Wednesday, 04 December 2024
Τα άρθρα Μελών και Φίλων της Παρέμβασης, όπως δημοσιεύτηκαν στον ελληνικό και διεθνή τύπο.
Για να δείτε τα άρθρα ανά συγγραφέα, πατήστε εδώ .
Από το προεδρικό αεροσκάφος που έφερε τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, με την πτώση της δικτατορίας στην Αθήνα να αναλάβει τις ευθύνες (και το ρίσκο...) της επαναφοράς της δημοκρατίας το θερμό καλοκαίρι του 1974, μέχρι και την έλευσή του στην Αθήνα για την πανηγυρική υπογραφή της Συνθήκης Προσχώρησης της Ελλάδας στην (τότε) ΕΟΚ, στο Ζάππειο τον Μάιο του 1979 με προεδρική πολυθρόνα τοποθετημένη λίγο πιο μπροστά από των άλλων ηγετών (και αφού «εγκαινίασε» την ειδικά διαμορφωμένη, φρεσκοασφαλτοστρωμένη και φυτεμένη με μάλλον καχεκτικά δεντράκια λεωφόρο Συγγρού), από την αναφορά του στην «χώρα του Πλάτωνα» που δεν ήταν νοητό να μείνει εκτός Ευρώπης/ΕΟΚ – γι αυτό η Ελλάδα εντάχθηκε στην ΕΟΚ το 1981, τέσσερα χρόνια πριν τις χώρες Ιβηρικής – μέχρι την επιμονή του, ως Προέδρου της Συνέλευσης για την σύνταξη του Σχεδίου Ευρωπαϊκού Συντάγματος να υπάρξει παράθεμα από Θουκυδίδη /Επιτάφιο του Περικλέους στο Προοίμιο, η φιγούρα του Βαλερύ Ζισκάρ ντ' Εσταίν βρέθηκε στενά συνδεδεμένη με την Ελλάδα και το πολιτικό της σύστημα.
Ανάλογα σημαντική υπήρξε η παρουσία του – συμβολική και ουσιαστική – στην διαδρομή της μεταΓκωλλικής Δεξιάς στην Γαλλία, αλλά και στην προώθηση μιας ορισμένης σύλληψης της Ευρωπαϊκής Ένωσης που κατέληξε στην Ευρωζώνη.
Καθώς , λοιπόν, για την πορεία του VGE που έφυγε από την ζωή σε ηλικία 94 ετών, έχουν γραφτεί τα περισσότερα στον Ελληνικό Τύπο, ας φέρουμε στην προσοχή του αναγνώστη ορισμένα λιγότερο γνωστά στιγμιότυπα. Τα οποία, ωστόσο, χρωματίζουν επιπρόσθετα την στερεοτυπική εικόνα που έχει διαμορφωθεί γι αυτόν.
Πρώτα, οι ημέρες έλευσης του Καραμανλή και η συνδρομή Ζισκάρ. Όταν, ιδίως μετά το Πολυτεχνείο και την κατάρρευση του «πειράματος Μαρκεζίνη» και την μετάβαση από το καθεστώς Παπαδόπουλου σε εκείνο Ιωαννίδη, φάνηκε ότι η δικτατορία των συνταγματαρχών στην Ελλάδα πορευόταν προς πτώση ή πάντως προς έκλειψη, χώρες όπως η Γαλλία είδαν ότι χρειαζόταν να κάνουν μιαν αναθεώρηση της στάσης τους. Μπορεί το Παρίσι να είχε λειτουργήσει ως «πρωτεύουσα των εξόριστων Ελλήνων», όμως η επίσημη Γαλλία είχε βρεθεί αρκετά κοντά – και από νωρίς – στο στρατιωτικό καθεστώς. Ο Γάλλος υφυπουργός Εξωτερικών Jean de Lipkowski (επί Κυβερνήσεων Couve de Murville, Chaban Delmas και Pierre Messmer) είχε από νωρίς πάρει πρωτοβουλία σύγκλισηw με την Αθήνα, μέχρι και με επίσημη επίσκεψη τον Ιανουάριο του 1972. Έχοντας, λοιπόν, γνωρίσει τον Ζισκάρ στην εξορία του 21 Blvd de Montmorancy, δίπλα στο Bois de Boulogne – μετά από φιγούρες σαν τον Στρατηγό Ντε Γκωλ και τον Μισέλ Ντεμπρέ, ο Καραμανλής είχε αναπτύξει στενή συζήτηση με εκείνον που βρισκόταν στην Γαλλική Προεδρία με την κατάρρευση των συνταγματαρχών. Με την θεαματική του στήριξη στην επάνοδο Καραμανλή, ο Ζισκάρ επεδίωξε να ξαναφέρει την Γαλλία στο κέντρο των Ελληνικών πραγμάτων, όπου εκινείτο δυναμικά η Γερμανία του Χέλμουτ Σμιτ, της Σοσιαλδημοκρατίας και της στήριξης στους αντιστασιακούς Έλληνες διαφορετικής λογικής από τους εξορίστους των Παρισίων.
Όταν, λοιπόν, ο Καραμανλής χρειάστηκε επειγόντως να επανεξοπλίσει την Ελλάδα που οι «εθνικόφρονες» συνταγματάρχες είχαν αφήσει έκθετη απέναντι σε μια επιθετική Τουρκία που είχε δείξει την λογική της με την εισβολή στην Κύπρο (Αττίλα -1 και Αττίλα – 2) , πέτυχε μεν (με μεσολάβηση Μίνω Ζομπανάκη/Γιουτζήν Ρωσσίδη) από τις ΗΠΑ τα Α7 – Corsair II που μπορούσαν να απειλήσουν βάσεις στην τουρκική ενδοχώρα και μπήκε στην λογική που έφερε στην Πολεμική Αεροπορία τα F-4/Phantom για να καταλήξει στην φάση των F-16. όμως λόγω της ιδιαίτερα δυσάρεστης στάσης των Αμερικανών τις τρομερές ημέρες του 1974 ζήτησε (και πέτυχε, από τον Ζισκάρ) άμεση διάθεση γαλλικών Mirage F-1, που εν συνεχεία εγκατέστησε την πολυτυπία αεροσκαφών στην Ελλάδα. Αυτή η λογική, της άμεσης διάθεσης αεροσκαφών με πιο μακροπρόθεσμη συμφωνία προμήθειας/ένταξής τους, «έπαιξε» και τώρα στην περίπτωση των Rafale τέταρτης γενιάς (και παρολίγον με τις φρεγάτες Fremm ή και Beh@rra).
Πάντως, οι μετέπειτα προσπάθειες Αβέρωφ ως ΥΠΕΘΑ να ενταχθεί στα Ελληνικά συστήματα άμυνας ηλεκτρονική – τότε ανερχόμενη – διαχείριση κέντρων ελέγχου/CCIS δεν μπόρεσαν να ευδοκιμήσουν, καθώς οι γαλλικές τεχνολογίες δεν αποδείχθηκαν συμβατές με τα αντανακλαστικά της Ελληνικής αμυντικής μηχανής.
Ένα λιγότερο γνωστό/συζητημένο ζήτημα της ίδιας εποχής, ήταν η συμφωνία Καραμανλή να επιχειρηθεί το στήσιμο-αναβάθμιση της Ελληνικής τηλεόραση στην τεχνολογία SECAM, παράλληλα με την Γερμανική PAL. Ο Ζισκάρ αναφερόταν συχνά στην διάσταση της «πολιτιστικής παρουσίας» της Γαλλίας, υπαρκτής και ανερχόμενης ούτως ή άλλως στην Ελλάδα ως εκ του κύκλου των Ελλήνων του Παρισιού, αλλά συνδέοντάς την και με το τηλεοπτικό σκηνικό. Όπως αργότερα, τέλη δεκαετίας του΄80, εξηγούσε στην (δυσπιστούσα) Μελίνα ο Jack Lang, ως υπουργός Πολιτισμού επί Μιττεράν, στην διάσταση εκείνη την μετα-πολιτιστική η Γαλλία είχε στηρίξει υπαρκτές φιλοδοξίες. Τελικά, όμως, η τηλεοπτική τεχνολογία πήρε άλλον δρόμο...
Μια διαφορετική διάσταση, Ευρωπαϊκή αυτή, που έχει ενδιαφέρον να καταγραφεί ήταν η προσέγγιση Ζισκάρ σ' εκείνο που έμελλε να γίνει γνωστό αργότερα ως «Μέλλον της Ευρώπης». Μη έχοντας τα αρνητικά αντανακλαστικά της εποχής Ντε Γκωλ απέναντι σε μια κατεύθυνση Ευρώπης που θα προσπερνούσε τα εθνικά Κράτη, είχε «δει» την πορεία προς ολοκλήρωση (αν και όχι προς ομοσπονδίωση) μέσα από την μετεξέλιξη προς την Ενιαία Αγορά με νομισματική προοπτική. Κινήσεις όπως την Association pour l' Union Monétaire de l' Europe ή της European Business Roundtable for Industry/ΕRT - με μέλη από την «υψηλή» βιομηχανία και τραπεζική είχαν την παρασκηνιακή αλλά σημαντική στήριξή του. Οσάκις προσερχόταν σε συναντήσεις με αντιστοίχους τού Etienne Davignon (ιμάντας μεταβίβασης προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή), του Giovanni Agnelli, του Pehr Gyllenhammer του Jean-Paul Agon, Helmut Maucher , Société Genérale, Fiat, Volvo, L' Oréal, Nestlé –, από Ελλάδα Θόδωρος Παπαλεξόπουλος, έβλεπε κανείς να του αναγνωρίζεται κάτι περισσότερο από το κύρος του βετεράνου της πολιτικής.
Και μια διαφορετική κατακλείδα, που δείχνει «κάτι» από τις λειτουργίες του Γαλλικού πολιτικού συστήματος. Προβεβλημένος και ισχυρός υπουργός Οικονομίας και Οικονομικών το 1962-66 (επί Στρατηγού ντε Γκωλ/Πομπιντού), ο Ζισκάρ γίνεται ύστερα... δήμαρχος στην μικρή πόλη Chamalieres το 1967-74, ενώ έχει πάλι το χαρτοφυλάκιο των Οικονομικών το 1969-74 (δηλαδή παράλληλα με την δημαρχία), αλλά και την προεδρία της Περιφέρειας της Auvergne το 1968-2004. Πότε είναι πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας; το 1974-1981.
Σκεφτείτε το σχήμα «υπό ελληνικές συνθήκες»...
*Δημοσιεύτηκε στην economia.gr στις 6/12/2020.
Ζητούμε ευθύς εξαρχής συγγνώμη από τον αναγνώστη, που για τρίτη κατά σειράν ημέρα ασχολούμαστε με την Μεγάλη Λευκή Ελπίδα του Ταμείου Ανάκαμψης – και «Ανθεκτικότητας» κατά την Βρυξελλιανή διάλεκτο – πρώτα με την Έκθεση Πισσαρίδη, ύστερα με την ανακοίνωση του Εθνικού Σχεδίου/Σκυλακάκη. Όμως, το θέμα υπόσχεται/απειλεί να επανέρχεται επί καιρό και αξίζει, θαρρούμε, να έχει κανείς τις παραμέτρους του κατά νουν. Λοιπόν:
Με συγκρατημένος ύφος, τελικά, έγιναν οι πρώτες ανακοινώσεις για το Ελληνικό Σχέδιο με το οποίο προσέρχεται η χώρα στην προσπάθεια αξιοποίησης των πόρων (και της δυναμικής: μην παραβλέπεται αυτή η διάσταση) του Ταμείου Ανάκαμψης. Συγκρατημένο ύφος σε σύγκριση με την ροπή προς εύκολη αυτεπιβράβευση, η οποία παγίως χαρακτηρίζει το Ελληνικό πολιτικό σύστημα σ' αυτά τα θέματα (οι παλιότεροι θυμούνται την εικόνα Πρωθυπουργών – και υπουργών – που επέστρεφαν από νικηφόρες εκστρατείες, με λάφυρα τα διαδοχικά Κοινοτικά Πακέτα) και που τώρα, στην τραυματική εποχή του κορωνοϊού, διακυβεύουν μιαν ακόμη πιο αυτοϋπονομευτική δυναμική. Η αυτεπιβράβευση ανεβάζει τις προσδοκίες, οι προσδοκίες γίνονται απαιτήσεις – για επαρκείς ΜΕΘ, για «μάζεμα» των κρουσμάτων, για άνοιγμα της αγοράς/για άρση των περιορισμών, για πολύ πιο ενισχυμένα μέτρα στήριξης – και θεμελιώνεται ένας πολιτικός, φαύλος κύκλος.
Πρώτη ενδιαφέρουσα παρατήρηση, λοιπόν, από την παρουσίαση που έκανε ο Θοδωρής Σκυλακάκης – από μέρους της Task Force Σκυλακάκη-Πατέλη-Αργυρού-Σκέρτσου-Σκάλκου, με την προσθήκη Νίκου Μαντζούφα για την φάση υλοποίησης – έλλειψαν οι αναφορές σε μάχη (Πρωθυπουργού) για την εξασφάλιση των 32 δις πόρων για την Ελλάδα. Από κοντά και η αναφορά του στο ότι το Ταμείο Ανάκαμψης δεν θα λειτουργήσει όπως οι μέχρι τώρα διαρθρωτικές χρηματοδοτήσεις ΕΕ. Βέβαια περισσότερο αναφέρθηκε στον βραχύτερο ορίζοντα ολοκλήρωσης όσων έργων και δράσεων θα εγκριθούν (και χρηματοδοτηθούν), τονίζοντας την απόλυτη ανάγκη ταχείας εκτέλεσης – και έτσι, εξηγώντας προς ενδιαφερομένους, υπουργεία, φορείς, επιχειρήσεις γιατί πολλές προτάσεις δεν γίνεται να «χωρέσουν» στο Εθνικό Σχέδιο ως μη επαρκώς ώριμες, με εύκολα/γρήγορα υλοποιήσιμες, μη-ακριβώς ανταποκρινόμενες σε μεταρρυθμιστικές προτεραιότητες – και λιγότερο στον αυστηρότερο τρόπο λειτουργίας αυτού του Ταμείου. Που, ακόμη υπό διαμόρφωση, «απειλεί» έναν ριζικά διαφορετικό τρόπο ελέγχου των έργων και δράσεων. Ό,τι σκοντάφτει, μένει να χρηματοδοτείται εκ των υστέρων από εθνικούς πόρους.
Βέβαια, ξεψαχνίζοντας κάπως τις λίστες έργων και δράσεων που βρίσκονται υπό προώθηση, βλέπει κανείς το παραδοσιακό overbooking, δηλαδή την υπέρβαση των διαθέσιμων ποσών-στόχων ανά τομέα/κατεύθυνση χρηματοδότησης. Γίνεται αυτό πρώτον επειδή χρησιμεύει ώστε να μην υπάρχουν υπερβολικά παράπονα για δράσεις που δεν εντάσσονται τώρα, δεύτερον για να αφήνεται περιθώριο και στην συζήτηση με Βρυξέλλες όπου ούτως ή άλλως «κάτι» θα ψαλιδιστεί με το ένα ή το άλλο πρόσχημα (συμβατότητα με προτεραιότητες του RFF, πειστικότητα των στόχων των δράσεων, συμβατότητα με άλλα θέσφατα Βρυξελλών), τρίτον για να γίνει ένα πρόσθετο ξεσκαρτάρισμα στην πορεία προς το οριστικό Σχέδιο που θα εγκριθεί την άνοιξη. Ενδιάμεση παρατήρηση, εδώ, που αφορά την διάσταση μη-χρηματοδότησης π.χ. των έργων ενεργειακής μετάβασης που εμπλέκουν φυσικό αέριο: η Ελλάδα δεν δείχνει να έχει πάρει στα σοβαρά πόσο τρικλοποδιάζει αυτή η διάσταση της «αυστηρής» απανθρακοποίησης.
Πέρα απ' αυτά, επειδή την αίσθηση «να τώρα φτάνουν οι Ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις!» που είχε δοθεί τους τελευταίους μήνες, διαδέχθηκε ήδη η δυσθυμία με τις καθυστερήσεις που καταγράφονται στην οριστική έγκριση του θεσμικού πλαισίου – φρενάρισμα από Ουγγαρία, Πολωνία, Σλοβενία αλλά και εσωτερική διαπραγμάτευση με αφορμή την επίκληση υψηλών αρχών όπως των θεμελιωδών δικαιωμάτων – οι ανακοινώσεις Σκυλακάκη φρόντισαν ΚΑΙ να αναφερθούν σε προχρηματοδότηση (από εθνικούς πόρους) δράσεων ήδη από τα τέλη 2020, αλλά ΚΑΙ να ετοιμάσουν έδαφος για καθυστέρηση στην πλήρη ροή εκταμιεύσεων – μετά το α' 6μηνο του 2021.
Μια ακόμη παρατήρηση έχει να κάνει με την άλλη αναφορά, στο πόσο το «πακέτο» των 32 δις θα καταλήξει να μετράει 44-45 δις με την διοχέτευση των περίπου 12,5 δις που θα συγκροτούνται από δανεισμό προς πρωτοβουλίες του ιδιωτικού τομέα, όμως με την προϋπόθεση να υπάρχουν matching funds/1:1 αντιστοίχιση ίδιων πόρων με τους διαθέσιμους πόρους του Ταμείου. Εδώ, οι ανακοινώσεις Σκυλακάκη περιέπεσαν στην – πολιτικά συγγνωστή ... - παγίδα του να αυγαταίνουν τα νούμερα (θυμηθείτε πώς τα 32 δις «μας» από το Ταμείο Ανάκαμψης είχαν αρχικά προβληθεί ως 72, καθώς γράφτηκαν μαζί οι πάγιοι πόροι από τον Πολυετή 7ετή Προϋπολογισμό της ΕΕ). Πέρα όμως από το ζήτημα του αν οι δανειακοί πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης, που θα «σηκώσει» η Ελλάδα και θα επαναεπενδύσει σε δράσεις ιδιωτικού τομέα άμα και ο ίδιος συγχρηματοδοτήσει, εγγράφονται ή όχι στο Ελληνικό δημόσιο χρέος – η Ιταλία, που θα έχει π.χ. σε μεγαλύτερη ένταση το ίδιο πρόβλημα, θεωρεί ότι δεν θα βρει μπροστά της εμπόδιο: όμως αυτή δεν έχει να κάνει με ESM και ενισχυμένη εποπτεία... - προκύπτει κι ένα άλλο ζήτημα. Ποιες ιδιωτικές επενδύσεις, ποιες δηλαδή επιχειρήσεις μπορούν, σε εποχή Covid-19 και μετά-Covid λειτουργίας, να σηκώσουν πόρους για να διαθέτουν matching funds; Όσοι έχουν υψηλούς λόγους ιδίως/ξένα κεφάλαια – δηλαδή πολλοί που βγήκαν από τα Μνημόνια όρθιοι αλλ' υπερδανεισμένοι – θα μείνουν «αναγκαστικά» εκτός; Πάλιν οι τράπεζες θα κρατήσουν το κλειδί; Από την συνολική δημόσια παρουσίαση των προθέσεων και σχεδιασμών, προκύπτει πάντως μια συνολική προσπάθεια απόκρουσης της – τόσο γνώριμης, από την δεκαετία του ΄80 – λογικής του «γιούργια, στον ταβλά με τα κουλούρια!». Καλή τύχη στους αρμοδίους.
Τελευταία παρατήρηση: στο Εθνικό Σχέδιο, τελικώς, «νίκησε» η άποψη που υπέρρεε εξαρχής στην Έκθεση Πισσαρίδη – για μη-συγκεκριμενοποίηση, ενδεικτικά έστω, κλάδων που θα. υπόσχονταν καλύτερες αναπτυξιακές δυνατότητες προς ενίσχυση. Όπως παλιά ακούγαμε φαρμακευτικές, logistics, μεταφορές εφαρμογές πληροφορικής, σύγχρονα αγροδιατροφικά, ιχθυοκαλλιέργειες, αγροτουρισμός σε διασύνδεση με πολιτιστικά. Συνολικά, η λογική έστω ωθήσεων/nudges προς επαναβιομηχάνιση και απεξάρτηση από την κυριαρχία των υπηρεσιών αφήνεται στις επιλογές της κάθε μιας επιχείρησης. Που θα επιβιώσει. Και πάλι, καλή τύχη.
*Δημοσιεύτηκε στην economia.gr στις 28/11/2020.
Η ανάγκη για μια αχτίδα αισιοδοξίας μέσα στην επανεμφάνιση/επανεγκατάσταση του κορωνοϊού στην καθημερινότητα, για ανάκτηση δηλαδή της αίσθησης ότι «υπάρχει έξοδος», έστρωσε το καλύτερο έδαφος για την υποδοχή των θετικών ειδήσεων από το εμβόλιο της Pfizer (μαζί με την Γερμανική BioNTech) με γνήσια απογείωση ενθουσιασμού. Όσοι παρακολουθούσαν στις οθόνες των Χρηματιστηρίων, είδαν χθες το ανοδικό κύμα να εμφανίζεται μερικά λεπτά πριν βγει η επίσημη ανακοίνωση από την Pfizer. ύστερα εκτοξεύθηκε ακόμη περισσότερο η μετοχή της ίδιας της Pfizer, στο +10% σε λίγα δευτερόλεπτα, ακόμη πριν βγει η ανακοίνωση. Και ακολούθησε γενικό πάρτυ, έτσι που είχε ετοιμαστεί άλλωστε το έδαφος με την αρχή ομαλοποίησης στις ΗΠΑ με την επικράτηση Μπάϊντεν/απόσυρση Τραμπ. [Σ' εμάς, πρόσθετη η διάσταση του ότι CEO της Pfizer είναι Έλληνας – για την ακρίβεια Θεσσαλονικιός, από την επιβιώσασα Εβραϊκή κοινότητα της πόλης -, ο Αβέρτος Μπουρλά, ο οποίος μάλιστα είχε επαφές εδώ και καιρό με Κυριάκο Μητσοτάκη, και συνέβαλε να εγκατασταθεί μονάδα της Pfizer στην Θεσσαλονίκη].
Η μετακίνηση σε κλίμα ενθουσιασμού με το εμβόλιο της Pfizer – με την ανακοίνωση για «90% αποτελεσματικότητα» - ήταν και μια αντίδραση στην απογοήτευση που είχε πέσει μετά τα προβλήματα που, προ μηνός, ανέκοψαν την πορεία του εμβολίου της Astra Zeneca/Οξφόρδης, με εμφανισθείσα σημαντική παρενέργεια. Η οποία βέβαια ξεπεράστηκε, αφού οι δοκιμές φάσης 3 συνεχίστηκαν, αλλά μια σκιά έμεινε πίσω. Επίσης, όσο κι αν αυτά παρακολουθούνται λιγότερο, και εμβόλιο Κινεζικής εταιρείας φαίνεται ότι ανέκοψε την πορεία του.
Εδώ, όμως, όταν θα έχει απορροφηθεί ο ενθουσιασμός – και εφόσον δεν προκύψει ζήτημα στα τελευταία βήματα, δηλαδή τον έλεγχο των παρενεργειών – θα αρχίσει η ουσία. Και είναι η ουσία ότι θα πρέπει, πρώτα ο FDA (στις ΗΠΑ) και ύστερα οι αντίστοιχοι Ευρωπαϊκοί μηχανισμοί (με συντονισμό από ECDC) να δώσουν την έγκριση κυκλοφορίας του εμβολίου. Ακόμη περισσότερο: όταν θα έχει φθάσει εκείνη η ώρα – τέλος του 2020; αρχές του 2021; – θα συνειδητοποιηθεί κάτι δυσάρεστα απλό: ζωές δεν σώζει το εμβόλιο, τις σώζει ο εμβολιασμός.
Δηλαδή; Δηλαδή δεν αρκεί το εμβόλιο – της Pfizer, της Astra Zeneca, της Moderna (ήταν εκείνο που είχε ενθουσιάσει τον Πρόεδρο Τραμπ, αλλά έμεινε πίσω) – να προχωρήσει και να εγκριθεί. Δεν αρκεί καν να παραχθεί στις δόσεις δισεκατομμυρίων – γιατί τόσοι βρισκόμαστε στον πλανήτη, ασχέτως αν στην Ευρώπη των 500+ εκατομμυρίων, άντε και στις ΗΠΑ των 300+ θεωρούμε ότι προηγούμαστε αυτομάτως.
Χρειάζεται να στηθεί πειστικός μηχανισμός διανομής και σειράς εμβολιασμού. Και ναι μεν κατανοήσαμε ότι πρώτα θα εμβολιασθούν οι υγειονομικοί/όσοι είναι σε άμεση επαφή με κρούσματα Covid-19, ύστερα οι πλέον εκτεθειμένοι από τις ομάδες υψηλού κινδύνου (π.χ. ανοσοκατεσταλμένοι), ύστερα οι άλλοι υψηλού κινδύνου (μεγάλες ηλικίες), τέλος ο γενικός πληθυσμός. Επίσης ότι θα χρειαστεί – με πειθώ – να προσέλθουν στον εμβολιασμό και οι διόλου ασήμαντοι διστακτικοί προς τον εμβολιασμό, καθώς άμα δεν εμβολιασθεί ένα 60% του συνολικού πληθυσμού, η πανδημία θα συνεχίσει να είναι εδώ (η ανοσία αγέλης, που λέγαμε).
Πλην όμως ΑΥΤΑ τα εμβόλια δεν θα γίνονται στο φαρμακείο της γειτονιάς. Ήδη, της Pfizer (που θέλει δυο δόσεις, σημειωτέον) συντηρούνται σε βαθιά κατάψυξη, άρα ούτως ή άλλως μετάβαση σε πολύ συγκεκριμένες νοσοκομειακές μονάδες (ή: νοσοκομειακά εγγυημένες), συν πολύ συγκεκριμένη διαδικασία εμβολιασμού. Χρειάζεται λοιπόν, τώρα/άμεσα, να στηθούν οι διαδικασίες και οι γραμμές εμβολιασμού, να. υπάρξει και σοβαρή εγγύηση ότι στην (με ηλεκτρονική συνταγογράφηση, φυσικά) τήρηση της σειράς προτεραιότητας θα υπάρξει σοβαρότητα. Να αποθαρρυνθούν άγαρμπες διεκδικήσεις «οι δικοί μου θα περάσουν πρώτοι!» παράδειγμα ήδη οι συνδικαλιστές της Αστυνομίας, αυριανό οι ξενοδόχοι αν φθάσουμε στο καλοκαίρι, παγίως οι εκπαιδευτικοί. Και, βέβαια, λιγότερη επικοινωνία όταν έρθει η ώρα των πρώτων εμβολιασμών (φωτογράφηση οικογενειών Μητσοτάκη και Τσιόδρα) περισσότερη πειστική σοβαρότητα.
*Δημοσιεύτηκε στην economia.gr στις 15/11/2020.
1. Η κριτική του Ηλία Κανέλλη (βλ. Νέα, 30/10/20) για το άρθρο μου (Οι δύο φανατισμοί, Νέα, 29/10/20) δεν έχει καμιά σχέση με διάφορες ακραίες κριτικές στο διαδίκτυο. Κριτικές που με θεωρούν «σταλινικό», δηλαδή κάποιον που πιστεύει πως ο δημόσιος λόγος πρέπει να ελέγχεται από το κράτος. Είμαι σίγουρος ότι ο Κανέλλης δεν νομίζει πως μεταμορφώθηκα ξαφνικά σε οπαδό του Στάλιν. Γιατί εδώ και πολλά χρόνια σε άρθρα μου στα Νέα και στο Βήμα έχω δείξει πως είμαι ένθερμος υποστηρικτής της ελευθερίας του λόγου. Κατακρίνω χωρίς περιστροφές κάθε υπονόμευση αυτού του βασικού δικαιώματος. Υπονόμευση που παρατηρούμε σήμερα όχι μόνο στην Ρωσία, αλλά και σε ευρωζωνικές χώρες όπως η Πολωνία και Ουγγαρία.
2. Ο σκοπός του άρθρου που έγραψα είναι να τονίσω πως το δικαίωμα της ελευθερίας του λόγου δεν πρέπει να είναι απόλυτο. Όταν γίνεται δικαίωμα χωρίς όρια οδηγεί στον φανατισμό. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει πως εξισώνω τον φανατισμό του εγκληματία τρομοκράτη με αυτόν που αγνοεί το τεράστιο κόστος της απόλυτης ελευθερίας του λόγου σε ανθρώπινες ζωές. Καθώς και το κόστος της πόλωσης μεταξύ χωρών που έχουν διαφορετικές πολιτικές παραδόσεις. Αυτό όμως που έχουν κοινό οι δύο φανατισμοί είναι πως δημιουργούν καταστάσεις βίας και κοινωνικής ανομίας.
3. Τα τελευταία τραγικά γεγονότα στην Γαλλία οδήγησαν στη βία και ανομία. Ο πρόεδρος Μακρόν πήρε μια σειρά από αυστηρά μέτρα εναντίον ατόμων και οργανώσεων που χαρακτηρίζονται από ριζοσπαστικούς, αντιδυτικούς προσανατολισμούς. Μερικά από αυτά τα μέτρα ήταν απαραίτητα στο πλαίσιο του εντεινόμενου τζιχαντισσμού όχι μόνο στην Γαλλία, αλλά και σε πολλές άλλες χώρες. Προχωρώντας όμως προς αυτή την κατεύθυνση ο Μακρόν έκανε ένα σοβαρό λάθος. Αποφάσισε να φωτίσει δημόσια κτήρια με τα σκίτσα του Μωάμεθ. Ταυτίστηκε έτσι με τη θέση του Σαρλί Εμπντό που δέχεται την απόλυτη εκδοχή της ελευθερίας της έκφρασης. Αυτό δημιούργησε μια κατάσταση όπου, σε παγκόσμια κλίμακα, μουσουλμάνοι στράφηκαν εναντίον της Γαλλίας. Μουσουλμάνοι που με κανέναν τρόπο δεν υποστηρίζουν τον τζιχαντισμό. Μουσουλμάνοι που θέλουν την ειρήνη και όχι τον πόλεμο μεταξύ διάφορων πολιτισμών. Μουσουλμάνοι που αποτελούν ένα σημαντικό κομμάτι του παγκόσμιου πληθυσμού.
4. Ο Ηλίας Κανέλλης στην κριτική του δεν αναφέρεται αναλυτικά στην έννοια της απόλυτης ελευθερίας του λόγου την οποία κατακρίνω. Θεωρεί πως κάθε κριτική σε αυτή τη βάση οδηγεί στην υπονόμευση του δικαιώματος αυτού καθαυτού. Απλά δεν συμφωνώ μαζί του.
Επιπλέον ο Κανέλλης θεωρεί τον εαυτό του γνήσιο εκσυγχρονιστή ενώ εμένα με θεωρεί «πρώην εκσυγχρονιστή». Δεν λαμβάνει όμως υπόψη του πως σε πολλές εκσυγχρονισμένες κοινωνίες άτομα ή οργανώσεις που εξαπολύουν λεκτικές επιθέσεις εναντίον πληθυσμών των οποίων η κουλτούρα δεν τους αρέσει, αυτές οι επιθέσεις είναι παράνομες όταν οδηγούν στη βία. Σε αυτή την περίπτωση η ιδέα της απόλυτης ελευθερίας του λόγου απορρίπτεται. Καταδικάζεται από τον νόμο. Από αυτή την σκοπιά, η γελοιοποίηση του Μωάμεθ στο Σαρλί Εμπντό επειδή οδηγεί στο μίσος και τη βία δεν είναι μόνο κατακριτέα, αλλά και παράνομη.
5. Συμπέρασμα. Αν δεν θέλουμε τον πόλεμο μεταξύ πολιτισμών, ένα θέλουμε έναν ειρηνικό πολυπολιτισμικό κόσμο πρέπει να απορρίψουμε την ιδέα της απόλυτης ελευθερίας του λόγου. Μιας ελευθερίας που αποπλαισώνει τις παγκόσμιες εξελίξεις και δεν λαμβάνει υπόψη τα αρνητικά αποτελέσματα μιας δυτικοκεντρικής ιδέας. Μιας ιδέας που έχει αρνητικά αποτελέσματα και στον δυτικό και στον υπόλοιπο κόσμο.
*Δημοσιεύτηκε στα "Νέα" στις 9/11/2020.
Η εκτεταμένη χρήση της τεχνολογίας για την επικοινωνία εν μέσω της κρίσης της πανδημίας, συνετέλεσε, σε μεγάλο βαθμό, στην εξοικείωση των πολιτών με τα νέα εργαλεία της ψηφιακής τεχνολογίας. Το τέλος της κρίσης θα φέρει στο προσκήνιο, μεταξύ άλλων, και τις νέες δυνατότητες της τεχνολογίας της επικοινωνίας που έχουν ήδη προκαλέσει ανατροπές σε κατεστημένες ιδέες και αντιλήψεις. Η διπλωματία δεν θα μείνει ανεπηρέαστη. Η δημόσια συζήτηση και μελέτη των τρόπων με τους οποίους η ψηφιακή τεχνολογία επηρεάζει τη διπλωματία, είναι άλλωστε σε εξέλιξη.
Οι δυνατότητες που προσφέρουν στη διπλωματία οι εφαρμογές της διαρκώς εξελισσόμενης τεχνολογίας, είναι ακόμα σε μεγάλο βαθμό ανεξερεύνητες. Οι παρανοήσεις και υπερβολές δεν σπανίζουν. Μια συχνά επαναλαμβανόμενη παρανόηση είναι ότι η ψηφιακή τεχνολογία αντικαθιστά, περιθωριοποιεί ή μεταβάλλει δραστικά όλες τις πτυχές άσκησης της διπλωματίας και σημαίνει «το τέλος της». Αυτή δεν είναι η πρώτη φορά που οι τεχνολογικές εξελίξεις στην επικοινωνία οδηγούν σε συμπεράσματα για το τέλος της διπλωματίας. Στα τέλη του 19ου αιώνα, βρετανοί μεταρρυθμιστές και οικονομολόγοι υποστήριξαν ότι η χρήση του τηλεγράφου είχε καταστήσει περιττή τη συνέχιση δαπανών για τη λειτουργία αριθμού πρεσβειών. Στην πράξη, η ανάπτυξη των επικοινωνιών ενίσχυσε τη διαδικασία λήψης αποφάσεων για την εξωτερική πολιτική από τις πρωτεύουσες και τα υπουργεία Εξωτερικών εξελίχθηκαν σε πιο οργανωμένους θεσμούς. Η επανάσταση της επικοινωνίας επιδρά σήμερα στην άσκηση της διπλωματίας ταχύτερα από την επίδραση των τεχνολογικών εξελίξεων σε προηγούμενες εποχές. Η απευθείας επικοινωνία. μεταξύ ηγετών και πολιτικών -με SMS, WhatsApp ή Twitter- είναι πλέον τακτική. Οι διπλωμάτες παραπονούνται συχνά ότι ο ρόλος τους έχει περιοριστεί και ότι τα διπλωματικά κανάλια παρακάμπτονται. Είναι γεγονός ότι στην εποχή της ευκολίας της επικοινωνίας, οι ρυθμοί της παραδοσιακής διπλωματίας έχουν οριστικά χαθεί. Η διπλωματική εργασία διατηρεί ωστόσο τα μόνιμα και αναλλοίωτα στοιχεία της: Οι διπλωμάτες είναι επιφορτισμένοι με την εκπροσώπηση και προώθηση των συμφερόντων της χώρας τους και συνεχίζουν να αναπτύσσουν την παραδοσιακή δραστηριότητα συλλογής πληροφοριών, πραγματοποίησης διαβημάτων, σύνταξης αναφορών, αναλύσεων και εισηγήσεων. Η διπλωματία παραμένει εργαλείο διαπραγμάτευσης για λύσεις σε διεθνή προβλήματα και κρίσεις. Η εμπιστοσύνη στο πλαίσιο αυτό, είναι κεφαλαιώδους σημασίας. Η επικοινωνία και η ενημέρωση μέσω διαδικτύου δεν υποκαθιστά την πρόσωπο με πρόσωπο επικοινωνία ούτε την αξία της ανθρώπινης επαφής.
Όταν όμως ο τρόπος με τον οποίον ο κόσμος επικοινωνεί αλλάζει, η διπλωματία οφείλει να συμβαδίσει με τις αλλαγές της εποχής και να αξιοποιήσει όλα τα διαθέσιμα μέσα και τις νέες ευκαιρίες ώστε να συνεχίσει να διαδραματίζει τον ρόλο της. Το ερώτημα δεν είναι λοιπόν εάν η τεχνολογία καθιστά χρήσιμη ή όχι τη διπλωματία. Τη διπλωματία δεν μπορεί να υποκαταστήσει το Twitter, η Wikipedia ή το Skype. Το ερώτημα είναι πώς θα βρει η διπλωματία τον βηματισμό της ως μέρος της νέας πραγματικότητας και θα την αξιοποιήσει για να ενισχύσει την αποτελεσματικότητά της. Αξιοποιώντας τις ευκαιρίες που παρέχει η ψηφιακή τεχνολογία, πολλοί διπλωμάτες υιοθετούν τη χρήση των ψηφιακών μέσων δικτύωσης και επιλέγουν να ασκήσουν δημόσια διπλωματία μέσω του Διαδικτύου. Αριθμός δε υπουργείων Εξωτερικών ενθαρρύνει την πρακτική αυτή ως προσφορότερη και οικονομικότερη.
Η ψηφιακή τεχνολογία έχει δυνατότητες να ενισχύσει την πολιτιστική όπως και την οικονομική διπλωματία, αλλά και να βελτιώσει την ποιότητα παροχής προξενικών υπηρεσιών, να συμβάλει στην επικοινωνία με τους ομογενείς, στην ενημέρωση των πολιτών στο εξωτερικό και να αποβεί πολύτιμη στην αντιμετώπιση και διαχείριση κρίσεων. Το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών έκανε, κατά γενική ομολογία, επιτυχή χρήση του Διαδικτύου για την ενημέρωση των Ελλήνων στο εξωτερικό κατά την κρίση του κορονοιού.
Η χρήση των ψηφιακών μέσων επικοινωνίας και προβολής, δεν αναβαθμίζει ασφαλώς από μόνη της τις επιδόσεις των υπουργείων Εξωτερικών. Μπορεί να συμβάλει στην καλύτερη και αποτελεσματικότερη χρήση των πραγματικών δυνάμεων που διαθέτουν. Η ψηφιακή τεχνολογία μπορεί να συμπληρώσει και να ενισχύσει τον ρόλο της διπλωματίας εφόσον αντιμετωπιστεί όχι μόνο ως εργαλείο επικοινωνιακής τακτικής, αλλά εάν αξιοποιηθεί με στρατηγικό σχεδιασμό για την προώθηση των στόχων της εξωτερικής πολιτικής. Κατά πρόσφατη παρουσίαση βιβλίου στο υπουργείο Εξωτερικών (3/2/2020), ο Πρόεδρος της Ένωσης Διπλωματικών Υπαλλήλων (ΕΔΥ) μας υπενθύμισε ότι τον Φεβρουάριο 1996, οι ελληνικές θέσεις για την κρίση των Ιμίων ήταν το πρώτο κείμενο που αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα του ΥΠΕΞ (στην ελληνική και αγγλική γλώσσα), με εντολή του τότε αρμόδιου Διευθυντή πρέσβη Γ. Σαββαΐδη. Αν η αξιοποίηση αυτή ήταν χρήσιμη τότε, που η χρήση του διαδικτύου ήταν ακόμα στην αρχή, μπορεί να αντιληφθεί κανείς το εύρος των δυνατοτήτων που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν για την υποστήριξη της σύγχρονης ελληνικής διπλωματίας, η οποία καλείται να αντιμετωπίσει προκλήσεις αυξανόμενες σε αριθμό αλλά και σε πολυπλοκότητα. Η χώρα μας μόλις εξήλθε από δεκαετή οικονομική κρίση, η οποία δεν άφησε αλώβητη τη λειτουργία της ελληνικής διπλωματίας. Οι συνεχιζόμενες όμως γεωπολιτικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει η εξωτερική της πολιτική υπογραμμίζουν την ανάγκη εκσυγχρονισμού με αξιοποίηση και των δυνατοτήτων που προσφέρει η ψηφιακή τεχνολογία.
Η συζήτηση για τη διπλωματία στην ψηφιακή εποχή αφορά πρωτίστως το τί αναμένουμε ως πολίτες από τη διπλωματία του αύριο και πώς θα της εξασφαλίσουμε το μέλλον που επιθυμούμε. Η Ελλάδα διαθέτει έμπειρους και ικανούς διπλωμάτες, υψηλού επιπέδου επιστήμονες, στελέχη υπηρεσιών και τεχνοκράτες, αλλά και νέους που διαπρέπουν στην καινοτομία. Μπορούν και πρέπει να συμμετέχουν στον προβληματισμό για τη διπλωματία και το μέλλον της στην ψηφιακή εποχή με στόχο την κατάλληλη υποστήριξη και ενίσχυση της ελληνικής διπλωματίας.
*Δημοσιεύτηκε στο "Βήμα" στις 17/5/2020.
Όλων η προσοχή βρίσκεται καθηλωμένη στην πανδημία, στο βαθμιαίο πνίξιμο των νοσοκομείων και των ΜΕΘ, ήδη στο νέο lock-down μας (που τελικά δεν θα είναι και τόσο λάιτ). Και ό,τι περισσεύει από δημόσια προσοχή, στρέφεται στο θρίλερ των Αμερικανικών εκλογών – και στο τι σημαίνει για την περιοχή μας το δυσοίωνο «παράθυρο ευκαιρίας» που ανοίγεται τις ερχόμενες εβδομάδες για τις όποιες κινήσεις Ερντογάν (μπροστά σε μια αμήχανη/παγωμένη Ευρώπη).
Και όμως: θα προτείνουμε στον αναγνώστη σήμερα μια προσωρινή διαφυγή. Θα προτείνουμε συγκεκριμένα να ρίξει μια – φευγαλέα, έστω – ματιά στην σερνάμενη υπόθεση της προετοιμασίας για την διαδικασία του Ταμείου Ανάκαμψης – της Μεγάλης Λευκής Ελπίδας για την αντιμετώπιση της πανδημίας του κορωνοϊού και, κυρίως, των οικονομικών της συνεπειών. Που, σιγά-σιγά και χωρίς να το πολυ-παρατηρούμε, πάει να γίνει μια ακόμη «χαμένη ευκαιρία».
Πώς το εννοούμε, αυτό; Πρώτα-πρώτα, μια ματιά στο ημερολόγιο δείχνει ότι η 15η Οκτωβρίου αποτελεί εδώ και καιρό παρελθόν. Αλλά και η 15η Νοεμβρίου βρίσκεται εντελώς δίπλα μας: μάλιστα με το δεύτερο πλήρες lock-down σε δράση, οι χρόνοι αποκτούν άλλη λειτουργία. Όμως υποτίθεται ότι ήδη στις 15/10 θα είχαμε υποβάλει την πρώτη εκδοχή εθνικού σχεδίου/προτάσεων, βασισμένων στην Έκθεση Πισσαρίδη (που από Ενδιάμεση θα είχε γίνει, αισίως, Τελική) προκειμένου να περάσουν την κρησάρα αξιολόγησης της Επιτροπής και την διαδικασία ωρίμανσης με βάση τις απαιτήσεις/λογικές Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, για να προχωρήσουν επί του πεδίου. Και να φέρουν μπροστά τις πολυπόθητες εκταμιεύσεις – σε ωφέλιμο χρόνο! Για να είμαστε δίκαιοι, όλη αυτή η σπουδή της Ελληνικής πλευράς «να το τρέξει γρήγορα» ήταν μάλλον ψυχολογική ανάγκη (ή: για εσωτερική κατανάλωση), αφού και η οριστικοποίηση των Ευρωπαϊκών διαδικασιών πάει πίσω – όμως αυτό είναι μια άλλη ιστορία, πονεμένη, που δεν εξαρτάται από μας. Σ' εμάς, όμως, η ωρίμανση των πραγμάτων πάει αργά για ενδογενείς λόγους.
Τι θα πει, πάλι, αυτό; Όπως εξαρχής είχε σημειωθεί, οι στοχασμοί της Επιτροπής Πισσαρίδη – που βόλευαν πολλαπλά, καθώς διέθεταν σοβαρή θεωρητική («ορθόδοξη») στήριξη ως εκ των συμμετεχόντων της, αλλά και συνέδεαν την προσδοκία διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων ΜΑΖΙ με τις επενδυτικές παρεμβάσεις – είχαν περισσότερο θεωρητική υφή. Δεν έχει βγει, μέχρι στιγμής, λευκός καπνός για συγκεκριμενοποίησή τους (ενώ η μετάθεση της αυτο-προθεσμίας από 15/10 σε 15/11 εξαντλείται) δεν βγαίνει. Την ίδια στιγμή, η Συντονιστική Επιτροπή Θοδωρή Σκυλακάκη-Ακη Σπέρτσου-Αλεξ Πατέλη-Μιχάλη Αργυρού μένει, ως φαίνεται, σε ρόλο πρόσκλησης/συγκέντρωσης προτάσεων (Πιερρακάκης και Χατζηδάκης σε , αναμενόμενες, πρώτες ομοβροντίες). Πλην Task Force με επικεφαλής/διοικητή 3ετους θητείας, εδώ υπό την αιγίδα Χρ. Σταϊκούρα/ΥΠΟΙΚ, όπου μετακινήθηκε ο Νίκος Μαντζούφας – από εποχής ΓΑΠ ήταν στην Γενική Γραμματεία ΣΔΙΤ, με ευρύτερη αναγνώριση (μόνον ο Φώτης Κουρμούσης Γ.Γ. Διαχείρισης του Ιδιωτικού Χρέους και ο Γιώργος Καλαντζής Γ.Γ. Θρησκευμάτων είχαν αντίστοιχη αναγνώριση να επιδείξουν) – έρχεται τώρα να λειτουργήσει πιο άμεσα/συγκεκριμένα.
Στην ανέμπνευστη δημόσια συζήτηση, ατυχώς, περισσότερο σχολιάστηκε η αμοιβή του Διοικητή της Task Force (56.000 ευρώ, συν 29.000 πριμ/success fee) ή η δυνατότητα παράτασης της θητείας του (η όλη Task Force λύεται αυτοδικαίως το 2027, οπότε και εκπνέει το ίδιο το Ταμείο Ανάκαμψης) αντί να δοθεί ΟΛΗ η προσοχή στο ότι το Next Generation EU θα λειτουργήσει ΕΝΤΕΛΩΣ διαφορετικά από τα Διαρθρωτικά Ταμεία. Τι θα πει , συγκεκριμένα, αυτό; Ότι εδώ δεν (ΔΕΝ) θα πιστοποιείς ότι το έργο έγινε, δηλαδή ιδού τα τιμολόγια, ιδού και το φυσικό αντικείμενο, εκταμίευση! Αλλά θα λες ποιον διαρθρωτικό στόχο έχει το κάθε έργο – π.χ. αντιστάθμιση της παύσης της λιγνητικής εκμετάλλευσης, ή πάλι προώθηση του περιβαλλοντικού διαχωρισμού των απορριμμάτων – θα σχεδιάζεις το έργο, θα το εκτελείς (εντάξει, με προκαταβολή...), ύστερα θα μετράς το αν το σκοπούμενο διαρθρωτικό αποτέλεσμα επήλθε (μειώθηκε η ανεργία στην Πτολεμαϊδα; αποκαταστάθηκε το εισόδημα των κατοίκων; μαζεύονται όντως τα σκουπίδια χωριστά, μπουκάλια, ντενεκέδια, πλαστικά; πάνε πάντως σε ανακύκλωση αντί για τον υπερήφανο ΧΥΤΑ;). Και μόνον άμα ανάψει πράσινο φωτάκι αξιολόγησης θα έχεις αποπληρωμή – αφού βέβαια δείξεις τα τιμολόγια και το φυσικό αντικείμενο. Λείπει κάτι; Περικοπή! Σου κόστισε κατιτίς παραπάνω; Μένεις στο εγκεκριμένο! Κυρίως όμως: δεν επιτυγχάνεται η διαρθρωτική σου μεταρρύθμιση; Καλοδεχούμενο το έργο, αλλά... με εθνικούς πόρους!
Αυτό θα ήταν η «μια ακόμη χαμένη ευκαιρία».
*Δημοσιεύτηκε στην economia.gr στις 8/11/2020.
Την δημοσιογραφική/δημόσια προσοχή άδραξε το εύρημα του Ινστιτούτου Εργασίας της ΓΣΕΕ ότι το β' 3μηνο του 2020 ένα 12% των απασχολουμένων, υπό τις συνθήκες της κρίσης του κορωνοϊού, βρίσκεται με μηνιαίες αμοιβές μέχρι 200 ευρώ - και τούτο ενώ το ίδιο διάστημα πέρυσι μόλις το 1% των απασχολουμένων βρισκόταν σ' αυτήν την δεινή οικονομική κατάσταση.
Εκείνοι που βρίσκονται με εισόδημα 400-600 ευρώ (δηλαδή εκεί περίπου όπου κινείται το επίπεδο στήριξης των 533 ευρώ των ευρισκόμενων σε αναστολή) αποτελούν πλέον το 12,3% έναντι του 16,3% πέρυσι. Το κυριότερο, όμως είναι ότι ο μέσος μηνιαίος μισθός πήγε πίσω κατά ένα 10%, ενώ το 31% των απασχολουμένων εισέπραττε λιγότερο απο τον κατώτατο μισθό (ο οποίος, παρά την αύξησή του (τον Φεβρουάριο του 2019) στα 650 ευρώ/μήνα συνεχίζει να υπολείπεται εκείνου που το ΙΝΕ/ΓΣΕΕ θεωρεί επίπεδο αξιοπρεπούς διαβίωσης.
Την ίδια στιγμή, πάντα σύμφωνα με τα στοιχεία του ΙΝΕ/ΓΣΕΕ έχουμε το β' 3μηνο της χρονιάς ένα πραγματικό «σοκ απασχόλησης» λόγω της πανδημίας, καθώς ο δείκτης των συνολικών ωρών απασχόλησης σε βασικές θέσεις εργασίας βρέθηκε σε κατάρρευση: 62 μονάδες το β' 3μηνο του 2020 έναντι 85,1 μονάδων στο τέλος του 2019. Πριν την κρίση του Covid-19, ένα 73% των εργαζόμενων πετύχαινε να καταγράψει υπερωρίες (με ό,τι αυτό συνεπάγεται εισοδηματικά), ενώ στο β' 3μηνο του 2020 το ποσοστό αυτό πήγε πίσω στο 55% (αν το δει κανείς λεπτότερα/κλαδικά, η συγκέντρωση υπερωριών σε κλάδους όπως το λιανεμπόριο/τρόφιμα σημαίνει ότι αλλού στην οικονομία η υποχώρηση είναι αισθητά μεγαλύτερη).
Το προσωρινό πάγωμα του κανόνα της υπερεργασίας δημιουργεί την εικόνα μιας αγοράς εργασίας «όπου έχουν ανατραπεί θεμελιώδη εργασιακά δικαιώματα και έχει επιβληθεί de facto κατάργηση του οκταώρου και ρευστοποίηση του χρόνου έναρξης και λήξης της εργασίας» συνεχίζει η τοποθέτηση ΙΝΕ/ΓΣΕΕ. Αυτή η πορεία προς κατάργηση εργασιακών δικαιωμάτων «αποκαλύπτει την πολιτική κενότητα της ρητορικής για μετάβαση της χώρας σε ένα δίκιο υπόδειγμα βιώσιμης μεγέθυνσης».
Μια τέτοια ματιά στον κόσμο των εργασιακών, ερχόμενη να συνδυαστεί με την συνεχιζόμενη ύφεση και την εντεινόμενη συνολική ευθραυστότητα της οικονομίας - και μάλιστα με την ταυτόχρονη μείωση της κατανάλωσης των νοικοκυριών η οποία «κούρεψε» σχεδόν 4 δις το β' 3μηνο της χρονιάς είναι αναγκαίο να συνοδεύει κάθε πρόβλεψη για την συνέχεια των επιπτώσεων της πανδημίας, καθώς αυτή έχει πλέον σαφώς επανακάμψει και εγκατασταθεί.
*Δημοσιεύτηκε στην economia.gr την 1/11/2020.
Στο πλαίσιο της πρόσφατης τραγωδίας στην Γαλλία, υπάρχουν δύο διαφορετικού τύπου φανατισμοί. Ο φανατισμός του τρομοκράτη που αποκεφάλισε τον Σαμουήλ Πατί και ο εκλεπτυσμένος φανατισμός του διανοητή που πιστεύει στο δικαίωμα της απόλυτης, άνευ ορίων ελευθερίας του λόγου – με αποτέλεσμα τη νομιμοποίηση των σκίτσων του Μωάμεθ.
Ο αποτρόπαιος αποκεφαλισμός του Σαμουέλ Πατί από έναν τσετσένο τρομοκράτη γέμισε με φρίκη όλους τους γάλλους. Για να καταλάβουμε τον βαθμό της φρίκης πρέπει να συνδέσουμε τα πρόσφατα γεγονότα με τις δολοφονίες στο Σαρλί Εμπντό και στο Μπατακλάν το 2015.
Ο γάλλος πρόεδρος αντέδρασε άμεσα με μια σειρά από μέτρα εναντίον οργανώσεων και ατόμων που θεωρούνται πως έχουν σχέση με ισλαμικού τύπου φανατισμό. Έτσι ετέθη εκτός νόμου η μουσουλμανική οργάνωση «Σεΐχης Γιασίν», έκλεισε για έξι μήνες το Τζαμί Παντέν στο Παρίσι, καταργήθηκε η «Κολεκτίβα κατά της ισλαμοφοβίας» κτλ. Επιπλέον αποφασίστηκε η απομάκρυνση ξένων ιμάμηδων από τη χώρα και η πιθανή απέλαση υπόπτων για θρησκευτικό φανατισμό που βρίσκονται παράνομα στη χώρα. Τέλος ο Μακρόν, ακολουθώντας τον αυστηρό διαχωρισμό μεταξύ κράτους και εκκλησίας, απαγόρευσε μια σειρά από πρακτικές όπως για παράδειγμα τον διαχωρισμό μεταξύ ανδρών και γυναικών σε χώρους όπως τα κολυμβητήρια.
Τα περισσότερα από τα παραπάνω μέτρα δικαιολογούνται στο πλαίσιο ενός εντεινόμενου τζιχντισμού όχι μόνο στην Γαλλία, αλλά και σε πολλές άλλες χώρες. Από την άλλη μεριά όμως, ο φωτισμός δημόσιων κτηρίων με τα σκίτσα του Σαρλί Εμπντό για τον Μωάμεθ ήταν ένα σοβαρό λάθος. Πώς θα αντιδρούσαν για παράδειγμα οι χριστιανοί σε σκίτσα που θα εξευτέλιζαν το πρόσωπο του Χριστού; Βέβαια υπάρχει το επιχείρημα πως, αντίθετα με την Καινή Διαθήκη, το Κοράνι νομιμοποιεί την χρήση της βίας εναντίον απίστων. Σε αυτή την περίπτωση όμως ξεχνάμε τις θηριωδίες των Σταυροφοριών και τους θρησκευτικούς πολέμους του 16ου αιώνα στην Ευρώπη. Νομίζω πως το δικαίωμα στην απόλυτη ελευθερία του λόγου είναι απαράδεκτο.
Πρόκειται για ένα νεωτερικό φανατισμό που δημιουργεί σοβαρά προβλήματα. Το ότι το Σαρλί Εμπντό εξακολουθεί να γελοιοποιεί τον Μωάμεθ μέσω σκίτσων είναι απίστευτο. Κυρίως όταν ο σκιτσογράφος σίγουρα γνωρίζει πως αυτού του είδους τα αντιισλαμικά σκίτσα οδηγούν σε αθώα θύματα – όπως έγινε στην περίπτωση του Πατί. Τέτοιου είδους συμπεριφορές οδηγούν ένα μεγάλο μέρος του γαλλικού πληθυσμού στην εχθρότητα απέναντι στους μουσουλμάνους γενικά. Αλλά όπως είναι γνωστό η πλειοψηφία των μουσουλμάνων στην Γαλλία και αλλού καταδικάζει τους ισλαμιστές τρομοκράτες. Επιπλέον, οι μουσουλμάνες γυναίκες έχουν ανακουφιστεί από την κρατική απαγόρευση πρακτικών όπως η απαίτηση του πιστοποιητικού παρθενίας που συχνά τους επιβάλλεται.
Συμπερασματικά, η πίστη στην απόλυτη ελευθερία του λόγου είναι και αυτή ένας φανατισμός που συχνά οδηγεί στη μισαλλοδοξία. Σε πολλές χώρες η λεκτική απαξίωση ομάδων που κάποιος αντιπαθεί είναι παράνομη. Ο μόνος φανατισμός που είναι νόμιμος είναι ο φανατισμός εναντίον κάθε φανατισμού. Μόνο αυτή η θέση μπορεί να οδηγήσει σε έναν ειρηνικό, πολυπολιτισμικό κόσμο.
*Δημοσιεύτηκε στα "Νέα" στις 29/10/2020.
«Η ιστορία μας μάς επιβάλλει να παρέμβουμε όπου υπάρχει αδικία στην περιοχή μας» είπε ο Ρ.Τ.Ερντογάν (15/10). Αυτή είναι η κεντρική ιδέα Του Στρατηγικού Βάθους του Α. Νταβούτογλου: Συγκρίνει τη «δυναμική» και πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική του Αμντουλχαμήτ Β' με τη συντηρητική του Μουσταφά Κεμάλ και βγάζει το συμπέρασμα ότι θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν «τα οθωμανικά κατάλοιπα» για πολιτικούς και στρατιωτικούς σκοπούς.
Με τον όρο «κατάλοιπα» (bakiye) νοούνται οι μουσουλμανικές μειονότητες στα Βαλκάνια και οι πρώην υπήκοοι του Οθωμανικού Κράτους στη Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική.
Έκτοτε αυτή η ιδέα των τριών ηπείρων και πολλών θαλασσών άρεσε και εκφράστηκε συχνά στην Τουρκία. Ο ΡΤΕ δεν έχει τα εφόδια για να αναπτύξει και να θεμελιώσει μια τέτοια θεωρία, αλλά θα μπορούσε να την οικειοποιηθεί και να την εφαρμόσει. Και μάλλον αυτό κάνει. Μόνο που αυτήν τη φορά αυτή η πολιτική βιώνεται ως φάρσα.
Η πολιτική των ύστερων χρόνων του οθωμανικού κράτους ήταν όντως πολυδιάστατη αλλά βασιζόταν σε συμμαχίες. Π.χ., οι Ρώσοι βόηθησαν τους Οθωμανούς για να ανακαταλάβουν τα Επτάνησα από τους Γάλλους (1799) και μετά για να απωθήσουν τον αιγυπτιακό στρατό που προχωρούσε προς την Κων/πολη (1833). Η Αγγλία και Γαλλία πολέμησαν στην Κριμαία κατά των Ρώσων ως σύμμαχοι των Οθωμανών (1853-6). Ο ΡΤΕ έχει μόνο εχθρούς.
Ο Απντουλχαμήτ είχε εξασφαλίσει την υποστήριξη του ισλαμικού κόσμου με την επίκλησή στον Ιερό Πόλεμο, ενώ ο ΡΤΕ έχει γίνει ο βασικός εχθρός του αραβικού κόσμου. Αυτά είναι τα αποτελέσματα όταν οι ευχάριστες αυταπάτες αντικαθιστούν τη γνώση και την κριτική σκέψη.
Μια άλλη ερμηνεία της ακατανόητης συμπεριφοράς του ΡΤΕ είναι ότι - και με την παρότρυνση κάποιων αντιδυτικών κύκλων - παίζει ένα παιχνίδι υπερβολικών απαιτήσεων, που αν στο τέλος δεν επιτύχει θα μπορούσε εναλλακτικά να αλλάξει στρατόπεδο με την απομάκρυνσή του από τη Δύση. Ο ΡΤΕ βλέπει ότι το «μοντέλο» διακυβέρνησης που έχει κατά νου και που θα του εξασφαλίσει την παραμονή του στην εξουσία δεν μπορεί να εφαρμοστεί όντας προσκολλημένος στο Δυτικό Κόσμο.
Οι παράτολμες πρωτοβουλίες του ΡΤΕ δεν συμπίπτουν με τα συμφέρονται της Τουρκίας. Και αυτό είναι κατανοητό. Το καθεστώς είναι προσωποπαγές και η ταύτιση του κράτους με τον ηγέτη απόλυτη. Για να γίνουν κατανοητές οι στρατηγικές της Τουρκίας θα πρέπει πρωτίστως να φανούν τα προσωπικά κίνητρα του ΡΤΕ.
Μια άλλη διάσταση των κινήτρων του ΡΤΕ είναι ότι βρίσκεται δέσμιος των εθνικιστικών συμμάχων του: Των Γκρίζων Λύκων του Μπαχτσελή και των στρατιωτικών με τους οποίους συμμάχησε μετά το πραξικόπημα του 2016. Βέβαια αυτές οι ερμηνείες δεν είναι αλληλοαναιρούμενες. Κάλλιστα θα μπορούσε ο ΡΤΕ να είναι μια σύνθεση αυτών.
*Δημοσιεύτηκε στα "Νέα" στις 24/10/2020.
Στη σημερινή συγκυρία και η κυβέρνηση και η αξιωματική αντιπολίτευση, με διαφορετικό τρόπο, οδηγούν τη χώρα σε ένα αδιέξοδο ως προς τις θέσεις τους για τα ελληνοτουρκικά θέματα. Αδιέξοδο που πολύ πιθανόν να οδηγήσει σε ένα θερμό επεισόδιο και σε στρατιωτική σύγκρουση.
Η κυβέρνηση
Όπως ανέπτυξα σε προηγούμενο άρθρο μου (ΝΕΑ 19/10/20) η θέση της κυβέρνησης είναι πως υπάρχει μια μόνο διαφορά μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, η διαφορά σε σχέση με την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ. Μπορεί αυτή η θέση να είναι νόμιμη τη βάση της Συνθήκης της Λωζάννης. Σίγουρα όμως κινδυνεύει να οδηγήσει στην αποτυχία των διαπραγματεύσεων, αν βέβαια αυτές ξεκινήσουν. Αυτό σημαίνει πως ο δρόμος προς τη Χάγη δεν θα είναι δυνατός. Πράγμα αρνητικό αφού μόνο μια διαιτησία του Διεθνούς Δικαστηρίου μπορεί να βοηθήσει στη λύση των διαφορών μεταξύ των δύο χωρών. Διαφορών που όντως υπάρχουν (για παράδειγμα η αποστρατικοποίηση των νησιών στην οποία καταφύγαμε λόγω της 4ης τουρκικής στρατιάς στη Σμύρνη, διάφορες βραχονησίδες που και οι δύο χώρες θεωρούν δικές τους).
Με βάση τα παραπάνω, όπως πολλοί πιστεύουν, μόνο η Χάγη μπορεί να βοηθήσει Φυσικά σε αυτή την περίπτωση θα πάρουμε αλλά και θα δώσουμε.
Όσο για το επιχείρημα ότι η Τουρκία δεν είναι διατεθειμένη να προσφύγει στη Χάγη αυτό είναι πιθανό. Αλλά και η δική μας συμπεριφορά τις προηγούμενες δεκαετίες δείχνει πως και εμείς αποφεύγουμε τη Χάγη. Και αυτό διότι σίγουρα δεν θα πετύχουμε τους μαξιμαλιστικούς μας στόχους.
Η αξιωματική αντιπολίτευση
Η πρόταση του Αλέξη Τσίπρα να επεκτείνει η χώρα τα χωρικά της ύδατα νοτίως της Κρήτης και αργότερα στο Καστελλόριζο είναι επίσης επικίνδυνη. Πολύ απλά ρίχνει λάδι στη φωτιά. Ο Ερντογάν είναι όντως απρόβλεπτος αλλά σε αυτή την περίπτωση για μια επέκταση από τα 6 στα 12 μίλια η αντίδρασή του είναι σίγουρα προβλέψιμη. Με βάση το περίφημο casus belli θα αντιδράσει αμέσως με βίαιο τρόπο. Σε αυτή την περίπτωση η ΕΕ, εντός της οποίας η Γερμανία και άλλα μέλη της, για διάφορους λόγους θέλουν να έχουν καλές σχέσεις με την Τουρκία θα αντιδράσουν στα λόγια αλλά όχι στην πράξη. Το ίδιο θα συμβεί και με τις ΗΠΑ. Όποιος και αν κερδίσει τις επόμενες εκλογές δεν θα μπορέσει να εμποδίσει τη βίαιη αντίδραση του Τούρκου Σουλτάνου.
Όσο για την επιβολή σοβαρών κυρώσεων η ΕΕ δεν έχει δείξει ότι τελικά θα κινηθεί προς αυτήν την κατεύθυνση. Αλλά ακόμη και αν ληφθούν κυρώσεις ο Ερντογάν σίγουρα θα τις αγνοήσει. Γιατί εάν δεν το κάνει θα μειωθεί κατακόρυφα η δημοτικότητά του στο εσωτερικό της χώρας. Με άλλα λόγια ο Τούρκος Πρόεδρος είναι αδύνατον να μην αντιδράσει χρησιμοποιώντας βία.
Σίγουρα δεν μας συμφέρει μια ελληνοτουρκική πολεμική σύγκρουση είτε τελικά κερδίσουμε είτε όχι. Ένας πόλεμος θα μας πάει δεκαετίες πίσω οικονομικά, κοινωνικά και πολιτικά. Αλλά το πιο βασικό είναι πως θα χαθούν ανθρώπινες ζωές σε μια διαμάχη που θα μπορούσε να αποτραπεί.
Συμπέρασμα
Και η στρατηγική της κυβέρνησης και αυτή της αξιωματικής αντιπολίτευσης ενέχει πολύ σοβαρούς κινδύνους. Ο μόνος τρόπος αντιμετώπισης της κατάστασης είναι η ΝΔ να μη επιμείνει στη μαξιμαλιστική της θέση. Όσο για το ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία πρέπει να ξεχάσει τη θέση περί επέκτασης των χωρικών υδάτων από τα 6-12 μίλια.
Πιο γενικά είναι καιρός οι κύριες πολιτικές δυνάμεις της χώρας, η ΝΔ, το ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία, και το ΚΙΝΑΛ, να συμφωνήσουν σε μια κοινή στρατηγική έναντι της Τουρκίας. Είτε μας αρέσει είτε όχι δεν είναι δυνατόν να αναβάλουμε επ' άπειρον μια σοβαρή προσπάθειας συμφιλίωσης, αναβολή που οδηγεί σε σπατάλη σε εξοπλισμούς. Πρέπει να τα βρούμε με τη γείτονα χώρα και ο μόνος τρόπος είναι μέσω του Διεθνούς Δικαστηρίου. Άλλη λύση δεν υπάρχει.
*Δημοσιεύτηκε στα "Νέα" στις 24/10/2020.
