Thursday, 28 March 2024

Μεταρρύθμιση και κοινωνική ασφάλιση

Tinios

Τμήμα της εισήγησης στην εκδήλωση στο Μέγαρο Μουσικής

«Για ένα οικονομικά βιώσιμο και κοινωνικά δίκαιο ασφαλιστικό σύστημα»

Λησμονούν πολλοί ότι η κρίση δεν προέκυψε μόνη της αλλά ήταν αποτέλεσμα διαρθρωτικών μηχανισμών που σωρευτικά οδήγησαν στην καταστροφή. Το σύστημα συντάξεων ήταν βασικό τμήμα της 'Μικροθεμελίωσης της Καταστροφής' – (Microfoundations of disaster). Το σύστημα συντάξεων μας οδήγησε στην κρίση και, αν δεν αλλάξει ριζικά, το ίδιο θα ναρκοθετήσει την έξοδό μας από εκεί.

Στις συντάξεις το κλειδί των εξελίξεων (όπως και στο μυθιστόρημα του Conan Doyle – 'Το σκυλί που δεν γαύγισε') ήταν κάτι που δεν έγινε: οι μεταρρυθμίσεις που αναβλήθηκαν. Αυτές καλούμαστε να εξετάσουμε τώρα.

Τηλεγραφική τοποθέτηση σε τέσσερις ερωτήσεις

1. Πού βρισκόμαστε το 2012;

Ειλικρινώς, δεν γνωρίζουμε, αφού δεν μας παρέχονται στοιχεία. Ακόμη και ο τελευταίος διαθέσιμος Κοινωνικός Προϋπολογισμός είναι αυτός του 2010 (που συντάχθηκε από την Κυβέρνηση Καραμανλή). Ίσως γνωρίζει η Τρόικα, αλλά της απαγορεύσαμε να μας μιλά απευθείας, (φοβούμενοι προφανώς μήπως έλεγε και καμιά αλήθεια). Όπως και η κυρία Μέρκελ, θα μπορούσαμε και εμείς να περιμένουμε την έκθεση της Τρόικας.

Σε κάθε περίπτωση, γνωρίζουμε ότι είμαστε χειρότερα, από εκεί που θα βρισκόμαστε αν είχαμε ολοκληρώσει το πρόγραμμα του 1992 (Νόμος Σιούφα/Μάνου), αν είχαμε διαβάσει την Εκθεση Σπράου το 1997, αν βλέπαμε τον νόμο Ρέππα σαν αρχή και όχι σαν τέλος το 2002 κ.ο.κ.. Το ασφαλιστικό είναι γεμάτο διαπιστώσεις για χαμένες ευκαιρίες. Όπως και στο Κυπριακό κάθε χαμένη ευκαιρία είναι χειρότερη από τις προηγούμενες . Αυτό όμως δεν μας σταματά να απορρίπτουμε τις νυν και τις επόμενες.

2. Είναι βιώσιμο το σημερινό σύστημα; Ξεμπερδέψαμε;

Αν ήταν βιώσιμο, θα χρειαζόταν τώρα η 12η περικοπή σε 26 μήνες στις συντάξεις των ιδίων ατόμων; Οι αλλεπάλληλες περικοπές ανατρέπουν την ανταποδοτικότητα και πριονίζουν το κλαδί στο οποίο καθόμαστε. Όπως λένε στην Αγγλία, πετάνε το μωρό μαζί με τα απόνερα του μπάνιου.

Οι κυβερνήσεις από το 2010 διαβεβαιώνουν ότι όλα βαίνουν καλώς και το σύστημα είναι εξασφαλισμένο ως το 2060. Χωρίς να δώσει έκθεση σε δημοσιότητα, παλαιότερος υπουργός είπε ότι τα στοιχεία 'πιστοποιήθηκαν από το ILO με υπεύθυνο τον κ. Hiroshi Yamabana', άρα είναι 'ΟΚ' και οι ανησυχούντες υπερβολικοί. Λεπτομέρειες εδω.

Αλλά και να ήταν βιώσιμο το σύστημα, και να είχε ακόμη δίκιο και ο κ. Hiroshi, το σύστημα παραμένει βαρίδι στην οικονομία. Είναι σαν να έχουμε βρει την χρυσοτόκο όρνιθα και να την σερβίρουμε στο φούρνο με πατάτες.

3. Ποια νέα κατεύθυνση;

Σημασία έχει να διαλέξουμε. Όχι να μας επιβληθεί κάτι εκ της αδράνειας, και χωρίς συζήτηση - όπως φαίνεται να γίνεται τώρα και όπως έγινε (;) το 2010.

Μετά την κρίση, απαιτείται νέο πρότυπο ανάπτυξης. Το πρότυπο αυτό πρέπει να το συνοδεύει και ένα νέο ασφαλιστικό σύστημα. Αυτό πρέπει να οικοδομηθεί πάνω σε μια νέα ισορροπία κρατικής μέριμνας και (ατομικής και συλλογικής) ευθύνης.

Σε όλες τις χώρες, αναζητούνται συστήματα συνεργασίας μεταξύ κράτους και των ιδίων των ασφαλισμένων – μέσω της επαγγελματικής ασφάλισης. Το κράτος επικεντρώνεται στις χαμηλές συντάξεις και στην αναδιανομή. Τα συλλογικά-επαγγελματικά ταμεία απευθύνονται στην μεσαία τάξη και προσφέρουν αναπλήρωση εισοδήματος. Με αυτόν τον τρόπο υπάρχει διάχυση του κινδύνου, αφού τις εγγυήσεις τις μοιράζονται δύο (κράτος + ιδιώτες) μεταξύ τους. Στο σύστημα που έχουμε, το Κράτος μοίρασε τόσο πολλές εγγυήσεις σε τόσους πολλούς, ώστε τελικά το ίδιο κατέληξε να γίνει αφερέγγυο και να πέσει έξω.

Άρα κάποιας μορφή σύστημα τριών πυλώνων είναι απαραίτητο για να επιτρέψει την συσστράτευση και ανακατανομή όλων των δυνάμεων της κοινωνίας. Αυτό θα ενδυναμώσει την κοινωνική προστασία, διευρύνοντας την βάση της. Η συρρίκνωση του κοινωνικού κράτους είναι αυτή η διαδικασία που βλέπουμε τώρα – που χορηγούνται εγγυήσεις μόνο για να αθετηθούν αμέσως μετά.

4. Επίδραση στην ανάπτυξη;

Η ανάκαμψη πρέπει ανυπερθέτως να μας βρει με νέο σύστημα. Αλλιώς ο χρόνος που κερδήθηκε με τις θυσίες των σημερινών συνταξιούχων θα χαθεί , και το παλιό πρόβλημα σιγά-σιγά θα επανεμφανιστεί.

Θα πάρουμε τις τύχες στα χέρια μας;

Η κοινωνική ασφάλιση είναι μια ευκαιρία να αποδείξει η Ελληνική κοινωνία ότι, τελικά, κάτι διδάχθηκε από το 2009. Θα μπορούσαμε να δούμε τις θυσίες που έγιναν -από συνταξιούχους και ασφαλισμένους - ως μια εξαγορά χρόνου, που προσφέρει στην Ελλάδα και στους ίδιους την πολυτέλεια προβληματισμών και αναζήτησης για το τι θέλουμε. Η πολυτέλεια αυτή το 2009 δεν υπήρχε.

Τώρα, όμως, υπάρχει η δυνατότητα με δική μας, εθνική, πρωτοβουλία να συζητήσουμε και να αποφασίσουμε κάτι καλύτερο και, αν επιθυμούμε, να διορθώσουμε αυτά που δεν μας αρέσουν. Ένα έμπρακτο δείγμα ότι ενηλικιωθήκαμε και μπορούμε, επί τέλους, να πάρουμε την τύχη μας στα χέρια μας.

Αλλιώς μπορούμε να περιμένουμε την πάροδο του χρόνου και - γιατί όχι;- μια μελλοντική τρόικα να πάρει ξανά τις αποφάσεις για λογαριασμό μας.

Και έτσι, βουλιάζοντας, θα επαναλαμβάνουμε, ευτυχείς, ότι φταίνε άλλοι για την κακή μας μοίρα.

*Ο Πλάτων Τήνιος είναι οικονομολόγος, Επίκουρος Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς και Επιστημονικός Συνεργάτης του ΕΛΙΑΜΕΠ.

** Ο Πλάτων Τήνιος συμμετέχει σε συζήτηση με θέμα "Για ένα οικονομικά βιώσιμο και κοινωνικά δίκαιο ασφαλιστικό σύστημα", στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, Αίθουσα Δημήτρης Μητρόπουλος, την Πέμπτη 4.10.12, στις 19.00.

***Δημοσιεύτηκε στο protagon.gr στις 4.10.2012.

Add comment


Security code
Refresh