Πέμπτη, 25 Απρίλιος 2024
[Τρίτη άποψη] Η Ευρώπη γύρισε σελίδα;
Οδηγείται σε βαθύτερη οικονομική και πολιτική ενοποίηση
Οι αποφάσεις του τελευταίου Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (διάσκεψη κορυφής των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων της Ευρωπαϊκής Ενωσης - ΕΕ) μπορούν, κάτω από προϋποθέσεις, να σηματοδοτήσουν ίσως την έναρξη του τέλους για την κρίση που μαστίζει την ευρωζώνη εδώ και περίπου δύο χρόνια. Πρόκειται ενδεχομένως για τις σημαντικότερες αποφάσεις που κινούνται σε δύο επίπεδα: στο άμεσο και βραχυχρόνιο για την αντιμετώπιση της κρίσης και στο μακροχρόνιο για τη θωράκιση της ευρωζώνης με όλα τα θεσμικά, πολιτικά και οικονομικά συμπληρώματα που θα οδηγήσουν σε μια «γνήσια οικονομική και νομισματική ένωση». Οι αποφάσεις αυτές επιβεβαιώνουν τη θέση (που έχουμε διατυπώσει επανειλημμένα στις σελίδες αυτές) ότι οι χώρες-μέλη της ΕΕ και κυρίως οι βασικές χώρες-μέλη της ευρωζώνης (Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία, Μπενελούξ) δεν πρόκειται να εγκαταλείψουν το «εγχείρημα του ευρώ» να καταρρεύσει και μαζί του να συμπαρασύρει το όλο οικοδόμημα της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Οσοι υποστηρίζουν το αντίθετο αγνοούν πλήρως την ιστορικότητα του εγχειρήματος, την τεράστια πολιτική επένδυση που οι χώρες αυτές έχουν εγγράψει και που σε καμία περίπτωση δεν θα εγκατέλειπαν.
Εκτίμησή μου είναι ότι οι τελευταίες αποφάσεις βραχυχρόνιου και μακροχρόνιου χαρακτήρα ανοίγουν τη ρεαλιστική προοπτική ομοσπονδοποίησης της ευρωζώνης. Συνοπτικά οι αποφάσεις αυτές προβλέπουν ότι οι δανειοδοτικοί μηχανισμοί της Ευρωπαϊκής Ενωσης (EFSF / ESM) θα μπορούν να παρεμβαίνουν απευθείας για την επανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών στις χώρες-μέλη της ευρωζώνης, αφού προηγουμένως όμως έχει δημιουργηθεί ένας ενιαίος εποπτικός μηχανισμός με τη συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ). Με τον τρόπο αυτό «σπάει» η αμαρτωλή σχέση και φαύλος κύκλος ανάμεσα στις τράπεζες και το κράτος, όπου το κράτος υποχρεούνταν να στηρίζει επανακεφαλαιοποιώντας τις τράπεζες μέσω δανεισμού, αυξάνοντας έτσι το χρέος του. Δεύτερον, οι δανειοδοτικοί μηχανισμοί θα χρησιμοποιούνται «με έναν περισσότερο αποτελεσματικό και ευέλικτο τρόπο» προκειμένου να σταθεροποιούν τις αγορές για τις χώρες-μέλη εκείνες της ευρωζώνης που εφαρμόζουν όλες τις υποχρεώσεις / ρυθμίσεις που απορρέουν από τα καταστατικά κείμενα του συστήματος (Σύμφωνο Σταθερότητας κ.λπ.) και που προωθούν τους στόχους της δημοσιονομικής εξυγίανσης και των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι οι δανειοδοτικοί μηχανισμοί θα μπορούν κάτω απ' αυτές τις προϋποθέσεις να παρεμβαίνουν εκτός από τη δευτερογενή και στην πρωτογενή αγορά ομολόγων, να αγοράζουν δηλαδή απευθείας ομόλογα / χρέος από τα κράτη-μέλη. Οι αποφάσεις αυτές, σε συνδυασμό με το Σύμφωνο Ανάπτυξης και Απασχόλησης που υιοθετήθηκε, μπορούν να οδηγήσουν στην αντιμετώπιση / καταπολέμηση της κρίσης και οι αντιδράσεις των αγορών πιστοποιούν κάτι τέτοιο.
Εξίσου αν όχι περισσότερο σημαντικό είναι το γεγονός ότι το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο άνοιξε τη διαδικασία για την ολοκλήρωση της νομισματικής ένωσης με την προώθηση της δημοσιονομικής, τραπεζικής, οικονομικής και τελικά πολιτικής ενοποίησης. Το Συμβούλιο ανέθεσε στον πρόεδρο Χέρμαν βαν Ρόμπαϊ σε συνεργασία με όλους τους θεσμούς, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τα κράτη-μέλη να επεξεργαστεί συγκεκριμένες προτάσεις ώστε μέχρι το τέλος του χρόνου να συμφωνηθεί ένας «οδικός χάρτης» για την εγκαθίδρυση της «γνήσιας οικονομικής και νομισματικής ένωσης». Για την επίτευξη του στόχου αυτού οι χώρες-μέλη θα (αναγκαστούν να) εκχωρήσουν σημαντικό μέρος κυριαρχίας στην Ενωση, κυρίως σε ό,τι αφορά την κατάρτιση των προϋπολογισμών τους και την άσκηση της δημοσιονομικής πολιτικής. Διαφορετικά δεν γίνεται. Αλλά θα πάρουν ως αντάλλαγμα την αλληλεγγύη, την οικονομική σταθερότητα και την προοπτική βελτίωσης της ευημερίας τους. Θα ανακτήσουν δηλαδή κατά κάποιον τρόπο την εκχωρηθείσα κυριαρχία αλλά μέσα στο συλλογικό ευρωπαϊκό πλαίσιο.
Οι αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου επιβεβαίωσαν ακόμη τη σημασία της προώθησης στόχων μέσω ευρύτερων συνασπισμών κρατών-μελών. Με άλλα λόγια, οι χώρες του μεσογειακού Νότου (Ιταλία, Γαλλία, Ισπανία) πέτυχαν γιατί μπόρεσαν να συνεργαστούν στη δημιουργία ενός κοινού διαπραγματευτικού μετώπου και να υποχρεώσουν τη Γερμανία να κάνει τις αναγκαίες υποχωρήσεις για έναν συμβιβασμό. Ακόμη οι αποφάσεις φαίνεται να οδηγούν στη σταδιακή έξοδο του ΔΝΤ από το πεδίο και δραστηριότητες της ευρωζώνης.
Οι αποφάσεις αυτές του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου έχουν ιδιαίτερη σημασία και για την Ελλάδα. Πρώτον, γιατί δημιουργούν ένα ευνοϊκότερο ευρωπαϊκό περιβάλλον για την αντιμετώπιση του ελληνικού προβλήματος. Ολα τα νέα μέτρα / ρυθμίσεις που υιοθετήθηκαν, από το Σύμφωνο για την Ανάπτυξη μέχρι τους νέους μηχανισμούς, μπορούν να αξιοποιηθούν από την Ελλάδα για τη μείωση του χρέους κ.λπ. Αλλά οι αποφάσεις αναδεικνύουν με τον πλέον έντονο τρόπο τη σημασία της προώθησης των στόχων της δημοσιονομικής εξυγίανσης και των διαρθρωτικών αλλαγών ως προϋποθέσεων για την ισότιμη συμμετοχή μιας χώρας στο νέο, υπό διαμόρφωση ευρωπαϊκό σύστημα. Οι νέες συνεπώς αποφάσεις / ρυθμίσεις είναι δυνητικά ευνοϊκές για την Ελλάδα αλλά και ταυτόχρονα τη θέτουν μπροστά στην τεράστια πρόκληση της προώθησης των μεταρρυθμίσεων ως προϋπόθεσης για την επιστροφή στην «κανονικότητα» της χώρας-μέλους της ευρωζώνης. Διαφορετικά, όλα τα σενάρια παραμένουν ακόμη ανοιχτά...
*Δείτε εδώ το άρθρο όπως δημοσιεύτηκε στα Νέα στις 13-07-2012.
