Παρασκευή, 01 Δεκέμβριος 2023
Όταν μιλάμε για επικοινωνία, εννοούμε ένα κοινό μήνυμα, ένας στόχος που τηρούν όλοι πολύ ευλαβικά (για να χρησιμοποιήσω την φρασεολογία των διαφημίσεων). Δεν υπάρχουν διαφορετικές ατζέντες (π.χ. θέλω να παραστώ στην έναρξη του σιντριβανιού Ομονοίας, να εγκαινιάσω αγάλματα κλπ). Υπάρχει η κυβερνητική γραμμή της καθολικής απαγόρευσης μιας εικόνας που δεν ταιριάζει με τον στρατηγικό μας στόχο: on message - in volume - on time είναι το μάντρα που ακολουθείς μέρα μπαίνει, μέρα βγαίνει μέχρι να γίνει δεύτερη φύση στο κοινό σου.
Αποφασίζουμε κοινή μάσκα που θα προωθήσουμε πχ φαρμακευτική/υφασμάτινη. Δεν κατεβαίνει ο Χαρδαλιάς στην Ζάκυνθο και κάνει online δηλώσεις στην κάμερα με φιμωτράκι (ή με καθόλου μάσκα στην Κρήτη), μόνο και μόνο για να μας πει μετά ότι τα φιμωτράκια είναι αναποτελεσματικά.
Μετά την καραντίνα υπήρξε διάλυση της ομοιομορφίας στην εικόνα σχετικά με την τήρηση των μέτρων, π.χ. ξανά, εκδηλώσεις, εγκαίνια κ.λ.π Ακόμα κι αν κάποιος υπουργός ή βουλευτής ή αυτοδιοικητικός (μηδενική έμφαση στις μικρές κοινωνίες, δεν ενεργοποιήθηκαν επικοινωνιακά οι αυτοδιοικητικοί) φορούσε μάσκα, αυτό δεν έβγαινε προς τα έξω ως εικόνα παρά μόνο όταν ήταν πλέον αργά.
Το μοναδικό άτομο διευρυμένης αποδοχής κατά την διάρκεια της πανδημίας, ο Σωτήρης Τσιόδρας, έκοψε τις εμφανίσεις του στην τηλεόραση. Δεν βγάζουμε από το προσκήνιο άτομα που έχουν το effect: εσένα-γνωρίζω-εσένα-εμπιστεύομαι.
Όταν ξαναγύρισε σε υπουργικό συμβούλιο, φορώντας μόνο ο ίδιος και ο Χαρδαλιάς μάσκα, οι υπεύθυνοι επέτρεψαν στα ειδησεογραφικά μέσα που οι ίδιοι είχαν προηγουμένως πληρώσει αδρά, να διακινήσουν φωτό αυτής της διαφοράς (δηλαδή Τσιόδρας με μάσκα, πρωθυπουργός χωρίς). Μιλάμε για κολοσσιαίο λάθος ερασιτεχνών.
Το μοναδικό άτομο που έκανε γκελ στις γυναίκες και στα νεανικά κοινά (εξού και βάσισαν πάνω του τα σόου τους οι Ζαχαράτος και Σεφερλής) ήταν ο Χαρδαλιάς. Και τι κάνεις; Τον τραβάς από την απογευματινή ενημέρωση, του μαθαίνεις να μιλάει υπηρεσιακά, σαν να είναι πολιτικός και τον ξαναστέλνεις στα κανάλια αλλαγμένο. Αν θέλαμε κάποιον να κάνει απλή ανάγνωση κειμένων, υπάρχουν πολλοί υποψήφιοι. Χρειάζεται να εκμεταλλευτείς δημιουργικά τις ιδιότητες ενός χαρακτήρα, ακόμα κι όταν αυτές βγαίνουν προς τα έξω ως καρικατούρα.
Σφήνα στην πανδημία, μπαίνει στην επικαιρότητα το θέμα του Μεγάλου Περιπάτου και γίνεται diversion της προσοχής και κατάρρευση της επιμονής στο μήνυμά μας. Αν μιλάμε για δρόμους και φοίνικες, τότε σίγουρα ο κίνδυνος έχει περάσει;
Φτιάχνεις διαφημίσεις με την Βίκυ Σταυροπούλου να κάνει body shaming στον εαυτό της (diversion μηνύματος). Πώς φτιάχνουμε μάσκα από σωβρακοφανέλα, ότι πιο άχρηστη πληροφορία έχει παρουσιαστεί. Αντιθέτως, αν δόθηκαν χρήματα σε αυτό το project, θα μπορούσαν να είχαν διατεθεί στο μοίρασμα δωρεάν υφασμάτινων, ανθεκτικών μασκών από ελληνική βιοτεχνία κατασκευής σε ευπαθείς ομάδες. Με ένα σμπάρο, τρία τρυγόνια (ενίσχυση της εικόνας των ανθρώπων που βιοπορίζονται μέσω της κρίσης. Προσοχή – ΟΧΙ αυτών που τις φτιάχνουν δωρεάν, αν και η πράξη είναι θεάρεστη, αλλά χρειάζεται να δείξεις ότι υπάρχει επαγγελματική ζωή μέσα στον θάνατο όχι όλο φιλανθρωπία).
Δίνεις τρελά λεφτά σε άγνωστα σάιτ, βάζοντας ως προτεραιότητα το να πληρώσεις τα πελατάκια σου. Αφήνεις απέξω τις influencer του Instagram και τα νεανικά κοινά που δεν βλέπουν τηλεόραση ή διαβάζουν, αλλά είναι καρφωμένα στο κοινωνικά δίκτυα.
Δεν χρησιμοποιείς ποτέ αντίστοιχα με την χρήση μάσκας μηνύματα στο διαδίκτυο (είναι σαν να έχει σταματήσει η καμπάνια), οι διαφημίσεις σου είναι παρωχημένου περιεχομένου, ηθικοπλαστικές και άσχημες αισθητικά. Σε ένα κόσμο που δεν βγάζει τίποτα χωρίς φίλτρο, δεν έχεις το επικοινωνιακό προσωπικό που αντιστοιχεί σε μικρότερες ηλικίες και τελικά στοχεύεις μόνο στις ευπαθείς ομάδες αλλά όχι σε αυτούς που μπορούν να μεταδώσουν τον ιό.
Η διαφαινόμενη έναρξη διαλόγου με την Τουρκία, ανοίγει ένα παράθυρο ευκαιρίας, το οποίο πρέπει να μείνει ανοιχτό. Οι γνωστές αντιρρήσεις, που προέρχονται από την "Σχολή της ακινησίας" στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, είναι αναγκαίο να παρακαμφθούν. Είδαμε πού μπορεί να μας οδηγήσουν. Μια θερμή σύγκρουση θα είναι πάντα πιθανή, όσο τα προβλήματα μένουν ανοιχτά.
Η ειλικρίνεια προς την κοινή γνώμη, είναι απαραίτητη. Διάλογος, διαπραγμάτευση, διαμεσολάβηση είναι μέθοδοι, όχι μόνο αποδεκτές, αλλά οι μόνες που επιλύουν τα διεθνή προβλήματα. Έχουν επιλύσει θέματα, πολύ πιο περίπλοκα και σύνθετα από ότι είναι οι ελληνοτουρκικές διαφορές. Όχι διάλογος για τον διάλογο. Όχι για να ροκανίζουμε τον χρόνο. Όχι για το θεαθήναι. Αλλά για διευθέτηση των εκκρεμών ζητημάτων. Διαδικαστικά κόλπα, λεκτικές ακροβασίες, παιχνίδια τακτικής, εξάντλησαν προ πολλού την όποια "χρησιμότητα" τους.
Η Ελλάδα έχει εδώ και χρόνια επισήμως δεχθεί, και αυτό είναι καταγεγραμμένο διεθνώς, ότι μαζί με το ζήτημα της υφαλοκρηπίδας υπάρχουν και άλλα σχετιζόμενα ζητήματα. Είναι το εύρος των χωρικών υδάτων, το οποίο πρέπει να είναι σαφές όταν πάμε για οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης.
Και από την στιγμή που ρυθμίζουμε τελεσίδικα τα χωρικά ύδατα, θα πρέπει να ρυθμιστεί και ο εναέριος χώρος. Διότι ο εναέριος χώρος πρέπει να ταυτίζεται με τα χωρικά ύδατα, και όχι το αντίστροφο. Η Ελλάδα έχει την διεθνή πρωτοτυπία να έχει εναέριο χώρο στα 10 μίλια, ενώ τα χωρικά ύδατα της είναι στα 6 μίλια. Αυτό δεν γίνεται αποδεκτό από πολλές χώρες διεθνώς, όχι μόνο από την Τουρκία, και αποτελεί πηγή έντασης με αερομαχίες κ.α. στο Αιγαίο.
Όλα αυτά τα θέματα, και άλλα επιπλέον, έχουν συζητηθεί στις διερευνητικές επαφές μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, επί πολλά χρόνια. Δεν είναι πλέον, ούτε πρέπει να αποτελεί ταμπού. Η ρύθμιση τους θα έφερνε και την Ελλάδα, αλλά και την Τουρκία, πιο κοντά στις προβλέψεις του Διεθνούς Δικαίου, που συνεχώς επικαλείται η χώρα μας.
Σε αυτές τις επαφές έχουν συμφωνηθεί κάποιες ρυθμίσεις, που θα μπορούσαν να είναι η βάση μιας οριστικής συμφωνίας, με επέκταση, εμβάθυνση και επικαιροποίηση τους. Αυτές είναι:
- Επίλυση του ζητήματος της υφαλοκρηπίδας με διαπραγμάτευση ή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης
- Η τουρκική υφαλοκρηπίδα να μην εγκλωβίζει τα ελληνικά νησιά του Αν. Αιγαίου
- Η ελληνική υφαλοκρηπίδα να μην κλείνει τις εξόδους της Τουρκίας στην ανοιχτή θάλασσα του Αιγαίου
- Η Ελλάδα να μην επεκτείνει μονομερώς την αιγιαλίτιδα ζώνη της
- Η Ελλάδα να προσαρμόσει τον εναέριο χώρο της στην αιγιαλίτιδα ζώνη της
- Να μην εγερθεί ζήτημα ΑΟΖ
- Η επίλυση των διαφορών να λαμβάνει υπόψη ανάγκες και εκατέρωθεν φόβους.
Αυτό είναι το πραγματικό και θετικό "εθνικό κεκτημένο". Δισταγμοί, υπαναχωρήσεις, άσκοπες κωλυσιεργίες και καθυστερήσεις, δεν συγχωρούνται.
*Δημοσιεύτηκε στα "Νέα" (5/8/2020).
«Οι αριθμοί στην Ελλάδα δείχνουν τεράστια επιτυχία. Η Βρετανία μετράει 35.000 θύματα και ο αριθμός ανεβαίνει και στην Ελλάδα που δεν έγινε ούτε μια επένδυση στο σύστημα Υγείας είναι λίγο πάνω από τους 150.
Αυτό σημαίνει ότι είναι καλύτερο το ανθρώπινο δυναμικό. Τύχη, κλιματικές συνθήκες αλλά προφανώς βοηθά και το γεγονός ότι η Ελλάδα ανήκει σε οικονομίες που δεν είναι στο κέντρο της παγκοσμιοποίησης και άρα τους χτύπησε η πανδημία αργά. Άρα πρόλαβαν με την καραντίνα τα χειρότερα. Αυτό που μπορείς να κάνεις τώρα είναι να επανεκκινήσεις άμεσα την οικονομία, στηρίζοντας τους ανθρώπους που έχασαν τη δουλειά τους και να χρησιμοποιήσεις όσα χρήματα πάρει η χώρα για αυτό το σκοπό. Όλες οι παλιές αυταπάτες, ο τουρισμός, η κατανάλωση, όλα θα πρέπει να ξεπεραστούν και η χώρα να δώσει σημασία στη δημιουργία ανταγωνιστικής ελαφράς βιομηχανίας, αγροτοβιομηχανίας και πράσινης ανάπτυξης.»
Είμαι 37 ετών, κάνω συνεντεύξεις κοντά στα 15 χρόνια και είναι τέταρτη φορά που πρέπει να συζητήσω μ' έναν οικονομολόγο για το πώς βλέπει το μέλλον, για το τι θα γίνει την επόμενη μέρα. Επαναστάσεις πια δεν γίνονται και καλώς δεν γίνονται. Αυτό που λέμε μεταρρύθμιση έχει κολλήσει εξαιτίας της ομάδας συμφερόντων. Ο νεοφιλελευθερισμός, και το λέω εγώ ένας άνθρωπος που πιστεύω στην οικονομία της αγοράς, έχει αρχίσει με αυτό το πρότυπο του άκρατου αυτισμού που έχει φέρει το γεγονός να έχει συγκεντρωθεί σε πολύ λίγα χέρια ο παγκόσμιος πλούτος. Αυτή η επιρροή έχει δημιουργήσει τεράστια αδυναμία στις φιλελεύθερες κοινοβουλευτικές δημοκρατίες να μεταρρυθμιστούν. Διότι πια δεν έχει καμία σημασία η βούληση του ψηφοφόρου, εκείνο που έχει σημασία είναι τι προκρίνουν οι ομάδες συμφερόντων, που έχουν δημιουργήσει μια αμείλικτη ολιγαρχική δομή. Έχουμε βεβαίως την κοινωνία των πολιτών αλλά δεν θα γίνει ποτέ τίποτα αν δεν αποφασίσουν τα συγκεκριμένα κέντρα ότι ήρθε η ώρα για μεταρρύθμιση.
Δηλαδή;
Αντί να μεταρρυθμίσουν αυτό που λέμε φιλελεύθερη καπιταλιστική οικονομία, στην οποία πιστεύω, μετά το 2008, εκείνο που έκαναν είναι ότι κάλυψαν όλες τις ρωγμές με μια παραγωγή ρευστότητας και χρέους, που βύθισε ακόμα περισσότερη στην κρίση χώρες όπως η Ελλάδα και η Ιταλία, χωρίς να λύσει ουσιαστικό τίποτα στις ΗΠΑ ή στο Ηνωμένο Βασίλειο. Απόδειξη ότι αυτό που λέω είναι σωστό. Ναι... Είναι ότι σχεδόν δύο μήνες εγκλεισμός ήταν αρκετός για να υπάρξουν προβλέψεις για 15% ύφεση. Μιλάμε για προπολεμικά επίπεδα ύφεσης και την ανεργία εκτινασσόμενη σε ιστορικά μεγέθη.
Γιατί συμβαίνει όμως αυτό;
Επειδή από το 2008 και μετά, με βάση την υπεραφθονία χρέους και ρευστότητας, κυρίως ενισχύθηκαν οι βραχυχρόνιες μορφές εργασίας και οι μορφές οικονομικής δραστηριότητας που δεν κάνουν ούτε για τον ανταγωνισμό, ούτε για την πρόοδο των κοινωνιών, ούτε για την αποτελεσματική αύξηση του ΑΕΠ. Το ΑΕΠ αυξάνεται όταν χρησιμοποιείς τα χρήματα για να κάνεις παραγωγική υποδομή και να δημιουργήσεις μακροχρόνια απασχόληση. Δεν είναι μόνο η εξαφάνιση των συνδικάτων, είναι ότι δεν υπάρχει ένα πλάνο για το πως μπορούμε ν' αναπτυχθούμε. Η σταλινική από πλευράς δικαιωμάτων Κίνα, πηγαίνει όλο και πιο πίσω σε ζητήματα ελευθερίας, αλλά είχε ένα πλάνο για το πως θ' αναπτυχθεί. Στον φιλελεύθερο κόσμο δεν είχαν κανένα όραμα αυτοί που καθοδηγούσαν αλλά ήταν υπέρμαχοι των βραχυπρόθεσμων οικονομικών σχέσεων. Δεν είναι μόνο ο κορωνοϊός, σεισμός να γινόταν θα κατέρρεε το Uber και το Airbnb. Έφτιαξαν ένα θνησιγενές μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης και κακά τα ψέματα, η ανάπτυξη ρυθμίζει την κοινωνική ευημερία.
Ο ρόλος τώρα του κράτους ποιος πρέπει να είναι;
Να διορθώνει την κατάσταση για να επιστρέφουμε εκεί που ήμασταν; Αυτό είναι το πρόβλημα. Ο ρόλος του κράτους και πριν και τώρα και αργότερα θα πρέπει να είναι εκείνος της παροχής υψηλής ποιότητας αγαθών όπως είναι η παιδεία, η υγεία και η ασφάλεια. Υπάρχει ένα μέρους του πληθυσμού στο Ηνωμένο Βασίλειο και στις ΗΠΑ που έχει περιουσιακά στοιχεία που είναι της τάξης των πολλών δεκάδων δισεκατομμυρίων. Σε συνθήκες της ανταγωνιστικής αγοράς δεν θα έπρεπε να υπάρχει αυτό.
Γιατί συνέβη όμως;
Υπήρξαν ολιγοπώλια και μονοπώλια που συμπίεσαν το κόστος εργασίας μέσω της αυτοεξαφάνισης των συνδικάτων, γιατί και αυτά είχαν πάρα πολλές αμαρτίες στην πλάτη τους. Έχοντας δημιουργήσει αυτές τις συνθήκες της παντελούς καταστρατήγησης του ανταγωνισμού και ρυθμίζοντας το κόστος μόνοι τους, είχε σαν αποτέλεσμα να τους αποφέρει υπερκέρδη. Σε συνδυασμό με τη φούσκα της ρευστότητας και του χρέους που τινάζει προς τα πάνω τις χρηματιστηριακές αξίες των περιουσιακών στοιχείων. Αυτοί που έχουν γίνονται όλο και πλουσιότεροι και αυτοί που δεν έχουν δανείζονται για να τ' αποκτήσουν. Το κράτος αντί να προσφέρει σε αυτούς τους ανθρώπους ποιότητα σε παιδεία, υγεία και ασφάλεια, θα πρέπει ο γονιός και ο καθείς να πληρώνει για την υγεία του. Από την άλλη όμως σε εποχές πανδημίας τι να πληρώσεις; Εγώ δεν έχω καθόλου πρωτογενή υγεία. Οι μεν παθολόγοι έχουν κρυφτεί για να μη τους πιάσει ο ιός, οι δε ιδιωτικές κλινικές έχουν κατασχεθεί από την κυβέρνηση. Βλέπετε πως όταν χρειάζεται το κοινωνικό σύνολο την υποστήριξη αυτών των αγαθών, το κράτος δεν είναι εκεί, γιατί δεν του δόθηκε η δυνατότητα να χρηματοδοτηθεί για να παίξει το ρόλο που πρέπει να παίξει. Με αποτέλεσμα εδώ, αν μπεις στο νοσοκομείο, από τους τρεις, οι δύο βγαίνουν. Είναι ανήκουστο νούμερο οι 35.000 νεκροί, για να μη μιλήσω για τις Ηνωμένες Πολιτείες που οι μισοί είναι ανασφάλιστοι. Αυτό δεν χρειάζεται να είσαι σοσιαλιστής για να καταλάβεις ότι υπάρχει μεγάλο πρόβλημα όταν ο οδηγός του Uber δεν μπορεί να πει έχω κρύωμα, γιατί φοβάται ότι θα απολυθεί ή γιατί φοβάται ότι θα χάσει το μεροκάματό του. Αυτές δεν είναι εργασιακές συνθήκες ή οργάνωση οικονομίας αλλά η καπιταλιστική Βρετανία του 19ου αιώνα πριν καν εμφανιστεί ο Μαρξ.
Κάποιος στην Ελλάδα που δουλεύει 12 ώρες τη μέρα χωρίς ρεπό, με μισή ασφάλεια, ένας εργαζόμενος στην Uber και ένας εποχιακός εργάτης, χωρίς να έχουν μια ομάδα να πιέζουν προς τα πάνω, καταλήγουν να ψηφίζουν ανθρώπους που τους υπόσχονται λαγούς με πετραχήλια και μετά αυτούς, δηλαδή τους που πολιτικός, που τους τα υπόσχονται τους αποκαλούμε λαϊκιστές.
Ωραία, αλλά πως θα μιλήσουμε για τα προβλήματα των εργαζομένων χωρίς να κατηγορηθούμε ως λαϊκιστές; Έχετε απόλυτο δίκιο. Στη μέση βρίσκονται τα μίντια όπου δεν αφήνουν την ελεύθερη παραγωγή ιδεών. Έχουμε φτάσει σε σημείο να είναι πιο αξιόπιστος ο Τραμπ από τη Fox News. Ρωτάνε τους ρεπουμπλικάνους ψηφοφόρους ποιον θεωρείς πιο αξιόπιστο το κανάλι ή τον τσαρλατάνο, και σου απαντάνε τον τσαρλατάνο. Τι λέει αυτό για τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης; Δεν υπάρχει κανένας πια δημοκρατικός έλεγχος από τα μίντια με αποτέλεσμα ο μόνος που έχει μείνει είναι η ψήφος.
Ζούμε το τέλος της Παγκοσμιοποίησης ή είναι μια υπερβολή;
Έρχεται το τέλος της δεύτερης Παγκοσμιοποίησης. Είναι αδύνατο να μην υπάρξει επίπτωση, όχι εξαιτίας της διασποράς της πανδημίας αυτής καθεαυτής αλλά επειδή το οικονομικό πρόβλημα υπήρχε. Αυτό που βλέπουμε αυτή τη στιγμή είναι το ξεφούσκωμα της φούσκας χρέους, σε λίγες εβδομάδες θα δούμε τις επιπτώσεις της πανδημίας. Λογικά θα γυρίσουν πίσω σε πιο προστατευτικές μεθόδους, προσπαθώντας να φτιάξουν εγχώρια βιομηχανία, δηλαδή να καταρρεύσουν οι παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού, διότι οι πάντες θα προσπαθήσουν να φτιάξουν τοπική παραγωγική δυναμική. Τώρα, η δύση πλην Γερμανίας, δεν κατασκευάζει τίποτα. Ο δεύτερος τρόπος είναι οι ανταγωνιστικές υποτιμήσεις, πλην της ευρωζώνης που δεν τους δίνει τη δυνατότητα η συνθήκη, οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο θα υποτιμήσουν το νόμισμα τους και θα προχωρήσουν σε μεγάλα προγράμματα νομισματικών χρηματοδοτήσεων.
Τι θα πει αυτό;
Εκδίδουν ομόλογα και αντί να τα αγοράζει η αγορά, τ' αγοράζει η Κεντρική Τράπεζα. Βγαίνουν τα χρήματα από τη μία τσέπη και μπαίνουν στην άλλη. Αυτό θα οδηγήσει σε υποτιμήσεις των νομισμάτων και σε πληθωρισμό. Σε έξι μήνες από σήμερα, θυμηθείτε τα λόγια μου, θ' αρχίσει να καταγγέλλει ο ένας τον άλλο για ανταγωνιστικές υποτιμήσεις και προστατευτισμό. Όλο αυτό θα βάλει τέλος στο μοντέλο της παγκοσμιοποίησης που έχουμε ζήσει μέχρι τώρα που θα μπορούσες να πας στα σκλαβοεργοστάσια του Βιετνάμ, να φτιάχνεις τα καλύτερα παπούτσια και να τα μοσχοπουλάς στην Oxford Street. Αυτό θα διαταραχθεί.
Αν δεν μπορώ να υποτιμήσω σαν Ελλάδα το νόμισμα μου, πώς θ' αντιδράσω στο κύμα ανεργίας και στην ύφεση που έρχεται;
Το πρόβλημα στην Ελλάδα είναι τριπλό. Η διαφθορά των πολιτικών δυνάμεων. Υπάρχουν δέκα δισεκατομμύρια ευρώ ανεκτέλεστα δημόσια έργα που δεν γίνονται επειδή δεν έχει συμφωνηθεί η μοιρασιά των πολιτικών με τους εργολάβους. Το ίδιο θα ισχύσει και με τα χρήματα που θα έρθουν για την πράσινη ανάπτυξη, Η χώρα είναι μονοδυναμική, ζει από τον τουρισμό, όπου κάνεις αντιπαροχή το υπέροχο ελληνικό τοπίο. Δεν έχει καμία παραγωγική δυναμική όπως η τεχνολογία. Τρίτο και βασικότερο είναι ότι δεν υπάρχει κανένα σχέδιο δημιουργίας αναπτυξιακών υποδομών. Θα ήταν πολύ εύκολο αντί να έχεις κολλητούς και voucher, σιγά σιγά να κινητοποιήσεις και με δάνεια, ν' αρχίσει η χώρα να ξαναφτιάχνει την ελαφριά της βιομηχανική υποδομή. Το ίδιο ισχύει και με τα logistics. Υπάρχουν χώροι που θα σου δημιουργήσουν απασχόληση και μέσα στο lockdown. Έχει τεράστιες παθογένειες η οικονομία γιατί βασίζεται στον τουρισμό, στην κατανάλωση και υπάρχει αδυναμία ν' απορροφήσει τα κονδύλια που θα έρθουν. Θα έρθουν κονδύλια και θα γίνουν vouchers χωρίς ν' αφήσουν καμία αναπτυξιακή προοπτική πίσω τους. Μόνο το να υποτιμήσεις το νόμισμα δεν αρκεί. Τι θα εξάγεις; Τι θα πάρεις; Αντί για 26 εκ κάκιστης ποιότητας τουρίστες, θα σου έρθουν 35 όταν τελειώσει η πανδημία.
Οπότε δεν έχουμε σωτηρία με αυτό το πολιτικό και διοικητικό προσωπικό;
Ελπίζω και στα θαύματα. Βλέπετε ότι οι πολιτικοί της δεκαετίας του '50, προσπάθησαν με ό,τι είχαν στα χέρια τους, να φτιάξουν με κάθε τρόπο ντόπια ελαφριά παραγωγή. Με όλα τα προβλήματα της περιβαλλοντικής ρύπανσης, της διαπλοκής, μπορούμε να τους καταλογίσουμε ό,τι θέλετε. Αλλά έφτιαξαν εγχώρια παραγωγική βάση. Σήμερα δεν μπορούν να κάνουν ούτε αυτό. Ούτε διαπλοκή δεν μπορούν να κάνουν. Λιμνάζουν δέκα δισεκατομμύρια στα δημόσια έργα, αυτό δεν έχει καμία σχέση με τον κορωνοϊό. Το γεγονός ότι η ανάπτυξη ήταν airbnb δεν έχει καμία σχέση με τον κορωνοϊό.
Γιατί τη μεγάλη κρίση δεν την πληρώνουν οι πλούσιοι; Γιατί πάλι πρέπει να χάσουν το μισθό της ή τη δουλειά τους, αυτοί που βγάζουν 1000, 800 ή και 400 ευρώ;
Το να παίρνεις στην Ελλάδα 400 είναι μεγάλο αλλά όχι τεράστιο πρόβλημα γιατί υπάρχει η οικογένεια και μεγάλο ποσοστό ιδιοκατοίκησης. Το να πας στα μισά στην Βρετανία, σημαίνει ότι θα μείνεις άστεγος.
Υπάρχει άλλη λύση από το πάει το μεγάλο χέρι του κράτους και να πάρει τα λεφτά από τους πλούσιους. Αν γίνει αυτό όμως μετά δεν θα καταστρατηγήσουμε τις αξίες της φιλελεύθερης οικονομίας;
Χωρίς να γινόμαστε ακραίοι, η αλήθεια είναι ότι η βασική αρχή της ελεύθερης οικονομίας δεν είναι ο πλούτος αλλά ο ανταγωνισμός. Αν η υπερβολική συσσώρευση πλούτου είναι ένα αποτέλεσμα μονοπωλίων και ολιγοπωλίων, το να ξαναμοιράσεις το υπερπλεονάζον κέρδος είναι απλά ένας τρόπος για να τονώσεις τον ανταγωνισμό. Δεν υπάρχει μόνο μια ανάγνωση των φιλελεύθερων οικονομικών. Η δική μου δεν έχει καμία σχέση με τον Φρίντμαν και τους υπόλοιπους. Ο Φρίντμαν θα σας πει ότι τα μονοπώλια είναι πολύ καλά, γιατί στο τέλος οι καλύτεροι κερδίζουν και μονοπωλούν την αγορά. Η απάντηση είναι ότι από τότε που εξουθένωσαν τους αντιπάλους του, δεν είναι πια ανταγωνιστικές μονάδες, οπότε συμπίεσαν το κόστος και αύξησαν το κέρδος. Δεν είναι τρόπος αυτός να οργανώσεις οικονομικά μια κοινωνία. Άρα, υπάρχουν στρεβλώσεις στην αγορά που πρέπει να διορθωθούν. Μεταξύ αυτών είναι ότι κάποιοι έχουν υπερσυγκεντρώσει πλούτο. Ο πλούτος αυτός θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί για να τονωθεί ο ανταγωνισμός. Κάποια στιγμή ο πολύ πλούσιος χωρίς κοινωνική συνεισφορά θα πρέπει να αντιμετωπιστεί ως «περιβαλλοντική ρύπανση», ως παράγοντας οικονομικής και κοινωνικής ρύπανσης.
Και πως τον τιμωρείς;
Τον φορολογείς για να σταματήσει να ρυπαίνει. Δεν μπορούμε σα λύση να εθνικοποιήσουμε τα πάντα. Διότι δεν έχει τα χρήματα το κράτος για να το κάνει και όλοι αυτοί που έχουν επενδύσει στις εταιρείες θα χάσουν τα χρήματά τους. Αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι ν' αναδιανείμουμε με τέτοιο τρόπο ώστε να ξαναδημιουργηθεί ανταγωνισμός στην αγορά. Το να πάρεις τα χρήματα και να δώσεις επιδόματα είναι δώρον άδωρον, το να πάρεις τα χρήματα για να δημιουργήσεις την περίφημη πράσινη οικονομία ή κοινωνική οικονομία, ε νομίζω ότι αυτο είναι μέσα στο πλαίσιο της ελεύθερης αγοράς. Όλοι μέχρι τώρα δανείζονταν με αρνητικά επιτόκια και τι έκαναν; Αγόραζαν τις μετοχές των εταιρειών τους στη Wall Street και έστελναν τις αξίες ακόμα πιο πάνω. Αύξαναν δηλαδή τον πλούτο στην τσέπη τους με κανένα παραγωγικό αποτέλεσμα. Μόνο να τους φορολογήσεις για να τους παρεις τα χρήματα, δεν είναι ακριβώς η λύση.
Αν πείτε ότι την επόμενη μέρα της πανδημίας, εγώ δε θα ήθελα να πάνε χειρότερα τα πράγματα, αλλά να πάνε καλύτερα. Γιατί να ξυπνήσω σ' ένα κόσμο χειρότερο επειδή κάτσαμε μέσα τριανταπέντε μέρες; Ποια πρέπει να είναι τα αιτήματά μου για να μη μου ξανασυμβεί αυτό;
Σε χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο θα πρέπει να ζητήσετε αναδιανομή προς όφελος παραγωγικών επενδύσεων και προς όφελος της παροχής δημόσιων αγαθών. Ένας άλλος τρόπος να έχει κανείς δουλειά είναι να ξοδεύει η νοσοκόμα, η δασκάλα και ο γιατρός. Αν τους αυξήσεις το μισθό θα ξοδεύουν ακόμα περισσότερο άρα θα προσλαμβάνουν και οι εταιρείες περισσότερο κόσμο. Η αύξηση των μισθών είναι ένα πολύ καλό εργαλείο σε τέτοιες εποχές. Σε χώρες, κατεστραμμένες όπως η Ελλάδα να απαιτήσετε να μη χάνεται ούτε ευρώ. Να πηγαίνουν όλα στην οικονομία και όχι στις τσέπες και να υπάρξει μια νέα οικονομική πολιτική. Είναι μια τεράστια ευκαιρία για την Ελλάδα να φτιάξει μια νέα ελαφρά βιομηχανία.
*Δημοσιεύτηκε στην popaganda.gr στις 13/5/2020.
Στις αρχές της πανδημίας παγώσαμε από τις αντιδράσεις στην Ευρώπη. Κάθε χώρα ακολουθούσε το δικό της πρωτόκολλο, και στο ζήτημα των οικονομικών επιπτώσεων, απερρίφθη η αμοιβαιότητα ανάληψης του κόστους. Προϊούσης της κρίσης όμως οι ευρωπαϊκές ηγεσίες, και η ισχυρότερη Γερμανική, αντιλήφθηκαν ότι η αλληλεγγύη δεν είναι ηθικό αίτημα των αδύναμων, των διανοουμένων ή της Αριστεράς, αλλά κοινό συμφέρον όλων. Έτσι ένα δόγμα που φάνταζε απαρασάλευτο το 2010 και το 2015, και το οποίο προκάλεσε στην Ελλάδα τόσες άσκοπες θυσίες, ανατράπηκε το 2020, δημιουργώντας μια γενικότερη ανακούφιση στην Ευρώπη.
Η αντιμετώπιση της πανδημία θα καταγραφεί στην ιστορία ως ένα τεράστιο κοινωνικό πείραμα, για πρώτη φορά σε πλανητική κλίμακα. Το μέγεθος της εμπειρίας αυτής που βιώθηκε από δισεκατομμύρια πληθυσμού επιβεβαιώνουν ότι έχουμε εισέλθει εδώ και δεκαετίες σε μια ζώνη υψηλής διασυνδεσιμότητας η οποία δεν θα υποχωρήσει, αλλά αντίθετα θα ενισχυθεί. Επομένως τα ζητήματα που είναι μπροστά μας δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν από μικρές απομονωμένες χώρες. Η πανδημία αντιπροσωπεύει αυτόν τον καινούργιο τύπο κρίσεων. Κρίσεις πλανητικές, όπως η κλιματική, κρίσεις υπερπληθυσμού και της διατροφικής αλυσίδας, μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών και τεράστια προσφυγικά ρεύματα. Δεν είναι άγνωστη η κλίμακα αυτών των φαινομένων στην βαθειά ιστορία του ανθρώπινου είδους, απλώς δεν την αναγνωρίζουμε. Δεν σκεπτόμαστε με τους όρους της.
Πού βρίσκεται η Ευρώπη απέναντι σε όλα αυτά; Αυτή η δυτική απόληξη της Ευρασίας με την πλούσια γεωγραφική και πληθυσμιακή ποικιλότητά της δοκιμάζει και δοκιμάζεται τα τελευταία δυο χιλιάδες χρόνια από μια διαδικασία αλλεπάλληλων συνθέσεων και αποσυνθέσεων. Η τελευταία προσπάθεια που έχει συμπληρώσει περίπου μισό αιώνα, είναι η ευρωπαϊκή ενοποίηση ως μια αμοιβαία διαδικασία προσχωρήσεων, παραχωρήσεων και συμβιβασμών. Η ιδεολογική της προίκα προήλθε από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο: Το αντιφασιστικό πνεύμα ως κατάφαση στις αξίες του Διαφωτισμού, η Χάρτα του Ατλαντικού που ενσωματώθηκε στην οικουμενική διακήρυξη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων του ΟΗΕ το 1948, η διακήρυξη Μπέβεριτζ για το κράτος πρόνοιας και τα κοινωνικά δικαιώματα των πολιτών, η Σύμβαση της Γενεύης για το δικαίωμα στο άσυλο το 1951. Αυτές οι τέσσερις αρχές συγκροτούν τον πυρήνα του ευρωπαϊσμού, και αποτελούν τα διακριτικά του σημεία ως προς τον αμερικανικό και τον ασιατικό τρόπο διαχείρισης της οικονομίας και της πολιτικής. Το «ευρωπαϊκό μοντέλο» βασίστηκε στον συνδυασμό δημοκρατίας και οικονομικής ανάπτυξης με κοινωνικό κράτος, βελτίωση της θέσης της εργασίας με πολιτικές για τη σύγκλιση των περιφερειών.
Τι έχει μείνει από όλα αυτά τις τελευταίες δεκαετίες, καθώς η εμπειρία του πολέμου και των καταστατικών αρχών της ΕΕ απομακρύνεται στο παρελθόν;
Οι όροι κοινωνική συνοχή και σύγκλιση των ευρωπαϊκών περιφερειών έχουν χαθεί από το ευρωπαϊκό λεξιλόγιο. Η Ευρώπη αποτελείται από τρεις κύκλους. Την βορειοδυτική, την ανατολικοευρωπαϊκή και τη νότια Ευρώπη. Και στις τρεις παρατηρούμε αποκλίνουσες διαδικασίες και στο οικονομικό και στο πολιτικό επίπεδο.
Αυτή όμως η απόκλιση δεν σημαίνει ότι κάθε μια από τις τρεις περιφέρειες κλείνεται στον εαυτό της, αλλά ότι υπονομεύονται καταστατικά οι ευρωπαϊκές αξίες. Εκείνο που μας ενοχλούσε και καταγγέλλαμε ως προς την μετανάστευση στην Ουγγαρία του Ορμπαν, βλέπουμε να επαναλαμβάνεται στο Έβρο και στο Αιγαίο χωρίς αντιδράσεις. Η Ελλάδα ζητά να εξαιρεθεί από το δικαίωμα στο άσυλο, παραβιάζοντας της συνθήκη της Γενεύης. Απέναντι στα προσφυγικά/μεταναστευτικά ρεύματα , η Ευρώπη δεν μπόρεσε να τιθασεύσει το κύμα εθνικισμού και ξενοφοβίας, ούτε να συντονίσει μια ευρωπαϊκή απάντηση.
Η επικράτηση των νεοφιλελεύθερων ιδεών και πολιτικών απέτυχε να δώσει νέα ορμή στην οικονομία και τα τιμωρητικά προγράμματα ακραίας λιτότητας, όπως εφαρμόστηκαν στην Ελλάδα, αλλά και σε άλλες χώρες, κατέστρεψαν, αντί να θεραπεύσουν τις οικονομίες, διέλυσαν τον κοινωνικό ιστό, έφεραν φτώχεια και ανεργία. Το Brexit καταγγέλθηκε ως λαϊκισμός, δεν προκάλεσε όμως μια κρίση αναστοχασμού της κοινής πορείας.
Τέλος η υποβάθμιση του ΟΗΕ, συμπαρασύρει και τη δέσμευση του μεταπολεμικού κόσμου για τον σεβασμό των δικαιωμάτων. Η Ευρώπη έχει παρασυρθεί κατά καιρούς σε τυχοδιωκτικές πραξικοπηματικού τύπου επιχειρήσεις (υποστήριξη στον πόλεμο του Ιράκ, πάνω στο αποδεδειγμένο πλέον ψεύδος των μαζικών όπλων καταστροφής, ή του τυχοδιώκτη Guaido στην Βενεζουέλα, κλπ.)
Η κρίση της πανδημίας μπορεί να γίνει μια νέα αφετηρία; Το σχέδιο ανάκαμψης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αποτελεί σημαντικό βήμα, όπως και η μερική αμοιβαιοποίηση του δανεισμού, η ενίσχυση κρατών μελών με επιχορηγήσεις, η σημαντική αύξηση του προϋπολογισμού και των ιδίων πόρων της Ένωσης, η εισαγωγή φόρων για το περιβάλλον και για μεγάλες πολυεθνικές εταιρίες είναι θετικά στοιχεία. Πάγια τα υποστήριζαν οι προοδευτικές δυνάμεις και τα απέκλειαν οι κρατούντες.
Μπροστά μας είναι η μεγάλη πρόκληση του περιβάλλοντος και της πράσινης μετάβασης. Δεν πρέπει όμως να γίνει σε βάρος του περιβάλλοντος (ας ακούσουμε τις τοπικές κοινότητες που αντιδρούν) , σε βάρος της πλειοψηφίας του πληθυσμού (ισοπεδωτικός φόρος άνθρακα) και σε βάρος εκείνων που χάνουν τη δουλειά τους από την αναδιάρθρωση των παραγωγικών δραστηριοτήτων. Αν κάτι έπληξε η πανδημία είναι η αλαζονεία και η υπεροψία.
Η αποτυχία της Αμερικής στη διαχείριση της πανδημίας και οι φυλετικές ταραχές, αλλά και ο αυταρχισμός του καθεστώτος της Κίνας παρά τις επιτυχίες του, προσφέρουν τη δυνατότητα στην Ευρώπη να αναλάβει καθοδηγητικό ρόλο στη νέα παγκόσμια πραγματικότητα. Θα τον αναλάβει;
*Δημοσιεύτηκε στο "Βήμα της Κυριακής" στις 14/6/2020.
Η επάνοδος των εργαζομένων στην εργασία μετά τον καρκίνο είναι ένα θέμα με ιδιαίτερη κοινωνική σημασία που θα απασχολεί ολοένα και περισσότερο τους εργαζομένους, τις επιχειρήσεις και την πολιτεία.
Το ανθρώπινο δυναμικό περιλαμβάνει όλο και περισσότερους ανθρώπους που έχουν νοσήσει ή νοσούν από καρκίνο. Η υποστήριξη των συνανθρώπων μας κατά την επάνοδο στην εργασία τους ενέχει, πλέον, ένα σημαντικό διακύβευμα για το σύνολο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αφού κάθε χρόνο οι διαγνώσεις νέων περιστατικών καρκίνου στην Ευρώπη ανέρχονται σε 3,4 εκατομμύρια. Περίπου το ήμισυ των ατόμων που διαγιγνώσκονται με καρκίνο βρίσκεται σε ηλικία εργασίας, δηλαδή, ένας στους δύο από εμάς θα αντιμετωπίσουμε έμμεσα ή άμεσα μια διάγνωση καρκίνου, είτε στη διάρκεια της ζωής μας, είτε στον ευρύτερο οικογενειακό μας κύκλο. Την ίδια στιγμή, οι θεραπείες και τα ποσοστά επιβίωσης έχουν βελτιωθεί, καθώς ο καρκίνος μετατρέπεται σταδιακά σε μια χρόνια πάθηση και κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις -όπως η έγκαιρη διάγνωση- αποκτά ιάσιμη μορφή.
Για αυτούς τους λόγους και επειδή οι περισσότεροι από εμάς σίγουρα θα εργάζονται περισσότερα χρόνια, η επάνοδος στην εργασία ενός εργαζόμενου με καρκίνο θα γίνει μια κοινή εμπειρία για τα στελέχη των επιχειρήσεων και μάλιστα, μία από τις δυσκολότερες στη διαχείρισή τους.
Μία περίπλοκη και πολυεπίπεδη διαδικασία
Οι επιπτώσεις του καρκίνου και της θεραπείας του μπορεί να επηρεάσουν όλες τις πτυχές της ανθρώπινης υγείας και ευεξίας, συμπεριλαμβανομένων σωματικών, ψυχολογικών και νοητικών συμπτωμάτων, όπως αναφέρεται σε συμπεράσματα της βρετανικής ΜΚΟ Macmillan και της κοινωνικής εταιρείας Working with Cancer. Οι επιπτώσεις αυτές μπορεί να είναι είτε βραχυπρόθεσμες, είτε μακροπρόθεσμες. Η ανάκαμψη από τον καρκίνο δεν είναι γραμμική διαδικασία και συνήθως διαρκεί αρκετά περισσότερο από 12 μήνες.
Η ανεπαρκής κατανόηση του αντίκτυπου του καρκίνου και οι δυσκολίες που ενδέχεται να αντιμετωπίσουν οι καρκινοπαθείς εργαζόμενοι, όσον αφορά την εξισορρόπηση των απαιτήσεων εργασίας και θεραπείας, καθώς και η αναποτελεσματική επικοινωνία με τον προϊστάμενο ή τον εργοδότη, είναι παράγοντες που συχνά προκαλούν τριβές στο περιβάλλον εργασίας και μπορούν να τους οδηγήσουν σε μια επαναξιολόγηση των προσδοκιών τους για τη ζωή και την εργασία και, κατ' επέκταση, να αποτρέψουν την επιστροφή σε αυτήν.
Αναλύσεις διεθνών μελετών από τις ΗΠΑ, την Ευρώπη και άλλες χώρες έδειξαν ότι το ποσοστό ανεργίας μετά από καρκίνο αυξάνεται και μάλιστα, όσον αφορά στις γυναίκες που έχουν νοσήσει από καρκίνο του μαστού, το ποσοστό είναι υψηλότερο από ό, τι μετά από άλλες μορφές καρκίνου - 35,6% και 31,7% αντίστοιχα (WHO, Guide to Cancer Early Diagnosis). Επιπλέον, ένας σημαντικός αριθμός από τις γυναίκες που πέτυχαν να επιστρέψουν στην εργασία τους, βιώνουν έλλειψη υποστήριξης από τους συναδέλφους ή τον εργοδότη τους και διακρίσεις, καθώς στιγματίζονται μετά τον καρκίνο, με μείωση των ευθυνών τους, στασιμότητα μισθού ή/και ανακοπή της εξέλιξης της σταδιοδρομίας τους. Δυστυχώς, σε πολλές άλλες περιπτώσεις, οι εργαζόμενοι καρκινοπαθείς απολύονται εξαιτίας της ασθένειάς τους.
Επίσης, δεν υπάρχει ευρωπαϊκό ή εθνικό νομοθετικό πλαίσιο που να προστατεύει τα δικαιώματα των καρκινοπαθών και των επιζώντων στην εργασία. Ανεξάρτητα όμως από αυτό, η δυσκολία παραμονής ή εύρεσης εργασίας εξακολουθεί να είναι τεράστιο θέμα.
Πράγματι, πολλά εμπόδια, που ξεκινούν από τη διάγνωση και τις μακρόχρονες περιόδους αναρρωτικής άδειας και συνεχίζονται με τους λειτουργικούς περιορισμούς, καθιστούν δυσκολότερο για τους ασθενείς και τους επιζώντες να παραμείνουν ή να εισέλθουν ξανά στην αγορά εργασίας.
Αυτό το θέμα γίνεται ολοένα οξύτερο που σημαίνει ότι οι πολιτικές επανόδου στην εργασία είναι κρίσιμης σημασίας για να κρατήσουν οι επιχειρήσεις τους εργασιακούς χώρους βιώσιμους.
Τί μπορεί να γίνει; Και μάλιστα, χωρίς ιδιαίτερο κόστος;
Πρώτο και κυριότερο είναι η ανάγκη συνεργασίας των επιχειρήσεων με τους ενδιαφερομένους. Οι περισσότερες επιχειρήσεις, όταν εξετάζουν τον τρόπο με τον οποίο ο καρκίνος εντάσσεται στην στρατηγική ευημερίας του οργανισμού τους (Workplace Wellbeing), εστιάζουν κυρίως στην ενημέρωση, στην πρόληψη και στην έγκαιρη διάγνωση, παρέχοντας τη δυνατότητα για διαγνωστικές εξετάσεις στο προσωπικό, αλλά και στην ευαισθητοποίηση για την αναγνώριση των συμπτωμάτων του καρκίνου. Τέτοιες πρωτοβουλίες και ενέργειες είναι εξαιρετικά σημαντικές και πρέπει να συμπεριλαμβάνονται στην στρατηγική τους. Αλλά τι γίνεται με τους εργαζόμενους που έχουν διαγνωσθεί με καρκίνο και θέλουν να παραμείνουν ή να επιστρέψουν στην εργασία τους; Πώς μπορούν οι επιχειρήσεις να διασφαλίσουν ότι η στρατηγική τους για την ευημερία λαμβάνει υπόψη τις ανάγκες τους;
*Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό HR Professional στις 21/2/2020.
