Πέμπτη, 25 Απρίλιος 2024
Θα αποχαιρετίσουμε ένα πολυτάραχο 2016, προϋπαντώντας ένα πιεσμένο 2017 με ... τρεις προτάσεις ανάγνωσης. Ιδού:
Κάθε φορά που, στην Ελλάδα των διαδοχικών κρίσεων και των αυτάρεσκων αδιεξόδων, τα πράγματα φθάνουν σε μια δύσκολη στροφή, αυτόματα έρχεται στο προσκήνιο η συνταγματική διάσταση. Πότε και με ποια αφορμή/δικαιολογία θα γίνουν πρόωρες εκλογές; Με σταυρό ή με λίστα; Νοείται δημοψήφισμα που, έμμεσα, έχει να κάνει με δημοσιονομικό ζήτημα; Ήταν συνταγματική ή όχι η απόπειρα ρύθμισης του ραδιοτηλεοπτικού τοπίου χωρίς να αγιασθεί από το ΕΣΡ, που δεν κατορθωνόταν να συγκροτηθεί; Πόσο ισχυρή είναι μια συνταγματική ρήτρα, όταν αντιβαίνει στο δίκαιο της ΕΕ; Τι θα πει δικαίωμα στην εργασία, τι σημαίνει μέριμνα για την κοινωνική ασφάλιση; Τι δικαιώματα προκύπτουν από την αρχή της ισότητας. Με δεδομένη την ευκολία με την οποία όλοι οι δημοσιολογούντες - πάντως οι πολιτικοί, οι δημοσιογράφοι, οι πανεπιστημιακοί - αυτοαναγορεύονται σε ειδικούς του συνταγματικού δικαίου, με δεδομένη και την πληθυν των ίδιων των συνταγματολόγων, θα μπορούσε κανείς να θεωρήσει ότι το Σύνταγμα αποτελεί σταθερό μελέτημα μιας ευρύτατης κατηγορίας συνΕλλήνων σήμερα. Όμως η αλήθεια βρίσκεται κάπου στον αντίποδα: το Συνταγματικό ως Δίκαιο, ως ιστορική διαχρονική μελέτη, παραμένει αρκετά περιθωριοποιημένο.
Χρήσιμο "δώρο", συνεπώς, στην δημόσια συζήτηση το "Εγχειρίδιο Συνταγματικού Δικαίου" που δόθηκε πρόσφατα (σε 3η έκδοση, από τις Εκδόσεις Λιβάνη, με συμπλήρωμα πλήρη ανάπτυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου) στην δημοσιότητα από τον Αντώνη Παντελή, καθηγητή του Συνταγματικού στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Απευθύνεται μεν στον φοιτητικό κόσμο απο την φύση του, όμως είναι έτσι γραμμένο και δομημένο ώστε να μπορεί να χρησιμεύσει και σε κάθε ενδιαφερόμενο "να καταλάβει την συνταγματική συζήτηση". .
Αν η συνταγματική διάσταση προκύπτει κάθε τόσο σαν σκόπελος - ή: σαν εύκολο επιχείρημα - στην δημόσια συζήτηση στην Ελλάδα της κρίσης, η αναφορά στην Ευρωπαϊκή Ένωση και την συνεχή επίδρασή της στα Ελληνικά μας πράγματα τείνει να κατακυριεύσει κάθε τομέα προβληματισμού. Έτσι, το αρθρωτό βιβλίο "Ευρωπαϊκή Ένωση: Δημιουργία, εξέλιξη, προοπτικές", με δυο ντουζίνες επιμέρους συγγραφείς και συντονιστή/επιμελητή τον Ναπολέοντα Μαραβέγια επίσης καθηγητή του ΕΚΠΑ (στις Εκδόσεις Κριτική), μπορεί να καλύψει την απόσταση της επίγνωσης του τι είναι (αληθινά), πώς λειτουργεί (επίσης αληθινά, όχι τυποποιημένα) και που πορεύεται (αυτό είναι και το πιο δύσκολο) το Ευρωπαϊκό εγχείρημα, από τις πιο συνηθισμένες υπεραπλουστεύσεις που συναντούμε στον δημόσιο λόγο. "Αποφάσισε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (ακόμη περισσότερο: το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο) για το χρέος". "Στο ΔΝΤ Γάλλος/Γαλλίδα έχει την γενική διεύθυνση, άρα θα συντονισθεί με τον Γάλλο Επίτροπο που έχει την ευθύνη για την Ελλάδα στις Βρυξέλλες". "Τα (ανατολικά) σύνορα της Ευρώπης βρίσκονται στα νησιά του Αιγαίου"...
Η προσπάθεια όσων συνεργάστηκαν στο βιβλίο αυτό, με επιμέλεια Ν. Μαραβέγια, μπορεί να φωτίσει το ανηφορικό μονοπάτι όσων θέλουν να καταλάβουν τι αληθινά είναι η "Ευρώπη" Από την ίδια την φύση της ΕΕ μέχρι τις σχέσεις της με τον υπόλοιπο (μεταβαλλόμενο, κλυδωνιζόμενο, μεταλλασσόμενο, διόλου "φιλικό" και ακόμη λιγότερο προβλεπτό) κόσμο, από το που ισορροπούν οι αυτάρεσκα ονοματισμένες "κοινές πολιτικές" της ΕΕ που συχνά αποδεικνύονται ρυθμίσεις στην άμμο μέχρι την δημοσιονομική ανυπαρξία της Ένωσης, χωρίς την αποφυγή αναμέτρησης και με τα μείζονα ερωτήματα της δημοκρατικής λειτουργίας και του διεθνούς ανήκειν της.
Ένα τρίτο βιβλίο ασχολείται κι αυτό με τα Ευρωπαϊκά. Προέρχεται από έναν ομολογημένο ευρωπαϊστή, τον Λουκά Τσούκαλη (άλλοτε του Κολλεγίου της Ευρώπης, της Οξφόρδης και του LSE, αργότερα στο ΕΚΠΑ και το ΕΛΙΑΜΕΠ...), ο οποίος θέτει το ερώτημα "Μπορεί να σωθεί το Ευρωπαϊκό εγχείρημα και με ποια μορφή;" στην "Υπεράσπιση της Ευρώπης" των Εκδόσεων Κυρ. Παπαδόπουλου. Σοφότερος και πιο ανήσυχος πλέον από τα τελευταία γεγονότα στην ΕΕ και μάλιστα το Βrexit ("μεγάλο ατύχημα" κατά τον Τσούκαλη), βλέπει μπροστά μας ένα ταξίδι με πολλαπλές αναταράξεις, όπου η καθιερωμένη προσέγγιση στα Οικονομικά (και τις Διεθνείς Σχέσεις) περί "ορθολογικών δρώντων" προκύπτει σαν πικρό αστείο. Διορατική η ανάλυσή του ότι "η Ευρωπαϊκή πολιτική εμπεριέχει ένα ισχυρό ηθικολογικό στοιχείο, πασαλειμμένο όμως με μπόλικη υποκρισία", καταλήγει σε μιαν έκκληση να θυσιαστούν πλέον "ιερές αγελάδες"/εμμονές της Ευρωπαϊκής ενοποίησης (με μόνη εξαίρεση την δημοκρατία). Ώστε, προσαρμοζόμενη σ' έναν πολύπλοκο κόσμο, να μην φθάσει η Ευρώπη "σε μια μεγάλη έκρηξη ή - το πιθανότερο σε μια αργή διαδικασία τέλους του δρόμου".
Ενδιαφέρον.
Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 29/12/2016.
