Παρασκευή, 29 Μάρτιος 2024

Εγκλωβισμένοι εκτός των τειχών

Τ​​ο 2015 η «κρίση του ευρώ» συρρικνώθηκε ξανά σε «ελληνική κρίση». Πολλοί προοδευτικοί αναλυτές τα προηγούμενα χρόνια εργάστηκαν φιλότιμα για να πείσουν τους συντηρητικούς κύκλους ότι αυτό που ξεκίνησε το 2010 ως κρίση χρέους της Ελλάδας δεν αφορούσε μόνο βαριές ελληνικές αποτυχίες αλλά και καίρια λάθη και αδυναμίες αρχιτεκτονικής της ΟΝΕ. Η είσοδος και άλλων χωρών σε μνημόνια επέτρεψε να μιλάμε για ευρύτερη κρίση της ΟΝΕ και των οικονομιών του Νότου. Ο ΣΥΡΙΖΑ ήρθε στην εξουσία πέρυσι τέτοιες μέρες για να διεθνοποιήσει το ελληνικό πρόβλημα ύφεσης και χρέους και να εξαγάγει ριζοσπαστικοποίηση στην Ευρώπη. Τελικά κατάφερε να επιδεινώσει και την ύφεση και το χρέος, και να επαναφέρει την αίσθηση ότι η Ελλάδα είναι περίπου ένα προβληματικό, σάπιο μέλος, που εν ανάγκη μπορεί να ακρωτηριαστεί για να μην απλωθεί η γάγγραινα στο υπόλοιπο σώμα. Το ελληνικό πρόβλημα (ή μάλλον: η Ελλάδα ως πρόβλημα) χάρη στην «τηλεγένεια» του κ. Βαρουφάκη διεθνοποιήθηκε: ως παγκόσμιο υπερθέαμα, γενεσιουργό αισθημάτων αποστροφής, αγανάκτησης, οίκτου και απορίας. Ομως η ευρωκρίση έγινε πάλι κρίση της Ελλάδας, κι η Ελλάδα κατέστη ξανά το μοναδικό μέλος του ευρώ σε ύφεση το 2015 και 2016. Οσο για την εξαγωγή της επανάστασης: η διδακτική εμπειρία ΣΥΡΙΖΑ έστρεψε το Podemos προς μετριοπαθέστερες θέσεις και τη νέα αριστερή πορτογαλική κυβέρνηση σε δέσμευση τήρησης των δημοσιονομικών κανόνων του ευρώ.

Το 2015 η κρίση ξανάγινε ελληνική. Το 2016 το πολιτικό ρίσκο απομακρύνεται προσώρας από την Ελλάδα κι απλώνεται στην υπόλοιπη Νότια Ευρώπη. Η Ισπανία πιθανόν να παραπαίει στην ακυβερνησία το πρώτο εξάμηνο 2016, μέχρι να ξαναπάει σε εκλογές. Η Πορτογαλία έχει κυβέρνηση σοσιαλιστών-αριστεράς-κομμουνιστών, εύθραυστη και ασταθή: πρέπει να ελίσσεται όχι μόνο ανάμεσα στα εμπόδια των περιορισμών της Ευρωζώνης και της μεταμνημονιακής εποπτείας, αλλά και στις ιδεολογικές εμμονές των αριστερών κομμάτων που τη στηρίζουν. Και στο βάθος η Ιταλία: η πραγματική αχίλλειος πτέρνα της Ευρωζώνης. Μια οικονομία μπλοκαρισμένη, πολύ μεγάλη για να αφεθεί να αποτύχει αλλά και πολύ μεγάλη για να μπορεί να διασωθεί. Που μόλις ξανάρχισε να κινείται έπειτα από στασιμότητα δεκαπενταετίας, αλλά που αν η ανάκαμψη το 2016 παραμείνει αδύναμη, τα πάντα θα βρεθούν στον αέρα. Με ένα κομματικό σύστημα απείρως προβληματικότερο του δικού μας, με μια κυβέρνηση «τελευταίας ευκαιρίας» και με ένα κρίσιμο δημοψήφισμα τον Οκτώβριο, που θα μετατραπεί σε ψήφο εμπιστοσύνης και στοίχημα επιβίωσης για τον Ρέντσι.

Τι σημαίνουν όλα αυτά; Για λίγο ακόμα θα μπορέσουμε να ανασάνουμε, καθώς οι διεθνείς προβολείς απομακρύνονται από την Ελλάδα. Θα είναι όμως έτοιμοι να επιστρέψουν εάν η πολιτική κρίση επανακάμψει στην Ελλάδα, αυτή τη φορά ως αδυναμία της κυβέρνησης να περάσει από τη Βουλή τα μέτρα που απαιτούνται για την ολοκλήρωση της πρώτης αξιολόγησης. Είναι σαφές ότι η οικονομία είναι εξαιρετικά εύθραυστη για να αντέξει ακόμα έναν κύκλο παράτασης και αγωνίας στη διαπραγμάτευση με τους πιστωτές, όπως με έκδηλη ανησυχία επισήμανε στο πρόσφατο άρθρο του στην «Καθημερινή» ο διοικητής της ΤτΕ Γιάννης Στουρνάρας.

Στην περίπτωση μιας νέας αντιπαράθεσης με τους θεσμούς, οι συσχετισμοί δεν είναι ευνοϊκοί. Ναι, βρισκόμαστε εντός μνημονίου, άρα η ρευστότητα των τραπεζών δεν κινδυνεύει. Ναι, η Ευρώπη έχει πολλούς νέους μπελάδες, με κυριότερο το μεταναστευτικό, που αναβιώνει εθνικισμούς, λαϊκισμούς και ανασφάλειες. Κανείς δεν επιθυμεί να προσθέσει έναν νέο πονοκέφαλο με την αναβίωση του Grexit. Ομως, από την άλλη πλευρά, οι κρίσιμοι παίκτες δεν είναι πια σε θέση να αφιερώσουν περαιτέρω πολιτικό κεφάλαιο για την Ελλάδα. Η Μέρκελ είναι αποδυναμωμένη απέναντι στην εσωτερική αμφισβήτηση της πολιτικής της στο προσφυγικό. Ο Ολάντ διανύει μακρά περίοδο εθνικής εσωστρέφειας, προετοιμαζόμενος για τις εκλογές του 2017. Επίσης, όπως κατέστησε εμμέσως σαφές και ο πρόεδρος του Eurogroup, η Ευρωζώνη μπορεί να περιμένει, εβδομάδες και μήνες, μέχρι να κλείσει η αξιολόγηση. Η ελληνική οικονομία δεν έχει αυτή την πολυτέλεια.

Και το διαπραγματευτικό μας πλεονέκτημα, ως πύλης εισόδου των μεταναστευτικών κυμάτων προς την Ευρώπη; Αυτό ταχύτατα μετατρέπεται σε μειονέκτημα. Οι δεκάδες χιλιάδες εγκλωβισμένοι στη χώρα μας μετανάστες δεν είναι πρόβλημα για την Ευρώπη, είναι κυρίως πρόβλημα για την Ελλάδα. Αντί να χρησιμοποιεί την προσφυγική κρίση για να διεκδικεί εκπτώσεις στην εφαρμογή του μνημονίου, η κυβέρνηση Τσίπρα έπρεπε να είχε κάνει ακριβώς το αντίστροφο: να χρησιμοποιήσει την ταχεία και αποτελεσματική εφαρμογή του μνημονίου για να διεκδικήσει μεγαλύτερη ευρωπαϊκή στήριξη στην αντιμετώπιση του προσφυγικού.

Ο μεγάλος κίνδυνος για το 2016 είναι η παγίωση μιας αυτοτροφοδοτούμενης επιδείνωσης, την οποία το ελληνικό πολιτικό σύστημα δεν θα έχει το πολιτικό θάρρος να αποτρέψει και η Ευρώπη δεν θα έχει κανένα ισχυρό κίνητρο να εμποδίσει. Τότε η Ελλάδα μπορεί να ανακαλύψει ότι βρίσκεται εγκλωβισμένη σε μια ευρωπαϊκή κρίση η οποία όχι μόνο έχει μεταβληθεί σε ελληνική, αλλά αφορά μονάχα την Ελλάδα και κανέναν άλλο. Ο συνδυασμός των αναχωμάτων (firewalls) της ΕΚΤ, που προστατεύουν τη λοιπή Ευρωζώνη από τη μετάδοση της κρίσης, και πραγματικών φραγμάτων που σταματούν τις ροές της μετανάστευσης στην Ελλάδα μπορεί να οδηγήσει σε έναν ιδιότυπο εγκλωβισμό. Τα τείχη ως γνωστόν εξασφαλίζουν μια αίσθηση ασφάλειας, μέχρι τη στιγμή που αντιλαμβάνεσαι ότι εκείνος που βρίσκεται κλεισμένος απέξω είσαι εσύ.

Δημοσιεύτηκε στην Καθημερινή στις 10/1/2016.

 

Προσθήκη νέου σχολίου


Κωδικός ασφαλείας
Ανανέωση