Thursday, 18 April 2024
Θα ξεκινήσουμε σήμερα, με μιαν απάντηση σε αναγνώστη του σημειώματος της περασμένης Δευτέρας – το οποίο προσπαθούσε να περιγράψει πώς θα μπούμε σ' αυτό το φθινόπωρο – αναγνώστη που φαίνεται πως έχει παρακολουθήσει διαχρονικά την επιχειρηματολογία της στήλης. Και, με φιλική πλην αυστηρή διάθεση, μας ρώτησε: «Τελικά, με ποιους είσαστε εσείς; Ποιους υποστηρίζετε; Τι θέλετε να κάνουν οι σημερινοί; Να συνεχίσουν; Να αλλάξουν πορεία; Τι έπρεπε να γίνει από το 2010 και ύστερα;».
Βλέπετε την πορεία του ερωτήματος... Πάμε λοιπόν από την αρχή αυτής της πορείας, να φθάσουμε στο σήμερα. Τι έγινε από την στιγμή που ξεκίνησε η κρίση – σωστότερα: από την στιγμή που έγινε αισθητή στο πολιτικό σύστημα η κρίση, στην αδυσώπητη, την μη συζητήσιμη έκτασή της; Στην εντελώς πρώτη φάση, του 2010, της ανώμαλης προσγείωσης από το «Λεφτά υπάρχουν» στην πραγματικότητα του Μνημονίου/ της δανειακής σύμβασης/της διάσωσης από την χρεοκοπία, κατέβηκαν τα κουτάβια στον λάκκο με τους λύκους. Κουτάβια = η Κυβέρνηση Παπανδρέου/ Παπακωνσταντίνου, που λειτουργούσε με ύφος «δήθεν» αλλά διατελούσε σε απόλυτο πανικό. Όχι να διαπραγματευθεί, αλλά oύτε να κατανοήσει τι της συνέβαινε, τι της έλεγαν, δεν κατάφερε! (Κλείστε τα μάτια και αναλογισθείτε – άνοιξη πλέον του 2013 – τις ημέρες της τραγωδίας των πολύ πιο σκληραγωγημένων Κύπριων, για να συνειδητοποιηθεί τι έζησαν οι δικοί μας τότε). Λάκκος με λύκους = οι «εταίροι» μας στην Ευρωζώνη συν το ΔΝΤ. Το μόνο που σκέφθηκαν, ήταν να διώξουν από πάνω τους τον συστημικό κίνδυνο. Συν ίσως-ίσως να δουν (το ΔΝΤ, που ψιλο-αντιλαμβανόταν τι γινόταν, συν ο Ζαν-Κλωντ Τρισέ) πώς χρεοκοπεί συντεταγμένα μια χώρα με εξαρτημένο νόμισμα, χωρίς να διαλυθεί εντελώς.
[Το πώς λειτούργησαν οι τότε, με τι μυαλά/με τι συνείδηση, το βλέπουμε τώρα με την προσπάθεια «ολικής επαναφοράς» του Γιώργου Παπακωνσταντίνου. Ο οποίος, ευθύς ως αισθάνθηκε ότι απομακρύνονται από τον ίδιο τα ζόρια – αποσβεστική προθεσμία για την διώξή του για την λίστα Λαγκάρντ; αδυνάτισμα του υπόλοιπου πολιτικού σκηνικού; ενδεχόμενο εκλογών; – σπεύδει να αυτοϋμνηθεί διεθνώς για την στάση του τού 2010].
Πέρασε κάποιος καιρός. Εξαντλήθηκαν οι πολιτικές αντοχές, αναδείχθηκε το ανυποχώρητο σε περιορισμό του δημοσίου τομέα. Εγινε το άνοιγμα ΓΑΠ προς Βαγγέλη Βενιζέλο. Επεχείρησε εκείνος μια «πολιτική στάση» έναντι της Τρόϊκας και των απαιτήσεών της – πλην υπεχώρησε προτροπάδην όταν φάνηκαν οι συνέπειες διακοπής του προγράμματος. Α, ναι, μείναμε με το χαράτσι Βενιζέλου, μόνη διέξοδο προκειμένου να συνεχιστεί η διάσωση (που θάρχισε να γίνεται αισθητή ως «διάσωση»). Σημείωση: αντιμετωπίσθηκε μεν τότε, πλην δεν επελέγη ένα αυτόβουλο κούρεμα καταθέσεων.
Πέρασε πάλι καιρός. Εξαντλήθηκαν οι πολιτικές αντοχές. Περάσαμε στην φάση της συγκυβέρνησης ΠΑΣΟΚ-ΝΔ-ΛΑΟΣ, στο εγχείρημα Λουκά Παπαδήμου. Ο οποίος με σοβαρότητα είχε εναντιωθεί, επιχειρηματολογημένα από στηλών F.Τ., στην προσέγγιση «κουρέματος» των Ελληνικών ομολόγων – και κάποιες βδομάδες αργότερα εκτελούσε με κάθε τεχνική επάρκεια το (πρώτο) PSI, με δεύτερο πακέτο στήριξης στο βάθος του δρόμου. Μαζί με πρόσθετη σειρά προσαρμογών, βέβαια χωρίς να ολοκληρωθεί στην βάρδια του η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών οι οποίες ξεθεμελιώθηκαν από το «κούρεμα» του χαρτοφυλακίου τους.
Εξαντλήθηκαν οι πολιτικές αντοχές, διπλές εκλογές Μαΐου/Ιουνίου 2012, Κυβέρνηση Σαμαρά/Στουρνάρα με στήριξη ΝΔ-ΠΑΣΟΚ-ΔΗΜΑΡ. Διαπραγμάτευση του μέχρι σήμερα εφαρμοζόμενου πακέτου στήριξης, μετά την επαναγορά ομολόγων/buy-back και τις αποφάσεις Ε.Ε. Νοεμβρίου 2012. Ήδη τότε ο Γιάννης Στουρνάρας, ο οποίος προσέφερε το πλησιέστερο που γνώρισε η Ελλάδα της τελευταίας 3ετίας σε «διαπραγμάτευση», είχε σημειώσει (με τεχνοκρατική θλίψη) ότι το front-loaded σχήμα που διαμορφώθηκε για το 2013-14 κουβαλούσε μέσα του εξαρχής κινδύνους...
Τι θα πει «Ελληνική συμμετοχή»
στο τρίτο/ «προληπτικό» πακέτο
Ας έρθουμε στο σήμερα. Ή μάλλον στο αύριο, που όμως άρχισε να ξετυλίγεται από τώρα – δηλαδή στην πορεία προς τις Γερμανικές εκλογές. Μετά από κατενάτσιο πολλών εβδομάδων, σύμφωνα με το οποίο «το Ελληνικό Πρόγραμμα βγαίνει έτσι, όπως πάει», είχαμε την ραγδαία αλλαγή κατεύθυνσης – με Άνγκελα Μέρκελ, ύστερα Βόλφγκανγκ Σώϋμπλε, τελευταία και Γιόργκ Άσμουσσεν (τον άνθρωπο που ευθυγραμμίζει Βερολίνο και Φρανκφούρτη, αποφασιστικότερο συντελεστή της πορείας της ΕΚΤ και από τον Μάριο Ντράγκι και πάντως «καταβυθιστή» της Κύπρου) να αναγνωρίζουν ότι το, σταθερά διαψευδόμενο, χρηματοδοτικό κενό του προγράμματος... υπάρχει. Και ότι ένα τρίτο, «προληπτικό»/ precautionary πακέτακι και θα χρειαστεί, και είναι διαθέσιμο. Συν ότι, σε περίπτωση που μετά τα μέσα του 2014 δεν ανοίξουν για την Ελλάδα σοβαρά οι πύλες των αγορών, «όλο και κάτι θα βρεθεί».
Σε απλοϊκό ερώτημα «μα, μέσα στην προεκλογική εκστρατεία της Γερμανίας γίνονται τέτοιες αλλαγές; πώς και δεν περιμένουν για μετά την 22α Σεπτεμβρίου, για μετά τον σχηματισμό Κυβέρνησης στο Βερολίνο;», η συνθλιπτική απάντηση είναι ότι οι Γερμανοί δεν την κατέχουν επαρκώς την τέχνη της πολιτικής κωλοτούμπας. Δηλαδή, εκλεγόμαστε με ένα προεκλογικό πρόγραμμα (ή: με Προγραμματική Συμφωνία μετεκλογικής συνεργασίας) και κάνουμε, εν συνεχεία, το ακριβώς αντίθετο. Το «λεφτά υπάρχουν» και ύστερα «καλωσόρισες Μνημόνιο!», το «όχι νέα μέτρα» και ύστερα χαράτσι Βενιζέλου, το «Ζάππειο 1+2+..» και ύστερα «πάμε για συγκυβέρνηση, για επαναδιαπραγμάτευση καλύτερου Μνημονίου», είναι εκλεπτυσμένες μορφές άσκησης πολιτικής: οι άγαρμποι ΒορειοΕυρωπαίοι αλλάζουν με τον ίδιο κυνισμό και εκτίμηση των πραγμάτων και πορεία, διαψεύδουν τον εαυτό τους και όσους τους ακολουθούν – αλλά το κάνουν με πιο αργούς ρυθμούς, το προαναγγέλλουν, το προετοιμάζουν – και το υποβάλλουν σε κάποιου είδους έγκριση του εκλογικού τους σώματος.
Όπως αυτή η συζήτηση για τρίτο πακέτο άνοιξε από την πλευρά των αυριανών πληρωτών (προσοχή! η εξασφάλιση χρηματοδότησης δεν – δεν – σημαίνει αποδοχή της βιωσιμότητας του Ελληνικού χρέους: το ΔΝΤ θα πρέπει είτε να αλλάξει φιλοσοφία, είτε να φύγει από το σημερινό πακέτο που τραβάει μέχρι το 2016, είτε να βρει Τρίτο Δρόμο για το Ευρωπαϊκό συνολικό χρέος...), ενώ εμείς δια στόματος Στουρνάρα την αρνούμασταν, αναμενόμενο να ανοίξει και μια παράπλευρη ιστορία. Διπλή, μάλιστα. Αφενός τρίτο χρηματοδοτικό πακέτο σημαίνει και νέα συνοδευτικά μέτρα, πράγμα που αποτελεί ανάθεμα για το Ελληνικό πολιτικό σύστημα. Ακόμη και σε λάϊτ εκδοχή; Ακόμη και με λιγότερο άγαρμπη Τρόϊκα; Θα δείξει! Αφετέρου όμως συμπαρασύρει και συζήτηση περί «Ελληνικής συμμετοχής» στο χρηματοδοτικό σχήμα. Εδώ, το πράγμα σκουραίνει ακόμη περισσότερο – αν μη τι άλλο γιατί στο χρηματοδοτικό σχήμα του σημερινού πακέτου υπήρχε Ελληνική συμμετοχή – πώς; Με τις ιδιωτικοποιήσεις, τις θυμόσαστε; Η συνεχής διακωμώδηση του θέματος, δια των επιλογών κορυφής ΤΑΙΠΕΔ, των διαγωνισμών-με-ένα-φιναλίστ κοκ δημιουργεί ήδη κενό (που κανείς δεν το καταγράφει). Έρχονται λοιπόν οι Γερμανοί και συζητούν (α) για Ελληνική συμμετοχή μέσω Ευρωπαϊκών κονδυλίων/ΕΣΠΑ, ή (β) για αντίστοιχη συμμετοχή μέσω των υπολοίπων από τα 50 δις που προορίζονταν για ανακεφαλαιοποίηση των Τραπεζών, απ' όπου «περισσεύουν» μεταξύ 8 και 12 δις. Κάπου σε βάθος, έχει ακουστεί και (γ) ενδεχόμενο συμμετοχής μέσω εφάπαξ εισφοράς του αποθέματος καταθέσεων, αλλά αυτά είναι ταμπού...
Μετάφραση: συμμετοχή μέσω Ευρωπαϊκών κονδυλίων σημαίνει... μείωση των διαθέσιμων για την Ελλάδα διαρθρωτικών πόρων. (Μετά την αγρία περικοπή του ΠΔΕ, φαντασθείτε τι σημαίνει αυτό για τον δύσμοιρο τον πολλαπλασιαστή!). Διάθεση των «υπολοίπων» της ανακεφαλαιοποίησης, σημαίνει προκαταβολική παραίτηση από το μαξιλάρι ασφαλείας για ό,τι πρόσθετο πρόβλημα βγει στην επιφάνεια από τα stress tests της BlackRock στις τράπεζες, από το σταθερό κοκκίνισμα των δανείων/επιδείνωση των NPLs. (Οπότε, το ενδεχόμενο (β) μπορεί να ολισθήσει στο (γ), γλυκά-γλυκά). Αυτά, δεν είναι καλά πράγματα.
Πάντως, δεν γίνεται να προχωρήσουν χωρίς ανοιχτή, βαριά, δημόσια συζήτηση.
Σε αναζήτηση είτε νέων πολιτικών
είτε φορέων κύκνειου άσματος
Έτσι, πλησιάζουμε στην απάντηση του αυστηρού «Τελικά, με ποιους είσαστε;». Συνειδητοποιώντας, άλλωστε, το ότι οι πιο σκοτεινές γωνιές στην Κόλαση – ή έστω οι πιο άβολες στάσεις στο Καθαρτήριο – είναι φυλαγμένες ειδικά για όσους διατηρούν την ουδετερότητά τους σε εποχές ηθικής κρίσης.
Τιμούμε – με κάθε ειλικρίνεια – όσους προσπάθησαν και όσους προσπαθήσουν να σώσουν το καράβι. Διαφωνούμε απόλυτα – «κάθετα» κατά την παλαιοΠΑΣΟΚική έκφραση – με όσους καλλωπίζουν, διαστρέφουν, αρνούνται την πραγματικότητα. Βλέπουμε κατάματα την αποσάθρωση της πραγματικής οικονομίας (την κατά το ΔΝΤ «υπεραισιοδοξία» για τις αναπτυξιακές δυνατότητες της οικονομίας). Περιφρονούμε – ήπια, αλλά σταθερά – τους επικοινωνιακούς.
Μ' αυτά τα κριτήρια θα δούμε εκείνους που θα κουβαλήσουν, τώρα, την επόμενη φάση συζήτησης με τους λύκους, χωρίς αυτήν την φορά να υπάρχει το ελαφρυντικό του κουταβιού (Πιο ωμά: ο Γιάννης Στουρνάρας γνωρίζει απόλυτα, οι Συριζαίοι δεν μπορούν να πουν αύριο ότι δεν κατάλαβαν).
Δεν γνωρίζουμε αν προλαβαίνουν να αναδειχθούν καινούργιοι πολιτικοί συντελεστές. Όμως, όποιος από τους παλιούς θέλει/δέχεται/τολμά να παίξει ρόλο, αυτός θα πρέπει να έχει αποδεχθεί εσωτερικά ότι αυτό θα είναι και το κύκνειο άσμα του.
*Δημοσιεύτηκε στη Ναυτεμπορική στις 26-08-2013.
