Thursday, 18 April 2024
Ένα πράγμα είναι η ουσία των ρυθμίσεων που έρχονται – τώρα σε δημόσια διαβούλευση, τον Μάιο για συζήτηση/ψήφιση στην Βουλή – για τα εργασιακά, ρυθμίσεων που είναι και σημαντικές και (προτού καλά-καλά δρομολογηθούν) παρεξηγημένες. Ένα εντελώς άλλο πράγμα είναι ο τρόπος με τον οποίο μεθοδεύονται.
Πολύ περισσότερο κι από τα μέτρα για τις δημόσιες συναθροίσεις (τα οποία αποδυναμώθηκαν στην πράξη, με την «βοήθεια» της ίδιας της πανδημίας αλλά και τα περιστατικά αστυνομικών παρεκτροπών: σε πόσες/ποιες μεγάλες «δημόσιες υπαίθριες συναθροίσεις» τολμήθηκε η εφαρμογή του νόμου με την «γνωστοποίηση οργανωτή» ή τα παραγγέλματα διάλυσης;), ακόμη περισσότερο από το εγχείρημα του Νόμου Κεραμέως-Χρυσοχοΐδη για τα μέτρα που αφορούν την Παιδεία με λογική πειθάρχησης (όπου οι κινήσεις εγκατάστασης των ΟΠΠΙ στα επιλεγμένα, «άτακτα» ΑΕΙ όπως ήδη το ΑΠΘ αύριο η ΑΣΟΕΕ/ΟΠΑ αναβάλλονται για τον Σεπτέμβριο για να μεταποισθούν τα μέτωπα κόντρας) η μεθόδευση να ανοίξουν τα εργασιακά ακριβώς την στιγμή που κορυφώνεται η πίεση από την πανδημία του κορωνοϊού έχει λογική παιχνιδιού με την φωτιά. Κι ενώ από τον Μιχάλη Χρυσοχοΐδη θα το ανέμενε αυτό, ως προσέγγιση «μηδενικής ανοχής», όμως από τον Κωστή Χατζηδάκη προβληματίζει!
Και τούτο όχι μόνο επειδή η μεταρρύθμιση στα εργασιακά πάει πολύ-πολύ βαθιά με την διευθέτηση του χρόνου εργασίας υπό τις συνθήκες που επικρατούν ΣΗΜΕΡΑ και θα επικρατήσουν ΑΥΡΙΟ στην αγορά εργασίας «μετά τον Covid» – θα επανέλθουμε, γιατί αυτή είναι η ουσία – αλλ' επειδή παράλληλα επιχειρείται παρέμβαση στην φιλοσοφία του «Να πειθαρχήσουμε την κοινωνία». Το τελευταίο αυτό, με την παρέμβαση στον συνδικαλιστικό νόμο, με τις. προϋποθέσεις για την κήρυξη απεργίας καθώς και τις πρόνοιες για προσωπικό ασφαλείας, στις ΔΕΚΟ (1/3 του συνόλου) υπόσχεται/απειλεί ένταση. Μπορεί το συνδικαλιστικό κίνημα να έχει πάει πολύ-πολύ πίσω στην Ελλάδα του 2021, όμως «ευκαιρία» τώρα να φανεί πόσο.
Έτσι φθάνουμε στην ουσία της τομής που επιχειρείται στα εργασιακά. Είναι αλήθεια ότι η διευθέτηση του χρόνου εργασίας, δηλαδή η υπέρβαση του 8ωρου σε περιόδους αυξημένης δραστηριότητας της επιχείρησης με ρεπό ή μικρότερο ωράριο ή προσαύξηση της κανονικής άδειας υπέρ του εργαζόμενου, ή πάλι η αύξηση της δυνατότητας υπερωριών στις 120 ώρες (αντί των τωρινών 90/χρόνο), ακόμη περισσότερο στις 150 ώρες που έχουν ακουστεί, μπορεί θεωρητικά να εντάσσεται σε σωστή/συμφωνημένη λειτουργία των εργασιακών σχέσεων. Μάλιστα, η καθιέρωση κάρτας εργασίας, ιδίως άμα υπάρξει αληθινή/πειστική παρακολούθησή της (μην προσπερνάς την διατύπωση, φίλε αναγνώστη!) θα μπορούσε να βοηθήσει την διαφύλαξη των δικαιωμάτων των εργαζόμενων. Και για την διευθέτηση του ημερησίου/εβδομαδιαίου/μηνιαίου χρόνου εργασίας, και για την πραγματική πληρωμή των υπερωριών όταν γίνονται.
Ακούγεται ωραία και εκσυγχρονιστική αυτή η περιγραφή/διατύπωση. Όμως εδώ έρχεται να στρογγυλοκαθίσει στο τραπέζι η δυσάρεστη πραγματικότητα. Είναι, δε, η πραγματικότητα το ότι η ήδη καθημαγμένη από την δεκαετία των Μνημονίων αγορά εργασίας, έχει επιπλέον ενσωματώσει τώρα και την βίαιη πίεση της χρονιάς του κορωνοϊού. Ειλικρινά, λοιπόν, πιστεύουν όσοι επέλεξαν ΤΩΡΑ την νομοθέτηση στα εργασιακά προς αυτήν την κατεύθυνση ότι η «συμφωνία εργαζόμενου-επιχείρησης» (που είναι η καρδιά της διευθέτησης του χρόνου εργασίας...) θα βρει τις δυο πλευρές όχι σε ισότητα όπλων – αυτό ουδέποτε ίσχυσε! – αλλ' έστω σε σχετική ισορροπία; Ποιος εργαζόμενος/πώς θα αρνηθεί να προσφέρει εργασία με βολική για την επιχείρηση διευθέτηση; Και πως η «μετακίνηση» από την υπερωρία στην διευθετημένη παροχή εργασίας ή/και στην υπερεργασία (αυτή, 5ωρή την εβδομάδα, προβλέπεται υποχρεωτική), με συνέπια κατά 20%, 40% ή 80% φθηνότερη αμοιβή της εργασίας (για υπερεργασία, νόμιμη υπερωρία ή κατ' εξαίρεσιν υπερωρία), θα βρει τον εργαζόμενο στο δεύτερο μισό του 2021 έτοιμο να αντιταχθεί σε «πρόταση» της επιχείρησης; Και τι ακριβώς συνέπειες θα έχει ευρύτερα στην οικονομία η συμπίεση των εισοδημάτων λόγω εξάχνωσης των. υπερωριών; Όσο για την κατοχυρωτική λειτουργία της κάρτας εργασίας ας μην ξεχνούμε την πραγματική πραγματικότητα της αδήλωτης εργασίας στην Ελλάδα – του 1991, του 2001, του 2011, του 2016, του 2020-21.
Κερασάκι σε όλα αυτά, η εισαγωγή προς συζήτηση και ψήφιση αυτού του νομοθετικού πλαισίου το οποίο έμενε στο «περίμενε» και επί Κώστα Καραμανλή, και επί ΓΑΠ, και επί Σαμαρά/Βενιζέλου, και επί ΣΥΡΙΖΑ/Μνημονίου-3, και δυο χρόνια επί Μητσοτάκη, γίνεται τώρα σε εποχή που οι όποιες κοινωνικές αντιδράσεις θα είναι σε καταστολή λόγω Covid. Ναρκοπέδιο υπόσχονται/απειλούν να γίνουν τα εργασιακά, σ' αυτήν την στροφή!
Ως υποσημείωση σε όλα αυτά – αν και, κανονικά θα εδικαιούτο μεγαλύτερη προβολή! – ένα διπλό θετικό στοιχείο αυτής της πρωτοβουλίας νομοθέτησης στα εργασιακά: η εξίσωση της αποζημίωσης (σε περίπτωση απόλυσης) των εργατοτεχνιτών/ημερομίσθιων με εκείνη των υπαλλήλων/μισθωτών. Κατάλοιπο μιας τραγικά καθυστερημένης λογικής, εκείνη η ανισότητα. Και, στοιχείο της νέας εποχής, της διευρυνόμενης τηλεργασίας: η νομοθέτηση του «δικαιώματος στην αποσύνδεση» ως έσχατο όριο της ιδιωτικής ζωής (άντε να εξασφαλίσεις, βέβαια, την εφαρμογή και εδώ – αλλά ας μην επαναλαμβανόμαστε).
*Δημοσιεύτηκε στην economia.gr στις 15/4/2021.
Καθώς ο αχός από την διαχείριση της συνεχιζόμενης πανδημίας του κορωνοϊού «καταπίνει» οτιδήποτε άλλο, οι τοποθετήσεις του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννη Στουρνάρα – στην Ετήσια Γενική Συνέλευση της ΤτΕ, που παραδοσιακά μπαίνει στο μικροσκόπιο ως η πλέον προβεβλημένη ευκαιρία να δούμε τι διαφαίνεται στην κρυστάλλινη σφαίρα για το αύριο της οικονομίας – δεν προσέχθηκαν όσο θάπρεπε/θ' άξιζε. Περισσότερη προσοχή δόθηκε στην πρόβλεψη για ρυθμό ανάπτυξης 4,2% για φέτος (συν 4,6% για το 2022), παρ' ό,τι στις προειδοποιήσεις που περιλάμβανε η Έκθεση Στουρνάρα και οι συστάσεις πολιτικής. Δεν θα 'πρεπε: ενώ όλοι βολοδέρνουμε με αποφάσεις (και μη-αποφάσεις, και υπερεποικοινωνία) για την πανδημία, η προοπτική να ξεφύγει η επόμενη μέρα απειλεί με βαρύτερα προβλήματα. Οικονομικά, αλλά και κοινωνικής συνοχής – σε μια κοινωνία με ήδη κλονισμένη εμπιστοσύνη.
Θέλει, λοιπόν, ξαναδιάβασμα η Έκθεση Στουρνάρα. Από την αρχική-αρχική επισήμανση ότι οι ίδιες οι προβλέψεις της ενέχουν αβεβαιότητα (ιδίως εκείνη για ανάκαμψη «εμφανή» στο β' 6μηνο του 2021) ανάλογα με την εξέλιξη των εμβολιασμών – και την πορεία του τουρισμού, επί του εδάφους και όχι εκ των εξαγγελιών, θα προσθέταμε. Όπως απαιτεί προσοχή το γεγονός ότι – κεντρικός τραπεζίτης – θεώρησε αναγκαίο, δίπλα στις αναφορές για την δημοσιονομική ισορροπία (πρωτογενές έλλειμμα 5,5% του ΑΕΠ για φέτος, μετά το 7% για το 2020, χάρις στο οποίο είχαμε ύφεση «αρκετά χαμηλότερη του 10%») και στον υπολογισμό του χρέους στο 205% του ΑΕΠ, να έχει την επισήμανση για αύξηση των πτωχεύσεων επιχειρήσεων, για αύξηση της ανεργίας, για επίταση των ανισοτήτων και αύξηση της φτώχειας. Όταν – κεντρικός τραπεζίτης – θεωρεί απαραίτητο να μετέρχεται αυτήν την γλώσσα, και μάλιστα στην έως τώρα ασηπτική Ευρωζώνη, σημαίνει ότι «κάτι» βλέπει στον ορίζοντα.
Έτσι, δίπλα σε θέσεις γύρω από τα «κόκκινα δάνεια» των τραπεζών, την επαναφορά της συζήτησης περί Bad Bank (δίπλα στον «Ηρακλή-2») και τις αιχμηρές αναφορές στην ανάγκη ενίσχυσης της κεφαλαιακής βάσης των τραπεζών, ή πάλι την επαναφορά της συζήτησης για «κουλτούρα πληρωμής υποχρεώσεων», βρίσκει κανείς συστάσεις για εφαρμογή ενεργητικών πολιτικών απασχόλησης, για δίχτυ προστασίας στους εργαζόμενους μη-βιώσιμων επιχειρήσεων, για φορολογική μεταρρύθμιση με έμφαση στην (προσέξτε πάλι: κεντρικός τραπεζίτης ομιλεί...) δικαιότερη κατανομή των βαρών.
Το κυριότερο, όμως, για μας αποτελούσε η έκκληση Στουρνάρα για διατήρηση των μέτρων στήριξης – τόσο νομισματικών, όσο και δημοσιονομικών – ώστε η ύφεση που περνάμε να μην μετατραπεί σε μακροχρόνια βύθιση. Κατά κάποιον τρόπο, εδώ ο Γ. Στουρνάρας έρχεται με έκκληση και προς τις Ευρωπαϊκές αρχές (μη-άρση του παγώματος του Συμφώνου Σταθερότητας και το 2022) αλλά και στο εσωτερικό να μην υπάρξει απότομη απόσυρση των μέτρων στήριξης, πράγμα που θα οδηγούσε σε ντόμινο χρεοκοπιών και επικίνδυνες καταστάσεις. Αυτός άλλωστε είναι ο πυρήνας της συνέντευξης Στουρνάρα στην ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ: «Έχει πολύ μεγάλη σημασία η σταδιακή και προσεκτική απόσυρση των μέτρων στήριξης. Αν είναι ξαφνική, τότε θα έχουμε σίγουρα μια σειρά μεγάλων χρεωκοπιών και εκτίναξη των NPLs. Και στην Ελλάδα, και αλλού. Αυτό δεν πρέπει να γίνει με τίποτε». Δεν αποτελεί μοναδικότητα στην Ευρωζώνη αυτή η διάγνωση/προβολή Γ. Στουρνάρα. και η Κριστίν Λαγκάρντ, ως ΕΚΤ, έχει καταθέσει ανάλογες επισημάνσεις-εκκλήσεις. Όμως στην Ελλάδα της άνοιξης 2021, η γλώσσα αυτή αξίζει να καταγραφεί ιδιαίτερα.
*Δημοσιεύτηκε στην economia.gr στις 7/4/2021.
H εσωστρέφεια, στην πρόσληψη των διεθνών εξελίξεων που μας αφορούν – στην Ελλάδα του 2021 – συνεχίζει να είναι ένα από τα πιο ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά εκείνου που θεωρούμε ότι αποτελεί δημόσια συζήτηση. (Βέβαια, «συζήτηση» ούτως ή άλλως δεν μπορεί να αποτελεί η εκφώνηση διασταυρούμενων αυτάρεσκα αυτοδικαιούμενων θέσεων, σε όλο και πιο έντονο ύφος. Με αποτέλεσμα, απλώς, κακοφωνία. και πάντως ελάχιστη πρόοδο στην κατανόηση όσων συμβαίνουν γύρω μας).
Αρκούν δυο παραδείγματα αυτών των ημερών, για να το δείξουν. Το πρώτο: με συγκρατημένα επικούς τόνους παρουσιάστηκε από τον Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη στο υπουργικό συμβούλιο το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης, βασισμένο για την χρηματοδότησή του στο Ευρωπαϊκό NGEU. Με 160 δράσεις «έργα, επενδύσεις, μεταρρυθμίσεις», με δυνατότητα «να προστεθούν 7 μονάδες στο ΑΕΠ μέχρι το 2027», με «δημιουργία 200.000 θέσεων εργασίας». Αυτή η ευδαίμων προοπτική που, αφού έτσι προβλήθηκε, θα αχθεί τώρα στην Βουλή των Ελλήνων «για συζήτηση», ώστε να οδεύσει εν συνεχεία στις Βρυξέλλες για έγκριση (κάπου στην διαδρομή προβλεπόταν και μια διαβούλευση, αλλ' αφού ήδη η επίσημη άποψη είναι ότι στις Βρυξέλλες υπήρξαν θετικά αν μη ενθουσιώδη σχόλια για το Προσχέδιο, η όλη διαδικασία σαν να αποκτά τυπικό χαρακτήρα), στηρίζεται σε 19 δις ευρώ σε grants, συν 12+ δις σε δανεισμό. Με matching funds και μόχλευση για όσες δράσεις είναι του ιδιωτικού τομέα, φθάνει ο χρηματοδοτικός φάκελος πάνω από 57 δις – στρογγυλεύοντας 60 δις, πάντα σε ορίζοντα 7ετιας. Ήδη «γράφεται» προκαταβολή της τάξεως των 4 δις για φέτος το καλοκαίρι. (Βέβαια, με δαπάνη στήριξης για την πανδημία στα 36 δις and counting στην διετία 2020-21, τα μεγέθη προσγειώνονται, όχι;)
Στην μελίρρυτη αυτή προοπτική, δεν αφέθηκε χώρος για αξιολόγηση του πρώτου κραδασμού που ήδη καταγράφηκε στην πορεία του NGEU – πρώτου, δηλαδή, σ' αυτήν την φάση καθώς όλη η συζήτηση για το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και για την χρηματοδότησή του μέσω της κοινής ανάληψης χρέους σε επίπεδο ΕΕ πέρασε από τριάντα κύματα το καλοκαίρι και το φθινόπωρο του 2020: Αναφερόμαστε στο μπλοκάρισμα της διαδικασίας επικύρωσης των σχετικών αποφάσεων, με απόφαση/διαταγή του Bundesverfassungsgericht μετά από προσφυγή στην Γερμανία ιδιότυπης Γερμανικής πρωτοβουλίας Buendis Buergerwille, προσφυγή που θα κριθεί επί της ουσίας ενώπιον του Γερμανικού Συνταγματικού συντόμως.
Προσοχή! Το πιθανότερο είναι ότι δεν θα υπάρξει εκτροχιασμός του NGEU: το πολιτικό κεφάλαιο που έχει επενδυθεί σ' αυτό παραείναι μεγάλο. Καθώς όμως στην Γερμανία βρίσκεται σε εξέλιξη κρίσιμη προεκλογική περίοδος, καθώς οι απώλειες των Χριστιανοδημοκρατών προβληματίζουν (προς τους Πράσινους που ανεβαίνουν, τους Φιλελεύθερους που προχωρούν, την υπερσυντηρητική AfD που προχωρεί δική της αμφισβήτηση του NGEU) ας αναμένεται όλο και σκληρότερη ερμηνεία κι εφαρμογή των κανόνων του ίδιου του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Αν ήδη οι επενδύσεις σε αυτοκινητοδρόμους, σε ηλεκτροδότηση του σιδηροδρόμου και σε έργα φυσικού αερίου βρίσκουν προβλήματα – όσο κι αν εμείς καταγράφουμε ως απόλυτα πετυχημένο τον σχεδιασμό του Ελληνικού Σχεδίου Ανάκαμψης – όταν έρθει η ώρα της ένταξης δράσεων, των εκταμιεύσεων, της αξιολόγησης των αποτελεσμάτων για την αποπληρωμή, στοίχημα ότι θα «ανακαλύψουμε» πολύ πιο αυστηρό/απαιτητικό/συντηρητικό πλαίσιο απ' εκείνο που νομίζουμε. Και ... προεορτάζουμε.
Το δεύτερο παράδειγμα έχει να κάνει με εκείνο που μάθαμε να καταγράφουμε ως υψηλή πολιτική. Εννοούμε την ερμηνεία της Κοινής Δήλωσης των «27» (αντί Συμπερασμάτων) μετά την Κορυφή που συνέπεσε με την εθνική επέτειο και... με την επέτειο ίδρυσης της ΕΟΚ, άλλωστε – η 25η Μαρτίου έχει πολλές πτυχές! Σ' εμάς, το γεγονός ότι η στάση των «27» κατορθώθηκε – περίπου στο νήμα... – να περιλάβει προειδοποιήσεις και αιρεσιμότητες προς την Άγκυρα, παράλληλα με τα στοιχεία «θετικής ατζέντας» μετατράπηκε από ανακούφιση σε (σχεδόν) αίσθηση διπλωματικής νίκης, επικράτησης των Ελληνικών θέσεων. Το ότι η ισορροπία στην Κορυφή της 25/26 Μαρτίου συγκάλυψε, δηλαδή έκανε σιωπηρά αποδεκτή, την Τουρκική στάση των τελευταίων μηνών απωθώντας πίσω-πίσω-πίσω τις κυρώσεις/sanctions (στα θέματα Κύπρου) ή έστω μέτρα/measures (στα θέματα Ελλάδας) της θεσμικής ΕΕ απέναντι στην Τουρκία, αυτό έμεινε σε παρένθεση για την εσωτερική μας συζήτηση.
Καθώς όμως στην υψηλή η πολιτική εικόνα παίζει κυρίαρχο ρόλο, ή σχεδόν λαχανιασμένη σπουδή των Δυο Προέδρων της ΕΕ – Σαρλ Μισέλ/Ούρσουλας φοντερ Λάϊεν – να βρεθούν την επόμενη Τρίτη στο Ακ Σαράι του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν προκειμένου να σηματοδοτηθεί η αντίστοιχα λαχανιασμένη Ευρω-στήριξη προς μια Τουρκία που βρίσκεται σε ευαίσθητη θέση, θάπρεπε να προβληματίζει.
Καθώς και στα δύο αυτά παραδείγματα, η Γερμανική παρουσία είναι κυρίαρχη – ποιος δεν γνωρίζει ότι η φίλτατη Ούρσουλα είναι «παιδί» της Καγκελαρίου Μέρκελ; ποιος δεν θυμάται ότι στην Κορυφή των «27» το Βερολίνο είναι που κυρίως βάρυνε προς την «θετική ατζέντα» για Τουρκία; ποιος δεν γνωρίζει ότι οι Ελληνικές εκκλήσεις για εμπάργκο όπλων κατά της Άγκυρας, την Γερμανία βρίσκουν πρώτο ανάχωμα, προς την Ιταλία ή την Ισπανία; - διερωτάται κανείς μήπως θα ξαναζήσουμε στην Ελληνική κοινή γνώμη ένα νέο κύμα αντιΓερμανισμού. Άλλωστε, στο εκκρεμές μεταξύ Ευρώπης και ΗΠΑ, πάλιν αναπηδά ο ενθουσιασμός για ειδική σχέση Μπάϊντεν-Μητσοτάκη που θα αντιστρέψει εκείνην Τραμπ-Ερντογάν. Άλλωστε, στον εορτασμό της Εθνικής επετείου διαλέξαμε να τεθούμε υπο το φως – ή την σκιά – των Τριών Ναυάρχων. Άλλωστε, στον εορτασμό την Εθνικής επετείου διαλέξαμε να τεθούμε υπό το φως – ή την σκιά – των Τριών Ναυάρχων. Άλλωστε, ο ζωηρός μηντιακός μας κήπος τις τελευταίες ημέρες με απαξιωτική διάθεση αναφέρεται στο πώς έχει σκοντάψει η Γερμανία στο τρίτο κύμα της πανδημίας, στο πόσο αδέξια η Καγκελλάριος Μέρκελ ζήτησε συγγνώμη (τρομερή λέξη!) για λανθασμένες επιλογές.
Λέτε να ζήσουμε νέα φάση αντι-Γερμανισμούς την ανοιξιάτικη Ελλάδας μας;
*Δημοσιεύτηκε στο kReport στις 2/4/2021.
Η επέτειος των 200 χρόνων από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 – μπορεί η 25η Μαρτίου κάθε χρονιά να ξεκινάει η γνώριμη αντιδικία για την ακριβή ημέρα και τον ακριβή τόπο έναρξης της Επανάστασης, όμως φέτος το βάρος της 200ετηριδας έστρεψε αλλού την συζήτηση – πραγματικά έδωσε ενδιαφέρουσες στιγμές. τόσο στην εσωτερική σκηνή όσο και στην διεθνή κινητοποίηση γύρω από το συνεχιζόμενο φαινόμενο «Ελλάδα». (Γιατί, τελικά, αυτό είναι ένα από τα πιο χρήσιμα χαρακτηριστικά της πολυτάραχης ιστορίας των 200 χρόνων: η ανθεκτικότητα, μαζί και η προσαρμοστικότητα, η resilience των Ελλήνων παρά τις καταιγίδες, παρά και την διχαστικότητα. Και η συνεχιζόμενη «καταγραφή» της Ελληνικής εμπειρίας από το διεθνές σύστημα).
Ωστόσο, μια άλλη επέτειος, που κι αυτή αφορά την 25η Μαρτίου, πέρασε πολύ πιο αθόρυβα. Σχεδόν απαρατήρητη. Αυτή δεν ήταν Ελληνική επέτειος – ήταν πολύ ευρύτερη, καθώς στις 25 Μαρτίου του 1957 υπογραφόταν στην Ρώμη η συνθήκη για την δημιουργία της (τότε) Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας. Που έκτοτε, στα 64 χρόνια που πέρασαν, οδήγησε στο Ευρωπαϊκό εγχείρημα, το οποίο τελικώς απετέλεσε κεντρικό οδηγό για την Ελλάδα – εν μέρει από επιλογή των ηγεσιών της, εν μέρει από συνειδητή σύμπραξη της κοινής γνώμης, εν μέρει από συνολικά ζυγιάσματα της Ευρωπαϊκής διαδρομής.
Συνέπεσε, όμως, η 25η Μαρτίου φέτος με έναν χειρισμό που έφερε κοντά τις δυο αυτές εμπειρίες – την Ελληνική και την Ευρωπαϊκή – με έναν αρκετά ιδιαίτερο τρόπο. Αναφερόμαστε στην Κορυφή των «27», που διεξήχθη μεν με τηλεδιάσκεψη ωστόσο απέδωσε ουσιαστικότατα Συμπεράσματα με την μορφή Δήλωσης των μελών της.
Η, συνοπτικότερη, αυτή μορφή τοποθέτησης έδωσε αναλογικά αρκετή έκταση στα θέματα Ανατολικής Μεσογείου που μας καίνε – χαρακτηριστικά: τα Συμπεράσματα της Κορυφής του Δεκεμβρίου είχαν προσεγγίσει τα θέματα αυτά ως σημεία 30-36, ενώ η τωρινή Δήλωση έπραξε το ίδιο στα σημεία 9-19. Η επίσημη Ελληνική αποτίμηση της ισορροπίας πουε πετεύχθη ήταν θετική: ικανοποίηση για την «διττή προσέγγιση» της ΕΕ απέναντι στην Τουρκία, με μέτρα «θετικής ατζέντας» αλλά και περιοριστικά μέτρα-κυρώσεις, καθώς και με σταδιακή εξέλιξη των ΕυρωΤουρκικών σχέσεων με αιρεσιμότητα/conditionality με βάση την αποφυγή «μονομερών ενεργειών και παραβατικής συμπεριφοράς». Το θετικό των Ελληνικών – και Κυπριακών – αισθημάτων οφείλεται και στο ότι η Δήλωση της 25ης Μαρτίου δεν απομακρύνθηκε τελικά από την Έκθεση/Κοινή Ανακοίνωση Ευρωπαϊκής Επιτροπής – Ύπατου Εκπροσώπου Μπορέλλ («Πορεία των πολιτικών, οικονομικών και εμπορικών σχέσεων ΕΕ-Τουρκίας»), που ήδη είχαμε πείσει τον εαυτό μας σε Αθήνα και Λευκωσία να θεωρήσουμε ικανοποιητική/ισορροπημένη. Πράγματι, τα αρχικά σχέδια Συμπερασμάτων/Δήλωσης της Κορυφής είχαν πάει αρκετά βήματα πίσω, οπότε η επαναφορά της Έκθεσης Μπορέλλ ως πυρήνα κατέληξε θετική (μορφή σοφίας του Νασραντίν Χότζα...).
Το γεγονός ότι, από πλευράς Άγκυρας, υπήρξε επιφυλακτικότητα ή και ενόχληση από την στάση της Κορυφής δείχνει να δικαιολογεί την θετική αποτίμηση Αθηνών και Λευκωσίας. Επιφυλακτικότητα, καθώς η Άγκυρα διατύπωσε την ευχή η αιρεσιμότητα που αναφέρεται στην Δήλωση να μην κάνει να χαθεί η θετική δυναμική. Ενόχληση καθώς το Τουρκικό ΥΠΕΞ θεώρησε παραβίαση του Διεθνούς Δικαίου την από μέρους των «27» αναφορά στις τουρκικές κινήσεις στην Ανατ. Μεσόγειο (ως «unilateral actions in breach of international law). Μιας και είμαστε στην διατύπωση αποτιμήσεων μετά την Κορυφή, ας μην παραβλέψουμε την «ευγνωμοσύνη» που εξέφρασε η Καγκελάριος Μέρκελ ( έναντι της Τουρκίας) για την αποκλιμάκωση της έντασης στην Ανατ. Μεσόγειο «και σε ό,τι αφορά την Ελλάδα και την Κύπρο».
Πάντως αν κανείς θέλει να δει τα πράγματα κατάματα, το βασικό περιεχόμενο της Δήλωσης μετά την Κορυφή της 25ης Μαρτίου έγκειται στο ότι.... «θα συνεχίζουμε να παρακολουθούμε τις εξελίξεις εκ του σύνεγγυς [και] το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα επανέλθει στην σύνοδό του τον Ιούνιο». Με δεδομένο ότι η Κορυφή του Μαρτίου ρητώς αναγνώρισε τον εαυτό της ως συνέχιση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (και των Συμπερασμάτων του) του Δεκεμβρίου, το οποίο με την σειρά του είχε αποτελέσει συμφωνημένη συνέχεια εκεινού του Οκτωβρίου, βλέπουμε μιαν υποδειγματική εφαρμογή του Ευρωπαϊκού δόγματος. Του δόγματος χρήσης της διαδικασίας και της χρονοτριβής, ως μεθόδου αντιμετώπισης των κρίσεων, όταν οι κρίσεις έχουν ουσιαστικό περιεχόμενο και όταν δεν διαμορφώνεται consensus των Κρατών μελών.
Από κει και πέρα, το καλωσόρισμα της «αποκλιμάκωσης στην Ανατ. Μεσόγειο» με την παύση των «παράνομων» γεωτρήσεων, αλλά και την επανάληψη των διμερών συνομιλιών Ελλάδας-Τουρκίας και τις επερχόμενες συνομιλίες για το Κυπριακό (υπό την αιγίδα του ΟΗΕ) είναι το γνώριμο Ευρωπαϊκός πλαίσιο. Η συνέχιση της προσέγγισης/engagement με την Τουρκία (θα) είναι σταδιακή, αναλογική και αναστρέψιμη/reversible. Εδώ, η «θετική ατζέντα» είναι ευρύτατη: προώθηση και εκσυγχρονισμός της Τελωνειακής Ένωσης (αλλά... με εφαρμογή σε όλα τα Κράτη μέλη της ΕΕ – σαφής η αναφορά στην άρνηση Τουρκίας να δεχθεί την υπόσταση της Κυπριακής Δημοκρατίας), διάλογος υψηλού επιπέδου, κινητικότητα των προσώπων (μακρινή αναφορά στην υπόθεση της άρσης της βίζας).
Η έκκληση προς την Τουρκία «να αποφύγει εκ νέου προκλήσεις ή μονομερείς ενέργειες που αντιβαίνουν το διεθνές δίκαιο», συνδυάζεται με την αχνή/πολύ αχνή αναφορά σε κυρώσεις («θα χρησιμοποιηθούν τα εργαλεία και οι επιλογές/options που έχει [η ΕΕ] στην διάθεσή της»). Από κει και πέρα, η Κύπρος πέτυχε την αναφορά στις διεργασίες επίλυσης του Κυπριακού με βάση τα Ψηφίσματα του ΟΗΕ (ενώ η θέση της Άγκυρας αλλά και του Ερσίν Τατάρ είναι η εκδοχή των δυο Κρατών) καθώς και την συνέχιση ανάμειξης της ΕΕ στην διαδικασία των «5+1» (ενώ ο ΥΠΕΞ των Κατεχομένων Ταχσίν Ερτογρουλογου την αρνείται διαρρήδην).
Στο μείζον ζήτημα του Προσφυγικού/Μεταναστευτικού, εκφράζονται οι καλές διαθέσεις απέναντι στην Τουρκία «[που] φιλοξενεί στο έδαφός της περίπου 4 εκατομμύρια Σύριους πρόσφυγες», με κυοφορούμενη πρόταση συνέχισης της χρηματοδότησης. πάντως επαναλαμβάνονται οι υποχρεώσεις για επιστροφή στην Τουρκία των «παράτυπων μεταναστών και αιτούντων άσυλο όταν δεν γίνονται δεκτοί», βάσει της Κοινής Δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας «χωρίς διακρίσεις».
Μετά από πολλές πιέσεις – όχι, δε, μόνον Ελληνικές και Κυπριακές – ενσωματώθηκαν στην Δήλωση της Κορυφής, ως «μείζον ζήτημα», τα θεμελιώδη δικαιώματα και το κράτος δικαίου – με αιχμή στα δικαιώματα των γυναικών (αναφορά στην απόσυρση της Άγκυρας από την Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης). Ενώ στον Χοσέπ Μπορρέλ δόθηκε πάλι εντολή να «προωθήσει τις εργασίες για την Πολυμερή» στην Ανατολική Μεσόγειο.
Όποιος , μετά απ' αυτό, δεν βλέπει μια – ακόμη – πρότυπη εφαρμογή της Ευρωπαϊκής πρακτικής της αναβολής/χρονοτριβής και της διάχυσης της συζήτησης για τα δύσκολα, μάλλον έχει υιοθετήσει την βολική τακτική των παρωπίδων.
*Δημοσιεύτηκε στην economia.gr στις 28/3/2021.
Με τα επικίνδυνα επεισόδια της περασμένης εβδομάδας – Νέα Σμύρνη, Νίκαια, Θεσσαλονίκη – και την σε υψηλούς τόνους συζήτηση στην Βουλή «για την έξαρση της βίας» να ανήκουν στο χθες, με τους ίδιους τους πολιτικούς αρχηγούς να έχουν κάνει (παρά το ύφος έντασης...) ένα βήμα πίσω, αποκλιμακώνοντας αλλά και απευθυνόμενοι χιαστί, ο ένας στο κοινό του άλλου (ο Μητσοτάκης στην νεολαία, που πνίγεται με τα απαγορευτικά μέτρα. ο Τσίπρας στην μεσαία τάξη που θα πληρώσει ακριβότερα απ' όλους την οικονομική κρίση), είναι ώρα να σταθεί η δημόσια συζήτηση σε κάτι βαρύτερο. Στα όσα έμειναν πίσω ως προτάσεις για βελτίωση της τήρησης της τάξης σε μια κοινωνία που βρίσκεται σε αναβρασμό. Αναφερόμαστε σε «τήρηση της τάξης» και όχι σε «αστυνόμευση», καθώς τα ίδια τα γεγονότα των τελευταίων αυτών ημερών υπονόμευσαν την ίδια την έννοια, πόσο μάλλον την λέξη «Αστυνομία» (από τον «νόμο» και την «πόλη», αρχή σοφίας η των ονομάτων επίσκεψις).
Οι αναφορές στα πορίσματα της Επιτροπής Αλιβιζάτου – η θητεία της οποίας έληξε άδοξα, μετά το επεισόδιο στο Κουκάκι/περιπέτεια οικογένειας Ινδαρέ, που δικαστικά συνεχίζεται κατά ένα μέρος της κι ας έσπευσε ο Πρωθυπουργός να προ-δικάσει από βήματος της Βουλής – άφησαν πίσω τουλάχιστον δυο σημαντικά στοιχεία. Την «ατιμωρησία των εμπλεκομένων (αστυνομικών οργάνων)», μαζί και με αναφορές στην «μεροληψία των ανακριτικών οργάνων» (με την αποδοχή καρμπόν καταθέσεων αστυνομικών στις ΕΔΕ και με παραμερισμό των καταθέσεων πολιτών), αλλά και με την παρέλκυση των διοικητικών διερευνήσεων: αυτά έχουν μεγάλη σημασία για όποιον ενδιαφέρεται για την ουσία της συζήτησης. Ομοίως οι προτάσεις για τις κάμερες (στα τμήματα, τα κρατητήρια και τα ανακριτικά γραφεία), αλλά και για την επιμελή παρουσία διακριτικών στις στολές των αστυνομικών δυνάμεων. Άλλες επισημάνσεις – όπως η συμμόρφωση στις αποφάσεις διεθνών οργάνων (καταδίκες στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων) και έκφραση συγγνώμης στα θύματα ή τις οικογένειές τους (τραγικό παράδειγμα η περίπτωση Μάγγου/Βόλου) – ακούγονται λιγάκι σαν από άλλο πλανήτη για την Ελληνική μας πραγματικότητα. Σε ενδιάμεση τροχιά των πλανητών, η αναφορά στην ενίσχυση των αρμοδιοτήτων του Συνηγόρου του Πολίτη...
Αυτά όλα, βέβαια, με την ίδια την Επιτροπή Αλιβιζάτου να έχει σβήσει ως αστρική σκόνη στην πολιτική αντιπαράθεση μπορεί να φαίνονται ξεπερασμένα. Και όμως; τέσσερα παράλληλα στοιχεία ξεπήδησαν στην πρωθυπουργική τοποθέτηση στην Βουλή: οι κάμερες, στα κράνη γενικώς των αστυνομικών δυνάμεων και όχι μόνον εκείνων αιχμής (τις είχε προαναγγείλει και ο υπουργός ΠροΠο, αλλά μέχρι τώρα εικόνα υπάρχει μόνον από τα κινητά πολιτών...) . τα ψυχογραφικά τεστ για τον χαρακτήρα των αστυνομικών (με αναφορά μάλιστα στην πείρα ξένων Αστυνομιών). την αναβάθμιση της εκπαίδευσης των αστυνομικών (εδώ, ιδιαίτερος σκόπελος η περίπτωση των Ειδικών Φρουρών, και μάλιστα ενόψει... Πανεπιστημιακής Αστυνομίας ΟΠΠΙ, με υπόσχεση/απειλή άμεσης λειτουργίας της, από τον Απρίλιο). την δημιουργία ειδικού τμήματος στον Συνήγορο του Πολίτη για τα θέματα αστυνομικής βίας (με αποκλειστική αρμοδιότητα).
Ασφαλώς, ασφαλέστατα όλα αυτά θα κριθούν στην πράξη: η κατάσταση κοινωνικής έντασης και το υπόβαθρο «εύκολου» διχαστικού κλίματος δεν αφήνει πολλά περιθώρια αισιοδοξίας. Ωστόσο, το γεγονός και μόνον ότι το Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη πήρε την πρωτοβουλία να δημοσιοποιήσει – επίσημα, όχι ως non-paper – κείμενο στην λογική FAQs /συχνών ερωτημάτων, με τίτλο «42 αλήθειες για την Αστυνομική αυθαιρεσία και υπέρμετρη βία», δείχνει ότι αρχίζει να κατασταλάζει και εκεί η αντίληψη πως η συζήτηση για την τήρηση της τάξης χρειάζεται/πρέπει/είναι απαραίτητο να ανοίξει κάπως αλλιώς, όχι ως ευκαιριακός καυγάς αλλά με αναζήτηση ουσίας. Βέβαια, η «υποδοχή» που επεφύλαξε η (Αξιωματική τουλάχιστον) Αντιπολίτευση στα 44 σημεία ήταν γενικώς απορριπτική. Πάντως στις FAQs του υπουργείου ΠροΠο υπάρχουν στιγμές επώδυνης ειλικρίνειας – π.χ. σημειώνεται ότι η (επίμαχη) Ομάδα ΔΡΑΣΗ τυγχάνει προγράμματος ψυχολογικής αποφόρτισης και υποστήριξης (σημείο 34), ή ότι πρέπει «επιτέλους η εκπαίδευση να προσαρμοσθεί στις απαιτήσεις του 21ου αιώνα (!)» (σημείο 41). Ακόμη πιο ενδιαφέρουσα η παραδοχή ότι το 2015 υπήρξαν 69 καταγγελίες περιστατικών διερευνώμενης, στον Συνήγορο του Πολίτη, αστυνομικής βίας, το 2016 ήταν 55, το 2017 ήταν 58, το 2019 ήταν 63. Το 2020, ήταν 111 «εκ των οποίων 53 σημαντικές»... (σημείο 10). είναι μια συζήτηση που χρειάζεται να γίνει. Αλλά με ειλικρίνεια και σωστό τρόπο, προτού η κατάσταση ξεφύγει – τελείως. Για πολύ πιο ρηχή αντιπαράθεση στους δρόμους του Λονδίνου, παραιτήθηκε ο επικεφαλής του σώματος.
*Δημοσιεύτηκε στην economia.gr στις 20/3/2021.
Έτσι όπως εξελίσσονται τα πράγματα με την βίαιη αντιπαράθεση στις πλατείες και τους δρόμους – προχθές με μια ομάδα αστυνομικών (δηλαδή ανθρώπων που φέρουν στολή, με το εθνόσημο...) να λιανίζουν στο ξύλο μοναχικό πολίτη (του οποίου δόθηκαν, εν συνεχεία, επισήμως τα στοιχεία δημοσίως, συμπεριλαμβανομένων των πολιτικών του πεποιθήσεων), χθες το βράδυ στα πλαίσια μαζικής διαδήλωσης μια ομάδα ακόμη αταυτοποίητων ατόμων να λιανίζουν στα όρια της θανατηφόρου βλάβης αστυνομικό που ξηλώθηκε από την μηχανή του, όλα αυτά στην όχι-ακριβώς-μαχητική Νέα Σμύρνη – ,ο,τιδήποτε άλλο ως αντικείμενο ανάλυσης κινδυνεύει να μην έχει νόημα. Όμως τα όρια αυτής της στήλης, αλλά και η ανάφλεξη του δημοσίου λόγου αυτές τις ημέρες δεν επιτρέπουν να φθάσουμε το επιχείρημα εκεί που (φοβόμαστε) οδηγείται: το μονοπώλιο της βίας – που υποτίθεται ότι διακρατά το Κράτος – κινδυνεύει να ξεφύγει. Υπό περισσότερες της μιας έννοιες.
Αντ' αυτού, ο αναγνώστης θα μας επιτρέψει να μιλήσουμε για κάτι που – εκ πρώτης όψεως – θα φανεί πολύ απομακρυσμένο από την πίεση και την ένταση και την επικινδυνότητα των ημερών. Αν μείνει για λίγο μαζί μας, ίσως διαπιστώσει ότι κατά βάθος δεν είναι και τόσο άσχετο. Λοιπόν: θα μιλήσουμε για λίγο για την καμπύλη Λάφφερ. και για το φαινόμενο της μη-συμμόρφωσης, όταν οι κανόνες που τίθενται και επιχειρείται να εφαρμοσθούν ξεπερνούν ένα όριο λογικής απαίτησης.
Να θυμίσουμε ότι η Laffer curve, δημιούργημα ενός όχι-και-τόσο σημαντικού οικονομολόγου των Οικονομικών της Προσφοράς, του Αρθρουρ Λάφφερ της δεκαετίας του 70, αφορούσε το βάρος της φορολόγησης. Είχε υποστηρίξει ο Λάφφερ ότι, όσο η φορολόγηση βαραίνει, όσο οι φορολογικοί συντελεστές αυξάνονται (ή και συνολικά η φορολογική πίεση εντείνεται: βάση επιβολής, μέθοδοι ελέγχου κοκ), για ένα διάστημα τα φορολογικά έσοδα αυξάνονται. Από ένα σημείο και πέρα, όμως, τα έσοδα παρουσιάζουν κόπωση. διστάζουν. επιπεδοποιούνται. Όταν η πίεση αυξηθεί κι άλλο (αργότερα υπολογίσθηκε το σημείο καμπής κάπου στο 70%)... τότε, τα έσοδα κάμπτονται. Είτε δραστηριότητες εγκαταλείπονται. είτε οι άνθρωποι περνούν στην μαύρη οικονομία. Όταν αυξηθεί κι άλλο η πίεση, τότε τα έσοδα καταρρέουν. Η εκφώνηση της καμπύλης Λάφφερ έφερε την φορολογική μεταρρύθμιση της εποχής Ρέηγκαν στις ΗΠΑ. ύστερα εισήχθη και στην Ευρώπη. Πολλοί στην αρχή την καταφρόνησαν: ο Λάφφερ δεν είχε υψηλές ακαδημαϊκές περγαμηνές. Όμως η λογική του ότι υπάρχει όριο στην υπερφορολόγηση «ακούστηκε» έκτοτε (Ορθώς κάποιος θα μας παρατηρήσει ότι η Τρόικα, την εποχή των δικών μας Μνημονίων, «πέτυχε» με την προκαταβολή φόρου επόμενης χρήσης και την μετατροπή των ασφαλιστικών εισφορών σε επίφορο και με τις εισφορές αλληλεγγύης, να φτάσει σε φορολόγηση ανώτερη του 100% του εισοδήματος – χωρίς η οικονομική δραστηριότητα να λειώσει ολωσδιόλου. Όμως... η δυνατότητα λειτουργίας στην γκρίζα, την μαύρη, ή την κατάμαυρη οικονομία δίνει ΄ίσως μια απάντηση στο «πώς βγαίνει πέρα, αυτό;» υπό Ελληνικές συνθήκες).
Εκείνο, όμως που ζούμε τώρα είναι μια καμπύλη Λάφφερ της μη-συμμόρφωσης στα υπερηφάνως διακηρυσσόμενα και συνεχώς επιβαρυνόμενα μέτρα τιθάσσευσης του κορωνοϊού. Τα lock-down που συμπληρώνονται από curfews (ξενικά, οι λέξεις καταστολής της δραστηριότητας εντυπωσιάζουν περισσότερο...), η συνεχής αναφορά σε χαλάρωση που έρχεται στην επόμενη στροφή (και σε «έξυπνα μέτρα» που απλώς αποδεικνύονται πρόσθετες απαγορεύσεις), τα πρόστιμα, το πρότυπο βλοσυρό ύφος Νίκου Χαρδαλιά, επ' εσχάρων και λίγο ξυλοκόπημα στις πλατείες - όλα αυτά που μέχρις ενός σημείου συγκρατούσαν τον κόσμο, τώρα πλέον δημιουργούν αρνητικές αποδόσεις. Η συμμόρφωση υποχωρεί υποχωρεί κι άλλο. Κραυγές για τους νέους στις πλατείες, ακόμη περισσότεροι προσέρχονται. Κατάρες για τα κορωνοπάρτι, πύκνωση των κορωνοπάρτι, μέχρι και στο κτίριο της ΓΑΔΑ, ή πάλιν εκείνο της Πολιτικής Προστασίας ή του ΕΟΠΥ, ή των ΚΟΜΥ (ας τα βρουν μεταξύ τους). Οι πορείες διαδέχονται τις πορείες, οι απαγορεύσεις όταν έχει πολύν κόσμο αίρονται από μόνες τους αν δεν οδηγούν σε αναφλέξεις. Και, «φυσικά», ο κορωνοϊός διαδίδεται: η κάμψη της απόδοσης των μέτρων μετριέται στις εντατικές – και τους θανάτους.
*Δημοσιεύτηκε στην economia.gr στις 13/3/2021.
Ο Μάρτιος που μόλις ξεκίνησε θα είναι για τις σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας, αλλά και γενικότερα για την τοποθέτηση της ΕΕ στην Ανατολική Μεσόγειο «με στρατηγική προσέγγιση», ένας μήνας εντατικής προετοιμασίας.
Τεχνικά, αυτό παραπέμπει στην προετοιμασία της συζήτησης των «27» στη Κορυφή της 25ης/26ης Μαρτίου – από την οποία στην Ελλάδα η έμφαση βρίσκεται στραμμένη στην υπόσχεση/προσδοκία διαμόρφωσης μιας στάσης συγκράτησης της Τουρκίας ως προς την συμπεριφορά της στα υπό σταθερή επιβάρυνση Ελληνοτουρκικά, στην Κύπρο στην συνέχιση της συζήτησης για τα μέτρα/κυρώσεις κατά της Άγκυρας για την συνεχιζόμενη πρακτική προσβολής κυριαρχικών δικαιωμάτων στην ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας. Πλην όμως, ήδη εδώ και εβδομάδες η διαμόρφωση «θετικής ατζέντας» απέναντι στην Τουρκία είναι φανερό ότι αποτελεί τον κεντρικό πυρήνα των εν λόγω προετοιμασιών.
Ενώ η σχετική εντολή της Κορυφής του Δεκεμβρίου προς τον Ύπατο Εκπρόσωπο της ΕΕ για την Εξωτερική Πολιτική Χοσέπ Μπορέλ είχε περιλάβει την κατάρτιση καταλόγου κυρώσεων/ «μέτρων» κατά φυσικών προσώπων και νομικών οντοτήτων εμπλεκομένων στις τουρκικές δραστηριότητες για έρευνες υδρογονανθράκων και ενώ είχε διακηρυχθεί τον Δεκέμβριο 2020 ότι η κατάσταση των σχέσεων ΕΕ-Τουρκίας «δεν είναι θετική» για την Άγκυρα, ώστε να υπάρχει «η ανάγκη να εκτιμηθεί συνολικά η κατάσταση με την Τουρκία» αλλά είχε επιπροσθέτως ανακινηθεί και το ζήτημα εμπάργκο (ή, πάντως, αποεπιτάχυνσης παραδόσεων...) όπλων προς την Άγκυρα, τώρα η ισορροπία στην συζήτηση για τις σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας έχει ανατραπεί. Η έμφαση – και από τον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ – στην ιδιότητα της Τουρκίας ως μέλους του ΝΑΤΟ και στον «στρατηγικό χαρακτήρα» της συζήτησης για την Ανατ. Μεσόγειο τονίζουν την διάσταση της «θετικής ατζέντας». Ενώ, ταυτόχρονα, ο Βερολίνο ανακινώντας την προτεραιότητα της επικαιροποίησης της (5χρονης, ήδη) Κοινής Δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας του Μαρτίου 2016 για το Μεταναστευτικό ανεβάζει την λογική ενός ευρύτερου χρηματοδοτικού πλαισίου για την Τουρκία. Ενός πλαισίου που από την πρώτη γραμμή θα παραμερίζει την αντιστάθμιση του κόστους της συγκράτησης του προσφυγικού ρεύματος, προωθώντας περισσότερο επενδυτικές προτεραιότητες. Με τον τρόπο αυτό, θα βρεθούν εμπλεκόμενα στην «θετική ατζέντα» και ιδιωτικά/επιχειρηματικά συμφέροντα, που (θεωρείται ότι) θα εκτονώνουν την πολιτική ένταση όπως αυτή έχει αναπτυχθεί στα ΕυρωΤουρκικά.
Για την Ελλάδα και την Κύπρο, κάτι τέτοιο θα αποτελούσε δυσάρεστη ανατροπή. Δυσάρεστη και δυσοίωνη για την συνέχεια. Για χώρες όπως η Αυστρία (νωρίτερα θα προσθέταμε εδώ: «και η Γαλλία», όμως ήδη η Γαλλική στάση απέναντι στην Άγκυρα έχει αλλάξει ηχόχρωμα), παρομοίως αν και με την έμφαση στο προσφυγικό/μεταναστευτικό. Ιταλία και Ισπανία είναι από καιρό φανερό ότι συμπαρατάσσονται με την Γερμανική λογική. Το πρόσθετο ερώτημα που έχει εγερθεί, τώρα, είναι πώς συνέβη και η αποκρυστάλλωση της «θετικής ατζέντας» για την Τουρκία – και η αντιστάθμιση του κλίματος κυρώσεων, ή έστω συζήτησης περί κυρώσεων που πάντως αυτοϋπονομεύθηκε με τις διερευνητικές Ελλάδας-Τουρκίας και την άτυπη συνάντηση «5+1» για το Κυπριακό στην Γενεύη τον Απρίλιο (δηλαδή... μετά την Κορυφή ΕΕ «27» του Μαρτίου...) – αφέθηκε για τις 2-3 εβδομάδες του Μαρτίου. Η καθυστέρηση στην τελική προετοιμασία του εδάφους ευνοεί χειρισμούς κορυφής στην Κορυφή. Ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ έδειξε αμήχανος όταν εγέρθηκε το ζήτημα.
Πάντως, αναζητούνται φόρμουλες συγκερασμού – τυπικά «Ευρωπαϊκού» - των αντιδιαμετρικών προσεγγίσεων, προκειμένου να μην προκύψει εκείνο που αποτελεί διπλωματικό ανάθεμα: loss of face.
*Δημοσιεύτηκε στην economia.gr στις 6/3/2021.
Ασφαλώς τίποτε δεν υπάρχει το κοινό μεταξύ της επόμενης μέρας μιας μεγάλης, καταστροφικής κακοκαιρίας όπως έζησε εκείνη που η Αττική με την «Μήδεια» και της υπόθεσης αηδίας-που-καταλήγει-σε-φρίκη με τις περιπτώσεις σεξουαλικής παρενόχλησης που αναδύθηκαν και ήδη καταλήγουν σε δίωξη για παιδεραστία.
«Τίποτε το κοινό δεν υπάρχει»: δεν είναι βέβαια ακριβώς έτσι! Διότι, πρώτα-πρώτα, και στις δυο αυτές απόλυτα ανόμοιες περιπτώσεις παρατηρείται μια ακραία κλιμάκωση, ένας υπερθετικός. Έτσι, το πέρασμα της «Μήδειας» δεν ήταν απλώς μια αποδιάρθρωση της λειτουργίας βασικών υποδομών στα 15 χιλιόμετρα από την Πλατεία Συντάγματος, ήταν φαινόμενο απόλυτης παράλυσης με δεκάδες χιλιάδες οικογένειες χωρίς ηλεκτρικό, νερό, επικοινωνία επί 3 ή και 4 ημέρες. και με «αυτονόητη» διακοπή κυκλοφορίας στο βασικό οδικό δίκτυο της χώρα Εθνική Οδό.
Αντίστοιχα, η καθυστερημένη εκδοχή αφύπνισης της Ελλάδας στο #metoo, ξεκίνησε μεν από περιπτώσεις σεξουαλικής παρενόχλησης σε «κλειστούς» χώρους όπως ο αθλητισμός, το θέατρο, η τέχνη (άλλοι, αντίστοιχα περιχαρακωμένοι όπως το Πανεπιστήμιο, γενικότερα η εκπαίδευση αλλά και η δημοσιογραφία ή η πολιτική αναμένουν την σειρά τους) για να προχωρήσει όμως σε φαινόμενα κακοποίησης και βιασμών και να προσγειωθεί, ήδη, σε διώξεις για παιδεραστία.
Δεύτερον, η διαχείριση από την Πολιτεία – και την συνολική δημόσια σκηνή, με την μεσολάβηση του μαγικού κόσμου των Μέσων Ενημέρωσης – έδωσε σταθερά προέχοντα ρόλο στην επικοινωνιακή διαχείριση. Από την μια πλευρά με λογική συγκράτησης της ζημιάς, που δύσκολα αποφεύγει την μομφή της συγκάλυψης. από την άλλη με λογική καταγγελίας και ξηλώματος. Από δίπλα, σ' αυτά, η πλήρης – η απόλυτη – η ασύστολη πολιτικοποίηση. Έμπειροι πολιτικοί, όπως ο Μιχάλης Χρυσοχοϊδης, προκειμένου να εξηγήσουν/δικαιολογήσουν αποφάσεις σαν το κλείσιμο της Εθνικής Οδού (αποφάσεις, σημειωτέον, που είχαν πρακτικά βάση όσο κι αν υποδηλώνουν πικρή παραίτηση!) οχυρώθηκαν πίσω από την κατηγορία-άγος «ο ΣΥΡΙΖΑ έκαψε 100 ανθρώπους στο Μάτι». Κεντρικοί συντελεστές όπως η Λίνα Μενδώνη πέρασαν από την αυτάρεσκη δήλωση άγνοιας στην περίπτωση Λιγνάδη στο «είναι ένας επικίνδυνος άνθρωπος». Ενώ ο αρχηγός της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης Αλέξης Τσίπρας, και στα δυο μέτωπα, επεδίωξε να βάλει τον Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη στο κέντρο της συζήτησης/των άμεσων (όχι απλώς πολιτικών...) ευθυνών. Όλη αυτή η διαδικασία επανεγκαθιστά στο κέντρο της (δήθεν) πολιτικής στην Ελλάδα του 2021 το γνώριμοι αντανακλαστικό: αναζήτηση της ευθύνης – απόσειση της ευθύνης.
Η άλλη, όμως, ομοιότητα είναι εκείνη που αληθινά τραυματίζει. Σε μια πολιτική μεταφορά του διαφημιστικού σλόγκαν «Ψεκάστε, σκουπίστε, τελειώσατε!», και στις δυο ανόμοιες περιπτώσεις που είδαμε – αλλά και σε τόσες και τόσες άλλες – η προσέγγιση της επίσημης Πολιτείας είναι μια: «θα νομοθετηθούν νέες διατάξεις». Έπεσαν τα δένδρα; Έχει γίνει αδύνατη η συντήρηση των υποδομών; «Θα νομοθετηθούν σωστά οι αρμοδιότητες Τοπικής Αυτοδιοίκησης». Ανίκανος για παρέμβαση ο ΔΕΔΔΗΕ; Κλείνουν οι Εθνικοί Οδοί; «Θα νομοθετηθεί ο συντονισμός των δράσεων». Προσβάλλει την κοινωνία η αποκάλυψη φαινομένων (ή δικτύων;) παιδεραστίας στους πιο ευάλωτους πληθυσμούς; «Θα αυστηροποιηθούν οι ποινές, θα δυσχερανθεί νομοθετικά η παραγραφή!». Γενικεύεται η εικόνα σεξουαλικής παρενόχλησης, αν όχι βίας; «Θα νομοθετηθεί δίχτυ προστασίας ή/και μηχανισμοί αποτροπής».
Αυτή η νοοτροπία, της εξαγγελίας νομοθέτησής «και καθαρίσαμε» είναι η πιο αποτελεσματική παραίτηση από την ευθύνη. Πάγια. Διακομματική. Βολική.
*Δημοσιεύτηκε στην economia.gr στις 27/2/2021.
Παραδοσιακά, οι επέτειοι γεγονότων που θεωρούνται ότι έχουν κάποια σημασία γιορτάζονται σε στρογγυλά νούμερα. Όμως, η 40η επέτειος από την ένταξη της Ελλάδας στην ΕΟΚ – ήδη ΕΕ – ή μάλλον τα 40 χρόνια από την έναρξη ισχύος της Πράξης Προσχώρησης της Ελλάδας στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες (ΕΟΚ-ΕΚΑΧ-Ευρατόμ), που υπογράφηκε πανηγυρικά στο Ζάππειο τον Μάιο 1979 μετά από διαπραγματεύσεις που είχαν ξεκινήσει τον Ιούλιο του 1976, προσπεράστηκε την 1η Ιανουαρίου 2021 με άκρα κριτικότητα. Και οι πλέον ένθερμοι Ευρωπαϊστές δεν την κατέγραψαν. Σήμερα δε, μόνον δηλαδή 40 χρόνια και 7 εβδομάδες μετά την 1/1/1981, θα τιμηθεί η επέτειος με ειδική συνεδρίαση στην Βουλή των Ελλήνων. Βέβαια η επέτειος δεν αξιώθηκε Ολομέλεια, αλλά Επιτροπή Ευρωπαϊκών Υποθέσεων: προεδρεύων ο Νικήτας Κακλαμάνης, με συμμετοχή Μίλτου Βαρβιτσιώτη – Μαργαρίτη Σχοινά (βιντεοπαρουσία) – Δημήτρη Παπαδημούλη, μετά από χαιρετισμό του ΠτΒ Κώστα Τασούλα, όχι ακριβώς το υψηλότερο επίπεδο. Αντισταθμιστικά, λέει, θα φωταγωγηθεί η πρόσοψη της Βουλής των Ελλήνων (συνέχιση του συρμού των φωταγωγήσεων, που ξεκίνησε για την 200ετία του 1821, με το λογότυπο των 40 χρόνων) ενώ κάτι πιο επίσημο επιφυλάσσεται για την 9η Μάϊου («Ημέρα της Ευρώπης»/«του Αγίου Ρομπέρ Σουμάν» κατά την φιλική ονομασία της ημέρας στην διάλεκτο των Βρυξελλών) , δηλαδή στα 40 χρόνια και 18 εβδομάδες. Στις προθέσεις του εορτασμού, «να τροφοδοτηθεί η δημόσια συζήτηση για τον απολογισμό των 4 δεκαετιών» και «να αναδειχθεί η ιστορική σημασία της ένταξης».
Ίσως όμως η πιο σημαντική απόδειξη της επιζητούμενης ανάδειξης «ιστορικής σημασίας κοκ» είναι, ακριβώς, ότι (και) αυτή η επέτειος προσπεράστηκε σαν κάτι το αυτονόητο, χωρίς πολλά-πολλά. Όχι απλώς η ένταξη/προσχώρηση στην ΕΕ, αλλά η σταθερή λειτουργία στα Ευρωπαϊκά πλαίσια, η αίσθηση Ευρωπαϊκής ρουτίνας: αυτό καταλήγει να είναι το βασικό απόκτημα της Ελλάδας των τελευταίων δεκαετιών. Τα – πολλά – ταρακουνήματα της διαδρομής, ενώ στην εποχή τους θεωρούνταν στιγμές αμφιβολίας και κινδύνου, ουσιαστικά δημιούργησαν την συγκολλητική ύλη των Ελλήνων στην «Ευρώπη». Η διακινδύνευση της αποσταθεροποίησης του 1988-91, η παρολίγον πρόσκρουση του 2019-20, η στενωπός των Μνημονίων με το 2012 και το 2015, η κρίση του Μεταναστευτικού/Έβρου του 2019 και τώρα η πανδημία, αυτά ήταν τα αληθινά ορόσημα.
Όποιος προσπεράσει την εύκολη δοξαστική λιτανεία των προθέσεων Κωνσταντίνου Καραμανλή – του οποίου από τα τρία στοιχήματα που έβαλε με την πρωτοβουλία ένταξης, με την βοήθεια Ζισκάρ Ντ' Εσταίν/Σμιτ, το ένα δεν δοκιμάστηκε αληθινά (η εμπέδωση της δημοκρατίας λόγω ΕΕ, δηλαδή η απόσειση του πειρασμού αυταρχικών εκτροπών στην Ελλάδα), το δεύτερο βγήκε προφητικό τώρα τελευταία (η σχετική κατοχύρωση της γεωπολιτικής θέσης, ως άμυνα στα ΕλληνοΤουρκικά), το τρίτο κρίνεται συνεχώς (η οικονομική ενσωμάτωση και ο Ευρωπαϊκός εκσυγχρονισμός) – βλέπει ότι μέσα από παρ' ολίγον συγκρούσεις προχώρησε αληθινή ενσωμάτωση. Τι εννοούμε; Ότι , όταν ξεκινούσε - θεσμικά/νομικά – η ένταξη επί ΠΑΣΟΚ ριζοσπαστικής φάσης Ανδρέα Παπανδρέου, πολλοί είχαν (και αρκετοί εκδήλωναν, όχι άδικα) σοβαρές επιφυλάξεις για το τι θα σήμαινε το «ΕΟΚ και ΝΑΤΟ, ίδιο συνδικάτο», ή πάλι η λογική δημοψηφίσματος για την έξοδο. Όμως δεν άργησε, με την προσέγγιση της επαναδιαπραγμάτευσης, του (τότε!) Μνημονίου και εν συνεχεία των Μεσογειακών Προγραμμάτων, να συμμαζευτεί η πολιτική πρακτική, και μέσα στην δεκαετία του΄80 να γίνει, στα μάτια των Βρυξελλών, η Ελλάδα ο «πιο καλός ο μαθητής». Κυρίως όμως, με την ροή των κοινοτικών πόρων η ίδια η Ελληνική κοινή γνώμη ανεκάλυψε την ΕΕ ως κάτι το... άμεσα συμφέρον, το θετικό. Όχι ακριβώς ιδεαλιστική η προσέγγιση, όμως πρόσδεση έφερε.
Η πρόσδεση αυτή άντεξε στην διατάραξη του οικονομικού εκτροχιασμού του τέλους της δεκαετίας του ΄80/των αρχών του ΄90! «Οι Βρυξέλλες» της εποχής Ντελόρ και οι Ευρωπαϊκές καγκελαρίες με πρώτο τον κύκλο Μιτεράν δεν ήθελαν ούτε καν να σκεφθούν την ιδέα μιας Ελληνικής αποτυχίας. Έτσι, όταν η Αθήνα δρομολογήθηκε προς συμμετοχή στην Ευρωζώνη – επί Κώστα Σημίτη, ασφαλώς, αλλά με Κωνσταντίνο Μητσοτάκη να έχει υπογράψει (Συνθήκη Μάαστριχτ, Φεβρουάριο 1992) και με Ανδρέα Παπανδρέου της προσγειωμένης περιόδου να έχει κάνει τα πρώτα βήματα προσαρμογής (μέχρι το 1995) είχαν επισυμβεί δυο εξελίξεις. Πρώτον, στην Ελλάδα είχε προκύψει διαχρονική αίσθηση Ευρωπαϊκού ανήκειν/Ευρωπαϊκού στοιχήματος. Δεύτερον στο Ευρωπαϊκό σύστημα – παρά τις ικανές επιφυλάξεις – είχε γίνει δεκτή η, με διακυμάνσεις και προβλήματα, Ελληνική συμμετοχή ως πολιτική σταθερά.
Αυτή ήταν η φάση της ουσιαστικής ενσωμάτωσης. Αυτή εξηγεί γιατί στην συνέχεια άντεξε η Ελληνική συμμετοχή και του 2009-10 τον αληθινό εκτροχιασμό, και τα Μνημόνια, και το παρ' ολίγον Grexit (βλέποντας τα πράγματα από την σκοπιά των «εταίρων» οι οποίοι κάποια στιγμή αισθάνθηκαν έναντι της Ελλάδας ευθέως δανειστές) ενώ και το Ευρωπαϊκό σύστημα δέχθηκε να κάνει ικανές εκπτώσεις προκειμένου να κρατηθεί η Ελλάδα «εντός» (όσο κι αν δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι συνειδητοποιήθηκε η βιαιότητα της πίεσης στους υπό διάσωση/bail-out Έλληνες).
Η δια πυρός και σιδήρου συνέχιση της Ευρωπαϊκής πορεία της Ελλάδας: αυτό είναι που, έστω και χωρίς πολλή όρεξη μέσα στην πανδημία, γιορτάζεται ως 40ετία.
*Δημοσιεύτηκε στην economia.gr στις 18/2/2021.
Την πρώτη φάση της πανδημίας του Covid-19, την άνοιξη του 2020 και του πρώτου lock-down, η βασική διαχείριση που προέκυψε (όχι κατ' ανάγκην «επελέγη», σίγουρα όμως όταν φάνηκε να πετυχαίνει καθιερώθηκε ως περίπου μονόδρομος...), ήταν διαχείριση του φόβου. Οι επισημάνσεις κι ύστερα οι περιγραφές και εν συνεχεία οι συστάσεις των λοιμωξιολόγων, επιδημιολόγων και των συναφών. η μετάφραση όλων αυτών από τους πολιτικούς σε lock-down και σε πλέγμα απαγορεύσεων. η μετάπλαση των παραπάνω σε κυλιόμενη μηντιακή στήριξη-προς-ενθουσιασμό-με-τον κίνδυνο όλα αυτά εγκατέστησαν τον φόβο στους ανθρώπους. Κι αυτό, μαζί με το νοιάξιμο για την υγεία του μικρού κύκλου οικογένειας/φίλων/κοντινών (προπαντός δε του εαυτού, στην Μεσογειακή μας εκδοχή), έδωσε την αποτελεσματικότητα του πρώτου lock-down. Ο κόσμος κλείστηκε, φυλάχτηκε.
Όπως όμως έχει παρατηρηθεί, ο φόβος είναι ένα ισχυρό όπλο, όπως ισχυρή ήταν και η ξιφολόγχη στην επίθεση μάχη με-σώμα. όμως δεν είναι σώφρον να πάει να καθίσει κανείς στην ξιφολόγχη. Έτσι και με τον φόβο: όταν υπερχρησιμοποιηθεί, βλάπτει. τραυματίζει την ίδια του την πειστικότητα. εξαχνώνεται από μόνος του. Άνθρωποι που έμεναν κλεισμένοι μέσα όχι βέβαια για να μην τους κόψει πρόστιμο ο όποιος Χαρδαλιάς, αλλά για να προστατευθούν και για να προστατεύσουν τους γονιούς τους, ακόμη και άνθρωποι που σαπούνιζαν τα φρούτα και που εγκαλούσαν από το απέναντι πεζοδρόμιο τον περαστικό αν δεν φορούσε μάσκα, σταδιακά και κυκλοφόρησαν και χαλάρωσαν και προσάρμοσαν τις ίδιες τους τις συμπεριφορές στην πράξη.
Έτσι πορεύθηκε ο κόσμος στο (κουτσουρεμένο, ταλαιπωρημένο από αμφίσημα μηνύματα, αλλά πάντως) μεγάλο Ελληνικό καλοκαίρι. Εκεί, με εμβληματική την εικόνα Μητσοτάκη με φόντο το ηλιοβασίλεμα της Καλντέρας, έγινε η πολιτική αξιολόγηση ότι αποδοτικότερη θα ήταν – και πιο ανθρώπινη άλλωστε – η στροφή σε χειρισμό της ελπίδας. Τα αποτελέσματα, αναπόδραστα, τα είδαμε στο κλίμα του φθινοπώρου. Που μας έφθασε στην Θεσσαλονίκη...
Από εκεί και πέρα, με το εργαλείο της ελπίδας – που προσέλαβε στον διαγγελματικό λόγο του Πρωθυπουργού την διατύπωση περί «ήλιου του εμβολίου» - και με την φόρμουλα-υπόσχεση Χαρδαλιά/Κικίλια ότι «θα πάρουμε τις ζωές μας πίσω», η διαδοχική χρήση δόσεων φόβου και ελπίδας αξιοποιείται σε μια λογική φυσαρμόνικας, ακορντεόν ή εκκρεμούς (διαλέξτε!) ώστε να επιτευχθεί τι; Κάτι που λέγεται χτίσιμο προσδοκιών: προσδοκία ότι θα περάσουμε (ο καθένας/η καθεμιά, συν οι δικοί μας άνθρωποι) την πανδημία αλώβητοι. συν ότι «κάτι» θα διασωθεί από την οικονομική μας κατάσταση (για τους δημοσίους υπαλλήλους, τους συνταξιούχους και τους όποιους προστατευμένους αυτό είναι ευθύγραμμο, για τους σε αναστολή εργαζομένους ή για τις επιχειρήσεις της επιστρεπτέας προκαταβολής και των διευκολύνσεων ρευστότητας λίγο πιο δύσβατο). συν προσδοκία ότι η διαβόητη κανονικότητα, το άνοιγμα βρίσκεται στην αμέσως επόμενη στροφή. Άλλωστε... τα εμβόλια υπόσχονται την ανοσία της αγέλης εγκαίρως, άρα τελειώσαμε!
Εδώ όμως, προκύπτει κάτι που δεν αντιμετωπίζεται εύκολα. Η ελπίδα, ειδικά εκείνη που σπέρνεται με διεξοδική επιχειρηματολογία και τεκμηριώνεται (ή: παριστάνει ότι τεκμηριώνεται, όπως π.χ. με την προβολή της εμβολιαστικής καμπάνιας που όλο και σκοντάφτει), δημιουργεί προσδοκίες. Και οι προσδοκίες, καλλιεργούμενες πολιτικά, μεταλλάσσονται – όμοια με τις μεταλλάξεις του ιού! – σε απαιτήσεις. Όταν όμως οι προσδοκίες που γεννά η ελπίδα έρθουν σε αντιπαράθεση με δυσάρεστη πραγματικότητα, όπως τώρα που τα κρούσματα ξεφεύγουν και το κλείσιμο επανέρχεται, και μάλιστα απαιτείται χειροκρότημα για το lock-down, τότε η διάψευση της ελπίδας φορτώνει άσχημα τις αντοχές.
Θα το δούμε στην συνέχεια. Στην λήξη (και) αυτού του lock-down, τέλη Φεβρουαρίου ή όποτε.
*Δημοσιεύτηκε στην economia.gr στις 13/2/2021.
Δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι ο ΣΥΡΙΖΑ/η Κυβέρνηση Τσίπρα/η διαπραγματευτική προσέγγιση Βαρουφάκη έχει αναζητήσει ρίζες στον ιδιαίτερο συμβολιστή ποιητή Αντόνιο Ματσάδο.
Δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι ο ΣΥΡΙΖΑ/η Κυβέρνηση Τσίπρα/η διαπραγματευτική προσέγγιση Βαρουφάκη έχει αναζητήσει ρίζες στον ιδιαίτερο συμβολιστή ποιητή Αντόνιο Ματσάδο. Όμως, έτσι, όπως επενδύθηκαν - με πολύ σώου, με πληθωρικές δηλώσεις, με πενιχρό πολιτικό περιεχόμενο πλην της διάθεσης κόντρας και τα κάποια στοιχεία αναδίπλωσης - οι ημέρες μετά το ξεκίνημα των Ευρωπαϊκών περιπλανήσεων Τσίπρα και (κυρίως!) Βαρουφάκη, αληθινά θυμίζουν το Se hace camino al andar/ Ο δρόμος χαράζεται περπατώντας.
Έτσι, με αναζήτηση ενός κάποιου περιεχομένου για την πληθωρική φόρμα, φθάσαμε στις Προγραμματικές Δηλώσεις, που κινδυνεύουν να είναι το πιο αστραπιαία μεταφραζόμενο κείμενο στην διεθνή σκηνή! Με το καημένο το "Πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης" να επιχειρείται να αποκτήσει αποτύπωση που και τους "έξω" να μην συνταράξει περισσότερο, κι εμάς τους "μέσα" να κρατήσει σε ενθουσιασμό.
Ενώ όμως φαίνεται ότι τελικά θα καταλήξουμε και με Φόρο Επιδεικτικής Κατανάλωσης (αντί του πεζού Φόρου Πολυτελείας: ο Ανδρέας Παπανδρέου θα δάκρυζε, βλέποντας υλοποίηση Thorstein Verblen) και με Ταμείο Εθνικού Πλούτου (αντί για ΤΑΙΠΕΔ: σοφή η ιδέα να συνδυαστεί η εκποίηση/αξιοποίηση με την υπόσχεση για διάσωση του Ασφαλιστικού), συν μια καμπάνια κατά των ολιγαρχών και της ("μεγάλης") φοροδιαφυγής, τα διαβολεμένα τα νούμερα δεν εμφανίζονται στο προσκήνιο. Στο EuroWorkingGroup η εξήγηση ήταν... οι Προγραμματικές που δεν είχαν αναγνωσθεί! Στο δίδυμο Eurogroup της 11ης/16ης Φεβρουαρίου, το ζήτημα κινδυνεύει να είναι σαφώς πιο δυσάρεστο (η Κορυφή της 12ης είναι ούτως ή άλλως "πολιτική"). Στην σταθερή πίεση των "εταίρων" για νούμερα, για ποσοτικοποίηση των πολιτικών όχι απλώς συγκεκριμένη αλλά και πειστική, η Ελληνική στάση είναι Βαρουφακική: "Give us time and give us space". Που στην πραγματικότητα έχει την ακόλουθη απόδοση: "Δώστε μας χρόνο να σκεφθούμε τι θέλουμε/Δώστε μας περιθώρια μέχρις ότου εσείς (οι "εταίροι") σκεφθείτε τι θα μπορούσατε να δώσετε/πού και πώς θα μπορούσατε να χαλαρώσετε ένα κακοσχεδιασμένο και εκ του αποτελέσματος αποτυχημένο Πρόγραμμα, στο οποίο εμείς ζούμε και πνιγόμαστε (και το βλέπετε) εδώ και 5 χρόνια".
Στην πιεστική απαίτηση των "εταίρων" για νούμερα, για στοιχεία , η Ελληνική πλευρά αντιπαρατάσσει ενδιαφέρουσες διαβεβαιώσεις, όπως για δημοσιονομική ισορροπία, ή πάλι για (ήπιο) πρωτογενές πλεόνασμα. Το πρόβλημα πού είναι; Έρχεται η δική μας διαβεβαίωση, π.χ. του τύπου: "Η αύξηση του κατώτατου μισθού θα διαρρυθμιστεί χρονικά, αλλά δεν έχει και δημοσιονομική επίπτωση, άσε που θα σημάνει πρόσθετες ασφαλιστικές εισφορές, άρα... μείωση των απαιτήσεων του Ασφαλιστικού από τον Προϋπολογισμό". Η άλλη πλευρά σπεύδει να παρατηρήσει: "Ωραία, όμως έχετε υπολογίσει πόσο η αύξηση κατωτάτων θα σημάνει σε αύξηση π.χ. του επιδόματος ανεργίας; Και πόσο στα επιδόματα μητρότητας; Πόσο και πώς θα "περάσει" στον υπολογισμό των συντάξεων; Α, ναι, και με τις υψηλότερες ασφαλιστικές εισφορές, πώς την βλέπετε την εισπραξιμότητα;"
Αυτού του είδους την προσέγγιση, πάτε την τώρα και απλώστε την σ' όλο το φάσμα των Προγραμματικών όπως θα μεταφράζονται σε Πρόγραμμα - όχι πλέον "Θεσσαλονίκης", αλλά "ηπίως ψαλιδισμένο" ώστε να φαντάζει συμβατό με μια συζήτηση Eurogroup...
Ή δείτε πάλι, την προσέγγιση να ζητηθεί η συμβολική αντικατάσταση της Τρόικας - η οποία και μισήθηκε, αλλά και απέτυχε ως "ελεγκτής" - με κάτι "άλλο". Σαν στοιχείο αυτού του "άλλου" κάποια στιγμή συζητήθηκε (όχι δε μόνον στην Αθήνα) και ο ΟΟΣΑ. Τον οποίο, βέβαια, γνώρισε πρόσφατα η ελληνική κοινή γνώμη ως εμπνευστή του διαβόητου toolkit/της εργαλειοθήκης: έκανε περισσότερο κακό η συζήτηση γύρω από το ζήτημα αυτό, έτσι όπως έγινε, παρά ο,τιδήποτε άλλο στο μέτωπο των μεταρρυθμίσεων.
Ο ΟΟΣΑ, οργανισμός με εγγενώς διακρατική υφή, ενώ έχει και γνώση και λόγο - και δεν διστάζει να εκφραστεί με σαφήνεια και ένταση - δεν έχει συσχετισθεί με την γεύση επιβολής του ΔΝΤ και των Βρυξελλών. Εχει δε πρόσφατα "γνωρίσει" (με αφορμή το toolkit) την Ελληνική πραγματικότητα απο κοντά, έχει παίξει ρόλο υποβοήθησης των συνεννοήσεων ο Γενικός Διευθυντής του Ανχελ Γκουρία, που θάναι (στις 11 Φεβρουαρίου, κι αυτός!) στην Αθήνα.
Όμως , με εμάς να αναζητούμε τον όποιο δρόμο περπατώντας, χρειάζεται παρόμοιες τομές να τις προωθήσει η "άλλη πλευρά". Καθώς και να παρατείνει (με δική της πρωτοβουλία;) τον χρόνο που τελειώνει.
This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
Το κείμενο του Α.Δ.ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΙΔΗ δημοσιεύτηκε στη ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ 9.2.2015
