Πέμπτη, 16 Ιανουάριος 2025
Όλοι οι άνθρωποι έχουν ανθρώπινα δικαιώματα, όπως κι αν τους ονομάζουμε και όπου κι αν βρίσκονται.
Καθημερινά άνθρωποι αποφασίζουν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, την κοινότητά τους και τη χώρα τους. Κάποιοι φεύγουν από φόβο για τη ζωή τους ή τη ζωή των οικείων τους. Άλλοι φεύγουν επειδή τους εξανάγκασαν η κοινωνική ή η οικονομική τους κατάσταση. Ένα από τα πιο σημαντικά δικαιώματα που είναι κοινό σε όλους τους πρόσφυγες, στους αιτούντες άσυλο, στους μετανάστες και σε αυτούς που εκτοπίζονται στο εσωτερικό της χώρας τους είναι το δικαίωμα στην ελευθερία από διακρίσεις.
Ποια είναι η διάκριση μεταξύ μετάναστη και πρόσφυγα; | Ποιος είναι πρόσφυγας; | Ποια είναι τα κύρια προβλήματα των προσφύγων στην Ελλάδα; | Ποιος θεωρείται αιτών άσυλο; | Ποιος θεωρείται εκτοπισμένος στο εσωτερικό της χώρας του; | Τι κάνει η Διεθνής Αμνηστία για τους πρόσφυγες και τους αιτούντες άσυλο;
Ποια είναι η διάκριση μεταξύ μετανάστη και πρόσφυγα;
Μετανάστης σε γενικές γραμμές είναι ένα άτομο που μετακινείται από έναν τόπο σε άλλο, είτε προσωρινά είτε μόνιμα, συνήθως για να βρει εργασία.
«Παράτυπος μετανάστης» (irregular migrant) είναι κάποιος που δεν έχει νόμιμη άδεια εισόδου και παραμονής σε κάποια χώρα. Είναι πιθανό να έχει πέσει θύμα σωματεμπορίας και οι έμποροι να τον έχουν εφοδιάσει με πλαστά έγγραφα.
Η Διεθνής Αμνηστία δεν χρησιμοποιεί τον όρο «λαθρομετανάστης», πιστεύοντας ότι ο όρος «λαθραίος» δεν είναι δόκιμος για έναν άνθρωπο. Επιπλέον, υποδηλώνει και εκφράζει την έννοια της εγκληματικότητας.
Πρόσφυγας είναι αυτός που δεν είχε άλλη επιλογή παρά να φύγει από την πατρίδα του. Ο όρος πρόσφυγας αναφέρεται σε άτομο το οποίο βρίσκεται εκτός της χώρας καταγωγής του και έχει «δικαιολογημένο φόβο δίωξης εξαιτίας της φυλής, της θρησκείας, της εθνικότητας, της συμμετοχής του σε συγκεκριμένη κοινωνική ομάδα ή των πολιτικών του πεποιθήσεων» (ορισμός της Σύμβασης του 1951 για το Καθεστώς των Προσφύγων) και γι' αυτό το λόγο δεν μπορεί ή δεν επιθυμεί να επιστρέψει στη χώρα του.
Ποιος είναι πρόσφυγας;
Σύμφωνα με τη Συνθήκη του Ο.Η.Ε. για τους Πρόσφυγες, που έχει υπογραφεί από 147 χώρες, πρόσφυγας είναι κάποιος που:
βρίσκεται εκτός της χώρας καταγωγής του
κινδυνεύει πραγματικά να υποστεί παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων του στη χώρα του εξαιτίας της ταυτότητάς του ή των πεποιθήσεών του.
Δεν μπορεί ή δεν θέλει να επιστρέψει επειδή η κυβέρνησή του δεν μπορεί ή δεν θέλει να τον προστατέψει.
Εξαιτίας της δίωξης που μπορεί να αντιμετωπίσει, ένας πρόσφυγας δικαιούται να προστατευθεί από μια εξαναγκαστική επιστροφή στη χώρα καταγωγής του (αρχή της μη επαναπροώθησης). Εκτός από τα δικαιώματα που έχουν όλοι οι άνθρωποι, ο πρόσφυγας δικαιούται αυτήν την προστασία, όπως επίσης και προστασία από δίωξη για παράνομη είσοδο, έγγραφα ταυτότητας και ταξιδιωτικά έγγραφα και πρόσβαση σε μια μακροπρόθεσμη λύση.
Αυτή μπορεί να είναι η ενσωμάτωση στη χώρα που του παρέχει άσυλο, η επανεγκατάσταση σε μια άλλη χώρα ή ο εθελούσιος επαναπατρισμός στη χώρα καταγωγής του, εφόσον αυτή γίνεται με ασφάλεια και αξιοπρέπεια.
Όμως, οι πρόσφυγες, ενώ αντιμετωπίζονται ως ξεχωριστή κατηγορία από τους μετανάστες, συχνά ταξιδεύουν μαζί, χρησιμοποιούν τους ίδιους μεταναστευτικούς δρόμους ή πέφτουν θύματα των ίδιων κυκλωμάτων εμπορίας ανθρώπων και πολλές φορές αντιμετωπίζουν τις ίδιες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στις χώρες μετάβασης ή στις χώρες προορισμού. Εκτιμάται ότι υπάρχουν περίπου 11,4 εκατομμύρια πρόσφυγες στον κόσμο.
Ποια είναι τα κύρια προβλήματα των προσφύγων στην Ελλάδα;
Κακομεταχείριση
Συνθήκες κράτησης που δεν είναι σύμφωνες με τα διεθνή πρότυπα
Συνθήκες διαβίωσης. Οι πρόσφυγες συχνά ζουν στο δρόμο ή σε καταυλισμούς. Τα κέντρα υποδοχής προσφύγων είναι ελάχιστα.
Δυσκολία πρόσβασης στη διαδικασία ασύλου
Ελλείψεις στη διαδικασία εξέτασης αιτήσεων ασύλου (απόρριψη αιτήσεων χωρίς να εξετάζεται η ουσία, έλλειψη κατάρτισης της επιτροπής και έλλειψη μεταφραστών).
Ο εξαιρετικά μικρός αριθμός αποδοχής αιτήσεων ασύλου. Το 2008, από τις 29.573 αιτήσεις, δεκτές έγιναν μόνο 14 στον πρώτο βαθμό!
Επαναπροωθήσεις από την Ελλάδα στη χώρα προέλευσης
Ποιος θεωρείται αιτών άσυλο;
Ένα άτομο που αναζητά προστασία ως πρόσφυγας ακόμα κι αν δεν έχει επισήμως αναγνωρισθεί ως τέτοιος. Συνήθως ο όρος αναφέρεται σε κάποιον που αναμένει ακόμα από μία κυβέρνηση να αποφανθεί αν ο ίδιος είναι πρόσφυγας. Η έλλειψη, ωστόσο, επίσημης αναγνώρισης δεν μειώνει το δικαίωμά του/της για προστασία από το διεθνές προσφυγικό δίκαιο.
Τα δικαιώματα των αιτούντων άσυλο
Ο αιτών άσυλο είναι ένα άτομο που αναζητά προστασία ως πρόσφυγας ακόμα και αν δεν έχει επισήμως αναγνωριστεί ως τέτοιος. Συνήθως ο όρος αναφέρεται σε κάποιον ο οποίος αναμένει ακόμα από μια κυβέρνηση να αποφανθεί αν ο ίδιος είναι πρόσφυγας. Η έλλειψη επίσημης αναγνώρισης δεν μειώνει το δικαίωμά του/ της για προστασία από το διεθνές προσφυγικό δίκαιο.
Η Διεθνής Αμνηστία διαφωνεί με τη κράτηση αιτούντων άσυλο και προσφύγων εκτός και αν:
-έχουν αποδεδειγμένα κατηγορηθεί για ποινικά αδικήματα ή
-οι αρχές μπορούν να αποδείξουν σε κάθε μεμονωμένη περίπτωση ότι η φυλάκιση είναι απαραίτητη, σύμφωνη με το νόμο και ανήκει στις περιπτώσεις εκείνες που οι διεθνείς κανόνες δικαιολογούν μια τέτοια πρακτική.
Η οργάνωση δεν αντιτίθεται στη επιστροφή αιτούντων άσυλο που απορρίφθηκαν, εφόσον όμως είχαν πρόσβαση σε όλες τις νόμιμες και ικανοποιητικές διαδικασίες και αν η επιστροφή τους μπορεί να πραγματοποιηθεί με ασφάλεια, αξιοπρέπεια και με απόλυτο σεβασμό προς τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Η θέση μας για το δίκαιο των αιτούντων άσυλο/προσφύγων στην Ευρωπαική Ένωση / «πρόσφυγες σε τροχιά»
Η Διεθνής Αμνηστία είναι αντίθετη στις έννοιες της «ασφαλούς χώρας καταγωγής», της «ασφαλούς τρίτης χώρας», της «επικουρικής προστασίας» που προβλέπονται από κοινοτικές οδηγίες και τα εφαρμοστικά τους διατάγματα στην Ελλάδα. Η Διεθνής Αμνηστία θεωρεί ότι η εισαγωγή τέτοιων εννοιών και οι νομικές και πραγματικές συνέπειες υλοποίησης και εφαρμογής τους υπονομεύουν ευθέως το καθεστώς προστασίας που προσφέρεται στους πρόσφυγες, όπως προβλέπεται από τη Σύμβαση της Γενεύης του 1951 και ισχύει σήμερα. Η οργάνωσή μας αφενός μεν πιστεύει στην αρχή της εξατομικευμένης εξέτασης κάθε αίτησης ενός προσώπου που ζητά άσυλο σε οποιαδήποτε χώρα και αφετέρου εκτιμά ότι δεν υπάρχει, εκ προοιμίου, καμιά ασφαλής χώρα στο πλανήτη στο πεδίο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ειδικότερα των δικαιωμάτων των αιτούντων άσυλο και των προσφύγων.
Ποιος θεωρείται εκτοπισμένος στο εσωτερικό της χώρας του;Ο εκτοπισμένος στο εσωτερικό της χώρας είναι ένα άτομο που αναγκάστηκε να καταφύγει από ένα μέρος της χώρας σε ένα άλλο. Η βασική διαφορά μεταξύ ενός εκτοπισμένου στο εσωτερικό της χώρας και ενός πρόσφυγα είναι ότι ο τελευταίος διέσχισε διεθνή σύνορα. Όπως και οι πρόσφυγες, οι εκτοπισμένοι στο εσωτερικό της χώρας φεύγουν λόγω προβλημάτων όπως ο πόλεμος, οι εθνικές εκκαθαρίσεις, η θρησκευτική καταδίωξη ή ο λιμός. Οι εκτοπισμένοι στο εσωτερικό της χώρας τους δεν στερούνται των ανθρωπίνων δικαιώματων τους. Αν και η κυβέρνησή τους είναι υποχρεωμένη να προστατεύει τα δικαιώματα τους, ένα από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν είναι ότι η κυβέρνησή τους αδυνατεί ή δε θέλει να τους προστατέψει. Εκτιμάται ότι υπάρχουν 13,7 εκατομμύρια εκτοπισμένοι στο εσωτερικό της χώρας τους.
Τι κάνει η Διεθνής Αμνηστία για τους πρόσφυγες και τους αιτούντες άσυλο;
Η Διεθνής Αμνηστία διεξάγει παγκοσμίως έρευνα και δράση για τα δικαιώματα των προσφύγων και των αιτούντων άσυλο. Εργάζεται ώστε να εξαλειφθούν οι παραβιάσεις που εξαναγκάζουν τους ανθρώπους να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και εναντίον όσων αποτυγχάνουν να προστατέψουν τα δικαιώματά τους όταν βρίσκονται ήδη σε μετακίνηση.
Η Διεθνής Αμνηστία φέρνει στο φως παραβιάσεις των δικαιωμάτων των προσφύγων, καθώς και τυχόν αποτυχία στην προστασία τους. Επιπλέον, αναδεικνύει τους κινδύνους που θα αντιμετωπίσουν οι πρόσφυγες, σε περίπτωση που εξαναγκαστούν να επιστρέψουν στη χώρα τους και καλεί τα κράτη να αναλάβουν τις υποχρεώσεις τους, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο για την προστασία των δικαιωμάτων των προσφύγων. Δεν εκπροσωπεί μεμονωμένους αιτούντες άσυλο ή πρόσφυγες, ούτε προσφέρει νομικές υπηρεσίες. Ωστόσο, ορισμένες φορές δραστηριοποιείται σε μεμονωμένες περιπτώσεις.
Η Διεθνής Αμνηστία επίσης εργάζεται για να εξασφαλίσει ότι οι αιτούντες άσυλο:
δεν θα εμποδιστούν να εισέλθουν σε μια χώρα και να ζητήσουν άσυλο,
θα έχουν πρόσβαση σε νόμιμες διαδικασίες που θα καθορίσουν αν είναι πρόσφυγες,
δεν τίθενται υπό προληπτική κράτηση (εκτός και αν έχουν κατηγορηθεί για κάποιο αναγνωρισμένο ποινικό αδίκημα),
μπορούν να επικοινωνήσουν με οικογένεια, φίλους, και οργανισμούς που μπορούν να τους βοηθήσουν (π.χ. την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες),
έχουν αποτελεσματική και ουσιαστική πρόσβαση σε δικηγόρους και σε ανεξάρτητους και καταρτισμένους μεταφραστές σε γλώσσα κατανοητή σε αυτούς, καθ' όλα τα στάδια της διαδικασίας ασύλου
έχουν πρόσβαση σε θεμελιώδη οικονομικά, κοινωνικά και πολιτιστικά δικαιώματα, όπως για παράδειγμα η εργασία, η εκπαίδευση και η κοινωνική βοήθεια.
Αν κάποια φορά η Διεθνής Αμνηστία δεν αναλάβει ενεργό ρόλο στην υποστήριξη κάποιας ειδικής περίπτωσης, αυτό δεν σημαίνει απαραιτήτως ότι η οργάνωση θεωρεί ότι το εν λόγω άτομο δεν δικαιούται προστασία. Συχνά, κατά τη διάρκεια διαδικασιών για παροχή ασύλου, οι ίδιοι οι αιτούντες άσυλο, οι δικηγόροι τους ή φορείς που συμμετέχουν στη διαδικασία λαμβάνουν και χρησιμοποιούν πληροφορίες από τη Διεθνή Αμνηστία σχετικά με την κατάσταση στη χώρα προέλευσης.
BERLIN – For many centuries, Europe was a continent plagued by wars, famines, and poverty. Millions of Europeans were driven to emigrate by economic and social deprivation. They sailed across the Atlantic to North and South America, and to places as far away as Australia, to escape misery and seek a better life for themselves and their children.
All of them were, in the parlance of the current immigration and refugee debate, "economic migrants." During the twentieth century, racial persecution, political oppression, and the ravages of two world wars became the predominant causes of flight.
Today, the European Union is one of the world's richest economic regions. For decades, an overwhelming majority of Europeans have lived in peaceful democratic states that uphold their fundamental rights. Europe's own misery and migration has become a distant (if not entirely forgotten) memory.
And yet many Europeans feel threatened once again, not by Russia, which is aggressively pushing outward against its neighbors, but by refugees and immigrants – the poorest of the poor. While hundreds of boat people have drowned in the Mediterranean Sea this summer, voices have emerged in almost every corner of Europe, 26 years after the fall of the Iron Curtain, calling for isolation, mass deportations, and the construction of new walls and fences. Throughout Europe, xenophobia and open racism are running rampant, and nationalist, even far-right parties are gaining ground.
At the same time, this is only the beginning of the crisis, because the conditions inciting people to flee their homelands will only worsen. And the EU, many of whose members have the world's largest and best-equipped welfare systems, appears to be overwhelmed by it – politically, morally, and administratively.
This paralysis creates a significant risk for the EU. No one seriously believes that individual member states – particularly Italy and Greece, the two countries most affected – can overcome the long-term challenges posed by large-scale migration on their own. But many member states reject a common European effort, a stance that threatens to accelerate the erosion of solidarity within the EU and reinforce the current trend toward disintegration.
There are three distinct causes of the current migration to Europe: the Western Balkans' continuing economic malaise; the turmoil in the greater Middle East; and Africa's civil wars and conflicts. Intensification or expansion of the war in eastern Ukraine would quickly add a fourth cause of flight.
In other words, all of the migration that Europe currently faces is rooted in grave crises in its own neighborhood. And yet the EU can do little to address any of them. Clearly, the EU must substantially strengthen its Common Foreign and Security Policy, including the European Neighborhood Policy, in order to address more effectively the causes of migration at the source. Perhaps the only failure more glaring than the member states' refusal to back such reforms is their own failure to act, not least because it has created a legitimacy vacuum that xenophobic populists are now filling.
Given its foreign-policy weakness, Europe can have only a minor impact on the wars and conflicts ravaging Africa and the Middle East (though its influence, however small, should be used and developed). The Western Balkans, however, is a different story. Croatia is already an EU member; Montenegro and Serbia have begun membership negotiations; Albania and Macedonia are accession candidates; and Bosnia and Herzegovina and Kosovo are potential candidates. Here, the EU has considerable influence.
Why the EU has not become more engaged in the Western Balkans – a region where it can make all the difference by supporting economic and administrative modernization and infrastructure projects to link the region to the Union's industrial centers – remains the secret of the European Commission and the member states. The absurd result, however, is that citizens from EU candidate countries are subject to asylum procedures, because no possibility for legal immigration to the EU exists for them.
One special case is that of the Roma, a large minority in the Western Balkans whose members often confront vicious discrimination. This is a pan-European problem. The Roma suffered disproportionately after the collapse of communism in 1989, as they worked largely in unskilled industrial jobs that were the first to be cut. Indeed, many of them – current or future European citizens – have fallen back into deep poverty. Continuing discrimination against them constitutes a Europe-wide scandal, and the EU, its member states, and candidate countries need to address it.
This summer's refugee crisis highlights another – and much larger – structural problem in Europe: demography. As European populations age and shrink, the continent urgently needs immigration. Yet many in Europe strongly oppose immigration, because it also means social change.
In the long run, policymakers will have to explain to their people that they cannot have economic prosperity, a high level of social security, and a population in which pensioners place a growing burden on the economically active. Europe's labor force must grow, which is just one reason why Europeans should stop treating migrants as a threat and start viewing them as an opportunity.
Δημοσιεύτηκε στο Project Syndicate στις 24/8/2015.
Περικλής Βασιλόπουλος: Ας περάσουμε απευθείας στην σημερινή κατάσταση, άλλωστε κι εσείς αρθρογραφείτε συχνά στην Καθημερινή και σε άλλες εφημερίδες στην Ελλάδα και υπάρχουν πολλοί που λένε ότι έχετε βοηθήσει να πλαισιωθεί και η ευρωπαϊκή σκέψη του Σύριζα με ένα ευρύτερο και πιο διεθνές μείγμα ορολογίας. Τι εναλλακτικό υπάρχει απέναντι σε μια συμφωνία η οποία όπως έχετε δηλώσει έχει υφεσιακά χαρακτηριστικά, τι θα μπορούσαμε να βρούμε για να αντέξει η ελληνική οικονομία την επόμενη τριετία, πως θα μπορούσαμε να βρούμε τους πόρους για μία αναπτυξιακή ώθηση; Δηλώσατε προσφάτως σε συνεντεύξεις σας ότι αυτό που έκανε ο Πρωθυπουργός την 13η Ιουλίου ήταν το μόνο που θα μπορούσε να κάνει γιατί η κατάσταση ήταν αρνητική, δεν κερδίσαμε πολλά, τα μέτρα είναι υφεσιακά αλλά δεν μπορούσε να γίνει τίποτα άλλο. Η ερώτηση είναι θα μπορούσε να υπάρξει μία διαφορετική κατεύθυνση το προηγούμενο πεντάμηνο;
Δημήτρης Παπαδημητρίου: Νομίζω ότι εκεί που είχαμε φτάσει θα ήταν δύσκολο για τον Πρωθυπουργό να κάνει οτιδήποτε άλλο παρά να πάρει αυτήν τη Συμφωνία η οποία τελικά πιστεύουμε ότι θα είναι εξισορροπημένη. Από τη μια μεριά θα έχει μεν υφεσιακά μέτρα, από την άλλη μας έχουν πει ότι θα υπάρξουν αναπτυξιακά προγράμματα, αυτά τα οποία έχουν προωθηθεί από τον κ. Γιούνκερ. Δεν γνωρίζουμε φυσικά τις λεπτομέρειες του προγράμματος αλλά ελπίζουμε ότι θα βοηθήσουν στην ώθηση της οικονομίας.
Π.Β.: Αυτό που λέτε αφορά και αυτά που επρόκειτο ήδη να πάρουμε όπως το ΕΣΠΑ 2014-2020 και οι αγροτικές επιδοτήσεις;
Δ.Π.: Ισχύει ακριβώς αυτό που λέτε αλλά το σπουδαίο είναι πώς θα τα πάρουμε και με ποιές διαδικασίες. Αυτό που επιθυμούν όλοι και η κυβέρνηση προσπαθεί είναι να αλλάξει τη διαδικασία ώστε μερικά από τα προγράμματα αυτά να προχωρήσουν πολύ πιο γρήγορα απ' ότι στο παρελθόν και να κατευθυνθούν στα πιο σοβαρά προβλήματα που αντιμετωπίζει η χώρα όπως η απασχόληση. Έχουμε τεράστια ανεργία παρόλο που κατέβηκε λίγο τον Μάιο σύμφωνα με τα στοιχεία (0,6%) αλλά και πάλι είναι σε επίπεδο το οποίο δεν υπάρχει πουθενά, σε καμία βιομηχανική και αναπτυγμένη οικονομία, οπότε χρειαζόμαστε αυτά τα προγράμματα για να καταπολεμηθεί η ανεργία και εάν αυτό προκύψει από το πρόγραμμα Γιούνκερ, δεν το γνωρίζουμε ακόμα αλλά το ελπίζουμε. Ο ίδιος ο Πρωθυπουργός έχει πει ότι η ανεργία είναι ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η χώρα καθώς επίσης και η αναδιοργάνωση της παραγωγικής βάσης.
Π.Β.: Είναι σαφές ότι για να έχουμε αυτήν την ξαφνική αναπτυξιακή ώθηση αλλά και για να εξισορροπήσουμε αυτά τα υφεσιακά χαρακτηριστικά αυτής της νέας συμφωνίας που όπως είπατε δεν γινόταν και αλλιώς, θα χρειαζόμασταν ένα new deal, ένα μικρό σχέδιο Marshal , όπως είχατε πει κι εσείς στο παρελθόν, π.χ. να δοθούν 5, 6 ή 10 δις ευρώ για μία άμεση ώθηση στην οικονομία. Φαίνεται ότι οι εταίροι μας δεν το δίνουν αυτό, δίνουν μόνο μία σταθερότητα μετά από τα τρία χρόνια διότι βάζουν βέτο οι Γερμανοί. Εσείς προτείνετε ήδη από το 2013 κάποιες εναλλακτικές λύσεις. Η μία από αυτές θα ήταν να βρεθεί ρευστότητα από ένα παράλληλο χρηματοοικονομικό σύστημα, δίπλα στο ευρώ και σε συμφωνία με τους ευρωπαϊκούς οργανισμούς. Ένα είδος παράλληλου νομίσματος τύπου G Euro, με το οποίο το κράτος θα μπορούσε να κάνει τις εσωτερικές πληρωμές. Με τη μορφή είτε ενός I.O.U, είτε ενός είδους ομολόγων, ένα σύστημα το οποίο θα απελευθέρωνε εσωτερικά τη ρευστότητα ώστε να μπορεί να δοθεί στην αναπτυξιακή οικονομία και σε ένα μαζικό σχέδιο απασχόλησης. Αυτό το σχέδιο δυσφημίστηκε και από το πρόγραμμα του κ. Σόιμπλε αλλά και από τις προσπάθειες του κ. Βαρουφάκη. Τι πιστεύετε εσείς και που διαφωνείτε;
Δ.Π.: Επιτρέψτε μου να πω ότι αυτή η εναλλακτική λύση προτάθηκε το 2013, πρωτίστως σε ένα συνέδριο του Levy Institute στην Αθήνα και έπειτα σε διάφορες εκθέσεις και άρθρα μου στον διεθνή τύπο και αποτελεί μία πρόταση ενός παράλληλου χρηματοπιστωτικού συστήματος το οποίο θα χρησιμοποιηθεί μόνο για εσωτερικές συναλλαγές. Μερικές απ' αυτές είναι στην πραγματικότητα για να ωθήσουν την οικονομία και γι' αυτό έχουν αναπτυξιακό χαρακτήρα.
Π.Β.: Όταν ακούει κάποιος για παράλληλο νόμισμα ή για παράλληλο χρηματοπιστωτικό σύστημα πάει το μυαλό του στις προσπάθειες του κ. Βαρουφάκη, ο οποίος ειρήσθω εν παρόδω, εάν θυμάμαι καλά είχε διαφωνήσει πλήρως με τη δική σας πρόταση (πρόγραμμα) το 2013.
Δ.Π.: Ο κ. Βαρουφάκης όντως είχε διαφωνήσει πλήρως στις αρχές του 2014 και ο οποίος είχε γράψει στο ιστολόγιο του ότι το πρόγραμμα του Levy Institute ως εναλλακτική λύση είναι μία ανοησία. Νομίζω ότι ο κ. Βαρουφάκης δεν το είχε καταλάβει τότε διότι αργότερα όπως μαθαίνουμε είχε κι αυτός κάποιες ιδέες οι οποίες περιελάμβαναν μία εναλλακτική λύση για ένα παράλληλο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Η διαφορά είναι ότι το πρόγραμμα του κ. Βαρουφάκη απ' ότι ξέρω ήταν μία παράλληλη εναλλακτική πολιτική για συναλλαγές και όχι αναπτυξιακού χαρακτήρα, αλλά μόνο ρευστότητας. Αυτό σημαίνει φυσικά ότι θα μπορούσαν μέσω των τραπεζών να γίνουν διάφορες συναλλαγές μεταξύ των καταναλωτών (πιστωτών) και του κράτους. Αυτό όμως δεν θα είχε καμία επιρροή στην αγορά καθώς δεν θα είχε καμία κατεύθυνση σε αναπτυξιακά προγράμματα. Το δικό μας σύστημα (Levy Institute) κατευθύνεται σε ιδιαίτερα προγράμματα τα οποία καταπολεμούν την ανεργία, συμπληρώνουν συντάξεις και μισθούς οι οποίοι έχουν κοπεί και θα υπήρχε δραματική επιρροή στην τόνωση της εγχώριας ζήτησης. Όπως ξέρουμε η εγχώρια ζήτηση είναι πάνω από τα 2/3 του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος. Αυτό έχει κατέβει πάρα πολύ και έχουν μειωθεί πολύ οι επενδύσεις και οι δημόσιες και οι ιδιωτικές και για να ανακάμψουμε αυτήν την τάση πρέπει να υπάρξει μία ώθηση και αυτή δεν θα έρθει από τα προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης τα οποία παίρνουν πολύ χρόνο και χρειάζονται μεγάλη διαδικασία, όπως έχουμε δει στο παρελθόν.
Π.Β.: Το δικό σας σχέδιο περιελάμβανε τα παράλληλα ΑΦΜ όπως του κ. Βαρουφάκη;
Δ.Π.: Το δικό μας σχέδιο ήταν πολύ πιο απλό από αυτό που ήθελε να κάνει ο κ. Βαρουφάκης, το οποίο νομίζω ότι έχει μία τάση επιστημονικής φαντασίας. Ένα παράλληλο νομισματικό σύστημα δεν μπορεί να γίνει χωρίς την έγκριση της Τράπεζας της Ελλάδος ή της Ευρωπαικής Κεντρικής Τράπεζας (Ε.Κ.Τ) ή τουλάχιστον από έναν άλλο φορέα ο οποίος θα είναι υπόλογος στη Βουλή των Ελλήνων. Το σημαντικότερο μειονέκτημα αυτού του σχεδίου θα ήταν το πως θα μπορούσε να μην αυξηθεί τόσο πολύ η προσφορά αυτού του νέου νομίσματος ώστε να προκαλέσει μία τεράστια πίεση για πληθωρισμό.
Π.Β.: Για να γίνει πιο σαφές εσείς πιστεύετε ότι αυτό το παράλληλο νόμισμα, δίπλα στο ευρώ, το
G Euro όπως το αποκαλείτε και με το οποίο θα μπορούσε το κράτος να πληρώσει τους δημοσίους υπαλλήλους και διάφορες άλλες υποχρεώσεις, εκείνοι θα μπορούσαν να το χρησιμοποιήσουν για συμψηφισμό;
Δ.Π.: Επίσης το συγκεκριμένο νόμισμα θα μπορούσε κάποιος να το χρησιμοποιήσει για να πληρώσει οποιοδήποτε είδος φόρου όπως ΕΝΦΙΑ, ΦΠΑ ή φόρους εισοδήματος.
Π.Β.: Έχετε γράψει ότι ένα τέτοιο νόμισμα και συγκεκριμένα το W.I.P έχει η Ελβετία η οποία είναι μία από τις καλύτερες οικονομίες στον κόσμο και το οποίο χρησιμοποιεί εσωτερικά το ελβετικό κράτος με τις εταιρείες και οι εταιρείες μεταξύ τους εδώ και 70 χρόνια.
Δ.Π.: Ξέρουμε όλοι ότι η οικονομία της Ελβετίας είναι μία από τις πιο σταθερές σε όλον τον κόσμο και αυτό που έχω παρατηρήσει είναι ότι για 80 χρόνια τώρα έχουν ένα παράλληλο σύστημα το οποίο χρησιμοποιούν οι επιχειρήσεις και οι καταναλωτές μεταξύ τους και το οποίο είναι παράλληλο του ελβετικού φράγκου. Στην πραγματικότητα μας έχουν πει ότι το σύστημα αυτό δίνει τη σταθερότητα που υπάρχει στο ελβετικό φράγκο. Είναι πολύ καλά σχεδιασμένο, οπότε υπάρχουν ήδη πρότυπα που θα μπορούσαμε να μιμηθούμε και να δημιουργήσουμε ένα παράλληλο σύστημα.
Π.Β.: Σε ό,τι αφορά τα αναπτυξιακά προγράμματα, η δική σας πρόταση φάνηκε να είναι συγγενής με αυτήν του κ. Βαρουφάκη αλλά εσείς το προτείνατε με βάση τη συνεννόηση με την Ε.Κ.Τ και τη Βουλή των Ελλήνων, με στόχο να απελευθερωθούν πόροι του δημοσίου, να έχουμε ευρώ που να παραμένει πλεόνασμα στον προϋπολογισμό της χώρας κι ας έχουμε έλλειμμα στο G Euro για ένα χρονικό διάστημα.
Δ.Π.: Ακριβώς. Μέχρι να μπορέσουμε να αναπτύξουμε την οικονομία σε τέτοιο βαθμό όπου θα αρχίσουν οι εξαγωγές να αυξάνονται με τέτοιο ρυθμό που τότε θα υπάρχει μία εισροή ευρώ τα οποία θα χρησιμοποιηθούν για την αποπληρωμή και για τη δημιουργία του πρωτογενούς πλεονάσματος.
Π.Β.: Θα υπάρχει εσωτερικά ισοτιμία μεταξύ του ευρώ και του G Euro;
Δ.Π.: Η ισοτιμία θα είναι ένα προς ένα, αλλά δεν θα μπορείς να αλλάξεις το G Euro σε ευρώ παρά μόνον το αντίστροφο και αυτό γιατί είχαμε πει ότι ένα ορισμένο ποσό των φόρων πρέπει να πληρώνεται σε G Euro. Ήταν σχεδιασμένο κατά αυτόν τον τρόπο ώστε να δώσει τη σταθερότητα της συναλλαγής μεταξύ των δύο νομισμάτων.
Π.Β.: Εσείς λοιπόν διαφωνείτε καθέτως με την πρόταση του κ. Βαρουφάκη. Υπάρχει από την άλλη όμως και το σχέδιο Σόιμπλε το οποίο προτείνει μία προσωρινή αποχώρηση της Ελλάδας για πέντε χρόνια (time-out), να χρησιμοποιεί ένα G Euro αλλά ως μοναδικό νόμισμα και να ξαναγυρίσει στο ευρώ μετά το πέρας της πενταετίας.
Δ.Π.: Δεν συμφωνώ καθόλου με αυτήν την ιδέα η οποία δεν είναι καινούργια από τον κ. Σόιμπλε. Αυτή η ιδέα προήλθε το 2009 από τον Μάρτιν Φελστάιν από το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, ο οποίος είπε ότι μία προσωρινή έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ μέχρι να έρθει η οικονομία της στο σημείο όπου θα μπορεί να ξαναμπεί μέσα στο ευρώ θα είναι το καλύτερο για την ευρωζώνη και για την Ελλάδα. Νομίζω ότι αυτό είναι ένα πρόγραμμα κατά το οποίο εάν βγεις από το ευρώ, είναι αδύνατον να ξαναμπείς. Οπότε αυτό οδηγεί στην επιστροφή στο εθνικό νόμισμα η οποία αποτελεί μία καταστροφική προοπτική. Η Ελλάδα όπως ξέρουμε δεν έχει αποθέματα ούτε σε δολάρια, ευρώ ή ελβετικά φράγκα, ούτε έχει αρκετά αποθέματα σε χρυσό ώστε να μπορεί να σταθεροποιήσει το εθνικό της νόμισμα. Και εφόσον εισάγουμε πρώτες ύλες, πετρέλαιο, φάρμακα κλπ είναι δύσκολο να συντηρήσουμε αυτό το νόμισμα.
Π.Β.: Το Levy Institute και με την προεδρία σας τα τελευταία χρόνια έχει παίξει ένα σημαντικό ρόλο για την ανάδειξη του διαλόγου και στην Ευρωπαϊκή Ένωση, στις κριτικές και στις εναλλακτικές πολιτικές απέναντι στη λιτότητα που έχει επιβληθεί ιδίως στις χώρες του νότου που βρίσκονται σε πρόγραμμα. Κάνατε έντονη κριτική στα προγράμματα λιτότητας τα οποία οδήγησαν ιδίως την Ελλάδα σε μία καταστροφική πορεία ύφεσης. Σε αυτό το σημείο είσαστε περίπου "μετακευνσιανός" γιατί όταν μία χώρα βρίσκεται σε ύφεση δεν της βάζεις ακόμα πιο πολλά υφεσιακά μέτρα, μειώνοντας συνεχώς και τις δημόσιες δαπάνες αλλά και τη ρευστότητα στην οικονομία, αλλά αντίθετα θα έπρεπε να γίνει μία αναδιοργάνωση του κράτους και το κράτος με τη σειρά του να βοηθήσει είτε ως εργοδότης ύστατης καταφυγής, είτε ως αντίρροπο μέτρο που θα ενισχύσει μέσα στην οικονομία και επιπλέον ρευστότητα για να πάρει μπρος προσωρινά και να βγούμε από αυτήν την αδιέξοδη κατάσταση.
Δ.Π.: Κοιτάξτε, τα παραδείγματα χωρών που είναι στην ίδια κατάσταση με την Ελλάδα βρίσκονται σε λιγότερο προβληματική περίοδο και πραγματικά είναι πολύ χειρότερη και από την περίπτωση της Αμερικής στη μεγάλη ύφεση (1929) από τη στιγμή που έχει χάσει παραπάνω από το 25% του Α.Ε.Π και με ποσοστά ανεργίας που φθάνουν το 25%. Είδαμε παραδείγματος χάριν πρόσφατα το 2008 ότι όλες οι χώρες μετά την Παγκόσμια Κρίση ξόδεψαν πολλά χρήματα για να τονώσουν την οικονομία τους και ιδίως την εγχώρια ζήτηση, π.χ. οι Η.Π.Α ξόδεψαν 787 δις δολάρια και μιλάω για τις τράπεζες, την πραγματική οικονομία. Η Κίνα έδωσε το 10% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος της (Α.Ε.Π), όπως επίσης και τώρα τελευταία έδωσε 3 τρις για να εξισορροπήσει την πτώση του χρηματιστηρίου. Οπότε υπάρχει αυτή η κρατική παρέμβαση, την οποία δεν μπορεί να κάνει κάποιος άλλος. Δυστυχώς στην Ευρώπη υπάρχει η θεωρία της εκτεταμένης λιτότητας και η οποία δεν έχει στόχο, έχει ήδη αποδειχθεί ότι είναι τελείως λανθασμένη και χωρίς κανένα αποτέλεσμα σε άλλες χώρες. Το πρόβλημα της Πορτογαλίας δεν ήταν το ίδιο με αυτό της Ελλάδας. Δεν υπήρχε τεράστιο δημόσιο χρέος ούτε στην Πορτογαλία, ούτε στην Ισπανία παρά μόνον ιδιωτικό χρέος. Αυτό που χρειάζεται να γίνει όταν υπάρχει ύφεση είναι να αυξηθούν οι δημόσιες δαπάνες και όχι να μειωθούν γιατί ο ιδιωτικός τομέας δεν θα έρθει να επενδύσει σε μία χώρα που βρίσκεται σε ύφεση διότι οι προβλέψεις για τα κέρδη είναι αρνητικές.
Π.Β.: Στην Ελλάδα έχουμε έναν διευρυμένο κομματικό κρατισμό και είχαμε υπερβολικές δημόσιες δαπάνες πριν, και ακόμα και αν δώσουμε επιπλέον, θα χαθούν. Αυτό βεβαίως υποστηρίζει και ο κ. Σόιμπλε γιατί η γενική πολιτική της Γερμανίας αλλά και του ίδιου είναι η εξής: Aυτά που έλεγε παλιά ο Κέυνς και οι "νεοκευνσιανοί" δεν ισχύουν στην Ευρώπη τουλάχιστον, επειδή υπάρχει παγκοσμιοποίηση κλπ. Αυτό που ισχύει είναι ότι πρέπει να μειώνεις το κράτος και τις δαπάνες όταν έχεις τέτοιου είδους κρίση και να αποκτήσεις εμπιστοσύνη από τις διεθνείς αγορές και μέσω δανεισμού να βγεις έξω. Ο κ. Σόιμπλε και μόνο άλλος ένας οικονομολόγος παγκοσμίως ο Ρικάρντο Αλεσίνα (Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ) έχουν την ίδια άποψη.
Δ.Π.: Επίσης ο Φραντζέσκο Τζαβάζι υποστηρίζει τα ίδια. Κοιτάξτε ο κ. Σόιμπλε νομίζει ότι η Ελλάδα είναι ακριβώς όπως ήταν η Γερμανία όπου μετά την ένωση της χώρας είχε μία αφθονία εργατικού δυναμικού και γι' αυτό ανάγκασε τους δυτικογερμανούς να μετριάσουν τις απαιτήσεις τους σε ότι αφορά τους μισθούς τους. Αυτό όμως δεν υπάρχει στην Ελλάδα, στην Πορτογαλία ή στην Ισπανία. Αυτό που ξέρουμε είναι ότι η τακτική της εσωτερικής υποτίμησης που ακολούθησε η Ελλάδα από την τρόικα αλλά και από τον κ. Σόιμπλε δεν έχει φέρει τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Έχουμε χάσει το 30% περίπου του Α.Ε.Π και την πραγματική αξία των μισθών χωρίς να έχουμε καμία ραγδαία ανάπτυξη των εξαγωγών. Οπότε δεν μπορούμε να πούμε ότι ακολουθώντας τη συνταγή του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (Δ.Ν.Τ) και των άλλων, έχει δώσει τα αποτελέσματα που περιμέναμε. Καταλαβαίνω ότι μερικές δημόσιες δαπάνες δεν είναι αναγκαίες αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορούν να γίνουν μεταρρυθμίσεις και η Ελλάδα όντως χρειάζεται πολλές μεταρρυθμίσεις αλλά δεν γίνεται να συνεχίζονται καθέτως και οριζοντίως οι μειώσεις στις δαπάνες.
Π.Β.: Πως μπορούμε να έχουμε εναλλακτικά αυτήν την αναπτυξιακή ώθηση και να εξισορροπήσουμε αυτά τα υφεσιακά χαρακτηριστικά και της νέας Συμφωνίας της οποίας αναμένουμε την υπογραφή της συντόμως; Υπάρχουν επίσης πολλοί στην Ελλάδα που υποστηρίζουν, όπως και ο κ. Σόιμπλε ότι πήγε να γίνει η ανάπτυξη στην Ελλάδα στα τέλη του 2014 αλλά έγιναν εκλογές, ήρθε ο Σύριζα και ξαναγυρίσαμε στην ύφεση.
Δ.Π.: Εάν κοιτάξουμε τα στοιχεία αναλυτικά θα δούμε ότι μία μικρή αύξηση (ανάπτυξη) ήρθε στα πρώτα τρία τρίμηνα του 2014 και το τελευταίο τρίμηνο επιστρέψαμε στην ύφεση. Μπορούμε να πούμε ότι υπήρχε μία αβεβαιότητα με τις εκλογές που θα γίνονταν τον Ιανουάριο αλλά πάντως δεν ήταν μία σταθερή αλλά μάλλον μία επιφανειακή αύξηση η οποία δεν νομίζω ότι θα μπορούσε να πει κανείς ότι αυτό θα συνεχιζόταν. Οι δικές μας οι προβλέψεις τώρα λένε ότι η ύφεση θα φτάσει περίπου στο 3%.
Π.Β.: Έχετε διεθνή εμπειρία, γνωρίζετε τον Πρωθυπουργό όπως και πάρα πολλά στελέχη της σημερινής κυβέρνησης. Είναι επίσης γνωστό τοις πάσι ότι το Levy Institute αλλά κι εσείς προσωπικά με την κατεύθυνση σας έχετε επηρεάσει και την οικονομική σκέψη του Σύριζα αλλά και συνολικά της κυβέρνησης. Δεν θα μπορούσε ο Πρωθυπουργός μετά τις εκλογές να έχει μία εναλλακτική λύση, χωρίς να φτάσουμε στο παρά πέντε εφόσον δεν μπορούσε να κάνει τίποτα άλλο όπως κι εσείς υποστηρίζετε και να αναγκαστεί να υπογράψει αυτήν τη συμφωνία της 13ης Ιουλίου;
Δ.Π.: Πρωτίστως θα ήθελα να σας πω ότι δεν γνωρίζω πόση επιρροή έχω στον έλληνα Πρωθυπουργό και στην κυβέρνηση. Αυτό όμως που θέλω να πω είναι ότι αυτό που έκανε η κυβέρνηση τους πρώτους πέντε μήνες είναι νομίζω το ότι άλλαξε την κατεύθυνση της Ευρώπης, ότι έδωσε μεγαλύτερη σημασία του τι σημαίνει να είσαι ένα μικρό κράτος το οποίο υποτίθεται ότι πρέπει να είναι ισότιμο με τα υπόλοιπα κράτη της ευρωζώνης αλλά αποδεικνύεται ότι δεν είναι. Αυτό αρχίζει να χτυπάει τα θεμέλια της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και της ευρωζώνης και γι' αυτόν τον λόγο είναι πολύ σημαντικό αυτό που έγινε. Το γεγονός ότι χρειάστηκαν πέντε μήνες για να γίνει αυτό το οποίο ίσως να μπορούσε να γίνει σε τρεις ή και τέσσερις μήνες κανείς δεν μπορεί να το ξέρει, ούτε κι εγώ φυσικά, εφόσον δεν ήμουν μέρος της διαπραγματευτικής ομάδας. Εκ των υστέρων όμως πιστεύω ότι θα ήταν καλύτερα να γινόταν αυτή η Συμφωνία τουλάχιστον τον Μάρτιο ή τον Απρίλιο και όχι τον Αύγουστο, παρόλο που η ίδια η συμφωνία δεν θα ήταν διαφορετική, είτε την κάναμε νωρίτερα, είτε αργότερα. Ίσως να μην είχαμε τους περιορισμούς κεφαλαίων αν και αυτό είναι κάτι που δεν μπορούμε να το ξέρουμε διότι μην ξεχνάτε ότι η ασφυξία της ρευστότητας είχε αρχίσει ήδη από τον Δεκέμβριο, οπότε μπορεί οι έλεγχοι κεφαλαίων να είχαν γίνει τον Απρίλιο.
Π.Β.: Υπάρχουν πολλοί στην Ελλάδα οι οποίοι συμφωνούν με την κριτική που κάνετε κι εσείς και μάλιστα και από τους κεντρικούς κυβερνητικούς κύκλους αλλά και εκτός και οι οποίοι λένε ότι γι' αυτήν την καθυστέρηση-που έμμεσα την έχει παραδεχτεί και ο Πρωθυπουργός, κάνοντας την αυτοκριτική του- ο κρίσιμος παράγοντας ήταν ο Γιάνης Βαρουφάκης. Θα συμφωνούσατε εσείς σε αυτό;
Δ.Π.: Θα αφήσω το περιθώριο σε κάποιους άλλους να κάνουν την κριτική τους στον κ. Βαρουφάκη. Εάν ήμουν στη θέση του κ. Βαρουφάκη φυσικά δεν θα έκανα την ίδια διαπραγμάτευση, αλλά δεν μπορώ να πω και το ότι αυτό που έκανε ήταν εντελώς λάθος. Ίσως αργοπόρησε, ίσως η ομάδα του να μην ήταν τόσο καλά προετοιμασμένη αλλά αυτό κανείς δεν το ξέρει, τουλάχιστον εγώ δεν το γνωρίζω. Πάντως ο καθένας θα μπορούσε πολύ εύκολα να πει ότι θα τα έκανε καλύτερα, οπότε είναι δύσκολο να κάνω τέτοιου είδους κριτική για τον κ. Βαρουφάκη.
Π.Β.: Ας επανέλθουμε στο κρίσιμο ερώτημα που αφορά τη Συμφωνία. Ας υποθέσουμε ότι θα υπογραφεί τελικά γύρω στις 20 Αυγούστου και η οποία όπως διαφαίνεται θα είναι σε ένα πλαίσιο σκληρού τριετούς προγράμματος με υφεσιακά χαρακτηριστικά. Τι μπορούμε να κάνουμε μετά για να την εξισορροπήσουμε; (Ειρήσθω εν παρόδω πιστεύετε ότι θα την έχουμε αυτήν τη Συμφωνία μέσα στον Αύγουστο);
Δ.Π.: Πιστεύω ότι θα έχουμε Συμφωνία χωρίς να ξέρω αν θα υπογραφεί στις 20 Αυγούστου διότι υπάρχουν ακόμα κάποιες εκκρεμότητες που αφορούν τα εργασιακά και τα συνταξιοδοτικά θέματα. Όπως ξέρουμε βέβαια αυτή η Συμφωνία έχει υφεσιακά μέτρα. Δυστυχώς η εναλλακτική πρόταση που προτείναμε εμείς (και την οποία ο κ. Βαρουφάκης έχει παραποιήσει/ έχει δώσει κακό όνομα) έχει ήδη απορριφθεί από την κυβέρνηση και από τον Πρωθυπουργό ο οποίος έχει υποστηρίξει ότι δεν θα ήθελε να δώσει I.O.U.s στους συνταξιούχους ή στους δημοσίους υπαλλήλους. Νομίζω λοιπόν ότι πρέπει να περιμένουμε να δούμε τι κονδύλια θα έρθουν από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο κ. Σταθάκης, ο Υπουργός Οικονομίας έχει δηλώσει στα media ότι είναι αισιόδοξος στο ότι θα έρθουν τα κονδύλια αυτά τα οποία θα χρησιμοποιηθούν πολύ πιο εύκολα από ότι στο παρελθόν.
Π.Β.: Γνωρίζουμε όμως ότι δεν θα είναι πολλά, θα έχουν λίγο εμπροσθοβαρή χαρακτήρα και ότι δεν θα λυθεί το πρόβλημα από εκεί. Μήπως πρέπει να βρεθεί κάτι άλλο;
Δ.Π.: Ίσως να έχουμε κάποια αύξηση των εσόδων του κράτους ή μέσω της καταπολέμησης της διαφθοράς.
Π.Β.: Θα φτάνουν όμως αυτά το ύψος των 5-10 δις για να τα δώσουμε για αναπτυξιακή ώθηση; Θα είναι αρκετά για να περάσουν στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις ή να φτιαχτούν μαζικά προγράμματα απασχόλησης- είχατε κι εσείς προτείνει 300.000 θέσεις σε 5 μήνες- για να δοθεί αυτό το boosting, αυτή η εκκίνηση για την ενεργοποίηση της αγοράς;
Δ.Π.: Πολύ φοβάμαι ότι δεν θα έχουμε τέτοιου είδους ανάπτυξη.
Π.Β.: Εκεί λοιπόν μπορείτε εσείς να συμβάλλετε ως Levy Institute, κάτι που το κάνετε ήδη, δίνοντας μας τις εναλλακτικές σας ιδέες. Κάποια στιγμή θα περάσει η αρνητική επίδραση που υπάρχει για το παράλληλο σύστημα που όπως εξηγήσατε πιο πριν δεν έχει σχέση με αυτό που πρότεινε ο κ. Βαρουφάκης αλλά ούτε με το πρόγραμμα του κ. Σόιμπλε για αποπομπή της Ελλάδας από το ευρώ. Ποιά είναι η άποψη σας για επιστροφή της Ελλάδας στο εθνικό της νόμισμα;
Δ.Π.: Είμαι εντελώς ενάντιος με την άποψη της επιστροφής στο εθνικό νόμισμα, επειδή επιπλέον υπάρχει και η εναλλακτική λύση του παράλληλου συστήματος οπότε δεν βλέπω τον λόγο για ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Αυτό θα μπορούσε να γίνει μόνο εάν εξαντλούσαμε όλες τις λύσεις που υπάρχουν και έχουν προταθεί από πολλούς και εφόσον ήμασταν αναγκασμένοι. Τότε μόνο η επιστροφή στη δραχμή θα ήταν μία ύστατη λύση, η οποία όμως θα ήταν καταστροφική, τουλάχιστον για μία χρονική περίοδο που μπορεί να διαρκούσε 2, 3 ή και 4 χρόνια.
Π.Β.: Λαμβάνουμε επίσης υπόψιν και την γεωστρατηγική ανατροπή μέσα στο χρονικό πλαίσιο των 2, 3 ή 4 χρόνων αυτής της προσαρμογής όπως και το αίσθημα μιας ήδη υπάρχουσας κοινωνικής αδικίας αφού οι καταθέτες εδώ θα νιώσουν ότι τιμωρούνται ενώ όσοι μετέφεραν τα χρήματα τους στο εξωτερικό μπορεί να έχουν μία απόδοση της τάξεως του 50-60%, καθώς επίσης θα μειωθεί και η ακίνητη περιουσία με την υποτίμηση της δραχμής.
Δ.Π.: Οι επιπτώσεις, όπως πολύ σωστά λέτε δεν θα είναι μόνο οικονομικές αλλά και κοινωνικές, τις οποίες δεν νομίζω ότι το κράτος είναι έτοιμο να αντιμετωπίσει.
Π.Β.: Αυτό που υποστήριξαν μερικοί, ότι θα μπορούσε κάποιος σχετικά εύκολα να πάρει 20 δις σε τυπωμένα νομίσματα που υπάρχουν εδώ στην Ελλάδα σας ακούγεται ρεαλιστικό;
Δ.Π.: Αυτό νομίζω ότι είναι μία ανοησία διότι αυτά τα τυπωμένα νομίσματα εάν υπάρχουν στην πραγματικότητα, αν και προσωπικά δεν πιστεύω ότι υπάρχουν, μπορεί να ανακληθούν...
Π.Β.: Συνοψίζοντας θα λέγατε ότι διατηρείτε μία ελπίδα ότι παράλληλα με το ευρώ θα μπορούσαμε να βρούμε μία επιπλέον ρευστότητα για ένα προσωρινό χρονικό διάστημα και με έναν συμπεφωνημένο τρόπο με την Ε.Κ.Τ και την Τράπεζα της Ελλάδας το οποίο θα απελευθερώσει τη ρευστότητα του κράτους με σκοπό τα αναπτυξιακά μέτρα χωρίς όμως να έχουν πρόβλημα οι εταίροι;
Δ.Π.: Η ελπίδα μου είναι ότι δεν θα χρειαστεί ούτε αυτό να γίνει αλλά ότι θα έχουμε τα ευρωπαϊκά κονδύλια του αναπτυξιακού χαρακτήρα που θα μας οδηγήσουν στο επιθυμητό αποτέλεσμα.
Π.Β.: Πιστεύετε ότι μπορεί να λειτουργήσει αυτό που λέει ο κ. Σόιμπλε, να επιστρέψουν τα χρήματα στις τράπεζες, να αυξηθεί η εμπιστοσύνη με τις αγορές ή να γίνει εν τέλει ένα θαύμα και να έχουμε μία αναπτυξιακή ώθηση;
Δ.Π.: Ίσως τελικά αυτό να μην είναι τόσο μεγάλο θαύμα γιατί όπως έχουμε ακούσει έχουν ήδη αρχίσει να επιστρέφουν οι καταθέσεις στις τράπεζες. Μας έχουν ήδη δηλώσει ότι μεταξύ Ιουνίου και Ιουλίου έχει επιστρέψει στη χώρα τουλάχιστον 1 δις ευρώ και αυτό είναι ένας πολύ καλός οιωνός.
Π.Β.: Επειδή ακριβώς έχει συμπιεστεί πολύ προς τα κάτω η ελληνική κοινωνία, όπως ακριβώς όταν συμπιέζεις ένα ελατήριο μετά όταν αυτό απελευθερώνεται και νιώθει λιγότερη αβεβαιότητα τινάζεται κι έτσι μπορεί να έχουμε αυτό το θαύμα το οποίο τελικά μπορεί να μην είναι και θαύμα και να μην χρειαστούν αναπτυξιακά μέτρα;
Δ.Π.: Εάν υπάρξει συμφωνία παρόλο τον υφεσιακό της χαρακτήρα θα έχουμε την βεβαιότητα που δεν την είχαμε μέχρι τώρα.
Π.Β.: Εν κατακλείδι θα ήθελα να πούμε και για το Levy Institute του Bard College της Ν. Υόρκης του οποίου εσείς προεδρεύετε. Είναι ένα από τα σημαντικότερα ινστιτούτα παγκοσμίως και μέχρι το 1996 Πρόεδρος του ήταν ο γνωστός οικονομολόγος Hyman Minsky. Μπορείτε να μας πείτε δύο λόγια;
Δ.Π.: Ο Hyman Minsky είναι γνωστός για τη θεωρία της ενδογενούς αστάθειας του καπιταλιστικού συστήματος, κατά την οποία μπορεί να δημιουργηθούν μεγάλα επακόλουθα στην πραγματική οικονομία και θεωρούσε ότι η παρέμβαση του κράτους είναι αναγκαία. Μάλιστα όπως το είχε διατυπώσει ο ίδιος τότε πίστευε ότι πρέπει να έχουμε μεγάλο κράτος (big government) και μεγάλη Τράπεζα (Κεντρική Τράπεζα). Και όπως έχουμε δει και στην τελευταία Παγκόσμια Κρίση η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των Η.Π.Α μπόρεσε με διάφορους μηχανισμούς να δώσει έως 39 τρις δολάρια για να σταθεροποιήσει όχι μόνο το αμερικανικό χρηματοπιστωτικό σύστημα αλλά και το παγκόσμιο σύστημα. Επίσης πρέπει να ξέρετε ότι η Ομοσπονδιακή Τράπεζα της Αμερικής βοήθησε την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (Ε.Κ.Τ.) να αντισταθμίσει και να εξισορροπήσει τις πιέσεις που είχε.
Π.Β.: Επίσης ο Hyman Minsky έχει γράψει και την "Απασχόληση για τα μαζικά προγράμματα καταπολέμησης της ανεργίας", ένα ακόμα χρήσιμο εργαλείο για την Ελλάδα.
Δ.Π.: Ακριβώς. Επίσης τον "Εργοδότη της ύστατης καταφυγής" στο οποίο εξηγεί ότι η παρέμβαση του κράτους πρέπει να μπορεί να δημιουργήσει μια εγγυημένη απασχόληση για αυτούς οι οποίοι βρέθηκαν άνεργοι μέχρις ότου πάρει μπρος ο ιδιωτικός τομέας και η οικονομία.
Π.Β.: Οι παλιές καλές αρχές του Κευνσιανισμού με μία "μετακευνσιανική" ματιά.
Κ. Παπαδημητρίου θέλω να σας ευχαριστήσω θερμά. Νομίζω ότι δώσαμε τροφή για σκέψη για τις διακοπές.
Δ.Π.: Κι εγώ σας ευχαριστώ για την πρόσκληση και για τη συζήτηση που είχα μαζί σας.
* Η συνέντευξη έγινε στην εκπομπή "Ασκώ τα Δικαιώματα μου, στην Ευρώπη του Αύριο" (ΕΡΤ) στις 7/8/2015
Λίγες μέρες μετά την υπογραφή της συμφωνίας της 13ης Ιουλίου για την Ελλάδα, δόθηκε στη δημοσιότητα το κείμενο της επιτροπής «των πέντε σοφών» όπως καθιερώθηκε να λέγεται, της γερμανικής οικονομίας με τίτλο «Συνέπειες της ελληνικής κρίσης - Υπέρ μιας σταθερής Ευρωζώνης», οι θέσεις του οποίου απηχούν την κυρίαρχη πολιτική της Γερμανίας και υποστηρίζονται από τους τέσσερις καθηγητές, Λαρς Φελντ, Κρίστοφ Σπιρ, Ιζαμπελ Κνάμπελ και Φόλκερ Βίλαντ, ενώ ο πέμπτος, που είναι και το αρχαιότερο μέλος της επιτροπής, ο Πέτερ Μπόφινγκερ, διατυπώνει στο τέλος του κειμένου τη δική του μειοψηφούσα άποψη, έντονα κριτική απέναντι στην πλειοψηφία.
Μεταφέρουμε παρακάτω δύο βασικά σημεία της τοποθέτησής του. 1) Τη διαφωνία του με τη νέα πρόταση για την εισαγωγή μηχανισμού χρεοκοπίας κρατών - μελών της Eυρωζώνης, που θα ωθούνται στην έξοδο υπό την επιτήρηση των δυνάμεων της αγοράς. Επισημαίνουμε ότι οι επιδιώξεις του Σόιμπλε για το Grexit εντάσσονται σε τέτοιες λογικές και μηχανισμούς. 2) Τη διαφωνία του με τις πολιτικές της λιτότητας, για τις οποίες αναφέρει ως χαρακτηριστικό το παράδειγμα της Ελλάδας.
Το κείμενο του Μπόφινγκερ έχει ενδιαφέρον και ως προς τις λύσεις που προτείνει για την Ευρωζώνη, προβάλλοντας σήμερα την ανάγκη μεγαλύτερης πολιτικής ενοποίησης και μεταφοράς εξουσιών στις Βρυξέλλες. Σε κάπως ανάλογη προοπτική κινείται η τελευταία πρόταση Ολάντ, αλλά προωθεί τη λογική της Ευρωζώνης των δύο ταχυτήτων, προσπαθώντας να συναντηθεί και με τις θέσεις Σόιμπλε. Αντίθετα, η πρόταση Πρόντι ("Αυγή", 25/7) κινείται πιο κοντά στη λογική του Μπόφινγκερ. Τέλος, ο Μπόφινγκερ δηλώνει τη συμφωνία του με τις απόψεις του Φουκώ ενάντια στην κυριαρχία των αγορών επί των κρατών, τασσόμενος υπέρ της εποπτείας του κράτους στις αγορές.
Άννα Φιλίνη
"Η κρίση στην Ελλάδα θέτει το ερώτημα της εκ βάθρων μεταρρύθμισης της θεσμικής υπόστασης της νομισματικής ένωσης. Το κεντρικό ζήτημα είναι κατά πόσο μια νομισματική ένωση διαρκείας μπορεί να επιβιώσει δίχως πολιτική ενοποίηση. Σε αντίθεση με πολλούς οικονομολόγους (Ιζινγκ, το 2004), η Πλειοψηφία καταλήγει στο συμπέρασμα ότι, και χωρίς να υπάρξει πραγματική μεταφορά κυριαρχίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο, είναι δυνατόν να διαμορφωθεί ένα συνεπές πλαίσιο υπέρ της νομισματικής ενοποίησης.
Η Πλειοψηφία προτείνει με το σχέδιο «Μάαστριχτ 2.0», που ανέπτυξε ήδη από το 2012, μια λύση που με λίγες διαφοροποιήσεις αντιστοιχεί περίπου στο σημερινό στάτους κβο. Ο κύριος νεωτερισμός είναι ένας μηχανισμός χρεοκοπίας κρατών. Σύμφωνα με αυτόν, θα ήταν αναγκαία μια λύση όπου ήδη από την αρχή θα έμπαινε υπό συζήτηση η δυνατότητα ανάληψης χρεών με την πιθανή συμμετοχή ιδιωτών πιστωτών. Ας γίνει σαφές ότι η απόφαση υπέρ μιας κρατικής χρεοκοπίας θα πρέπει να ληφθεί αμέσως, ώστε να αποφευχθεί η μεταφορά της σε ασαφές μέλλον. Επιπλέον η Πλειοψηφία αφήνει ανοιχτό τον τρόπο για το πώς θα πρέπει να διαμορφωθεί αυτός ο μηχανισμός..
Περαιτέρω η Πλειοψηφία εκτιμά πως δεν είναι ρεαλιστικές οι προτάσεις που καταθέσαμε υπέρ της μεταφοράς εθνικής κυριαρχίας από την περιοχή της οικονομίας και της πολιτικής προς το ευρωπαϊκό επίπεδο και ότι μέσα από αυτήν θα μπορούσε να επιτευχθεί η ενδυνάμωση και η καλύτερη δημοκρατική νομιμοποίηση των αποφάσεων στην Ευρώπη.
Από τα παραπάνω γίνεται σαφές ότι το σχέδιο που προτείνει η Πλειοψηφία για την ενδυνάμωση της νομισματικής ένωσης βασίζεται στην εμπιστοσύνη επί των σταθεροποιητικών δυνάμεων της αγοράς. Οι χώρες σε κατάσταση ανάγκης θα πρέπει στο μέλλον να αντιμετωπίζονται «όχι από πολιτικούς συνεταίρους αλλά από ανώνυμες χρηματαγορές». Εφόσον θα αποκλείεται η ανάληψη ευθύνης για άλλες χώρες - μέλη λόγω έλλειψης αξιοπιστίας εκ μέρους τους, τότε θα είναι δυνατόν «να αναλάβουν οι χρηματαγορές τον ρόλο της πειθάρχησής τους, καθόσον θα πληρώνουν με υψηλότερα ασφάλιστρα κινδύνου επί των κρατικών δανείων την δημοσιονομική απειθαρχία των μελών
Σχετικά με την πολιτική λιτότητας
Η Πλειοψηφία διαφωνεί με την άποψη ότι η πολιτική λιτότητας, άρα η απαίτηση για γρήγορη μείωση του χρέους, δεν οδηγεί στην ανάπτυξη και στην υπερνίκηση της κρίσης, αλλά ότι, αντίθετα, την εμποδίζει.
Έτσι παραβλέπει ότι κυρίως η Ισπανία, η οποία παρουσιάζεται ως μοντέλο επιτυχίας, ουσιαστικά εκμεταλλεύτηκε από το 2013 το γεγονός ότι δεν έκανε περαιτέρω περικοπές δαπανών. Το έλλειμμα, όπως είχε διευθετηθεί υπό την επίδραση της ύφεσης, δεν μειώθηκε παραπέρα, παρά το γεγονός ότι έλλειμμα 5,8% το 2014 και 4,5% αρχικά φέτος παρουσιάζεται εξαιρετικά ψηλό σε σύγκριση με το διεθνές επίπεδο. Η Ισπανία δεν χρησιμοποίησε τελικά αυτή τη δημοσιονομική κατάσταση για να λάβει επιπρόσθετα μέτρα. Υποστήριξε την αυτοκινητοβιομηχανία της με οκτώ προγράμματα που περιλαμβάνουν επιδοτήσεις για την αποφυγή χρεοκοπιών, που οδήγησαν σε ισχυρή άνοδο της παραγωγής.
Η εξέλιξη υπό την επίδραση της ύφεσης των χρηματοδοτικών υπολοίπων των προϋπολογισμών και των πρωτογενών χρηματοδοτικών υπολοίπων επιβεβαιώνει ότι ζητήθηκαν από την Πορτογαλία, τη Λετονία, την Ιρλανδία, την Ιταλία, την Ισπανία λιγότερα μέτρα εξοικονόμησης και σταθεροποίησης σε σχέση με την Ελλάδα (βλ. πίνακα 15). Τούτων δοθέντων, ενισχύεται η άποψη ότι η υπερβολική μείωση των ελλειμμάτων επηρεάζει την κρίση με αυξητικό ρυθμό.
Σε συσχετισμό με τα παραπάνω, πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη η άποψη της Πλειοψηφίας, σύμφωνα με την οποία η Ελλάδα εφάρμοσε λιγότερες μεταρρυθμίσεις σε σύγκριση με τις επιτυχείς μεταρρυθμίσεις σε Ισπανία, Ιρλανδία και Πορτογαλία. Αυτό το γεγονός όμως δεν είναι σύμφωνο με τα πραγματικά δεδομένα. Σύμφωνα με τον δείκτη «ανταπόκρισης στις μεταρρυθμίσεις» του OECD, η Ελλάδα εφήρμοσε μετά το 2007 σαφώς περισσότερες μεταρρυθμίσεις συγκριτικά με άλλες προβληματικές χώρες (βλ. πίνακα 16).
Επιπλέον, η γενική συζήτηση σχετικά με τις δομικές μεταρρυθμίσεις έχει αδυναμίες εξ αιτίας του γεγονότος ότι δεν υπολογίζεται η ξεχωριστή βαρύτητα του κάθε μέτρου. Από γερμανικής πλευράς θα μπορούσαμε να συμφωνήσουμε προκειμένου να δοθεί στην Ελλάδα η συμβουλή για την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων Hartz IV, ώστε να δοθούν ισχυρά κίνητρα για τους ανέργους προκειμένου να αποκτήσουν ξανά απασχόληση. Επιπλέον πρέπει να σημειώσουμε ότι στην Ελλάδα οι άνεργοι δεν λαμβάνουν μετά τις 360 μέρες καμία ενίσχυση. Τούτο εξηγεί επιπλέον το γεγονός ότι στην Ελλάδα οι κρατικές κοινωνικές παροχές (δεν παρατίθενται στοιχεία για τις συντάξεις και το σύστημα Υγείας) είναι πολύ μικρότερες σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες (βλ. πίνακα 17). Άρα η Ελλάδα έχει εφαρμόσει καλύτερα τα «καθήκοντά της» από τη Γερμανία.
Σύνοψη
Η Γερμανία αποκόμισε οικονομικά κέρδη από τη συμμετοχή της στη νομισματική ένωση όσο καμία άλλη χώρα. Γι' αυτό μια διάσπαση του ευρώ θα έπληττε ιδιαίτερα την γερμανική οικονομία Λαμβάνοντας υπόψη όλες τις δυσκολίες που παρουσιάζονται κατά τη διάρκεια μιας ενοποίησης, θα έπρεπε να δείξει η γερμανική πολιτική ιδιαίτερο ενδιαφέρον προκειμένου να σταθεροποιηθεί με συνέπεια η αρχιτεκτονική της νομισματικής ένωσης μετά τους κλυδωνισμούς που προέκυψαν μέσω της κρίσης στην Ελλάδα.
Βρισκόμαστε εδώ μπρος σε μια μεγάλης πολιτικής σημασίας θέση υποχώρησης. Θα πρέπει στο μέλλον να τίθεται η Ευρώπη υπό την πειθάρχηση «ανωνύμων χρηματαγορών» ή θα πρέπει να οικοδομηθεί με δημοκρατικά νομιμοποιημένες πολιτικές διαδικασίες; Με τα λόγια του Φουκώ (2004) τίθεται το ερώτημα κατά πόσο θέλουμε ένα κράτος υπό την εποπτεία των αγορών ή μια αγορά υπό την εποπτεία του κράτους. Εάν απορρίπτει κανείς την επάνοδο στα εθνικά νομίσματα, τότε πρέπει να επιλέξει είτε την κυριαρχία της χρηματαγοράς είτε τη μεταφορά σε ευρωπαϊκό επίπεδο συγκεκριμένων δικαιωμάτων κυριαρχίας. Η παραίτηση από δικαιώματα εθνικής κυριαρχίας επιφέρει λιγότερες ζημιές από όσο φαίνεται από πρώτη ματιά. Εάν κανείς υποκύπτει στις μαντικές διεργασίες που προωθούν οι χρηματαγορές, τότε δεν βρίσκεται υπό καθεστώς ουσιαστικής υλικής κυριαρχίας.
Ύστερα από τις εμπειρίες της οικονομικής κρίσης και των διαδικασιών αποσταθεροποίησης από το 2010 μέχρι τον Ιούλιο του 2012, τα ίδια τα γεγονότα δεν συνηγορούν υπέρ της άποψης -όπως προτείνει η Πλειοψηφία- ότι πρέπει να δείξει κανείς μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στις διαδικασίες που διαμορφώνουν οι χρηματαγορές. Ο δρόμος υπέρ της μεγαλύτερης πολιτικής ενσωμάτωσης στην Ευρώπη είναι δύσκολος, όμως σε τελική ανάλυση δεν υπάρχει εναλλακτική λύση".
Δημοσιεύτηκε στην Αυγή της Κυριακής στις 9/8/2015
Το 1995 δημοσιεύθηκε στο Κυριακάτικο Βήμα άρθρο μου με τίτλο «To Μυστικό Όπλο του Ελληνισμού» αναφερόμενο στις μεγάλες δυνατότητες συνεισφοράς που διέθεταν οι Έλληνες του εξωτερικού για το καλό της χώρας. Παράλληλα ανέφερα ότι « ...θα πρέπει vα δεχτoύμε oτι η αρvητική αvτιμετώπιση τωv Ελληvικώv θέσεωv στo εξωτερικό δεv είvαι πρoϊόv αvθελληvικής πρoπαγάvδας και συvωμοσίας σκoτειvώv κύκλωv, αλλά απoτέλεσμα σειράς αvεπιτυχώv χειρισμώv διαφόρωv θεμάτωv από εμάς τoυς Ελληvες. Η σημεριvή κατάσταση αvταvακλά μία πρooδευτικά κατιoύσα πoρεία της εικόvας πoυ δείχvει η Ελλάδα στov υπόλoιπo κόσμo στη διάρκεια τωv τελευταίωv 30 χρόvωv (τότε)...».
Μετά από είκοσι χρόνια οι παραπάνω απόψεις φαίνονται σήμερα να είναι το ίδιο επίκαιρες όσο και τότε. Μέσα στις δυο δεκαετίες που πέρασαν πολλά άλλαξαν. Ως ισότιμο μέλος της ΕΕ και της Ευρωζώνης, υπήρξαν κάποιες περίοδοι που η Ελλάδα πλησίασε να γίνει μια ευρωπαϊκή χώρα. Δεν τα κατάφερε όμως και δυστυχώς έφτασε στη σημερινή χειρότερη μεταπολεμική κρίση με άδηλα ακόμη τελικά αποτελέσματα.
Για μια φορά ακόμη οι ευθύνες επιρρίπτονται στους άλλους, όπως έγινε σε παρόμοιες περιπτώσεις στο παρελθόν. Η έλλειψη στρατηγικού σχεδιασμού, οι πελατειακές σχέσεις, η αναξιοκρατία, η διαφθορά και η προχειρότητα που κυριάρχησαν κατά κόρον στη χώρα μας, ενώ αναγνωρίζονται από το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού, εν τούτοις παραδόξως γίνονται αποδεκτά μοιρολατρικά. Ποτέ δεν ξεκαθαρίσαμε εάν θέλουμε την Ελλάδα της γνώσης και της καινοτομίας ή θα συνεχίσουμε την διαστρέβλωσης της σκληρής πραγματικότητας με διάφορες επικοινωνιακές τεχνικές στη δημόσια ζωή.
Μεγάλες αλλαγές έγιναν σ' αυτές τις δύο δεκαετίες και στην σύνθεση των Ελλήνων της Διασποράς. Εκτός του ότι ο αριθμός τους αυξήθηκε σημαντικά, δεκάδες Έλληνες επιστήμονες και ερευνητές σ΄ όλο τον κόσμο χαίρουν κορυφαίων διακρίσεων και πολλά άτομα προωθήθηκαν σε επιτελικές θέσεις μεγάλης επιρροής σε όλους τους σύγχρονους τομείς. Μερικοί αναμείχθηκαν με τα Ελληνικά πράγματα κατόπιν προσκλήσεως ή από ατομική, συχνά εθελοντική, πρωτοβουλία ή μέσω συλλογικών ενεργειών επιστημονικών και επαγγελματικών ομάδων. Υπήρξαν ακόμη και περιπτώσεις παρουσίας στο κοινοβούλιο Ελλήνων της διασποράς, με ταυτόχρονη επιστημονική δραστηριότητα στο εξωτερικό.
Δυστυχώς όμως ποτέ δεν υπήρξε ένας οργανωμένος σχεδιασμός και προγραμματισμός της χρησιμοποίησης αυτού του τεράστιου ανθρώπινου δυναμικού της ελληνικής διασποράς. Στα σαράντα χρόνια που ζω στο Λονδίνο υπήρξα μάρτυρας πολλών επισκέψεων διαφόρων πολιτικών για επαφές με τους Έλληνες του εξωτερικού χωρίς ουσιαστικό αντίκρισμα. Είναι κρίμα ότι δυο από τις σημαντικότερες προσπάθειες που κατέβαλε η Ελλάδα για τη στήριξη και αξιοποίηση του απόδημου ελληνισμού, με τη δημιουργία του Ιδρύματος Ελληνικού Πολιτισμού και του Συμβουλίου Απόδημου Ελληνισμού, θα πρέπει σήμερα να θεωρούνται πολυέξοδες αποτυχίες. Η αξιοποίηση της ελληνικής διασποράς δεν υπάρχει αμφιβολία ότι παραμένει ατελής και οι δυνατότητες εν πολλοίς ανεκμετάλλευτες σε αντιδιαστολή με άλλες ακόμη μικρότερες χώρες.
Κάτω από τις παρούσες κρίσιμες συνθήκες που βρίσκεται η Ελλάδα πιστεύω ότι πρέπει να υπάρξει άμεση και συντονισμένη κινητοποίηση όλων των δυνάμεων της ελληνικής διασποράς. Θα πρέπει να αναληφθεί πρωτοβουλία από το χώρο του απόδημου ελληνισμού, για δυναμική, συντονισμένη και αποτελεσματική δράση σε συνεργασία με κάθε είδους φορείς αλλά και με καταξιωμένα άτομα σ' όλο το πλάτος του κόσμου. Αυτό θα πρέπει να γίνει σε στενή συνεργασία με το αξιολογότατο ανθρώπινο δυναμικό που βρίσκεται μέσα στην Ελλάδα, ώστε να δημιουργηθούν δράσεις ικανές να συμβάλλουν στην δημιουργία των απαραίτητων συνθηκών για να βοηθηθεί η χώρα να βγει από το τέλμα στο οποίο βρίσκεται σήμερα.
Το εγχείρημα δεν είναι εύκολο αλλά είναι εφικτό. Το κάλεσμα αυτό απευθύνεται σ΄ όλους ανεξαιρέτως τους Έλληνες της Διασποράς υπεράνω κομματικών, προσωπικών και άλλων προσανατολισμών για την έναρξη εποικοδομητικού και ρεαλιστικού δημόσιου διαλόγου.
Δημοσιεύτηκε στην Huffington Post στις 5/8/2015
Όλα τα σημάδια δείχνουν το τέλος μιας εποχής. Οι έννοιες ξέφτισαν, οι θεσμοί έμειναν κενοί, «τα γράμματα άλλαξαν» όπως έλεγαν οι παλιότεροι. Η οικονομία έγινε διεθνώς κυρίαρχο στοιχείο, η πολιτική εξουσία αποκόπηκε από την πραγματικότητα, η διανόηση είναι αμήχανη. Και ο άνθρωπος, η κοινωνία; Πώς θα αντιμετωπίσει όλο αυτόν τον κυνισμό των κρατούντων, τον καταιγισμό της εικόνας, την δικτατορία της ταχύτητας, τον ατομικισμό του διαδικτύου;
Ας δούμε απλά τα πράγματα. Τα κράτη έγιναν αδύναμα, οι οικονομικές ανισότητες προκλητικές, οι αγορές δεν έχουν όρια, οι διεθνείς θεσμοί ποδηγετούνται από τις ισχυρές δυνάμεις της στιγμής. Αρχές και θέσφατα πάνω στα οποία χτίστηκε ο σύγχρονος κόσμος καταρρέουν: η έννοια της αντιπροσώπευσης, η διάκριση και η ισορροπία των εξουσιών, η ελευθερία, τα ανθρώπινα δικαιώματα, η δικαιοσύνη, όλα είναι υπό αμφισβήτηση.
Το κοινοβουλευτικό αντιπροσωπευτικό σύστημα όπως εξελίχθηκε από τη γαλλική επανάσταση μέχρι σήμερα, έφτασε στα όριά του, δεν έχει πλέον επαφή με την κοινωνία, είναι μετέωρο. Ελέγχεται όχι από τους εντολείς του, αλλά από ιδωτικά συμφέροντα, αυτοαναιρείται καθημερινά, ευτελίζεται αδιάκοπα. Δεν αρκούν οι επίμονες διαψεύσεις, το μαγείρεμα των αριθμών, οι νέες υποσχέσεις, οι ανακοινώσεις για νέα προγράμματα και συναντήσεις των αρμοδίων. Δεν υπάρχουν καν αρμόδιοι, η εξουσία διαμόρφωσε ένα νέο πλέγμα σχέσεων όπου κανένας δεν αισθάνεται υπεύθυνος, κανένας δεν απολογείται για την αντίφαση ανάμεσα στις προεκλογικές υποσχέσεις και την ασκούμενη πολιτική. Κι αυτό ακριβώς είναι το αίτημα των πολιτών, το πρόβλημα της κοινωνίας.
Είναι γεγονός ότι οι η κοινωνίες μας έγιναν πολύπλοκες. Το βασικό όμως ζήτημα, αυτό της πολιτικής εξουσίας δεν έχει ακόμα τεθεί. Πώς αυτή η κοινωνία, ως συνειδητό πολιτικό σώμα πολιτών πέρα από τους απογυμνωμένους θεσμούς, πέρα από το κράτος, θα παρέμβει; Πώς θα οργανωθεί ο χώρος ανάμεσα στο κράτος, τα προσωπικά συμφέροντα, τη δημόσια σφαίρα, τη δικαιοσύνη; Γιατί περί αυτού πρόκειται, για την ανάγκη ριζικής αναδιοργάνωσης της δημοκρατίας, αν θέλουμε να δώσουμε νόημα σε αυτή την έννοια «χωρίς να αισθανόμαστε ντροπή απέναντι στον Περικλή».
Ετσι απλά και ανατρεπτικά θέτει τα ερωτήματα ο Γάλλος διανοητής Dominique Rousseau στο νέο του βιβλίο "Radicaliser la démocratie, Propositions pour une refondation", éd. Seuil, 2015. Αναδεικνύει το νέο ρόλο της δημόσιας σφαίρας όπου ο πολίτης μπορεί να δράσει αυτοπροσώπως, να προτείνει, να συμμετέχει στη διαμόρφωση του νόμου, να παρεμβαίνει στη βάση συστηματικών επιδιώξεων. Θα πείτε εύλογα, κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει και σήμερα; Οχι ακριβώς, η έννοια της «συνεχούς δημοκρατίας» που προτείνει ανατρέπει και ακυρώνει την νεκρή ζώνη που βιώνουμε ανάμεσα σε δύο εκλογές: έχει διάρκεια, είναι φορέας δράσης, έχει χαρακτήρα αειφορίας, δημιουργεί πλαίσιο αυτενέργειας. Αέναη δημοκρατία; Ναι, χωρίς επιφύλαξη. Ο πολίτης, ο απλός άνθρωπος, ο καθένας μας, η κοινωνία σε νέο ρόλο. Ρόλο δημιουργίας, επαναπροσδιορισμού των σχέσεων, ανάδειξης νέων θεσμών αντιπροσώπευσης και ελέγχου, επανάκτησης της αρχικής και αναφαίρετης πολιτικής εντολής, θέσμισης μιας νέας σχέσης. Με την πολιτική εξουσία βεβαίως, αλλά και μεταξύ μας. Με ειλικρίνεια, αποφασιστικότητα, αξιοποίηση των βιωμάτων. Δεν αντέχεται άλλο το αδιέξοδο. Επιστροφή λοιπόν στα βασικά, στον άνθρωπο, στον πολίτη. Με το μόνο όπλο που μας έμεινε, τη συλλογική δράση, την πολιτική, τον διάλογο, την δημοκρατία.
Δημοσιεύτηκε στο The Huffington Post στις 28/7/2015
Με ρώτησε ανώτατος διπλωμάτης στις Βρυξέλλες αν υπάρχει διαφορετική πρόσληψη των ευρωπαϊκών πολιτικών και οικονομικών δεδομένων ανάμεσα στους Έλληνες και τους υπόλοιπους ευρωπαίους. Χωρίς επιφύλαξη, θεωρώ πως ναι.
Φοβούμαι ότι δεν συμβαίνει αυτό για πρώτη φορά. Πάντοτε παρατηρούνταν αυτή η απόκλιση. Μόνο που σήμερα μας κοστίζει πολλαπλώς και μας εμποδίζει να αντιληφθούμε τι πραγματικά συμβαίνει στην Ευρώπη και ποια ειναι η θέση και ο ρόλος της Ελλάδας στην ευρωπαϊκή οικογένεια.
Μικροί και μεγάλοι μύθοι κατακυρίευσαν τους Έλληνες το τελευταίο αυτό διάστημα. Τερατώδη στερεότυπα και παραμυθίες κυριάρχησαν, συγκαλύπτοντας απλές, αλλά ενοχλητικές αλήθειες.
Σταχυολογώντας, ιδού οι ΔΕΚΑ ΜΥΘΟΙ του «ελληνικού ζητήματος»:
ΜΥΘΟΣ 1ος
«Pro vs anti memorandum» δίπολο υπήρξε μόνον στην Ελλάδα. Αναζητείστε τις λέξεις αυτές στο διαδίκτυο για την Ιρλανδία, την Πορτογαλία και την Κύπρο. Θα βρείτε ελάχιστες έως μηδενικές αναφορές. Αντιθέτως, στην Ελλάδα χτίστηκαν «λαμπρές καριέρες» πάνω στο δραματικό και τοξικό αυτό δίπολο. Τις συνέπειες τις πληρώνουμε ακόμη σήμερα – είτε εκ δεξιών είτε εξ αριστερών...
ΜΥΘΟΣ 2ος
Και τι δεν ακούσαμε το τελευταίο αυτό διάστημα: «Δαβίδ εναντίον Γολιάθ», «Η μικρή Ελλαδα που βγήκε μπροστά ... και οι γάτες του Άι Νικολα που φαρμακώνονται» (!), ιστορικές ακροβασίες ανάμεσα σε «Βάρκιζες» και «Βερσαλλίες» και πόσα άλλα παρόμοια επικολυρικα τσιτάτα τρύπησαν τα αυτιά και το μυαλό μας!
Η πολιτική δεν εδράζεται σε αισθήματα, αλλά ασκείται με βάση ιδεολογικούς, οικονομικούς και γεωπολιτικούς όρους. Η δε Ε.Ε. έτσι πορεύεται πάντοτε. Με αργά, ενίοτε επώδυνα, βήματα και με έναν πάντοτε στόχο: τη σύνθεση, μέσα σε μια διαρκή διαμάχη ανάμεσα στην πειθαρχία και την αλληλεγγύη. Αυτό συμβαίνει – προς το παρόν ... και μέχρι νεωτέρας – και με την Ελλάδα.
ΜΥΘΟΣ 3ος
Την ίδια «νωπότητα» εχει η λαϊκή εντολή σε όλες τις χώρες της Ε.Ε. Δεν έχουμε εμείς κάποια «περισσότερο φρέσκια» εντολή... Η όποια «φρέσκια εντολή» σταματάει στα γεωγραφικά μας σύνορα. Ομοίως, δημοψηφίσματα μπορούν να κάνουν και οι εταίροι μας, με εξίσου εντυπωσιακά αποτελέσματα όπως στο δικό μας – και αυτά θα ήταν, πιθανότατα, εις βάρος μας και χωρίς αμφισημία στο ερώτημα και την απάντηση...
ΜΥΘΟΣ 4ος
«This is a coup!» Αυτό κραύγασαν τα σόσιαλ μίντια, αλλα και έγκυρα ΜΜΕ , ανα τον κόσμο αυτή τη φορά. Για να μην αναφερθώ στο «θεσμικό» παραλήρημα εντός του Κοινοβουλίου πριν χαράξει η αυγή... και τις αναφορές σε «εκβιασμούς», «πειθαναγκασμούς», «αξιώσεις υποταγής», «αντι/εξω/παραθεσμικές συμπεριφορές» κ.τ.π.
Συγγνώμη, αλλα δεν νομίζω να υπάρχουν πολλά «πραξικοπήματα» που προσφέρουν 86 δις για χρηματοδοτικές ανάγκες, 35 δις για επενδύσεις κ.λπ...
Μόλις πριν λίγες μέρες δε, οι «πραξικοπηματίες» μας προσέφεραν «εν ριπή οφθαλμού» 7 δις ευρώ για να αποφύγει η Ελλάδα μια δεύτερη χρεοκοπία (έναντι της ΕΚΤ αυτη τη φορά) και, πιθανώς, να έπεται και άλλο «πρόγραμμα γέφυρα». Κανείς δε δεν ενημέρωσε την ελληνική κοινή γνώμη ότι θα χρειαστεί να τροποποιηθεί ο κανονισμός του EFSM, ώστε να προστατεύονται τα μη μέλη της ευρωζώνης όταν ο EFSM χρησιμοποιείται υπέρ ενός μέλους της ευρωζώνης...
ΜΥΘΟΣ 5ος
«Μια δύσκολη και κακή συμφωνία», ακούμε σε διάφορες παραλλαγές τις τελευταίες μέρες. Ας διαβάσουμε τους όρους και το πλαίσιο της συμφωνίας που έγινε μεταξύ του Έλληνα Πρωθυπουργού και της Ευρωζώνης κατόπιν αιτήματος της Ελλάδας για τη σύναψη ενός νέου προγράμματος μεταξύ της χώρας και του Ε.Μ.Σ. Αν εξαιρέσουμε τους φόρους που κανένας φυσιολογικός άνθρωπος δεν χαίρεται να πληρώνει – ειδικά όταν είναι διαρκώς αυξανόμενοι -, ποιος πολίτης οιασδήποτε άλλης ευρωπαϊκής χώρας μπορεί να διαφωνήσει με το σύνολο σχεδόν των προνοιών αυτής της συμφωνίας: Ενίσχυση διατάξεων για εγκλήματα φοροδιαφυγής, σταδιακή κατάργηση πρόωρων συντάξεων, ημιαυτόματες περικοπές δαπανών σε περίπτωση αποκλίσεων απο τους στόχους πρωτογενών πλεονασμάτων, υιοθέτηση Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας για την επιτάχυνση της δικαστικής διοίκησης και μείωσης τού κόστους, άνοιγμα κλειστών επαγγελμάτων, αποπολιτικοποίηση της δημόσιας διοίκησης, κλιμακούμενο προγραμμα ιδιωτικοποιήσεων με βελτιωμένη διαχείριση.
Η διαφορά είναι απλώς ότι, στις υπόλοιπες χώρες, παρόμοιες μεταρρυθμίσεις τις κάνουν μόνοι τους – όπως π.χ. έκανε η Λετονία πριν λίγα χρόνια και τα κατάφερε. και μετά εμείς απορούμε γατί δεν είναι ανεκτικοί απέναντι στην αφεντιά μας. Αυτά δεν μπορούσαμε κι εμείς να τα είχαμε κάνει μόνοι μας; Γιατί, στην ευχή, θα πρέπει να μας τα επιβάλουν τρίτοι;
ΜΥΘΟΣ 6ος
Ποιοι είναι, επιτέλους, οι πραγματικοί φίλοι της Ελλάδας: οι Ρώσοι (ρωτήστε τον Τουσκ τι νιώθει ως Πολωνός κάθε φορά που βλέπει τα ελληνορωσικά φλερτ), οι Κουβανοί, οι Βενεζουελάνοι ... ή οι ευρωπαϊκοί λαοί που εκφράζουν εμπράκτως την αλληλεγγύη τους με την Ελλάδα; Σκεφθείτε ότι ορισμένα ευρωπαϊκά κοινοβούλια ψήφισαν υπέρ ενός νέου προγράμματος βοήθειας προς την Ελλάδα σε συντριπτικά ποσοστά και κάτω απο ασφυκτικούς πολιτικούς καταναγκασμούς. (Η Σλοβακική κυβέρνηση έπεσε το 2011 εξαιτίας της ελληνικής κρίσης, η ολλανδική κυβέρνηση στηρίζεται σε μια ψήφο στο κοινοβούλιο, ενώ ανάλογα προβλήματα είχαν στη Σλοβενία και τη Φινλανδία).
ΜΥΘΟΣ 7ος:
«Κύματα συμπαράστασης ανά την Ευρώπη προς τη δοκιμαζόμενη Ελλάδα, που όμοιά τους είχαμε να δούμε από την περίοδο της χούντας». Ας σοβαρευτούμε, παρακαλώ. Επρόκειτο για συγκεντρώσεις από ελάχιστες δεκάδες έως, στην καλύτερη περίπτωση, μερικές εκατοντάδες γνωστών περιθωριακών δυνάμεων της Ευρώπης, με ισχνή έως ανύπαρκτη κοινοβουλευτική εκπροσώπηση και κοινωνική απήχηση.
ΜΥΘΟΣ 8ος:
«Η κακή ΕΚΤ και ο ανάλγητος Ντράγκι»: ιδανικός ο στόχος, παρασάγγας απέχων όμως απο την πραγματικότητα.
Αν η ΕΚΤ δεν διασφάλιζε την έκτακτη παροχή ρευστότητας (89 δις) στο ελληνικο τραπεζικό σύστημα, η Ελλάδα θα ηταν αναγκασμένη να φύγει από το ευρώ πριν από αρκετές εβδομάδες. Πότε έμαθε ο ελληνικός λαός από υπεύθυνα χείλη ότι ο Ντράγκι ακροβατούσε ανάμεσα στις σκληρές θέσεις των μελών του Δ.Σ. της ΕΚΤ και τους ίδιους τους κανόνες της;
ΜΥΘΟΣ 9ος:
Στην Ελλάδα υπήρξε, σχεδόν διαχρονικά, έλλειψη ιδιοκτησίας των «μνημονίων συνεργασίας». Με αποκορύφωμα το, προς διαπραγμάτευση, τρίτο πρόγραμμα. Δείτε, όμως, τι έγινε στην παρόμοια περίπτωση της Ιρλανδίας. Κυβέρνηση, κόμματα και λαός «υιοθέτησαν» και «υπηρέτησαν» το πρόγραμμα, με αποτέλεσμα η Ιρλανδία να είναι ήδη εκτός προγράμματος και να χαρακτηρίζεται από πολλούς σήμερα ως "success story". Άλλο παράδειγμα: θυμηθείτε τι έγινε με αρκετές πρώην κομμουνιστικές χώρες. Οι λαοί αυτοί, αντί να προσλαμβάνουν τις μεταρρυθμίσεις ως πηγή δεινών, τις αντιμετώπισαν ως το επώδυνο μεν, αλλά αναγκαίο βήμα για ένα καλύτερο μέλλον. Κι ενώ οι Έλληνες νέοι ψήφιζαν «ΟΧΙ» σε συντριπτικά ποσοστά στο δημοψήφισμα, στις χώρες αυτές οι μεταρρυθμίσεις είχαν την ισχυρή υποστήριξη της νεολαίας. Στην Ελλάδα, οι Βρυξέλλες θεωρούνται «δανειστές», κάτι σαν «εχθρική δύναμη», ενώ στις χώρες αυτές ως φίλος και εταίρος. Τι παράδοξο, αλήθεια, αν σκεφθεί κανείς ότι η Ελλάδα είναι πλέον παλιό κράτος – μέλος της Ε.Ε. και έχει ωφεληθεί τα μάλα όλα αυτά τα χρόνια...
ΜΥΘΟΣ 10ος
«Ποδόσφαιρο είναι ένα άθλημα στο οποίο παίζουν 22 παίκτες και στο τέλος κερδίζει πάντοτε η Γερμανία», είχε πει ο Γκάρι Λίνεκερ. Δεν ίσχυσε, πιστεύω, στην «ελληνική κρίση» των τελευταίων εβδομάδων. Σε αντίθεση με ό,τι πιστεύει η πλειονότητα της κοινής γνώμης στην Ελλάδα, αλλά και στο εξωτερικό (ακόμη και αυτός ο ανταποκριτής του Guardian που έγραψε για «εικονικό πνιγμό» του Έλληνα πρωθυπουργού με βάση μαρτυρία «ευρωπαίου αξιωματούχου», αποκάλυψε αργότερα ότι ο «ευρωπαίος αξιωματούχος» δεν ήταν παρών στην περίφημη ολονύχτια συνεδρίαση του EURO-SUMMIT...). Παρά την παντοδυναμία της Γερμανίας και την προσπάθεια ορισμένων εκπροσώπων της να επιβάλουν μια «γερμανική Ευρώπη», η Ε.Ε. λειτούργησε θεσμικά και πολιτικά σε διάφορα επίπεδα και με πολλούς «παίκτες». Ο Ολάντ και ο Ρέντσι στάθηκαν σθεναρώς απέναντι στο Grexit, το δε γερμανικό κοινοβούλιο ψήφισε τελικά, και με μεγάλη πλειοψηφία, υπέρ ενός νέου πακέτου διάσωσης για την Ελλάδα.
Πολλοί μύθοι σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα...«Το βάθος της μυθολογίας σου είναι το πλάτος της αποτελεσματικότητάς σου», έχει πει ένας ειδικός σε θέματα διοίκησης και ηγεσίας. Νομίζω ότι θα πρέπει να ληφθεί ιδιαιτέρως υπόψη στην πατρίδα μας. Και από τις ηγεσίες και από τον καθένα μας ατομικώς...Είναι ώρα να κοιταχτούμε στον καθρέφτη με γενναιότητα. Και αν χρειαστεί να πάμε ακόμη πιο κάτω για να κατακτήσουμε την αυτογνωσία μας, ας το κάνουμε. Κάποιοι ναυτικοί λένε ότι για να βγεις από τη δίνη του νερού, χρειάζεται να κατέβεις μέχρι τον βυθό, για να μπορέσεις να ξανασηκωθείς στην επιφάνεια και να γλιτώσεις...
Δημοσιεύτηκε στο politisonline.gr στις 27/7/2015
Εάν το κάθε Plan B που σχεδιάζεται στα απανταχού στρατηγεία αυτού του πλανήτη ερχόταν στο φως, θα είχαμε τουλάχιστον έναν πόλεμο την ημέρα. Κι εάν η κάθε άσκηση επί χάρτου, εν είδει worst case scenario, συνιστούσε «προδοσία» οι στρατοδίκες αυτού του κόσμου θα ήταν περισσότεροι από τους πταισματοδίκες.
Οπότε, πριν ξανανοίξουμε το Γουδή και πριν στερέψουν από δάκρυα κι οι τελευταίοι – και εξ οφίτσιο αθώοι του... αίματος και των Μνημονίων – πατριώτες σε ΝΔ, ΠΑΣΟΚ και πέριξ, θα ήταν χρήσιμο να θυμηθούμε ότι ο Γιάνης Βαρουφάκης έκανε απλά τη δουλειά του. Ο Αλέξης Τσίπρας του ζήτησε, κι εκείνος το εκπόνησε, ένα Plan B για την περίπτωση που οι διαπραγματεύσεις με τους δανειστές μας έριχναν στα βράχια και ο, υπερ-ευρωπαϊστής και υπερ-πατριώτης, Σόιμπλε μας οδηγούσε έξω από το ευρώ. Εάν ο Τσίπρας δεν το ζητούσε θα ήταν επικίνδυνα ηλίθιος κι εάν ο Βαρουφάκης δεν το εκτελούσε θα ήταν, επιεικώς, ανίκανος.
Το σχέδιο άρχισε να εκπονείται στα τέλη Δεκεμβρίου και είχε ολοκληρωθεί στις αρχές Μαΐου. Τις πλήρεις λεπτομέρειές του, μας τις έχουν δώσει πλέον τα ηχογραφημένα πρακτικά του φόρουμ OMFIF και οι, ων ουκ έστι αριθμός, συνεντεύξεις του πρώην υπουργού Οικονομικών: Από τις αρχές του χρόνου συστήθηκε μια (παρα)ομάδα εργασίας στο υπουργείο Οικονομικών με συντονιστή τον Τζέημς Γκαλμπρέιθ, φίλο του Γιάνη Βαρουφάκη, καθηγητή του Πανεπιστημίου του Τέξας και γιο του εκ των κορυφαίων οικονομολόγων του αιώνα Τζον Κέννεθ Γκαλμπρέιθ. Ρόλο συμβούλου ανέλαβε ο Τζέφρι Σακς, διευθυντής του Earth Institute του Πανεπιστημίου του Κολούμπια, διάσημος ως αρχιτέκτονας του «δόγματος του σοκ» στη Ρωσία και σε χώρες της Λατινικής Αμερικής κυρίως, και εσχάτως ανανήψας στους δρόμους του κεϊνσιανισμού.
Η ομάδα εκπόνησε το Plan B πάνω σε έναν διπλό άξονα: Την δημιουργία παράλληλου νομίσματος με τη μορφή IOUs και παράλληλου τραπεζικού συστήματος μέσω reserve accounts (εναλλακτικών λογαριασμών) συνδεδεμένων με τα ΑΦΜ όλων των φορολογουμένων της χώρας. Το – κατά Βαρουφάκη – χακάρισμα των ΑΦΜ και το by pass της Γενικής Γραμματείας Εσόδων και της «τροϊκανής» Σαββαϊδου έδωσε μεν το αναγκαίο σασπένς στην πλοκή, αλλά δεν ήταν το κομβικό στοιχείο. Το κρίσιμο, και μάλλον και το πλέον αδύναμο, σημείο του σχεδίου ήταν το πώς θα μπορούσε να εφαρμοστεί αυτομάτως, εν μία νυκτί, σε mega base χωρίς να εξελιχθεί σε φάρσα.
Όταν πάντως το σχέδιο παρουσιάστηκε στον Τσίπρα εκείνος το απέρριψε. Ενδεχομένως όχι επειδή δεν εμπιστευόταν τους χάκερς, αλλά διότι αποφάσισε ότι, ακόμη κι ο πιο genius νάρκισσος του κόσμου δεν δικαιούται να δώσει τον υπέρτατο πόλεμο της προσωπικής του δικαίωσης με ασπίδα τους αμάχους.
Το ερώτημα, όμως, δεν είναι εάν είχε δίκιο ο Τσίπρας ή ο Βαρουφάκης. Ούτε εάν το Plan B ήταν καλό, μεγαλοφυές ή αστείο. Αυτό μπορεί να συζητείται και να αναζητείται επί χρόνια στα αμφιθέατρα του Τέξας, του Κολούμπια και του ΠΑΠΕΙ.
Το ερώτημα που αφορά τον Γιάνη Βαρουφάκη είναι γιατί επέλεξε να αποκαλύψει τώρα αυτό το Plan B, προβάλλοντάς το περίπου ως έργο ζωής και ως κορυφαία στρατηγική της εξάμηνης θητείας του στο υπουργείο Οικονομικών.
Προφανώς δεν το έπραξε διότι συνέπλευσε με τον Σόιμπλε στον στόχο έξωσης της Ελλάδας από το ευρώ, όπως έσπευσαν να του καταλογίσουν τα πρωτοσέλιδα του όψιμου εγχώριου πατριωτισμού. Ούτε διότι θαύμαζε τη σθεναρή πίστη του Γερμανού υπουργού Οικονομικών στο «λάθος όραμά του», όπως ο ίδιος είπε στο New Yorker. Εάν συνέβαινε αυτό, πολύ απλά, θα μετράγαμε ήδη το όριο αναλήψεων των capital controls σε δραχμές.
Ο λόγος που το έπραξε είναι, μάλλον, ότι θαύμαζε και θαυμάζει πολύ περισσότερο όλων τον εαυτό του. Τον οποίον ποτέ δεν θα άφηνε ανυπεράσπιστο και ανοχύρωτο στις επικρίσεις περί «ερασιτεχνισμού» και έλλειψης «συγκεκριμένου plan B». Ακόμη και ρισκάροντας να τον αδικήσει κατάφωρα και να τον μετατρέψει σε ιδανικό αυτόχειρα μιας, παραζαλισμένης πλέον, Θεωρίας των Παιγνίων.
Υ.Γ: Το έτερο ερώτημα αφορά όσους ζητούν την κεφαλή Βαρουφάκη επί πίνακι, ολοφύρονται ως θύματα «προδοσίας», ζητούν ΕΔΕ, παρεμβάσεις της Δικαιοσύνης και ειδικά δικαστήρια. Είναι όλοι εκείνοι που ομνύοντας στα Μνημόνια και γονατίζοντας μπροστά και στον τελευταίο υπάλληλο της τρόικας έκαναν απαραίτητα τα σημερινά Plan B και C. Αλλά ακόμη, από κανέναν, δεν έχει απαντηθεί το γιατί η Δικαιοσύνη ουδέποτε ασχολήθηκε μαζί τους...
Δημοσιεύτηκε στο tvxs στις 29/7/2015
Στην απόπειρα να ανατρέψει την πολιτική της λιτότητας που έχει επιβληθεί στην Ελλάδα και την ευρωζώνη, η κυβέρνηση ηττήθηκε κατά κράτος. Η συνθηκολόγηση συνοδεύεται από επαχθείς όρους, αλλά ήταν αναγκαστική κίνηση καθώς δεν υπήρχαν σοβαρές εναλλακτικές λύσεις και καμιά προετοιμασία των πολιτών. Δίνει επίσης τον χρόνο ώστε η κυβέρνηση και η χώρα να χαράξουν την στρατηγική τους, στις νέες, δυσκολότερες συνθήκες.
Όπως ουδέν κακόν αμιγές καλού, έτσι και η μάχη των τελευταίων 5 μηνών, προκάλεσε παράπλευρες θετικές εξελίξεις. Η πρώτη είναι ότι το ζήτημα του μη βιώσιμου χρέους τέθηκε σε διεθνές επίπεδο. Από τον Σόιμπλε μέχρι την Μέρκελ που αντιτάχθηκε μόνο σε ένα «κλασικό» κούρεμα, μέχρι και τις χθεσινές γερμανικές εφημερίδες που αναρωτιούνται για την καλύτερη λύση, όλοι πλέον αναγνωρίζουν ότι υπάρχει πρόβλημα και πρέπει να επιλυθεί.
Η δεύτερη ενδιαφέρουσα εξέλιξη είναι ότι η εγωιστική, τιμωρητική πολιτική της Γερμανίας, που η Ελλάδα βιώνει από το 2010, μαθεύτηκε στο παγκόσμιο χωριό. Ακόμη και αν είναι υπερβολικές οι φωνές κορυφαίων Γερμανών διανοούμενων, πως η Μέρκελ κατέστρεψε στις Βρυξέλλες, σε μια νύχτα ότι η χώρα της έκτιζε από τον πόλεμο και μετά, το βέβαιο είναι ότι η στάση του Βερολίνου προκάλεσε μεγάλες αντιδράσεις. Υπήρξαν κριτικές ακόμη και από γαλλικές εφημερίδες όπως οι Le Monde - Liberation που είχαν κρατήσει εχθρική στάση απέναντι στην νέα ελληνική κυβέρνηση και εκθείαζαν τα προηγούμενα χρόνια το γερμανικό μοντέλο, ενώ ανάλογη ήταν η στάση μιας σημαντικής μερίδας του υπόλοιπου διεθνούς τύπου.
Ακόμη πιο σημαντικό όμως από την τρέχουσα επικαιρότητα ή και την συμπάθεια μέρους της διεθνούς κοινής γνώμης για την ελληνική τραγωδία και τα μαρτύρια Τσίπρα στη βελγική πρωτεύουσα, είναι το γεγονός ότι η πεντάμηνη κρίση ανέδειξε τις συστημικές αδυναμίες της ευρωζώνης. Σύμφωνα με ορισμένους υπολογισμούς, η Γερμανία έχει κερδίσει από το ξέσπασμα της κρίσης 193 δις ευρώ, περισσότερα δηλαδή από το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν της Ελλάδας και πολλών άλλων χωρών μελών της ευρωζώνης. Αυτή όμως η ανισορροπία, που πλήττει και ισχυρές χώρες όπως η Γαλλία ή η Ιταλία, δεν μπορεί να συνεχιστεί: είτε η ευρωζώνη θα διορθώσεις τις αδυναμίες της με πρωτοβουλία της Γερμανίας ή αργά ή γρήγορα θα διαλυθεί, τουλάχιστον με την σημερινή της μορφή.
Η τρίτη θετική εξέλιξη από την κρίση είναι ότι το παλιό πολιτικό προσωπικό της χώρας τέθηκε στο περιθώριο. Οι πολίτες καταλαβαίνουν ότι ο Α. Τσίπρας έκανε λάθη, του αναγνωρίζουν όμως την ειλικρίνεια των προθέσεων καθώς και το γεγονός ότι πάσχισε με όλες του τις δυνάμεις και μέχρι την τελευταία στιγμή, εκεί που οι προκάτοχοι του δεν προσπάθησαν ποτέ. Ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ κυριαρχεί στην πολιτική ζωή της χώρας, απέτρεψε το σχέδιο πραξικοπήματος για την εκπαραθύρωση του που ξεκίνησε αμέσως μετά τις εκλογές του Ιανουαρίου και αποτελεί το απαραίτητο πρόσωπο με το οποίο εταίροι και δανειστές θα πρέπει να συνδιαλέγονται. Η τύχη της χώρας βρίσκεται στα χέρια του.
Γι' αυτό, με πρωθυπουργική πρωτοβουλία, πρέπει τώρα:
- Να προωθηθούν το ταχύτερο όλες οι μεταρρυθμίσεις που έπρεπε να είχαν γίνει ανεξάρτητα από τα μνημόνια, από την πάταξη των καρτέλ και της διαφθοράς μέχρι την αποκατάσταση της εύρυθμης λειτουργίας της Δικαιοσύνης και της αξιοκρατίας. Κανείς δεν πρόκειται να επενδύσει σε μια χώρα, αν γνωρίζει ότι τα δικαστήρια της θα χρειαστούν 5-10 χρόνια για να επιλύσουν την όποια διαφορά προκύψει.
- Αυτές οι αλλαγές μπορούν να βελτιώσουν το κλίμα υπέρ της χώρας στη διεθνή κοινή γνώμη. Σε ένα επόμενο στάδιο, εφ' όσον φυσικά οριστικοποιηθεί η συμφωνία, χρησιμοποιώντας και τα - όποια οικονομικά - αποτελέσματα από τις αλλαγές, ο Α. Τσίπρας θα πρέπει να επιδιώξει μια νέα συμφωνία - συνθήκη ειρήνης με την Γερμανία. Τόσο για το χρέος όσο και επειδή η συμφωνία των Βρυξελλών δεν είναι βιώσιμη, όπως όλοι πλέον αναγνωρίζουν.
Μια τέτοια θετική εξέλιξη δεν είναι καθόλου βέβαιη καθώς, όπως σημειώθηκε χθες, ο Σόιμπλε θα συνεχίσει τις προσπάθειες του για την εκπαραθύρωση της Ελλάδας. Επειδή η Γερμανία είναι σε θέση ισχύος, η ενδεχόμενη συνέχιση των εκβιασμών και των εξευτελισμών, θα φέρουν την Ελλάδα σε δυσμενέστερη θέση.
Γι' αυτό ακριβώς η κυβέρνηση και ο πρωθυπουργός έχουν υποχρέωση να προετοιμάσουν αυτή τη φορά ένα plan B. Όχι με την πραξικοπηματική νοοτροπία μιας μυστικής ομάδας που φτιάχνει UFO στα γραφεία του υπουργείου ή σχεδιάζει κατάληψη του Νομισματοκοπείου. Οι πολίτες πρέπει να είναι απολύτως ενήμεροι και προετοιμασμένοι, και αυτό πρέπει να είναι το συμβόλαιο, που θα επιδιώξει να υπογράψει μαζί τους η σημερινή ή η επόμενη κυβέρνηση Τσίπρα: θα κάνουμε πρώτα απ 'όλα γενναίες μεταρρυθμίσεις, θα παλέψουμε αμέσως μετά για το χρέος και για ελάφρυνση της συμφωνίας. Αλλά αν ο φον Σόιμπλε συνεχίσει το βιολί του, θα διαπραγματευθούμε την συντεταγμένη αποχώρηση μας. Από μια ευρωζώνη που θα πνέει, έτσι κι αλλιώς, τα λοίσθια.
Δημοσιεύτηκε στο tvxs στις 23/7/2015
