Καθώς θα μετριέται ο χρόνος μέχρι το Eurogroup της σημερινής ημέρας και την έκβαση είτε άχαρου συμβιβασμού, είτε ενός ακόμη αδιεξόδου, μπορεί να τραυματίζει - πάντως τα κυβερνητικά έδρανα! - όμως εκείνο που ορθότερα συγκεφαλαιώνει το τι παίχτηκε σ' όλην αυτήν την διαδρομή είναι η κατάθεση Πάνου Σκουρλέτη, πριν μια εβδομάδα, σε κομματική/νεολαιίστικη εκδήλωση του ΣΥΡΙΖΑ στον Πειραιά. "Ζούμε σε συνθήκες μιας διαρκούς πολιτικής ήττας".
Για να μην αδικούμε τους ανθρώπους, ο Π. Σκουρλέτης δεν στάθηκε μόνον σ' αυτήν την διατύπωση - η οποία θα μπορούσε αλλιώς να εκληφθεί μέχρι και ως υπόσκαψη της διαπραγματευτικής ομάδας των τελευταίων μηνών (δεν αποτελεί μυστικό ότι η τακτική Ευκλείδη Τσακαλώτου στοχοποιείται από πολλούς, εσωκομματικά) αν μη και ως αμφισβήτηση του ίδιου του Αλέξη Τσίπρα και της χαμένης του ευκαιρίας να βρεθεί με γραβάτα...
Αντίθετα, πάσχισε να χτίσει πάνω σ' αυτήν την παραδοχή των συνθηκών "διαρκούς πολιτικής ήττας" και της συνακόλουθης διαπίστωσης ότι "είμαστε αναγκασμένοι διαρκώς να κάνουμε συμβιβασμούς" μιαν διαφοροποίηση - μολαταύτα - της Κυβέρνησης από την Αντιπολίτευση. Πώς; Με το ότι οι μεν μπορούν (και θέλουν) "να διακρίνουν ποιες είναι οι μικρές έστω δυνατότητες να σώζουν ή να κερδίζουν πράγματα από την συμφωνία με τους θεσμούς" , ενώ οι δε "υπεραμύνονται των προγραμμάτων λιτότητας". Μ' αυτήν την βάση επιδιώχθηκε να αποσεισθεί η αιτίαση ότι ο ΣΥΡΙΖΑ "υιοθετεί τις προτάσεις του αντιπάλου", πράγμα που θα αποτελούσε "το πρώτο βήμα μετάλλαξης του ΣΥΡΙΖΑ και της Αριστεράς"...
Όμως, ας μείνουμε στην κεντρική σκηνή! Εδώ, μετά και το θρόισμα από την επίσκεψη του Γάλλου ΥΠΟΙΚ Μπρυνό ΛεΜαιρ στην Αθήνα - κομιστή της "Γαλλικής πρότασης" για απεμπλοκή στο μέτωπο του Ελληνικού χρέους, δηλαδή για εκείνο που ήδη στις Βρυξέλλες δημιουργεί θόρυβο ως Plan Macron/Σχέδιο προσέλευσης του νέου Γάλλου Προέδρου, με αυτοδύναμη πλέον πλειοψηφία, στο κέντρο των Ευρωπαϊκών πραγμάτων (με αληθινή "πρώτη" του στην Κορυφή της 22ας Ιουνίου, σημειωτέον) - έχουμε μιαν εικόνα δυσάρεστη πλην σαφή. Όπου καθένας από τους κεντρικούς συντελεστές μονόχνωτα επιδιώκει τα δικά του - επιτυχώς.
Η Γερμανία (=ο φίλος Βόλφγκανγκ Σώϋμπλε) επιδιώκει να μην υπάρξει στο Eurogroup τίποτε - ούτε καν wording/λογάκια στο ανακοινωθέν - που να του ενοχλήσει την προεκλογική του καμπάνια (όθεν και η μάχη να παραμείνει το "if necessary"). Το ΔΝΤ (= η Κριστίν Λαγκάρντ) να βοηθήσει μεν την Γερμανία, αλλά χωρίς να δεσμευτεί να φέρει στο ΔΣ την πρόταση για συμμετοχή του Ταμείου στο Ελληνικό Πρόγραμμα πριν παραμετριοποιηθούν πειστικά τα στοιχεία βιωσιμότητας του Ελληνικού χρέους. Το ιερατείο της ΕΚΤ - τελευταίος χρησμός εκείνος του Μπενουά Κερέ, που ζήτησε "αποφασιστική ενέργεια" του Eurogroup για την Ελλάδα, να κατοχυρώσει το ότι οποιαδήποτε απόφαση της Φρανκφούρτης περί Q.E. κλπ. θα είναι αυτοτελής. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (= ο Ζαν-Κλωντ Γιουνκέρ, αλλά και ο Πιέρ Μοσκοβισί που τόσο το παλεύει "να έχει ρόλο", όμως υπό την προσεκτική καθοδήγηση - αμφότεροι... - του Γερμανού διευθυντή του Γραφείου Γιουνκέρ Μάρτιν Σελμάγιερ, στον οποίο ο ίδιος ο Γιουνκέρ αναφέρεται ως "το τέρας"), να δείξει ότι κι αυτή έχει ρόλο εποικοδομητικό στο Ελληνικό ζήτημα. Ο Εμμανουέλ Μακρόν, τέλος, να δείξει ότι θα φέρει την δική του προστιθέμενη αξία στα Ευρωπαϊκά: ένα πλοκάμι αυτής είναι ακριβώς το Plan Macron, που οι δικοί μας προσπαθούν να αποκρυπτογραφήσουν ως "αναπτυξιακό πακέτο", το οποίο μάλιστα πηγαίνει χέρι-με-χέρι με πρωτοβουλία Ευρωπαϊκής Επιτροπής/Βρυξελλών. (Και η Ελλάδα; Παρακαλώ, όχι αδιάκριτες ερωτήσεις!).
Πλην όμως, εκτός από ένα είδος "ΕΣΠΑ κρίσης" που περιγράφαμε και στο σημείωμα της περασμένης Δευτέρας 11/6 και που θα βοηθούσε να στραφεί - επιτέλους! - η έμφαση στον παρονομαστή του λόγου χρέους/ΑΕΠ, οι αναφορές σε σύνδεση του ρυθμού ανάπτυξης που θα πιάνει η Ελληνική οικονομία με την ελάφρυνση χρέους έχουν αγκάθια. Παράδειγμα: οτιδήποτε ρυθμός κάτω του 1,3% του ΑΕΠ θα θεωρείται ότι "ανοίγει" ελάφρυνση (υπό την έννοια... παράτασης της αποπληρωμής), την στιγμή που το ΔΝΤ μιλάει για 1,1% μακροπρόθεσμη τάση του Ελληνικού ΑΕΠ. Άλλο αγκάθι: το Plan Macron κινδυνεύει να αφήσει πίσω την πολύ πιο "βαριά" συζήτηση για μετάβαση του χρέους σε σταθερά επιτόκια.
Κυριότερο όμως το άλλο: ο νέος Γάλλος Πρόεδρος προπαντός κινείται για έναν μεγάλο ανασχεδιασμό της Ευρώπης, για ένα καινούργιο grand bargain. Μην γίνει η διαχείριση του Ελληνικού ζητήματος πειραματόζωο ΚΑΙ αυτού!
Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 15/6/2017.
Επανέρχεται περιοδικά η συζήτηση για τον ρόλο της βιομηχανίας ως κλάδου - και μάλιστα της μεταποίησης - στο συνολικό αναπτυξιακό πρότυπο στην σημερινή Ελληνική. Αυτήν την φορά όμως, με την παρουσίαση της μελέτης του ΙΟΒΕ "Ο τομέας μεταποίησης στην Ελλάδα: Τάσεις και Προοπτικές", υπάρχει ένα διαφοροποιητικό στοιχείο, σε σχέση με τις πολλές διαδοχικές στρώσεις μελετών που προηγήθηκαν. Είναι το στοιχείο αυτό ότι την πρωτοβουλία/στήριξη είχε η "Ελληνική Παραγωγή", δηλαδή ο προ ολίγων μόλις εβδομάδων δημιουργηθείς (ως αστική μη-κερδοσκοπική εταιρεία) φορέας που συγκεντρώνει μερικές μεγάλες βιομηχανίες (ΕΛΒΑΛ, ΧΑΛΚΟΡ, ΑΓΕΤ, Ελ. Λευκόλιθοι, ΕΛΜΙΝ, Επίλεκτος) καθώς και περιφερειακούς Συνδέσμους (Βορείου Ελλάδος, Θεσσαλίας/Κεντρικής Ελλάδος, Πελοποννήσου/Δυτικής Ελλάδος, Αττικής - Πειραιώς).
Το γεγονός ότι η πρωτοβουλία αυτή συμπίπτει με την 110η επέτειο από την ίδρυση του ΣΕΒ (αλλά και τα 10 χρόνια από την μετονομασία του από Σύνδεσμο Ελληνικών Βιομηχανιών σε Σύνδεσμο Επιχειρήσεων και Βιομηχανιών, αν και στην πρόσφατη Γ.Σ. του Συνδέσμου ο Αλέξης Τσίπρας αναφέρθηκε σε ακόμη παλιότερη/παραδοσιακότερη εκδοχή, "Σύνδεσμος Ελλήνων Βιομηχάνων"...), και ρητώς προβλήθηκε ως μη-ανταγωνιστική αλλά συμπληρωματική του ΣΕΒ, αφήνει πίσω τις δικές του αντηχήσεις. Ο καθένας φθάνει στο δικό του συμπέρασμα. Άλλωστε, παρουσιάζοντας την μελέτη του ΙΟΒΕ, ο Γενικός Διευθυντής του Νίκος Βέττας θύμισε ότι σ' αυτό το ακρωνύμιο, ενώ το "Ι' αντί για ο αρχικό Ινστιτούτο υποδηλώνει πλέον Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών, το "Β" του "Βιομηχανικών" συνειδητά παρέμεινε προκειμένου να δείχνει την συνεχιζόμενη έμφαση του βιομηχανικού κλάδου ως συνιστώσας της οικονομίας...
Στην παρουσίαση της μελέτης-πρωτοβουλίας επιχειρήθηκε - από τον επιστημονικό υπεύθυνο Άγγελο Τσακανίκα - να δοθεί μια αίσθηση του τι θα μπορούσε να σημάνει μια επάνοδος της μεταποίησης στο προσκήνιο. Προβάλλοντας το "συνολικό οικονομικό αποτύπωμα" της μεταποίησης με βάση τις άμεσες αλλά και έμμεσες επιδράσεις σε άλλους τομείς (μέσα από τα εισοδήματα που η μεταποίηση δημιουργεί) και υπολογίζοντας με πολλαπλασιαστή 3,1:1 η μεταποίηση καταλήγει στο ότι "πιστώνεται" συνολικά 31% του ΑΕΠ και (με πολλαπλασιαστή 3,51) εξασφαλίζει το 31,1% της συνολικής απασχόλησης. Με αυτά ως βάση και κάνοντας ένα υποθετικό σενάριο επιστροφής σε επίπεδα συμμετοχής της μεταποίησης στην συνολική οικονομία στο 1995 (όχι απολύτως απροσγείωτο) θα σήμαινε αύξηση της ζήτησης και 5,7 δις ευρώ. Φθάνει κανείς να ρεμβάζει... Βέβαια, η ίδια η μελέτη ΙΟΒΕ/Ελληνικής Παραγωγής" δεν παραλείπει να θυμίσει ότι και σε όλη την "Ευρώπη" η μεταποίηση εδώ και καιρό αφέθηκε να φθίνει. Είτε συνειδητά (αποφόρτιση του περιβάλλοντος, αναζήτηση χαμηλού κόστους...) είτε από χαλαρότητα/ευκολία.
Πάντως μια τέτοια προσέγγιση είναι που έδωσε στον Μιχάλη Στασινόπουλο της ΒΙΟΧΑΛΚΟ/Ομίλου Στασινόπουλου το "πάτημα" να ζητήσει να φύγουμε από τα στερεότυπα που θεώρησαν επί χρόνια την βιομηχανία ως "παρελθόν που παρήλθε ανεπιστρεπτί"! Η πάλι ως θέμα "δεύτερης η τρίτης προτεραιότητας", που αρκετές φορές αγνοήθηκε ακόμη και σε μελέτες-προτάσεις ανάπτυξης της οικονομίας, οι οποίες παρέκαμπταν την βιομηχανία.
Δίνοντας, τώρα, με την συνηθισμένη του συνεκτικότητα λόγου-επιχειρήματος την λογική που εξηγεί γιατί αποτελεί αναγκαιότητα η επαναφορά/επανάκαμψη της βιομηχανίας, και μάλιστα της μεταποιητικής, στο προσκήνιο ο Νίκος Βέττας ως Γενικός Διευθυντής του ΙΟΒΕ κατέθεσε μια σειρά από αυτονόητους πλην συχνά λησμονημένους λόγους:
(α) το γεγονός ότι το Ελληνικό δημόσιο χρέος είναι κατά βάσιν εξωτερικό (οπότε χωρίς εξαγωγές δεν αντιμετωπίζεται η εξυπηρέτησή του - και η μεταποίηση είναι η κατ' εξοχήν/κατ' ανάγκην εξαγωγικός τομέας).
(β) το ότι οι εισαγωγές, που διαχρονικά χαρακτηρίζουν το Ελληνικό ισοζύγιο, "απαιτούν" εξαγωγές για αντιστάθμιση• οι δε εισαγωγές αφενός οδηγούν την κατανάλωση, αφετέρου αφορούν κεφαλαιουχικό εξοπλισμό, ο οποίος και δημιουργεί το επόμενο loop παραγωγής
(γ) οι εξαγωγές κατ' ανάγκην απαιτούν έκθεση στην διεθνή ανταγωνιστικότητα, οπότε εγκαθιστούν την ανταγωνιστικότητα ως "δεύτερη φύση" στην παραγωγή.
(δ) ο βιομηχανικός/μεταποιητικός κλάδος εξασφαλίζει υψηλής ποιότητας και σταθερή απασχόληση, συνεπώς αποτελεί εγγενές φρένο στο φαινόμενο του brain drain.
(ε) η ίδια η ανταγωνιστικότητα και η απασχόληση αναβαθμισμένου ανθρώπινου δυναμικού, οδηγούν στην ενσωμάτωση καινοτομίας και νέων τεχνολογιών στην οικονομία.
Να δούμε την συνέχεια αυτής της πρωτοβουλίας, βέβαια...
Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 8/6/2017.
Έτσι, καθώς θα περιμένουμε να "ωριμάσει" το Eurogroup της 15ης Ιουνίου, αξίζει να βλέπει τουλάχιστον κανείς τι προσεγγίσεις προκύπτουν στην Ελληνοελληνική συζήτηση. Όπως την περασμένη Δευτέρα στις στήλες αυτές είχαμε δει την συζήτηση Θοδωρή Πελαγίδη-Κυριάκου Μητσοτάκη στο Κτίριο Παλαμά, θα ήταν παράλειψη να μην έχουμε αναφερθεί σε μιαν άλλη δημόσια συζήτηση. Αυτή έφερε μαζί, στο ΕΒΕΑ, Νίκο Χριστοδουλάκη, Μιλτιάδη Νεκτάριο και Χάρη Θεοχάρη για μια πρόταση για "Επανεκκίνηση της Ελληνικής Οικονομίας" (πράγμα που ενδιαφέρει έτσι όπως διακινούνται προσπάθειες για κάποια κοινή Ελληνική θέση στο θέμα του χρέους...). Ξεκίνησε η τοποθέτηση των τριών με την καταγραφή από την έως τώρα διαδοχή "διασώσεων" της Ελλάδας.
Πρώτο, το μέτωπο του χρέους: "Τον Δεκέμβριο 2009 ήταν € 300 δισ. (δηλ. 127% ΑΕΠ) και έχει μεσολαβήσει το PSI με ονομαστική διαγραφή χρέους € 110 δισ. Μετά από 7 έτη Μνημονίων, όχι μόνο δεν μειώθηκε αλλά σήμερα είναι € 325 δισ. (δηλ. στο 180% ΑΕΠ) και απαιτείται νέα απομείωση".
Ύστερα, η αρνητική εμπειρία της μεταρρυθμισιολογίας: "Το 2016 ο ΟΟΣΑ διαπίστωσε ότι η Ελλάδα έχει ψηφίσει τις περισσότερες μεταρρυθμίσεις στην ΕΕ, όμως η εφαρμογή τους πάσχει με αποτέλεσμα η συνολική ποιότητα λειτουργίας των αγορών έχει χειροτερέψει κατά πολύ μετά το 2009". Ο Ν. Χριστοδουλάκης δεν παύει να θυμίζει ότι όλη η θύελλα για το διαβόητο φρέσκο γάλα επί Κυβερνήσεων Σαμαρά, κατέληξε όχι σε μείωση αλλά σε ... αύξηση των τιμών στον καταναλωτή.
Το κυριότερο παράδοξο, όμως, και το πιο τραυματιστικό, είναι η μη-βελτίωση της ανταγωνιστικότητας: "Μετά από δραστική περικοπή μισθών κυρίως στον ιδιωτικό τομέα, το κόστος εργασίας μειώθηκε μεν κατά 25%, πλην όμως η κατάταξη ανταγωνιστικότητας της Ελλάδας χειροτέρευσε κατά πολύ και οι παραγωγικές επενδύσεις έχουν συρρικνωθεί δραματικά".
Αυτή η διάγνωση της αστοχίας των έως τώρα Μνημονίων, Προγραμμάτων Προσαρμογής οδηγεί στην ανάγκη να το πάμε το πράγμα αλλιώς. Εδώ, η θέση των τριών ως προς τις προτάσεις Σόϊμπλε (δική μας η διατύπωση) είναι σαφέστατη: "Οι μέχρι σήμερα ευρωπαϊκές απαιτήσεις για συνεχή πρωτογενή πλεονάσματα 3.50% του ΑΕΠ είναι ανέφικτες και ενδεχόμενη εμμονή σε αυτές θα οδηγήσει είτε σε ρήξη Ελλάδας-Ευρωζώνης είτε σε εσωτερική ασφυξία".
Αυτή η τόσο κάθετη διαπίστωση τον οδηγεί - ο Ν. Χριστοδουλάκης το είχε ήδη αναφέρει προ καιρού, αλλά και ο Γ. Στουρνάρας το είχε προσεγγίσει - σε μια εναλλακτική πρόταση. Που διαφυλάσσει την υποχρέωση για στόχευση πλεονασμάτων, αλλά: " Μόνο το 1,50% του ΑΕΠ θα εγγράφεται τελικά ως πρωτογενές δημοσιονομικό πλεόνασμα για την εξόφληση χρέους, ενώ το υπόλοιπο1.50-2% του ΑΕΠ θα κατευθύνεται εν συνεχεία στην χρηματοδότηση παραγωγικών επενδύσεων και υποδομών για την αναστήλωση της οικονομίας"
Καθώς η πλέον ανασχετική για κάθε οικονομική πρωτοβουλία ρύθμιση των τελευταίων χρόνων είναι η κατάσταση του Ασφαλιστικού (ο διαβόητος Νόμος Κατρούγκαλου), οι τρεις κάνουν μιαν βασική πρόταση-τομή: "Νέα και συνολική μεταρρύθμιση του συστήματος συντάξεων της χώρας, με:
(α) Σημαντική μείωση των εισφορών του διανεμητικού συστήματος σε 12% αντί του σημερινού 20% και (β) Οι επικουρικές εισφορές παραμένουν στο 7%, όσο είναι και σήμερα, αλλά υπάγονται πλέον σε ένα κεφαλαιοποιητικό σύστημα διαχείρισης"
Παράλληλα, προχωρούν σε μια ριζική αναδιατύπωση που αφορά το φορολογικό σύστημα:" (α) Φορολογία επιχειρήσεων όλων των νομικών μορφών με συντελεστή 20% επί των καθαρών κερδών, με ταυτόχρονη μείωση των εκπιπτόμενων μη-παραγωγικών δαπανών
(β) Φορολογία εισοδήματος φυσικών προσώπων 20% και σταδιακά έως 30% άνω των €50.000.
(γ) Φορολογία αυτοαπασχολούμενων και των ατομικών επιχειρήσεων με συντελεστή 20% επί των καθαρών κερδών έως 40.000. Μετά ο συντελεστής αυξάνει 1% για κάθε €1.000 εισοδήματος μέχρι το 30% στις €50.000.
(δ) Αυτοτελή εισοδήματα από τόκους, ενοίκια, μερίσματα κλπ στο 20%.
(ε) Στον ΦΠΑ προτείνεται ενιαίος κύριος συντελεστής 20%, χαμηλός συντελεστής 10% και κατάργηση του ενδιάμεσου 13%".
Το τελικό συμπέρασμα, η τελική προσδοκία από τον "Με πρωτογενή πλεονάσματα εξόφλησης χρέους στο 1,50% του ΑΕΠ, και το υπόλοιπο 1,50 έως 2% του ΑΕΠ να πηγαίνει σε επενδύσεις, το χρέος πέφτει κάτω από 100% στα μέσα της δεκαετίας του 2020 και οι Συνολικές Χρηματοδοτικές Ανάγκες μένουν κάτω από το 15% του ΑΕΠ. Ταυτόχρονα, ο συνδυασμός δημοσίων επενδύσεων και φορολογικών ελαφρύνσεων βοηθά τις επιχειρήσεις και συντελεί στην αναβάθμιση των εξαγωγών και τον έλεγχο του εξωτερικού ελλείμματος. Με τις προτάσεις μείωσης ασφαλιστικών εισφορών και φόρων, η ελληνική οικονομία θα ωφεληθεί από την ενίσχυση ρευστότητας, την μείωση των κινήτρων απόκρυψης και την αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος".
Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" την 1/6/2017.
Σε εσπευσμένη αναζήτηση ψυχραιμίας βρίσκονται στην Κυβέρνηση μετά την αδιέξοδη έκβαση του Eurogroup της 22ας Μαΐου - σωστότερα: μετά τις υψηλές προσδοκίες που είχαν καλλιεργήσει (γραβάτα Τσίπρα κλπ) όχι απλώς στην κοινή γνώμη, αλλά και στον εαυτό τους. και που κατέληξαν την νύχτα μετά το Eurogroup στην αυθόρμητη αξιολόγηση "Τώρα, την κάτσαμε την βάρκα!" - , αναζήτηση για τα αμέσως επόμενα βήματα.
Και η μεν πολιτική διαχείριση (ψυχανεμιζόμαστε ότι θα έχουμε, τώρα, ένα μακρό κύμα δημοσκοπήσεων που θα αναδείξει την επίπτωση από την διάψευση προσδοκιών) ξεκίνησε αρκετά άγαρμπα αν και προβλεπτά: με την προσπάθεια π.χ. του κυβερνητικού εκπροσώπου να δείξει ταύτιση της Αντιπολίτευσης με την σκληρότερη γραμμή των "εταίρων/δανειστών. Όμως, στην σημερινή πλέον συγκυρία είναι πολύ αμφίβολο αν κάτι τέτοια "πιάνουν".
Η συνειδητοποίηση ότι το βαρύ υφεσιακό πακέτο που ψήφισε η Βουλή των Ελλήνων πριν μια βδομάδα, με αποδοχή πρωτογενών πλεονασμάτων 3,5% του ΑΕΠ μέχρι και το 2021, ήρθε να "ανταμειφθεί" στο Eurogroup με προβολή πλεονάσματος για την συνέχεια, αντί του 1,5% που θεωρούσε λογικό/εφικτό το ΔΝΤ ένα 2% - τελικά ένα 2,2% - για το διάστημα μέχρι το 2060, αλλά και με έσχατο όριο επιμήκυνσης των Ελληνικών δανείων την 15ετία (αντί για την 20ετία που "χρειάζεται" για κάτι σαν βιωσιμότητα σύμφωνα με το ΔΝΤ) δείχνει το είδος του διαπραγματευτικού τοίχου που βρήκε μπροστά του ο Ευκλείδης Τσακαλώτος. [Ψέματα! Ο αληθινός τοίχος ήταν ότι του προτάθηκε, προκειμένου να κλείσει επισήμως η δεύτερη αξιολόγηση, να προχωρήσει το compliance report και να ξεκινήσουν τα βήματα για - έγκαιρη - εκταμίευση της δόσης για τις πληρωμές του Ιουνίου/Ιουλίου, μια "λύση" παραπομπής του ζητήματος του χρέους "γι αργότερα". Εκεί ήταν που από το Μαξίμου - μας λένε - τραβήχτηκε αληθινή γραμμή. Και πάμε τώρα για 15 Ιουνίου, με σιωπηρή αποδοχή του να έχουν παγώσει τα πάντα και με ύφεση να σκιάζει και τρίτο κατά σειράν 3μηνο της Ελληνικής οικονομίας].
Την αναζήτηση ψυχραιμίας την δυσκολεύει, στην πράξη, το ίδιο το γεγονός ότι στην Κυβέρνηση είχαν μάθει να αφουγκράζονται τις αγορές! Οπότε, ήδη η αντανάκλαση στις αποδόσεις των ομολόγων της "διάψευσης του Eurogroup" θορύβησε, αντιλαμβανόμαστε, εκεί όπου παλιότερα θα έλεγαν αναμεταξύ τους "Μα, ποια αγορά [Ελληνικών] ομολόγων υπάρχει για να την υπολογίσει κανείς!". Ενώ το 10ετές ομόλογο αναφοράς είχε καταλήξει κάτω από το 5,7% απόδοση, βρέθηκε μέσα σε λίγο στο 5,77%. Εκείνο δε που είχε εκδοθεί την άνοιξη του 2014 (ως 5ετές, επί των τελευταίων ημερών ψυχραιμίας Σαμαρά/Στουρνάρα) βρέθηκε στο 5,75% την ώρα που είχε πέσει κάτω και από το 5,5%...
Ακόμη πιο διαταρακτική ήταν η πληροφορία ότι μεγάλοι "παίκτες" όπως η PIMCO, που έχουν θέσεις στο Ελληνικό χαρτί, κάνουν πίσω και μειώνουν τις θέσεις. Και τούτο ενώ στην προ ημερών 4η Οικονομική Διάσκεψη της ΕΕΝΕ ο ίδιος κυβερνητικός εκπρόσωπος Δημ. Τζανακόπουλος είχε στηρίξει μέρος της επιχειρηματολογίας του στην πτωτική πορεία των αποδόσεων των Ελληνικών ομολόγων, καθώς θύμισε ότι και η πλέον πρόσφατη έκδοση εντόκων πραγματοποιήθηκε με κάλυψη 26% των συμμετοχών από ξένους (και όχι όπως παλιότερα 1 ή 2, αλλά πολλούς), πράγμα που κατ' αυτόν έδειχνε ανερχόμενη εμπιστοσύνη των αγορών.
Αλλά και ο Αμερικανός πρέσβυς Jeffrey Pyatt, στην ίδια συνάντηση, ο οποίος είχε φανεί ιδιαίτερα θετικός για τις προοπτικές της Ελλάδας "μετά απ' αυτό το καλοκαίρι", στην στάση των αγορών είχε στηρίξει μέρος της προσέγγισής του. Πρώτη ένδειξη αυτής της στάσης αναμενόταν να είναι η επανέκδοση/ανταλλαγή των "ομολόγων Σαμαρά" που προαναφέραμε και πού έχουν κοντινή λήξη με άλλα 5ετή, για το συγκρατημένο/συμβολικό ύψος των 3 δις ευρώ. Ενώ για τις 31 Μαΐου είναι προγραμματισμένο - εξ αναβολής, να σημειώσουμε! - συνέδριο στην Φρανκφούρτη από τον Economist (με Τσακαλώτο/Στουρνάρα, μήνυμα Σώϋμπλε, παρουσία ΕΚΤ) ακριβώς για να αναδείξει τον βηματισμό της Ελλάδας προς τις αγορές.
Σταματούμε εδώ. Ασφαλώς και δεν είναι η στάση των αγορών εκείνη που θα υπαγορεύσει τα επόμενα βήματα. Επενεργεί πάντως ως μοχλός πίεσης και προς τους Σώϋμπλε του κόσμου τούτου, όσο κι αν εμείς την εισπράττουμε ως ψυχρολουσία άμεσα: αν η Ελλάδα δεν σταθεί στα πόδια της, πειστικά, δεν θα την κουβαλήσουν παρακάτω οι αγορές.
Πολιτική θα είναι, λοιπόν, η συνέχεια. Και με το επενδεδυμένο στην Ελλάδα - και όχι στην Κυβέρνηση! - πολιτικό κεφάλαιο, δύσκολα θα αφεθεί να προσαράξει...
Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 26/5/2017.
Ενώ, με υφεσιακό το κλείσιμο του 2016 και το α 3μηνο του 2017, μέσα σε απεργίες και (ξέπνοες) διαδηλώσεις προχωράει η συμφωνία/Μνημόνιο-3+ για την ψήφιση από την Εθνική Αντιπροσωπεία, δυσανάλογα πολύς χρόνος επενδύεται σε συζήτηση και διαξιφισμούς για τα επιμέρους• για τις ρυθμίσεις/περιορισμούς των συντάξεων ή για το αφορολόγητο• ή ακόμη για το περιεχόμενο, αλλά και τους όρους ξεκλειδώματος των αντίμετρων.
Ενώ περίεργα χαμηλοί τόνοι κρατιούνται για εκείνο που θα θεωρούσαμε αυτονόητο να "ανέβει" στο προσκήνιο: το πόσο υπονομευμένη είναι η συμφωνία αυτή , ήδη από το υφεσιακό προφίλ της. Και μάλιστα από το ότι μας "τάζει" την υφεσιακή επίπτωση για μετά την λήξη του Μνημονίου-3, για το 2018-20, με το 1%+1% του ΑΕΠ που προνομοθετείται για να αφαιρεθεί και πάλι από την ξέπνοη Ελληνική οικονομία. Μόνον (ΜΟΝΟΝ) αν αληθινά και πειστικά προχωρήσει η υπόθεση του χρέους - ειδικά τώρα που φαίνεται ότι σε επίπεδο πρωτογενών πλεονασμάτων/δημοσιονομικού χώρου "εξασφαλίσαμε" την υπερεπιβάρυνση του 3,5% μέχρι το 2021! - μπορεί να πει κανείς ότι η διαπραγμάτευση που κρίνεται στην Βουλή είναι κάτι καλύτερο από... τρίτη χειρότερη της εποχής των Μνημονίων.
Να εξηγηθούμε ευθύς εξαρχής: δεν πιστεύουμε ότι, στο μέτρο που ο Αλέξης Τσίπρας περάσει τον σκόπελο της ψήφου στην Βουλή, θα μπορούσε να προκύψει αδιέξοδο στα επόμενα βήματα μέχρι την απελευθέρωση της δόσης του τωρινού Προγράμματος για να προχωρήσουν οι πληρωμές του Ιουλίου. "Δίχτυ ασφαλείας" κάπως θα απλωθεί ακόμη και στο worst-case scenario. Άλλο όμως, να έχουμε μια back-to-backδιευκόλυνση του ESM για τα κάπου 4 δις ομόλογα που οφείλονται στην ΕΚΤ, εντελώς άλλο να ζητηθεί - όπως επί Μνημονίου-2 με τους Φινλανδούς - κάποιου είδους εγγύηση/collateral για το τμήμα της δόσης που θα πρέπει να περάσει από το Bundestag.
Θεωρούμε ότι, με την πολιτική επένδυση που έχει γίνει από τους Ευρωπαίους στην Ελλάδα και στον Αλέξη Τσίπρα, ακόμη κι αν η αντιδικία ΔΝΤ/Γερμανίας "πρέπει" να συντηρηθεί όσον αφορά το Ελληνικό χρέος, κανείς δεν θα αφήσει την Ελλάδα να προσαράξει - εφόσον, τώρα, γίνει η ψήφιση στην Βουλή των Ελλήνων του (υφεσιακού) πακέτου μέτρων. Που, ως υπόσχεση, κουβαλάει την αντίρροπη πρόνοια για "αντίμετρα". Πολιτικά, αυτή η αντισορρόπηση ίσως λειτουργεί. Οικονομικά/πρακτικά κουβαλάει τόσες προϋποθέσεις, ώστε εντάσσεται στην παιδική φιλοσοφία του : "Να΄χαμε...Τι να ΄χαμε;".
Γι αυτό και όντως μόνον μια αληθινά πειστική τοποθέτηση των "εταίρων" στο μέτωπο του χρέους θα σώσει, απολογιστικά, αυτήν την διαπραγμάτευση.
Σκεφτείτε το:
Πέντε κύκλοι διαπραγμάτευσης ολοκληρώνονται με το Μνημόνιο 3+ που βρίσκεται στην Βουλή. Κατά σειρά αστοχίας-αποτυχίας, η χειρότερη διαπραγμάτευση αποδεικνύεται "εκείνη που δεν έγινε": εδώ που τα λέμε, οι συνθήκες πανικού υπό τις οποίες προέκυψε η "διάσωση" της Ελλάδας το 2010/Καστελλόριζο, δεν άφηναν αληθινά περιθώρια διαπραγμάτευσης, ίσως ούτε καν συζήτησης, κατά την διαμόρφωση του Μνημονίου-1. Που, άλλωστε, μας προέκυψε λάθος στην έμπνευση, λάθος στην κατασκευή, κουτσή στην υλοποίηση.
Η αμέσως λιγότερο κακή υπήρξε εκείνη του πρώτου εξαμήνου του 2015, εκείνη που τελικά ταυτίσθηκε με την Βαρουφακιάδα, και στην οποία διαψεύσθηκε η απλοϊκή ανάγνωση των Ευρωπαϊκών/διεθνών συσχετισμών από πλευράς ΣΥΡΙΖΑ, και οδήγησε στο Μνημόνιο-3.
Κάπου εδώ βρισκόμαστε, κατεβαίνοντας την κλίμακα της διαπραγματευτικής αξιολόγησης, με την σημερινή εκδοχή, δηλαδή εκείνη που μας δίνει ήδη το Μνημόνιο-3+. Έδειξε προς στιγμήν ότι θα ήταν κάτι καλύτερο από εκείνη που έδωσε το Μνημόνιο-2, υπό την έννοια ακριβώς ότι έθεσε η τωρινή διαπραγμάτευση ως κεντρικότερο το ζήτημα της ελάφρυνσης του χρέους και της εξασφάλισης "δημοσιονομικού χώρου". Αυτήν την στιγμή, από την στάση του Eurogroup της 22ας Μαΐου θα κριθεί τι έχει λειτουργήσει - και πώς.
Αν δεν προκύψει κάτι απτό για το χρέος και τον δημοσιονομικό χώρο, τότε η αμέσως καλύτερη - ή: μη-χειρότερη - διαπραγμάτευση είναι μια διαπραγμάτευση-που-δεν-έκλεισε. Πρόκειται για εκείνην του τέλους του 2014, με το άτυχο "μέηλ Χαρδούβελη". Που ουδέποτε αφέθηκε να προχωρήσει ούτε καν ως Ελληνική τελική πρόταση (πόσο μάλλον ως αποδοχή...) , ούτε ως Ευρωπαϊκή ανταπόκριση (διότι οι Ευρωπαίοι "εταίροι" κρέμασαν τον Αντώνη Σαμαρά όταν είδαν ότι έδινε λάθος διαβεβαιώσεις για την Προεδρική εκλογή).
Ενώ η καλύτερη διαπραγμάτευση θα καταλήξει - θα καταντήσει, τείνουμε να πούμε! -εκείνη του 2012, που έδωσε δια χειρός Στουρνάρα το Μνημόνιο -2. Όμως, εκείνην ούτε οι "εταίροι" τελικά την τήρησαν, αρνούμενοι να δώσουν το υπεσχημένο "κάτι" για το χρέος μετά την επίτευξη των τότε πρωτογενών πλεονασμάτων• ούτε η Κυβέρνηση Σαμαρά/Βενιζέλου την άντεξε στην εφαρμογή.
Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 18/5/2017.
Ενώ το ζήτημα της συμφωνίας - με αρκετές εξειδικεύσεις, ώστε να είναι πειστική όχι τόσο "πολιτικά" , όσο απέναντι στις αγορές οι οποίες (μην το ξεχνούμε!) θα είναι ο τελικός κριτής της Ελληνικής υπόθεσης - για κάποιας μορφής ουσιώδη ελάφρυνση του Ελληνικού χρέους (με την ετικέτα "Μεσοπρόθεσμα μέτρα") προχωράει, οι τελευταίες πολιτικές αντιστάσεις παίρνουν την μορφή του γραφικού.
Τι εννοούμε; Ως χαρτοπόλεμος, πλέον εμφανίζονται τα έγγραφα - του ΕSM , του ΔΝΤ, του ίδιου του Γερμανικού υπουργείου Οικονομικών - που δείχνουν ότι δεν είναι μόνον "οδικός χάρτης" εκείνο που ετοιμάζεται και που έχει ήδη διεξοδικά συζητηθεί, αλλά ένα αρθρωμένο πακέτο. Μειώσεων τόκων. επιμηκύνσεως των λήξεων. consolidation των διαφόρων τμημάτων του χρέους. ανταλλαγών/swaps. απόσυρσης "τιμωρητικών" ρητρών του κακού παρελθόντος (εκπλήρωση των ταξιμάτων για επιστροφή κερδών από ANFAs και SNPs, αναίρεση penalty).
Η συζήτηση αυτή, το ξαναλέμε, δεν - ΔΕΝ - γίνεται μόνο/δεν γίνεται τόσο για να ισορροπήσουν οι διαφωνίες ΔΝΤ-Βερολίνου, ή για να επέλθει κάποια ευθυγράμμιση στο εσωτερικό του Eurogroup, ή έστω για να στηριχθούν οι αυριανές πρωτοβουλίες ΕΚΤ/Ντράγκι τον Ιούλιο, πάντως τον Σεπτέμβριο (σιγά-σιγά συνειδητοποιείται οτι η πρόσβαση στο Q.E. δεν θα αλλάξει ποσοτικά την δομή κόστους των τραπεζών, όπως είχε φτάσει να προβάλλεται). Γίνεται επειδή στην Εαρινή Σύνοδο του ΔΝΤ στην Ουάσιγκτον διεφάνη ότι οι μεγάλοι του διεθνούς χρήματος - οι οποίοι θα κληθούν/καλούνται ήδη να καλύψουν τις ανάγκες αναχρηματοδότησης της Ελλάδας όταν θα προσέλθει στις αγορές (και δεν αναφερόμαστε στα δοκιμαστικά γυμνάσματα, τύπου 2014...) - δείχνουν δύσπιστοι ως προς τα ανάμεικτα σινιάλα που δίνει η "Ευρώπη" σ' αυτό το θέμα. Αυτό είναι που "ξύπνησε" τους ίδιους τους Ευρωπαίους στους κινδύνους των χειρισμών "στην κόψη του ξυραφιού"/brinkmanship του τύπου Βόλφγκανγκ Σώϋμπλε. Διότι ναι μεν τώρα οι αποδόσεις του Ελληνικού χαρτιού υποχώρησαν κάτω από το 6% (με την δεκαετία περί το 5,75%, την διετία στο 5,45%) όμως κάτι το πιο συγκεκριμένο χρειάζεται ώστε οι αγορές να προσέλθουν, αυτές, στον χειρισμό του Ελληνικού ζητήματος.
Βέβαια, το αντιδιαμετρικό σε "πολιτικό χειρισμό" της πεισματικά αρνητικής στάσης Σώϋμπλε ακόμη και να δεχθεί ότι η συζήτηση που γίνεται... όντως γίνεται είναι λ.χ. καθ' ημάς η στάση Τασίας Χριστοδουλόπουλου. Η οποία ζήτησε - με κάθε σοβαρότητα - να ενσωματωθεί σε νομοθετικό κείμενο η διακηρυχθείσα αμυντική θέση Τσίπρα, ότι δηλαδή αν δεν υπάρξει τώρα προσδιορισμένο πακέτο διευθέτησης, κυρίως όμως αν δεν υπάρξει υλοποίηση των μεσοπρόθεσμων μέτρων για το χρέος, στον καιρό τους, τότε ούτε το τωρινό πακέτο Ελληνικών μέτρων με την προ-νομοθέτηση ρυθμίσεων για το 2019-20 θα εφαρμοσθεί.
Όπως ο Σκοτεινός Ιππότης (όπως αποδεικνύεται πονηρός Βαλκάνιος πολιτευτής του ευκαιριακού) Σώϋμπλε είναι πρόθυμος να χαλάσει οτιδήποτε για να σκοράρει στους δικούς του, έτσι και η συμπαθέστατη Τασία δίνει το καλύτερο όπλο (ως 53+; ως ατομική πρωτοβουλία;) ώστε να επανέλθει το αδιέξοδο. Όλα αυτά - το τονίζουμε - την στιγμή που το ΔΝΤ ωθεί διακριτικά (;) την Ελληνική πλευρά να παίξει κι εδώ παιχνίδι καθυστερήσεων, ώστε να εκμαιεύσει ουσιωδέστερη ελάφρυνση χρέους. Ένα αντίστροφο brinkmanship, δηλαδή.
Μπορεί η 22α Μαΐου - στο Eurogroup και στο περιθώριό του - να μην δώσει το global deal για την συνολική αντιμετώπιση του Ελληνικού ζητήματος όμως αξίζει να έχει ρίξει κανείς μια ματιά στα συμπεράσματα της Έκθεσης Greece MacroMonitor της Διεύθυνσης Οικονομικής Ανάλυσης της Eurobank, δια χειρός Πλ. Μονοκρούσου. Παρατηρεί:
"Ακόμη και με την απουσία μέτρων μεσο-μακροπρόθεσμου χαρακτήρα για την ελάφρυνση του δημοσίου χρέους, η Ελληνική Δημοκρατία θα μπορούσε, υπό προϋποθέσεις, να καλύψει τις καθαρές δανειακές ανάγκες της 5-ετους περιόδου μετά το πέρας του υφιστάμενου προγράμματος (2019-2023) μέσω σχετικά περιορισμένου δανεισμού από τις διεθνείς αγορές (της τάξης των 7 δις ευρώ περίπου ετησίως κατά μέσο όρο)."
Σπεύδει όμως να συμπληρώσει/τονίσει:
"Σε πιο μακροπρόθεσμο ορίζοντα, η απουσία περαιτέρω σημαντικής ελάφρυνσης του ελληνικού χρέους θα απαιτούσε την εξασφάλιση σημαντικά υψηλότερου δανεισμού από τις διεθνείς αγορές, εγείροντας σοβαρές ανησυχίες για την βιωσιμότητα της δημοσιονομικής θέσης της χώρας".
Αυτού του είδους η προοπτική ματιά δεν συνταιριάζει με την προσέγγιση πολιτευτών τύπου Βόλφγκανγκ Σώϋμπλε ή Τασίας Χριστοδουλοπούλου (οι δυο στο ίδιο τσουβάλι; μα... αφού αυτήν την λογική ρηχότητας επιλέγουν!). Όμως, τις αγορές αυτού του είδους οι προσεγγίσεις τις οδηγούν: ούτε οι εκλογικοί σχεδιασμοί 15θημέρου, ούτε οι εσωκομματικές κόντρες.
Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 11/5/2017.
Ωραία λοιπόν: μετά από έναν πρώτο δισταγμό στο άνοιγμα, το καταμαδημένο Χρηματιστήριό μας πήγε πάνω κατά 3% (ενδοσυνεδριακά πλησίασε το +3,6%), με τις συνήθεις υπόπτους στην πτώση και την άνοδο τραπεζικές μετοχές άνω του +12% (Πειραιώς και Eurobank) , ή πάλι γύρω στο +6% (Alpha και Εθνική). Λίγο πιο ουσιαστικά, κοντά στην οροφή - ή μάλλον το πάτωμα - του 6% βρέθηκαν οι αποδόσεις του 10ετούς/benchmark ομολόγου, κάτω και από το 6% η απόδοση του 2ετούς. Όπως λέμε και για τις δημοσκοπήσεις, αυτές οι καταγραφές τιμών εκεί που βρίσκεται ως κίνηση του ΧΑΑ και ως ρηχότητα η αγορά του Ελληνικού χαρτιού, "δεν είναι παρά μια ακτινογραφία της στιγμής". Ως στιγμή δε, εν προκειμένω να ληφθεί η συμφωνία - στις 6:00 το πρωί της Τρίτης μετά την Πρωτομαγιά - για κλείσιμο της διαβόητης δεύτερης αξιολόγησης του Μνημονίου-3, μετά από σούρσιμο 6μήνου και πλέον. (Αυτή η 6η πρωινή επετεύχθη διότι - η μικρή ιστορία - η Ντέλια Βελκουλέσκου της ΕΚΤ έφευγε, τρεχαλητό, από το Χίλτον να πιάσει την πτήση της).
Επειδή και ειδησεογραφικά και σχολιογραφικά όλα έχουν ειπωθεί και γραφτεί - το πιο πικρό, μέσω Facebook, ανήκει στον Ριχάρδο Σωμερίτη ο οποίος αντιπαρέθεσε τον "λευκό καπνό" που ανέβηκε από το Χίλτον με τα μαύρα μαντάτα του περιεχομένου της συμφωνίας... - θα σταθούμε μόνο σε τρία-τέσσερα σημεία, από την ταυτόχρονη ανακοίνωση "των Θεσμών". (Πάλιν η μικρή ιστορία: προηγήθηκε η κοινοποίηση της κοινής ανακοίνωσης από την ΕΚΤ. Ακολούθησε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ύστερα ο φίλος μας ο Ντάϊσελμπλουμ. Το ΔΝΤ ήρθε τελευταίο, με περιεχόμενο ήπιας ψυχρολουσίας για την συνέχεια, καθώς υπενθύμισε ότι η συμμετοχή του στην συνέχεια του Προγράμματος για την Ελλάδα έχει ως προϋπόθεση την "διευθέτηση του θέματος της ελάφρυνσης του χρέους").
Πρώτο σημείο, η συμφωνία που επετεύχθη είναι "προκαταρκτική συμφωνία σε πακέτο πολιτικής". Σημειώστε και το προκαταρκτικό στοιχείο και το αίτημα συνεκτικότητας του πακέτου.
Δεύτερο σημείο, η Ελλάδα επιβεβαίωσε "πρόθεση να υλοποιήσει άμεσα το πακέτο πολιτικής". (αυτό είναι, πάντως, το πέρασμα των μέτρων από την Βουλή που, ήδη, φαίνεται ότι θα ψηφίσει μετά το ταξίδι Τσίπρα στο Πεκίνο [14-15 Μαΐου]).
Τρίτο σημείο "περαιτέρω συζητήσεις τις επόμενες εβδομάδες" (μένουν βέβαια λιγότερες από τρεις μέχρι το Eurogroup της 22ας Μαΐου) θα συμπληρώσουν την "αξιόπιστη στρατηγική που θα διασφαλίζει την βιωσιμότητα του Ελληνικού χρέους". Στρατηγική λέει το κείμενο, δεσμεύσεις "χρειάζεται" το ΔΝT, κάτι το νομικό προσδοκά και η ΕΚΤ προκειμένου να μας δεχθεί στις αγκάλες της Q.E.
Οι επισημάνσεις αυτές δεν - ΔΕΝ - έχουν την πρόθεση να μειώσουν το "Ουφ!" ανακούφισης που ακούστηκε από πολλές πλευρές για την αποφυγή (μιας ακόμη) προσάραξης του Ελληνικού Προγράμματος. Το οποίο Πρόγραμμα πάντως αποκτά ρυθμίσεις σε υπερ3ετή ορίζοντα, με το 2018 να συνοδεύεται από 2019 και 2020. Υπ' αυτήν την έννοια, το έμμεσο παράπονο του Κυριάκου Μητσοτάκη ότι βρισκόμαστε ενώπιον 4ου Μνημονίου "χωρίς πρόσθετη χρηματοδότηση" είναι κατανοητό - αν μη τι άλλο επειδή δεν αναιρέθηκε (παρά την διακήρυξή του ότι "αυτή η πολιτική είναι εσφαλμένη, πνίγει την Ελληνική οικονομία, φρενάρει την ανάπτυξη") η πάγια θέση της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης περί συνεχείας του Κράτους. Η οποία σημαίνει - τι άλλο; - τήρηση των ήδη συμπεφωνημένων. Εφόσον, βέβαια, περάσουν την βάσανο της Βουλής.
Κατά τα άλλα, η συμφωνία όπως στήθηκε - με κεντρικούς αρμούς το τέλος των επιδομάτων, την νέα μείωση των συντάξεων και την αύξηση της φορολογικής πίεσης δια της μείωσης του αφορολογήτου (αντίστοιχα: το 2018, το 2019 και το 2020, αν δεν χαθούν ενδιαμέσως οι στόχοι πλεονασμάτων) - έρχεται να αναιρέσει... την πάγια καταγγελία ότι η Κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ κινείται μόνον με αύξηση φόρων και όχι με μείωση δαπανών! Μπορεί η Κυβέρνηση, ο Κυβερνητικός Εκπρόσωπος, το Μαξίμου ή τα non-papers αυτό ακριβώς το σημείο να μην το πολυ-τονίσουν, αλλά τόσο η μείωση των συντάξεων (κατά 1% του ΑΕΠ) όσο και το πελέκημα σειράς επιδομάτων (με μερική μόνο αντικατάσταση από το Κοινωνικό Εισόδημα Αλληλεγγύης) λειτουργούν από το σκέλος των δαπανών. Και... πώς λειτουργούν! Βέβαια , στο σκέλος των δαπανών έρχονται να προστεθούν - υπό τους δρακόντειους όρους υπέρβασης των κατά 3,5+0,2%=3,7% πρωτογενών πλεονασμάτων - τα αντίμετρα. Που άμα έλθουν χωριστά στην Βουλή, θα 'χει ενδιαφέρον να δούμε πώς ακριβώς θα καταψηφισθούν από τα έδρανα της Αντιπολίτευσης.
Τι μένει; Μα... κάτι από ρύθμιση χρέους. Και εκλογίκευση (4-5 χρόνια;) πρωτογενών πλεονασμάτων.
Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 4/5/2017.
Όπως υπάρχουν οι γνωστοί άγνωστοι και οι άγνωστοι άγνωστοι - οι known unknowns που κανείς μπορεί να τους προϊδει και οι unknown unknowns που βρίσκονται εκτός πεδίου, κάτι σαν μαύροι κύκνοι/black swans - έτσι υπάρχουν και οι οργανωμένες συμπτώσεις, εκείνες που μεριμνά κανείς να προκύψουν, δίπλα στις γνήσιες συμπτώσεις, εκείνες που πραγματικά σου προκύπτουν απροειδοποίητα. Στην κατηγορία των οργανωμένων συμπτώσεων εντάσσονται τον τελευταίο καιρό αρκετά πράγματα στην ταλαιπωρημένη μας Ελληνική πραγματικότητα. Για παράδειγμα, η "σύμπτωση" του αυξημένου πρωτογενούς πλεονάσματος, με την ουσιαστική πλέον λειτουργία της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων, με τις οργανωμένες κατασχέσεις κοκ. Αντίστοιχη η "σύμπτωση" τη άφιξης όλο και περισσότερων ειδοποιητηρίων πληρωμής του ΕΦΚΑ με ποσά χαμηλότερα απ' ό,τι προηγουμένως για πολλούς - αρκετά πολλούς - χαμηλών εισοδημάτων, με την υποχώρηση της διαμαρτυρίας/του άγχους για τον Νόμο Κατρούγκαλου/Αχτσιόγλου/Πετρόπουλου...
Όμως εδώ θα θέλαμε να μιλήσουμε για μιαν άλλη σύμπτωση. Πολύ πιο θετική. Που την συναντήσαμε στον Πειραιά , όπου το Ελληνικό Propeller Club με πρωτοβουλία του ακούραστου Γιώργου Ξηραδάκη, μαζί με το Ιταλικό Propeller και υπό την αιγίδα του International Propeller, είχαν οργανώσει ένα διήμερο Forum με θέμα "Λιμάνια, Ναυτιλία, Logistics και Οικονομική Ανάπτυξη". Εκ πρώτης όψεως, η διοργάνωση ηχούσε κάπως θεωρητική και "απομακρυσμένη" από την επικαιρότητα - άλλωστε την πρώτη ημέρα μεγάλο μέρος του Προγράμματος ήταν αφιερωμένο στην ναυτική εκπαίδευση, θέμα που (ακόμη) στην Ελλάδα μένει διακριτικά σε δεύτερο πλάνο, σε σχέση με τα άλλα φλέγοντα της ναυτιλίας.
Άμα όμως κοιτούσε λίγο πιο προσεκτικά την υπόθεση, θα 'βλεπε πρώτα-πρώτα ότι η πρώτη ημέρα του Forum ήταν στο ΚΝΩΣΣΟΣ της Minoan, Ελληνικής μεν σημαντικής ακτοπλοϊκής (Κρήτης και Αδριατικής) όμως κατά πλειοψηφία πλέον συμφερόντων Grimaldi - με τον οποίο, τώρα, υπάρχει αντιπαράθεση για τον έλεγχο της Hellenic Seaways με την Τράπεζα Πειραιώς (από την προηγούμενη διαδρομή Minoan-HS). Να δούμε , εδώ, μια προσπάθεια γεφύρωσης κα προσπεράσματος; Λεπτομέρεια: ένα από τα εμπλεκόμενα Πανεπιστημιακά Ιδρύματα - της Νάπολης - ακούει στο όνομα Parthenope/Παρθενόπη! Άλλη Ελληνική διάσταση, κι αυτή.
Όμως η δεύτερη ημέρα, αφιερωμένη πιο στενά στα λιμάνια και την ναυτιλιακή κίνηση της Μεσογείου - με οδηγό την ρήση "Η ήρεμη θάλασσα ποτέ δεν έφτιαξε έμπειρους ναυτικούς", για να δείξει την περίοδο αναταραχής, δοκιμασίας και ευκαιριών που έχουμε μπροστά μας - έφερε την συζήτηση αυτή σε άμεση επαφή με τις ευκαιρίες που δημιουργεί ο βηματισμός του Κινεζικού "One belt, One road"/ του νέου Δρόμου του Μεταξιού. Εδώ, ήταν ενδιαφέρουσες οι προσεγγίσεις και του Αλεσσάντρο Πανάρο (του τραπεζικού ομίλου Intesa San Paolο) και του ημετέρου Τάσσου Βαμβακίδη (της Cosco/ΣΕΠ), όμως με γνήσιο καλωσόρισμα και διεξοδική τοποθέτηση του Γενικού Γραμματέα Λιμένων και Ναυτιλιακής Πολιτικής του ΥΠΕΝ Χρήστου Λαμπρίδη.
Πού η σύμπτωση, εδώ; Ότι μόλις πριν λίγες ημέρες είχε κλείσει η διαδρομή ΤΑΙΠΕΔ - που ανάδειξε πλειοδότη το κονσόρτσιουμ DIEP GmbH/Terminal Link SAS/Belterra Investments Ltd γερμανικών, γαλλικών και ρωσικών συμφερόντων (τα τελευταία: Ιβάν Σαββίδη) για το δεύτερο μεγάλο Ελληνικό λιμάνι, εκείνο της Θεσσαλονίκης. Καθώς λοιπόν, για να προχωρήσουμε λίγο παρακάτω, Ιταλοί - η Ferrovie dello Stato - απέκτησαν ήδη τον έλεγχο των Ελληνικών σιδηροδρόμων/της TRAINOΣΕ, προέκυπτε άμεση ευκαιρία ανάπτυξης δραστηριοτήτων logistics και συνδυασμένων μεταφορών. Ενδεχομένως και ελαφράς μεταποίησης στην Ελλάδα.
Οι παρευρισκόμενοι στο Forum Ιταλοί, ακριβώς από τον χώρο της διαχείρισης λιμανιών και των συνδεομένων με αυτή logistics προέρχονταν. Και οι συζητήσεις που πλέχθηκαν αφορούσαν ακριβώς τις παραμέτρους που φέρνουν την Μεσόγειο στο επίκεντρο των διεθνών ροών. τον συνδυασμό του traffic Άπω Ανατολής-Ευρώπης με εκείνο μέσων αποστάσεων (κυρίως: Μαύρης Θάλασσας-Ευρώπης) . την εξέταση "στο μικροσκόπιο" των προθέσεων του New Silk Road των Κινέζων. την επίπτωση του γιγαντισμού των πλοίων, αλλά και της βελτίωσης/ανοίγματος της Διώρυγας του Σουέζ (από δίπλα και τα φαραωνικά σχέδια για "νέο κανάλι" πλάι στον Βόσπορο) . την μεγάλη συζήτηση για την αναδιοργάνωση της λειτουργίας των λιμανιών - από ψηφιοποίηση μέχρι την (πάντα παρούσα!) διάσταση της συμμόρφωσης της γραφειοκρατίας.
Αυτή η συζήτηση - η δεύτερη μέρα του Forum ήταν στο εμβληματικό Μουσείο Liberty - έδειχνε να έχει ουσία και προοπτική. Διόλου τυχαία η κατακλείδα. Γ. Ξηραδάκη: "Υπάρχουν επενδυτικές ευκαιρίες στην Ελλάδα. Αλλά κοιτάξτε να κινηθείτε άμεσα, τώρα - μην περιμείνετε για αργότερα που τα κόστη θα ξεφύγουν!". (Μέχρι στο Μέγαρο Μαξίμου έφθασε ο απόηχος του Forum, αντιλαμβανόμαστε).
Ηθελημένη, λοιπόν, αν μη οργανωμένη, αυτή η σύμπτωση...
Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 27/4/2017.
Θα μας συγχωρήσει, ελπίζουμε ο αναγνώστης μια καλοπροαίρετη λογοκλοπή - ήδη από τον τίτλο αυτού του σημειώματος. Η έννοια του "επεξεργαστή νοήματος" προκειμένου να περιγραφεί η θεμελιώδης λειτουργία των πολιτικών κομμάτων, που τείνουν να αποκτήσει την χλωμή λογική μηχανισμών εκλογικής συνάθροισης ανήκει στον Λευτέρη Κουσούλη (στο "Βήμα της Κυριακής").
Περί τίνος πρόκειται; Ασφαλώς όχι περί υποτίμησης της λειτουργίας της διεκδίκησης, κατάκτησης και διατήρησης της εξουσίας από μέρους των κομμάτων, γύρω από άξονες ιδεών και επιλογών (συνεχίζουμε την λογοκλοπή). Όμως όποιος, ιδιαίτερα στα βαριά χρόνια που περνάμε αλλά και όπου στην δημόσια σκηνή ζούμε την άνοδο της απαξίωσης, του θορύβου, της βαβούρας, των ταξιμάτων και των ύβρεων, όποιος επιχειρεί να δραστηριοποιηθεί πολιτικά χρειάζεται/ πρέπει να ανταποκριθεί - επιτέλους! - σε κάτι βαθύτερο και ουσιαστικότερο. Να αναζητήσει, προσπερνώντας τις υπεραπλουστεύσεις και τα συνθήματα και τις διαψευσμένες υποσχέσεις, το περιεχόμενο των αληθινών προκλήσεων (Υγεία; Ασφαλιστικό; ανεργία των νέων; δημιουργία θέσεων εργασίας; εξωστρέφεια της παραγωγής;) και των ερεισμάτων προς αναζήτηση κοινωνικής συνοχής.
Παραζαλισμένα στην αντιπαλότητα και την πολεμική για την διεκδίκηση της εξουσίας, ηττημένα από το βάρος των διαδοχικών Μνημονίων, τα κόμματα ακόμη και όταν εκφέρουν λόγο προγραμματικό δεν καταπιάνονται πειστικά με τις προκλήσεις αυτές. Πλην με τρόπο γενικόλογο, περιγραφικό, υποσχεσιακό. Έχει λοιπόν ενδιαφέρον που, σ' αυτό το σκηνικό, έρχεται ένα βιβλίο να κάνει την αντίστροφη πορεία.
Τιτλοφορημένο "Μέση Γη", το βιβλίο αυτό του Θοδωρή Πελαγίδη, γνωστότερου από την "Στιγμή της Στροφής για την Ελληνική οικονομία" (στις αρχές της κρίσης) και από την "Προσοδοθηρία και Μεταρρυθμίσεις" (προτού η κρίση εκδηλωθεί) καθώς και με την συμπόρευσή του με τον Βαγγέλη Βενιζέλο, δηλώνει ευθέως την πολιτική στόχευση: "Η επιστροφή του πολιτικού Κέντρου". Με την περαιτέρω διευκρίνηση ότι εισφέρει και θεωρία αλλά και προτάσεις οικονομικής πολιτικής "για την ανασυγκρότηση της αστικής δημοκρατικής παράταξης".
Εκείνο που διαγιγνώσκει - και εν συνεχεία επιχειρεί να αξιοποιήσει - ο Πελαγίδης, είναι ότι η διάκριση Δεξιάς/Αριστεράς (γι αυτόν πλημμελούς Κεντροδεξιάς/Κεντροαριστεράς) που κουβάλησε στην Μεταπολίτευση το δίπολο Ν.Δ. - ΠΑΣΟΚ έχει εξαντλήσει την αναλυτική της χρησιμότητα. Ότι, δηλαδή μπορεί μεν να ορίζει "διακριτές πολιτικές φυλές" αλλά δεν δίνει πλέον μια διαφοροποίηση πολιτικής ή/και αντιπροσώπευσης διακριτών κοινωνικών συμφερόντων όπως τις πρώτες δεκαετίες Μεταπολίτευσης. Γι αυτόν, "η βαθιά αντίθεση που διαπερνά τα κόμματα του δημοκρατικού τόξου ήταν ανέκαθεν ανάμεσα στον παλαιοκομματισμό και στην πρόοδο".
Αφήνουμε για λίγο την ανάλυση του Πελαγίδη , για να πούμε το εξής: Όταν ο μακαρίτης ο Κωνσταντίνος Καραμανλής πρότεινε την έννοια του να γίνουμε άνθρωποι"/"να γίνουμε Ευρώπη": μπορεί να σαγηνεύει ακόμη κάποιους μπορεί να απωθεί άλλους, όμως είχε μια πρόταση. Ότι ο επίσης μακαρίτης Αντρέας πρότεινε μια λογική ένταξης, ενσωμάτωσης των πολλών αλλά και σχετικής ισότητας στην διεκδίκηση της ευημερίας. Προσπερνούμε Κώστα Μητσοτάκη και Κώστα Σημίτη, που κάτι πήγαν να πουν - κάτι από φιλελευθερισμό ο πρώτος, τον διαβόητο εκσυγχρονισμό ο δεύτερος. Όμως είτε δεν τα πίστεψαν αληθινά, είτε κάμφθηκαν στην υπεράσπισή τους (το Ασφαλιστικό...) και αυτοαδειάστηκαν. Ύστερα; Ύστερα "επανίδρυση του Κράτους", "λεφτά υπάρχουν", ολίσθηση από Ζάππεια σε "ισοδύναμα" - πάει κάθε διεκδίκηση περιεχομένου!
Οι σημερινοί πάλι είχαν περιεχόμενο, όχι εύπεπτο για την μεσαία τάξη αλλά δυσάρεστα ουσιαστικό: τον εξισωσισμό και την μεταφορά του βάρους της κρίσης στους "επάνω" Όμως τώρα, τώρα που κι αυτό έφτασε στο όριο του αναζητείται στο παρελθόν και τις αταβιστικές καταβολές της Αριστεράς εκείνο που προδήλως λείπει.
Κατά τον Πελαγίδη λοιπόν μετά την πικρή ωρίμανση που έφεραν τα Μνημόνια, προκύπτει μια επιθυμία για "αλλαγή με περιεχόμενο" που να αγκυρώνεται στην Ευρωπαϊκή προοπτική αλλά και να έχει έναν κρατικό μηχανισμό "που διευκολύνει ή αφήνει [τους πολίτες] ήσυχους να ζήσουν την ζωή τους, παρά να τους ενοχλεί κάθε τόσο". Εκεί, λοιπόν, ο Θ. Πελαγίδης θεωρεί ότι η (απρόσμενη) εκλογή του Κυριάκου Μητσοτάκη στην Ν.Δ. έδωσε σε μιαν ολόκληρη κατηγορία ψηφοφόρων κάτι πέρα από την "κανονική Ν.Δ." . Κάτι που να ενσωματώνει τους κεντρογενείς ψηφοφόρους.
Η "Μέση Γη" του Πελαγίδη έρχεται να ανοίξει στον χώρο που περιγράφει κατευθύνσεις δημόσιων πολιτικών: από ευκαιρίες απασχόλησης μέχρι Παιδεία και Υγεία, από Μεγάλα Έργα, επενδύσεις και βιομηχανία μέχρι χρηματοδότηση του ιδιωτικού τομέα.
Για να είμαστε ειλικρινείς, δεν έχουμε πεισθεί ότι η τομή Δεξιάς/Αριστεράς - ή έστω ΚεντροΔεξιάς/ΚεντροΑριστεράς - έχει φύγει από την Ελληνική πολιτική πραγματικότητα. Όμως κάθε αναζήτηση νοήματος υπ' αυτήν την έννοια, έχει ενδιαφέρον.
Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 24/4/2017.
Λοιπόν: ούτε η νέα Συνάντηση των Κυριών (Μέρκελ-Λαγκάρντ) παρά τις διαρροές, ούτε η νέα Κορυφή του Νότου "έβγαλαν" κάτι το ωφέλιμο για την Ελληνική υπόθεση. Γίνεται συνεπώς όλο και πιο σαφές ότι όλοι, μα όλοι τους! έχουν εγκατασταθεί στο γύμνασμα που λέγεται "αγορά χρόνου". Θα μας επιτραπεί να διατυπώσουμε την άποψη ότι ούτε και η Εαρινή Σύνοδος ΔΝΤ στις 21-23 Απριλίου, ούτε καν η οριστικοποίηση των στοιχείων για το πρωτογενές πλεόνασμα από την Eurostat στις 24 - δηλαδή ούτε τα όσα ειπωθούν /διακηρυχθούν/συμφωνηθούν σχετικά με τα μεσοπρόθεσμα μέτρα για το Ελληνικό χρέος και για τον δημοσιονομικό χώρο (πρωτογενή πλεονάσματα) ούτε τα όσα αποτελέσουν μια συμφωνημένη βάση για τους περαιτέρω υπολογισμούς όλων των παραπάνω - αποτελούν τον ουσιαστικό χρονικό ορίζοντα.
Ούτε καν το εκλογικό ημερολόγιο των Ευρωπαίων "εταίρων", με τους Γάλλους τώρα άμεσα, τους Γερμανούς το φθινόπωρο είναι το αληθινό κριτήριο. (Ακριβώς εδώ, ειρήσθω εν παρόδω, ήταν η βασική παραχώρηση των "εταίρων" προς την σημερινή Κυβέρνηση της Ελληνικής Δημοκρατίας. Με την μετακίνηση των όποιων πρόσθετων μέτρων στην 1/1/2019 - το συνταξιοδοτικό - και στις 1/1/2020 - τα φορολογικά, ΑΝ μέχρι το 2018 "βγαίνουν τα νούμερα", η Κυβέρνηση έχει την δυνατότητα να στήσει τον πολιτικό βηματισμό της, εφόσον βέβαια περάσει το θεσμικό εμπόδιο της Βουλής/ της προνομοθέτησης. Και να φέρει την Αξιωματική Αντιπολίτευση στην πρακτική αμηχανία, να εξηγήσει τι απ' όλα όσα δεν θα ψηφίσει η ίδια αλλά θα ψηφισθούν (αν ψηφισθούν...) θα αλλάξει, εφόσον αυτή κερδίσει εκλογές. Και πώς. Με τι σχέσεις με τους Ευρωπαίους "εταίρους".
Πού οδηγούν όλα αυτά; Στην συνειδητοποίηση - θαρρούμε - ότι εκείνος ο πολιτικός χώρος που θα "ξεκρεμάσει" από το παρελθόν και τις ευθύνες και τον τσακωμό, εκείνος που θα περιγράψει που θα ζήσουμε αύριο, εκείνος θα έχει το αύριο! Ως θεμέλιο αυτής της στροφής στο μέλλον, θα συνιστούσαμε να μελετήσουν οι μονομάχοι την ανάλυση του Νίκου Βέττα , του ΙΟΒΕ. Με αφορμή μεν το Brexit, όμως με ουσία το πώς το αύριο διαμορφώνεται.
Ξεκινά η ανάλυσή του από την σχετικά απότομη, πάντως επώδυνη προσγείωση από την φάση συνεχούς μεγέθυνσης σ' όλη την δεκαετία του ΄80 και του ΄90 - μέχρι περίπου και το 2000. Σ αυτήν την περίοδο ο συντονισμός (α) της επίδρασης των νέων τεχνολογιών (ιδίως της ψηφιακής πραγματικότητας) στην παραγωγή, (β) της κατάρριψης των εμποδίων τόσο στο διεθνές εμπόριο όσο και συνολικά στην κινητικότητα (NAFTA, "άνοιγμα" της Ασίας, πτώση του Τείχους/ενοποίηση της Ευρώπης) και (γ) μιας γενικής πολιτικής σταθερότητας, έφερε μια συνολική ευημερία, με ετήσιους ρυθμούς αύξησης της τάξης του 2-3%.
Όταν, στο γύρισμα της χιλιετίας, η επίδραση αυτών των τριών παραγόντων εξασθένησε, τότε ζήσαμε για κάποια χρόνια μέσα από δανεισμό/μόχλευση. Αυτό μας έφθασε, χοντρικά, μέχρι και το 2008. Η συνέχεια είναι γνωστή: με διαφοροποιημένο τρόπο, αλλά παράλληλα, οι χώρες ολίσθησαν σε ανάσχεση, ύστερα σε κατήφορο με την χρηματοπιστωτική κρίση και την απομόχλευση που αυτή έφερε. Η αναζήτηση του "τις πταίει" έφερε ως "ένοχο" στις ΗΠΑ τους Μεξικάνους ή τις Κινεζικές εισαγωγές ( με αποτέλεσμα τον Τραμπ), Στην Μεγάλη Βρετανία τον Πολωνό υδραυλικό και την γραφειοκρατία των Βρυξελλών (με αποτέλεσμα το Brexit). Σ' εμάς το φαινόμενο "φταίνε όλοι οι άλλοι" (με αποτέλεσμα να αλλάζουμε Κυβερνήσεις σαν τα πουκάμισα, με αρνητική ψήφο...), και συνεχή προσπάθεια να γυρίσουμε το ρολόι πίσω.
Το κύριο ζήτημα, τώρα, είναι η εγκατάσταση Μεγ. Βρετανίας, "Ευρώπης" συνολικά και (αυτό ενδιαφέρει εδώ, στο επιχείρημά μας) εμάς στην ακρούλα που λέγεται "Ελλάδα", σε μιαν μη-γραμμική εξέλιξη όπου η πίεση στα εισοδήματα φέρνει βλάβη στα πολιτικά συστήματα. Αυτή με την σειρά της δυσκολεύει την επεξήγηση στους λαούς του τι συμβαίνει (και τι αυτό σημαίνει: παράδειγμα το Ασφαλιστικό). Καθώς και την εγκατάσταση στο προσκήνιο μιας εντεινόμενης ανασφάλειας.
Ειδικά στην Ελλάδα, την πολυτραυματισμένη από την δική της κρίση, το πώς θα επεξηγηθεί όχι απλώς ότι δεν υπάρχει εύκολη λύση αλλά και ότι επιστροφή στο παρελθόν αποκλείεται τελείως, είναι η αληθινή πολιτική πρόκληση. Οι ΚεντρικοΕπιτροπάριοι του ΣΥΡΙΖΑ, την περασμένη Κυριακή, αυτό το πέρασαν εντελώς ξώφαλτσα: το αγκάλιασμα με το παρελθόν δεν λέει να τους φύγει. Στην Ν.Δ. του Κυριάκου Μητσοτάκη και στην ΔηΣυμπ/ΠΑΣΟΚ με τις μνήμες περασμένων εποχών, η λογική του "δεν ψηφίζω τίποτε!" και διεκδικώ όπως τα πεντάχρονα το τόπι τους ( "Εκλογές! Εκλογές! Εκλογές!") εγκαθιστά στην σπαρακτική αναζήτηση μέλλοντος στο παρελθόν.
Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 13/4/2017.
Δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι ο ΣΥΡΙΖΑ/η Κυβέρνηση Τσίπρα/η διαπραγματευτική προσέγγιση Βαρουφάκη έχει αναζητήσει ρίζες στον ιδιαίτερο συμβολιστή ποιητή Αντόνιο Ματσάδο.
Δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι ο ΣΥΡΙΖΑ/η Κυβέρνηση Τσίπρα/η διαπραγματευτική προσέγγιση Βαρουφάκη έχει αναζητήσει ρίζες στον ιδιαίτερο συμβολιστή ποιητή Αντόνιο Ματσάδο. Όμως, έτσι, όπως επενδύθηκαν - με πολύ σώου, με πληθωρικές δηλώσεις, με πενιχρό πολιτικό περιεχόμενο πλην της διάθεσης κόντρας και τα κάποια στοιχεία αναδίπλωσης - οι ημέρες μετά το ξεκίνημα των Ευρωπαϊκών περιπλανήσεων Τσίπρα και (κυρίως!) Βαρουφάκη, αληθινά θυμίζουν το Se hace camino al andar/ Ο δρόμος χαράζεται περπατώντας.
Έτσι, με αναζήτηση ενός κάποιου περιεχομένου για την πληθωρική φόρμα, φθάσαμε στις Προγραμματικές Δηλώσεις, που κινδυνεύουν να είναι το πιο αστραπιαία μεταφραζόμενο κείμενο στην διεθνή σκηνή! Με το καημένο το "Πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης" να επιχειρείται να αποκτήσει αποτύπωση που και τους "έξω" να μην συνταράξει περισσότερο, κι εμάς τους "μέσα" να κρατήσει σε ενθουσιασμό.
Ενώ όμως φαίνεται ότι τελικά θα καταλήξουμε και με Φόρο Επιδεικτικής Κατανάλωσης (αντί του πεζού Φόρου Πολυτελείας: ο Ανδρέας Παπανδρέου θα δάκρυζε, βλέποντας υλοποίηση Thorstein Verblen) και με Ταμείο Εθνικού Πλούτου (αντί για ΤΑΙΠΕΔ: σοφή η ιδέα να συνδυαστεί η εκποίηση/αξιοποίηση με την υπόσχεση για διάσωση του Ασφαλιστικού), συν μια καμπάνια κατά των ολιγαρχών και της ("μεγάλης") φοροδιαφυγής, τα διαβολεμένα τα νούμερα δεν εμφανίζονται στο προσκήνιο. Στο EuroWorkingGroup η εξήγηση ήταν... οι Προγραμματικές που δεν είχαν αναγνωσθεί! Στο δίδυμο Eurogroup της 11ης/16ης Φεβρουαρίου, το ζήτημα κινδυνεύει να είναι σαφώς πιο δυσάρεστο (η Κορυφή της 12ης είναι ούτως ή άλλως "πολιτική"). Στην σταθερή πίεση των "εταίρων" για νούμερα, για ποσοτικοποίηση των πολιτικών όχι απλώς συγκεκριμένη αλλά και πειστική, η Ελληνική στάση είναι Βαρουφακική: "Give us time and give us space". Που στην πραγματικότητα έχει την ακόλουθη απόδοση: "Δώστε μας χρόνο να σκεφθούμε τι θέλουμε/Δώστε μας περιθώρια μέχρις ότου εσείς (οι "εταίροι") σκεφθείτε τι θα μπορούσατε να δώσετε/πού και πώς θα μπορούσατε να χαλαρώσετε ένα κακοσχεδιασμένο και εκ του αποτελέσματος αποτυχημένο Πρόγραμμα, στο οποίο εμείς ζούμε και πνιγόμαστε (και το βλέπετε) εδώ και 5 χρόνια".
Στην πιεστική απαίτηση των "εταίρων" για νούμερα, για στοιχεία , η Ελληνική πλευρά αντιπαρατάσσει ενδιαφέρουσες διαβεβαιώσεις, όπως για δημοσιονομική ισορροπία, ή πάλι για (ήπιο) πρωτογενές πλεόνασμα. Το πρόβλημα πού είναι; Έρχεται η δική μας διαβεβαίωση, π.χ. του τύπου: "Η αύξηση του κατώτατου μισθού θα διαρρυθμιστεί χρονικά, αλλά δεν έχει και δημοσιονομική επίπτωση, άσε που θα σημάνει πρόσθετες ασφαλιστικές εισφορές, άρα... μείωση των απαιτήσεων του Ασφαλιστικού από τον Προϋπολογισμό". Η άλλη πλευρά σπεύδει να παρατηρήσει: "Ωραία, όμως έχετε υπολογίσει πόσο η αύξηση κατωτάτων θα σημάνει σε αύξηση π.χ. του επιδόματος ανεργίας; Και πόσο στα επιδόματα μητρότητας; Πόσο και πώς θα "περάσει" στον υπολογισμό των συντάξεων; Α, ναι, και με τις υψηλότερες ασφαλιστικές εισφορές, πώς την βλέπετε την εισπραξιμότητα;"
Αυτού του είδους την προσέγγιση, πάτε την τώρα και απλώστε την σ' όλο το φάσμα των Προγραμματικών όπως θα μεταφράζονται σε Πρόγραμμα - όχι πλέον "Θεσσαλονίκης", αλλά "ηπίως ψαλιδισμένο" ώστε να φαντάζει συμβατό με μια συζήτηση Eurogroup...
Ή δείτε πάλι, την προσέγγιση να ζητηθεί η συμβολική αντικατάσταση της Τρόικας - η οποία και μισήθηκε, αλλά και απέτυχε ως "ελεγκτής" - με κάτι "άλλο". Σαν στοιχείο αυτού του "άλλου" κάποια στιγμή συζητήθηκε (όχι δε μόνον στην Αθήνα) και ο ΟΟΣΑ. Τον οποίο, βέβαια, γνώρισε πρόσφατα η ελληνική κοινή γνώμη ως εμπνευστή του διαβόητου toolkit/της εργαλειοθήκης: έκανε περισσότερο κακό η συζήτηση γύρω από το ζήτημα αυτό, έτσι όπως έγινε, παρά ο,τιδήποτε άλλο στο μέτωπο των μεταρρυθμίσεων.
Ο ΟΟΣΑ, οργανισμός με εγγενώς διακρατική υφή, ενώ έχει και γνώση και λόγο - και δεν διστάζει να εκφραστεί με σαφήνεια και ένταση - δεν έχει συσχετισθεί με την γεύση επιβολής του ΔΝΤ και των Βρυξελλών. Εχει δε πρόσφατα "γνωρίσει" (με αφορμή το toolkit) την Ελληνική πραγματικότητα απο κοντά, έχει παίξει ρόλο υποβοήθησης των συνεννοήσεων ο Γενικός Διευθυντής του Ανχελ Γκουρία, που θάναι (στις 11 Φεβρουαρίου, κι αυτός!) στην Αθήνα.
Όμως , με εμάς να αναζητούμε τον όποιο δρόμο περπατώντας, χρειάζεται παρόμοιες τομές να τις προωθήσει η "άλλη πλευρά". Καθώς και να παρατείνει (με δική της πρωτοβουλία;) τον χρόνο που τελειώνει.
Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.
Το κείμενο του Α.Δ.ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΙΔΗ δημοσιεύτηκε στη ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ 9.2.2015