, του επίσης ιστορικού Mervyn King και κατέληξαν στον Καναδό Carney, παραμερίζοντας ντουζίνες δικών τους προσωπικοτήτων για πρώτη φορά. (Του έδωσαν μάλιστα 5αετή αντί για 7ετή θητεία. Εντός της οποίας θα επιδιώξει/will seek βρετανική υπηκοότητα). Και οι Νεοζηλανδοί έκαναν αυτή τη σκέψη, αλλά χωρίς να καταλήξουν σε εξωχώρια λύση.
Προφανώς, προφανέστατα, σ' ένα τέτοιο υψηλοτάτου επιπέδου διεθνή ανοιχτό -δηλαδή χωρίς κωλύματα ιθαγένειας - διαγωνισμό, θα μπορούσαν άριστα να προσέλθουν και Έλληνες. Του εσωτερικού και του εξωτερικού, δε: υπάρχουν και διαπρέπουν και σε τραπεζικά και σε διοικητικά και σε ακαδημαϊκά πόστα. Αλλά... θα μετρηθούν και θα κριθούν μαζί με μεγάλα, ξένα μεγέθη. Αυτή είναι η ουσία του βαθύτερου ανταγωνισμού. Και μπροστά μας, ως Ελλάδα, ως ελληνική οικονομία, ως τραπεζικό σύστημα έχουμε πολλά και δύσκολα τραντάγματα -με όση ελαφρότητα κι αν λέμε σήμερα σενάρια περί λήξεων συναγερμού, success story Β΄ κ.λπ.
(Μαντεύουμε το ερώτημα: «Μα, δεν υπάρχουν δικά μας μεγάλα μεγέθη, δοκιμασμένα και εκτός αμφισβητήσεων;». Υπάρχουν. Αλλά π.χ. ένας Τίμος Χριστοδούλου ή ένας Γεράσιμος Αρσένης, ανήκουν στο χθες. Ενώ ένας Λουκάς Παπαδήμος, β' περιόδου, δεν το πιστεύουμε να προσελκυόταν εύκολα).
Α, ναι, την ιδέα οφείλουμε σε υπενθύμιση του Αιμίλιου Αυγουλέα, του LSE/Εδιμβούργου, στα πλαίσια συνέντευξης στην ERT OPEN.
Δημοσιεύτηκε στο protagon στις 5/4
Δεν την έχουν οι "εταίροι μας" την τόσο τονισμένη όσο εμείς συνήθεια να αξιοποιουν την Πρωταπριλιά ώστε μέσα από - πρωτότυπα ή και κοινότυπα, εμπνευσμένα ή τετριμμένα - ψέματα να λένε αλήθειες που, αλλιως, δύσκολα περνούν. Να αναδεικνύουν, εν τέλει, την αλήθεια των πραγμάτων.
Ισως γι αυτό να σχεδίασαν να έχουμε Πρωταπριλιά το άτυπο Eurogroup στην Αθήνα, ακριβώς δηλαδή μετά το κλείσιμο των 8μηνων εκκρεμοτήτων της Ελλάδας με την Τρόικα (κλείσιμο εκκρεμμοτήτων που δεν έλαβε βέβαια υπόψη του το ψυχόδραμα της παραίτησης του Mad Max Χαρακόπουλου, ή πάλι τις τύψεις που μπλόκαραν την ψήφο του Μιχ. Κασσή - συνολικά δηλαδή το σκηνικό της ψηφοφορίας για το τελευταίο αυτό νομοσχέδιο Τρόικας "στο νήμα"/ ιδιως μετα την πρόταση μομφής ΣΥΡΙΖΑ κατα Στουρνάρα και το σχετικό ψυχόδραμα... ) και λίγο πριν την οριστική απόφανση της Eurostat σχετικά με το πολυύμνητο Πρωτογενές Πλεόνασμά μας (που, αφού ήδη διευθετήθηκε η μοιρασιά του σε αποπληρωμή χρέους/σε εξόφληση υποχρεώσεων προς ιδιώτες/σε "κοινωνικό μέρισμα" με συναίνεση της Τροικας, θεωρείται δεδομένο - όχι;).
Ετσι, σκέφθηκαν, θα δινόταν η ευκαιρία στους ηγέτες του σκληρού πυρήνα της Ευρώπης - δηλαδή στον Βόλφγκανγκ Σώϋμπλε και τους ακόλουθους του υπουργούς των άλλων κρατών - να πουν τα ενθαρρυντικά καλά λόγια προς Στουρνάρα/Σαμαρά/άντε και Βενιζέλο. Να τα πουν αρκετά νωρίς, γιατί μετα τό τέλος Απριλίου θάχει παιχτεί όλο το προεκλογικό δρόμο....
Εκείνα, δηλαδή τα σημάδια "επαναφοράς της Ελλάδας στην Ευρώπη" - όπως βιάστηκαν τα πάντα ενθουσιώδη Ελληνικά μήντια να τιτλοφορήσουν - θεωρήθηκε ότι την Πρωταπριλιά αυτή θα λάμβαναν την ρητορική επισφράγιση απο Σώϋμπλε και Σια, ότι θα αναγνωριζόταν δηλαδή ο κατά Στουρνάρα "άθλος άνευ προηγουμένου" της Ελλάδος. Έστω και με υπαινικτική μετάβαση στο στάδιο συζήτησης για κάποια μορφή αναδιάρθρωσης του χρέους απο τους εταίρους. Ακριβώς αυτό είναι φανερό ότι "είδε νάρχεται" ο ΣΥΡΙΖΑ - μαζί , βέβαια, και με το αγκομαχητό του στις δημοσκοπήσεις - και εισπράξαμε την, αμέσως μετά την Πρωταπριλιά, διακαναλική συνέντευξη Τσίπρα: διακαναλική με την καινοτομία ότι δεν (ΔΕΝ) θα παίξει στα κατεστημένα κανάλια αλλά μόνον σε ΚΟΝΤRA, ACTION 24 και EXTRA, δηλαδή στα "αντι-κατεστημένα". Συν την πρόταση μομφής....
Πώς τα σήματα των αγορών θα επέτρεπαν
μια ενιαία Ελληνική στάση για το χρέος
...Με λιγότερους απο δυο μήνες μέχρι τις κάλπες των Ευρωεκλογών μπροστά μας, το μόνο που θα μπορούσε αληθινά να φέρει κάτι το καινούργια στην συζήτηση για το ελληνικό χρέος δεν είναι δυνατον ούτε ακόμη και θεωρητικά να συζητηθεί! Ποιο θα ήταν αυτό; Μα, να διαμορφωνόταν μια κοινή μίνιμουμ πλατφόρμα Ελληνική - δηλαδή διαμορφωμένη με ΕλληνοΕλληνική συναίνεση - και αυτή να την πήγαιναν βόλτα εις τας Ευρώπας. Ποιος; Μια γνήσια διαπραγματευτική ομάδα, με διακομματική στήριξη. (Κάτι σαν την πρόταση Αλέκου Παπαδόπουλου προ μηνών: ούτε που συζητήθηκε, φυσικά).
Προς αυτήν άλλωστε την κατεύθυνση έδωσε "σήμα" ο Πρόεδρος του EuroWorking Group (Αυστριακός) Τόμας Βίζερ. Ο οποίος ακριβώς λίγα 24ωρα πριν το σχεδιασμένο ως Πρωταπριλιάτικο Eurogroup πήρε την πρωτοβουλία να αποκλείσει για μιαν ακόμη φορά κάθε ενδεχόμενο κουρέματος του Ελληνικού χρέους, σε αντιστάθμισμα όμως αναφέρθηκε στην πάγια συνταγή μείωσης επιτοκίων/παράτασης λήξεων του χρέους - συν (και εδώ το πράγμα έχει μεγαλύτερο ενδιαφέρον...) ένα πρόγραμμα ανάπτυξης με διαφορετική χρηματοδότηση. Το οποίο - ακόμη πιο ενδιαφέρον ! - θαπρεπε η Ελλάδα να το θεωρήσει δική της "ιδιοκτησία" και όχι εξωτερική επιβολή.
Προς μια τέτοια κατεύθυνση - άν και από άλλη διαδρομή - πορεύεται η πλευρά Στουρνάρα, πώς; Με την προώθηση της διαβόητης επανόδου της Ελλάδας στις αγορές. Μετά από πολλή φλυαρία σχετικώς, είχαμε το πρωτογενές σημάδι από το bookbuilding για τις ΑΜΚ Alpha και Πειραιώς που ολοκληρώθηκε μέσα σε κάποιες ώρες με ονομαστική υπερκάλυψη που αντιστοιχούσε γύρω σε 5,5 δισ. συνολικά (τελικά αντλήθηκαν κάπου 3 δις, μετά και τα 500 εκατομμύρια ομολόγου της Πειραιώς της περασμένης βδομάδας). Βέβαια, ο Γιάννης Στουρνάρας χρειάστηκε να βάλει λίγο πάγο στον ενθουσιασμό που ανέβαινε σχετικά με την δυνατότητα του ΟΔΔΗΧ να "πατήσει" πάνω σ' αυτήν την πολλαπλή επιτυχία, για να επισπεύσει άμεση έξοδο κρατικού χαρτιού στις αγορές - παραδέχθηκε ότι η κίνηση bravado μπορεί να πάει για μετά τις Ευρωκάλπες. Όμως η αναγνώριση απο μέρους των αγορών ότι "ο ελληνικός κίνδυνος" είναι πλέον διαχειρίσιμος είναι ένα δεδομένο. Η διατύπωση Μιχ. Σάλλα περί "ιστορικής σημασίας αύξησης κεφαλαίου για το τραπεζικό σύστημα συνολικά" δεν ήταν λόγος κενός. Το ζήτημα είναι πώς, τώρα, απο τις τράπεζες θα "ολισθήσουμε" στο κρατικό χαρτί....
Τεχνικά, και προκειμένου να "γλυκαθούν" οι οίκοι που θα μας κουβαλήσουν μετά από 5 χρόνια απουσίας, θα επιχειρηθεί παράλληλα ένα ξαναπακετάρισμα των - περιορισμένης αξίας - Ελληνικών ομολόγων που κυκλοφορούν στην αγορά, έτσι ώστε να ομαλοποιηθεί η καμπύλη των λήξεων Ελληνικών χαρτιών. (Τώρα γίνεται κατανοητό γιατί ο χειρισμός συγκέντρωσης Ελληνικών ομολόγων της Japonica του Καζαριάν συνάντησε άκρα ψυχρότητα απο την Ελληνική πλευρά. Επεδίωκε εξαρχής "να παίξει με τα μεγάλα τα παιδιά"). Ταυτόχρονα, θα προωθηθεί μια έκδοση-δοκιμή, που ήταν σχεδιασμένη για 1,5 - 2 δις, όμως τώρα στην Κυβέρνηση μιλούν και για άνω των 3 δις• ενώ οι προσδοκίες επιτοκίου είναι κάπου γύρω στο 5,5%.
Τριπλός ο στόχος: πρώτον να πιστωθεί η Κυβέρνηση Σαμαρά/Στουρνάρα προεκλογικούς πόντους, κεφαλαιοποιώντας έτσι την σχετική ανάκαμψη που γράφει στις δημοσκοπήσεις. Δεύτερον, να απομακρυνθεί η εικόνα χρηματοδοτικού κενού για το 2014-15, έτσι ώστε το ΔΝΤ να πάψει να δημιουργεί προβλήματα με την δική του παραμονή στο Πρόγραμμα.
Τρίτον, να στηθεί το πραγματικό σκηνικό για αναδιάρθρωση του χρέους -μετά μεν τις Ευρωεκλογές, αλλά με πρόδηλα σημάδια απο τώρα. (Εδώ, οι κυβερνητικοί έχοντας αναθαρρήσει απο το Πρωτογενές Πλεόνασμα και την διπλωματική επιτυχία που αυτό κατέγραψε, αρχίζουν να μιλούν μέχρι και για ευγενική απώθηση του ΔΝΤ απο το Ελληνικό Πρόγραμμα, ωστε να γίνει πια φανερή η "έξοδος απο το Μνημόνιο", ή πάλι "η αποχώρηση της Τρόικας" κοκ.)
Ε, λοιπόν, αυτούς τους σχεδιασμούς είναι που όλο το σκηνικό στην Βουλή, με το έπος του γάλατος και των φαρμάκων, πήγε να αναγάγει σε γνήσια Πρωταπριλιά...
Την ίδια στιγμή, κάτι σαν "άλλη Ευρώπη" μορφοποιείται
Μιας και αποφασίσαμε να υπαγάγουμε τα - διόλου αστεία: αντίθετα, σοβαρότατα - όσα τρέχουν γύρω μας αυτόν τον καιρό σε μια προσέγγιση Πρωταπριλιάς, δώστε λίγη προσοχή και στο συνολικό Ευρωπαϊκό σκηνικό.
Πρώτα-πρώτα, οι "εκεί" δημοσκοπήσεις για τις Ευρωεκλογές δίνουν ασάφεια: οι Σοσιαλδημοκράτες/SPD περνούσαν πρώτοι, οι Χριστιανοδημοκράτες/ΕΡΡ έπονταν: τώρα πάλι η σειρά αντιστράφηκε (πάντως το άθροισμα των δυο είναι γύρω στο 55%)• οι Φιλελεύθεροι/ALDE δεν τα πάνε και τόσο καλά (γύρω στο 8%)• η Ευρωπαϊκή Αριστερά/GUE ελπίζει μέχρι και σε τρίτη θέση - con Tsipras -αλλά για την ώρα είναι στην τέταρτη (7%). Πράσινοι και Συντηρητικοί βρίσκονται, και οι δυο, γύρω στο 6%. ΟΙ διαφόρων ειδών Ευρωσκεπτικιστές (κανένα κοινό στοιχείο μεταξύ του βρετανικού UKIP , του γαλλικού FN και των δικών μας Χρυσαυγιτών...) δεν μπορούν να προβλεφθούν. Πάντως, η κατάργηση του κατωφλίου 3% στην Γερμανία μπορεί να φέρει και εδώ ανατροπές.
Σε εντελώς άλλο επίπεδο παρατήρησης, αξίζει να δει κανείς τις "Πορείες Αξιοπρέπειας" που οργανώθηκαν στην Ισπανία, ιδίως στην Μαδρίτη: από εύτακτες και δομημένες συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας με σύνθημα "Ψωμί-Δουλειά-Στέγη για όλους" ξέφυγαν σε πορείες κατά των τραπεζών (τις οποίες καλούσαν να "πληρώσουν για την κρίση") και σε αντιπαράθεση με τις δυνάμεις της Αστυνομίας (που κατέληξαν σε ντουζίνες τραυματισμούς - περισσότεροι οι αστυνομικοί... - και σε σειρά συλλήψεων).
Και, πηγαίνοντας λίγο πιο πίσω, έχουμε την συνειδητή αλλαγή πλεύσης της Ιταλικής Κυβέρνησης - η μετακίνηση Ρέντσι από την γραμμή Λέττα είναι ευκρινέστερη από εκείνην Λέττα από την παλαιότερη γραμμή Μόντι - προς μιαν αντιστροφή της λογικής της αύξησης των φόρων. Βέβαια, οι φορολογικές μειώσεις Ρέντσι - κατά 10 δις ευρώ σε βάθος χρόνου - είναι στοχευμένες στην μείωση του μη-μισθολογικού κόστους εργασίας, με περιορισμό της φορολογίας εισοδήματος και των κοινωνικοασφαλιστικών εισφορών, έτσι ώστε να τονωθεί η ανταγωνιστικότητα μιας ιταλικής οικονομίας που έκλεισε το 2013 με ρυθμό ανάπτυξης.... 0,1%! Υπ' αυτήν την έννοια, γίνονται ευκολότερα κατανοητές από τους Ευρωπαίους εταίρους της Ιταλίας απ' ό,τι το δικό μας "κοινωνικό μέρισμα"...
Πάντως, και στην Ευρωπαϊκή σκακιέρα "κάτι κινείται" . Προλαβαίνουμε (α) να το κατανοήσουμε, (β) να το παρακολουθήσουμε, (γ) να προσαρμόσουμε την εσωτερική στόχευσή μας; Αμφιβάλλουμε.
Δημοσιεύτηκε στην Ναυτεμπορική στη 1/4
Το πολιτικό παιχνίδι στην Ελλάδα όλοι παριστάνουν πως είναι σκάκι - με μεγάλους παίκτες, όπως ο Ανδρέας Παπανδρέου ή ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης να λειτουργούν με βάση την διαίσθηση. με σημαντικότερους ως προς το αποτέλεσμα, όπως ο Κωνσταντίνος Καραμανλής ή ο Κώστας Σημίτης να κινούνται με βάση κανόνες - όμως τα τελευταία (πολλά) χρόνια παίζεται πολύ περισσότερο σαν τάβλι. Με πολύ-πολύ λιγότερη στρατηγική, με πολύ-πολύ περισσότερο θόρυβο.
Τώρα, όμως, το παιχνίδι πάει να απογειωθεί. Να γίνει σκάκι σε τρισδιάστατη σκακιέρα, να μην πω και με συνεχή εναλλαγή στα πιόνια. Εξηγούμαστε:
Μετά το - λησμονημένο - success story που είχε χτιστεί το περασμένο φθινόπωρο, το οποίο μαράθηκε με την τραβηγμένη πάνω από 6μηνο διαπραγμάτευση με την Τρόικα και με τα διαδοχικά σκωτσέζικα ντους, μια παγωμένο/μια ζεματιστό, από τους "εταίρους" της Ελλάδας, τώρα η Κυβέρνηση Σαμαρά/Στουρνάρα σημείωσε μια πολιτική, ή μάλλον μια διπλωματική επιτυχία. Το βασικό στοιχείο της δεν ήταν το διαβόητο Πρωτογενές Πλεόνασμα των 2,9 δισ ευρώ/τετραπλάσιο του προϋπολογισμένου, το οποίο μπορεί μεν να μην έχει πιστοποιηθεί από την Eurostat, όμως (αφού το δέχθηκε ως βάση υπολογισμού η Τρόικα...) ήδη "λειτουργεί". Ούτε καν ως βασικό στοιχείο προσέρχεται το "κοινωνικό μέρισμα" των κατά μέσο όρο 500 ευρώ κατά κεφαλήν σε χαμηλοσυνταξιούχους, ενστόλους και αστέγους - περίεργη ομαδοποίηση: 900.000 οι πρώτοι, κάπου το ένα δέκατο οι δεύτεροι, δυσπροσδιόριστοι οι τρίτοι: πελατεία ΝΔ οι δεύτεροι, ελπιζόμενοι πελατεία ΠΑΣΟΚ οι τρίτοι, "πλήθος μέγα" οι πρώτοι.... - το οποίο έγινε δεκτό ότι θα ζεστάνει τις τσέπες των ανθρώπων, προεκλογικά. Αν μάλιστα δεν σταθεί κανείς στην ρηχή προεκλογική προσπάθεια εξαγοράς ψήφου - κάπου 1.000.000 οικογενειών, βέβαια επαναλαμβάνουμε... - αλλά το δει γενικότερα, η αίσθηση ότι "βγάλαμε λεφτά απο δικά μας/απο δική μας προσπάθεια και αυτά μοιράζουμε", έχει μια αίσθηση ξεπεράσματος του τέλματος.
Όχι. Το βασικό στοιχείο της διπλωματικής επιτυχίας ήταν ότι η Τρόικα, στο τελευταίο της πέρασμα "του έως τώρα Μνημονίου" από την Ελλάδα, συμφώνησε/αποδέχθηκε να φύγει προς τα πίσω - δηλαδή... μετεκλογικά - ο χρόνος για τα δυσάρεστα: με 3μηνη αναβολή θα έχουν εφαρμογή κάποια μέτρα του toolkit/εργαλειοθήκης ΟΟΣΑ όπως στον χώρο των φαρμάκων. με 6μηνη δοκιμαστική περίοδο θα ελεγχθεί η πειστικότητα της μεθόδου "στρουθοκάμηλος με το κεφάλι στην άμμο" των ομαδικών απολύσεων. ενώ για το τέλος του χρόνου πάει, τελικώς, η υπόθεση της οριστικής (;) διευθέτησης της τραπεζικής αβεβαιότητας.
Η Πρωταπριλιά βρίσκεται ήδη
εντελώς δίπλα μας
Μια τετοια αποδοχή της συνολικής αναβολής, ήρθε να χρωματίσει ζωηρά όχι πλέον ένα success story αλλά την αντίληψη ότι "τα πράγματα βρίσκονται υπό έλεγχο" για την Ελλάδα. Στο εξωτερικό σκέλος, έρχεται να κουμπώσει με την αίσθηση ότι η επανεξέταση του Ελληνικού χρέους πλησιάζει (εδώ, το Πρωταπριλάτικο άτυπο Eurogroup βρίσκεται κυριολεκτικά σε απόσταση αναπνοής, μετά και το EuroSummit της 20/21 Μαρτίου όπου "εκφράσθηκε ικανοποίηση για την ολοκλήρωση της διαπραγμάτευσης με την Τρόικα"). Αυτό βοήθησε τον Αντ. Σαμαρά να θεωρήσει ότι "οι Έλληνες γυρνούν σελίδα" , αλλά και να θεωρήσει "άδικο και στενάχωρο" να υπάρχουν παραφωνίες (όπως με τις αναταράξεις για το γάλα....).
"Έπεσε θετικά" και η ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων - στο EcoFin υπό Προεδρία Γιάννη Στουρνάρα... - για τον Ενιαίο Μηχανισμό Εκκαθάρισης /SRM της υποτιθέμενης Τραπεζικής Ένωσης, που ναι μεν αποτελεί ακραία υποκρισία (θα συγκεντρώσει... 55 δις σε 10ετή ορίζοντα, όταν τα stress tests του τέλους 2014 απειλούν τις Ευρωπαϊκές συστημικές τράπεζες με τρύπα 1 τρις ευρώ, όταν η ανακεφαλαιοποίηση των Ελληνικών και μόνο τραπεζών, δέσμευσε 50 δις!) όμως χαιρετίσθηκε ως επιτυχία, άρα... είναι Ευρωεπιτυχία. Άμα τελικά έχουμε και ήχους θετικούς από Γκ. Σώϋμπλε και Άνγκελα Μέρκελ (ιδίως όσο μένει "ζεστή" η προοπτική παρουσίας της στην Αθήνα προεκλογικά), όλα αυτά γαληνεύουν την ψυχή των κυβερνητικών.
Στο εσωτερικό, τώρα, σκέλος επιχειρείται η βαθύτερη παλαιοκομματική προσέγγιση της διανομής του "κοινωνικού μερίσματος" να συνδυαστεί με την αντίληψη ότι κάτι θα λειώσει από τους πάγους της αγοράς (το 1 δις πρόσθετων εξοφλήσεων προς ιδιώτες που απέσπασε η Τρόικα από το Πρωτογενές "μας" δεν καταγράφηκε όσο θετικά θάξιζε...), αλλά και ότι η διαβόητη πορεία προς έξοδο της Ελλάδας στις αγορές υποστασιοποιήθηκε ήδη με την πετυχημένη έκδοση ομολόγων με κουπόνι 5% απο την Πειραιώς και τις θετικές προοπτικές για τις ΑΜΚ Alpha και Πειραιώς (Αρκεί αυτό για να φύγει η σκιά απο την συνολική διστακτικότητα στις τράπεζες; Ιδίως στην υπόθεση Eurobank; Δεν αρκεί - αλλά... πάλι κάτι είναι).
Ήρθε και η ρυθμιστική/προτρεπτική κίνηση της Τράπεζας της Ελλάδος , ο Κώδικας Δεοντολογίας για την προσέγγιση των "κόκκινων δανείων", που υπόσχεται σταδιακό ξεπάγωμα της αγοράς. Αν - μεγάλο ΑΝ - οι τράπεζες κινηθούν, άμεσα και θετικά, ίσως αυτή είναι η πιο σημαντική εξέλιξη των ημερών.
Όμως, μια τέτοια συνολική προσέγγιση που επικίνδυνα συμβολοποιείται με την πορεία προς την Πρωταπριλιά - 8 βδομάδες πριν απο τις διπλές κάλπες του τέλους Μαΐου - δεν κινείται μόνο σ' ένα φόντο παικτών του Ελληνικού πολιτικού σκηνικού που αλλάζουν, βλέπει και τις διεθνείς/Ευρωπαϊκές συνθήκες να μετακινούνται.
Στα δικά μας πρώτα: η κατάρρευση πολιτικών χώρων όπως του ΠΑΣΟΚ, της ΔΗΜΑΡ ή των ΑνΕλλήνων οριστικοποιεί μιαν εικόνα πολυδιάσπασης. Το εγχείρημα των "58" που επιχειρήθηκε να φέρει νέα πνοή ούτως ή άλλως αποτελεί παρελθόν, με τίποτε πάντως δεν δημιούργησε κάτι σαν Κεντροαριστερά! Η σύμπηξη της "Ελιάς" ενδεχομένως κάτι να προσέθεσε δημοσκοπικά στο συνεχώς υποβαθμιζόμενο ΠΑΣΟΚ - όμως δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι έφερε ο,τιδήποτε νέο. Προστέθηκε η επιτάχυνση του ρου τού "Ποταμιού" του Σταύρου Θεοδωράκη, που με λίγο αριστερόστροφο στίγμα, όμως σαφώς κάνει Ευρωπαϊκή επιλογή - και κατόρθωσε να μετρηθεί διψήφιο. Στα δεξιά του φάσματος, η Χρυσή Αυγή μπορεί να μετρήθηκε σε ανακοπή της ανοδικής της πορείας, πάντως δεν έχει πάψει να διεκδικεί ρόλο.
Μπροστά σ' αυτήν λοιπόν την ρευστότητα, ο Αντώνης Σαμαράς τακτικά πλέον αναφέρεται στην "Νέα Ελλάδα" που από καιρό συζητείται ως σχήμα υπέρβασης της ΝΔ και προσέλκυσης ευρύτερων στρωμάτων με "φιλοΕυρωπαϊκή" λογική. (Σύμφωνα μ' αυτήν την ανάλυση, ο ΣΥΡΙΖΑ εφόσον δεν του βγει το στοίχημα νίκης - σαφούς, ξεκάθαρης - στην 18ης/25ης Μαΐου θα βρεθεί αυτοπεριχαρακωμένος σε "περισσότερο αντιΜνημόνιο", οπότε θα ξεφύγει αντι-Ευρωπαϊκά).
Είτε με την διακινδύνευση πορείας προς εθνικές κάλπες αμέσως μετά τον Μάϊο, είτε με ευρύ ανασχηματισμό και πορεία προς Σεπτέμβριο, επιδιώκεται μια επανεκκίνηση πολιτική πάνω στην θεωρούμενη εν εξελίξει επανεκκίνηση της οικονομίας...
Η Ευρωπαϊκή αμηχανία και η συζήτηση για secular stagnation
Αν αυτή η εγχώρια πολιτική αρχιτεκτονική είναι ούτως ή άλλως εύθραυστη, η αμηχανία με την οποία η "Ευρώπη" πορεύεται προς τις κάλπες του Μαϊου είναι κι αυτή έκδηλη.
«Κάποιοι στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα πιστεύουν ότι δουλειά της δεν είναι να σταθεροποιεί την ευρωζώνη αλλά μόνον την Γερμανική οικονομία. Αυτό δεν είναι Ευρωπαϊκή Νομισματική Ένωση. Είναι κάτι διαφορετικό» είναι η αποτίμηση του Martin Wolf των F.T. (στις 12 Μαρτίου) . Η "συνταγή " του είναι άμεση μετάβαση της ΕΚΤ σε ποσοτική χαλάρωση/quantitative easing, αγορά ομολόγων των κρατών-μελών σε αναλογία με την συμμετοχή τους στην Κεντρική Τράπεζα, μακροπρόθεσμος δανεισμός στις τράπεζες με δέσμευσή τους για αύξηση των πιστώσεων προς τις μικρομεσαίες ιδίως επιχειρήσεις. Ανηφορικά πράγματα...
Την ίδια όμως στιγμή πυκνώνει - και - στην Ευρώπη η συζήτηση για το ενδεχόμενο η τωρινή κριση χρέους της Ευρωζώνης να είναι ένα "επιφαινόμενο ατύχημα", απόρροια μιας βαθύτερης εξέλιξης - μακροπρόθεσμης στασιμότητας/secular stagnation - που προσκαλείται από α) έλλειψη επαρκούς ενεργού ζήτησης που οξύνεται από τη ραγδαία αύξηση των εισοδηματικών ανισοτήτων και β) εξάντληση των αποθεμάτων τεχνολογικής και οργανωτικής παραγωγικότητας μετά απο δεκαετίες ταχύρρυθμης εξέλιξης στα ίδια πεδία.
Την συζήτηση επανέφερε στην κεντρική σκηνή ο Larry Summers τον Νοέμβριο του 2013 . Ήδη όμως ξεφεύγει απο τους οικονομολόγους. Όπως παρατηρεί ο (αντιπρόεδρος της Ένωσης Πολιτών για την Παρέμβαση) Περ. Βασιλόπουλος "Οι διαπραγματεύσεις ανάμεσα στα κράτη, τις τάξεις και τα άτομα ποτέ δεν γίνονται «γυμνά» και εν κενώ. Η άποψη αυτή περί «secular stagnation» καταστρέφει συθέμελα τη προσέγγιση του «Παιδαγωγικού Ηγεμονισμού» της Άνγκελας Μέρκελ και του σημερινού γερμανικού κατεστημένου για τα αίτια της κρίσης της Ευρωζώνης και την τιμωρητική λογική απέναντι στα απείθαρχα και τεμπέλικα κράτη του Νότου και ιδίως την Ελλάδα". Πόσος χρόνος, όμως, θα χρειαστεί για τέτοια αναδιάταξη της σκακιέρας;
Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 26/3
Δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι ο ΣΥΡΙΖΑ/η Κυβέρνηση Τσίπρα/η διαπραγματευτική προσέγγιση Βαρουφάκη έχει αναζητήσει ρίζες στον ιδιαίτερο συμβολιστή ποιητή Αντόνιο Ματσάδο.
Δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι ο ΣΥΡΙΖΑ/η Κυβέρνηση Τσίπρα/η διαπραγματευτική προσέγγιση Βαρουφάκη έχει αναζητήσει ρίζες στον ιδιαίτερο συμβολιστή ποιητή Αντόνιο Ματσάδο. Όμως, έτσι, όπως επενδύθηκαν - με πολύ σώου, με πληθωρικές δηλώσεις, με πενιχρό πολιτικό περιεχόμενο πλην της διάθεσης κόντρας και τα κάποια στοιχεία αναδίπλωσης - οι ημέρες μετά το ξεκίνημα των Ευρωπαϊκών περιπλανήσεων Τσίπρα και (κυρίως!) Βαρουφάκη, αληθινά θυμίζουν το Se hace camino al andar/ Ο δρόμος χαράζεται περπατώντας.
Έτσι, με αναζήτηση ενός κάποιου περιεχομένου για την πληθωρική φόρμα, φθάσαμε στις Προγραμματικές Δηλώσεις, που κινδυνεύουν να είναι το πιο αστραπιαία μεταφραζόμενο κείμενο στην διεθνή σκηνή! Με το καημένο το "Πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης" να επιχειρείται να αποκτήσει αποτύπωση που και τους "έξω" να μην συνταράξει περισσότερο, κι εμάς τους "μέσα" να κρατήσει σε ενθουσιασμό.
Ενώ όμως φαίνεται ότι τελικά θα καταλήξουμε και με Φόρο Επιδεικτικής Κατανάλωσης (αντί του πεζού Φόρου Πολυτελείας: ο Ανδρέας Παπανδρέου θα δάκρυζε, βλέποντας υλοποίηση Thorstein Verblen) και με Ταμείο Εθνικού Πλούτου (αντί για ΤΑΙΠΕΔ: σοφή η ιδέα να συνδυαστεί η εκποίηση/αξιοποίηση με την υπόσχεση για διάσωση του Ασφαλιστικού), συν μια καμπάνια κατά των ολιγαρχών και της ("μεγάλης") φοροδιαφυγής, τα διαβολεμένα τα νούμερα δεν εμφανίζονται στο προσκήνιο. Στο EuroWorkingGroup η εξήγηση ήταν... οι Προγραμματικές που δεν είχαν αναγνωσθεί! Στο δίδυμο Eurogroup της 11ης/16ης Φεβρουαρίου, το ζήτημα κινδυνεύει να είναι σαφώς πιο δυσάρεστο (η Κορυφή της 12ης είναι ούτως ή άλλως "πολιτική"). Στην σταθερή πίεση των "εταίρων" για νούμερα, για ποσοτικοποίηση των πολιτικών όχι απλώς συγκεκριμένη αλλά και πειστική, η Ελληνική στάση είναι Βαρουφακική: "Give us time and give us space". Που στην πραγματικότητα έχει την ακόλουθη απόδοση: "Δώστε μας χρόνο να σκεφθούμε τι θέλουμε/Δώστε μας περιθώρια μέχρις ότου εσείς (οι "εταίροι") σκεφθείτε τι θα μπορούσατε να δώσετε/πού και πώς θα μπορούσατε να χαλαρώσετε ένα κακοσχεδιασμένο και εκ του αποτελέσματος αποτυχημένο Πρόγραμμα, στο οποίο εμείς ζούμε και πνιγόμαστε (και το βλέπετε) εδώ και 5 χρόνια".
Στην πιεστική απαίτηση των "εταίρων" για νούμερα, για στοιχεία , η Ελληνική πλευρά αντιπαρατάσσει ενδιαφέρουσες διαβεβαιώσεις, όπως για δημοσιονομική ισορροπία, ή πάλι για (ήπιο) πρωτογενές πλεόνασμα. Το πρόβλημα πού είναι; Έρχεται η δική μας διαβεβαίωση, π.χ. του τύπου: "Η αύξηση του κατώτατου μισθού θα διαρρυθμιστεί χρονικά, αλλά δεν έχει και δημοσιονομική επίπτωση, άσε που θα σημάνει πρόσθετες ασφαλιστικές εισφορές, άρα... μείωση των απαιτήσεων του Ασφαλιστικού από τον Προϋπολογισμό". Η άλλη πλευρά σπεύδει να παρατηρήσει: "Ωραία, όμως έχετε υπολογίσει πόσο η αύξηση κατωτάτων θα σημάνει σε αύξηση π.χ. του επιδόματος ανεργίας; Και πόσο στα επιδόματα μητρότητας; Πόσο και πώς θα "περάσει" στον υπολογισμό των συντάξεων; Α, ναι, και με τις υψηλότερες ασφαλιστικές εισφορές, πώς την βλέπετε την εισπραξιμότητα;"
Αυτού του είδους την προσέγγιση, πάτε την τώρα και απλώστε την σ' όλο το φάσμα των Προγραμματικών όπως θα μεταφράζονται σε Πρόγραμμα - όχι πλέον "Θεσσαλονίκης", αλλά "ηπίως ψαλιδισμένο" ώστε να φαντάζει συμβατό με μια συζήτηση Eurogroup...
Ή δείτε πάλι, την προσέγγιση να ζητηθεί η συμβολική αντικατάσταση της Τρόικας - η οποία και μισήθηκε, αλλά και απέτυχε ως "ελεγκτής" - με κάτι "άλλο". Σαν στοιχείο αυτού του "άλλου" κάποια στιγμή συζητήθηκε (όχι δε μόνον στην Αθήνα) και ο ΟΟΣΑ. Τον οποίο, βέβαια, γνώρισε πρόσφατα η ελληνική κοινή γνώμη ως εμπνευστή του διαβόητου toolkit/της εργαλειοθήκης: έκανε περισσότερο κακό η συζήτηση γύρω από το ζήτημα αυτό, έτσι όπως έγινε, παρά ο,τιδήποτε άλλο στο μέτωπο των μεταρρυθμίσεων.
Ο ΟΟΣΑ, οργανισμός με εγγενώς διακρατική υφή, ενώ έχει και γνώση και λόγο - και δεν διστάζει να εκφραστεί με σαφήνεια και ένταση - δεν έχει συσχετισθεί με την γεύση επιβολής του ΔΝΤ και των Βρυξελλών. Εχει δε πρόσφατα "γνωρίσει" (με αφορμή το toolkit) την Ελληνική πραγματικότητα απο κοντά, έχει παίξει ρόλο υποβοήθησης των συνεννοήσεων ο Γενικός Διευθυντής του Ανχελ Γκουρία, που θάναι (στις 11 Φεβρουαρίου, κι αυτός!) στην Αθήνα.
Όμως , με εμάς να αναζητούμε τον όποιο δρόμο περπατώντας, χρειάζεται παρόμοιες τομές να τις προωθήσει η "άλλη πλευρά". Καθώς και να παρατείνει (με δική της πρωτοβουλία;) τον χρόνο που τελειώνει.
Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.
Το κείμενο του Α.Δ.ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΙΔΗ δημοσιεύτηκε στη ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ 9.2.2015
