H μαγική λέξη που, μόνη αυτή, μπορεί να δώσει προοπτική στις συζητήσεις για μέλλον της Ελληνικής οικονομίας είναι η λέξη "επενδύσεις". Όλοι την επικαλούνται την λέξη αυτή - απ' εκείνους που παρατηρούν ότι ακόμη και το χρέος, όπως μετράται ως % του ΑΕΠ, "χρειάζεται" επανεκκίνηση της παραγωγής, άρα βελτίωση του παρανομαστή. μέχρι τους ορκισμένους ότι χωρίς μετάβαση σε "νέο παραγωγικό μοντέλο" καμιά συζήτηση για αύριο της ελληνικής οικονομίας δεν έχει νόημα - ως αυτονόητη προϋπόθεση προκειμένου να οδηγήσει μπροστά η ανάπτυξη.
Βέβαια, εξαρτάται από το που πιάνει κανείς την άκρια του νήματος. Έτσι, για παράδειγμα, ο Δήμος Παπαδημητρίου ως υπουργός Οικονομίας/Ανάπτυξης ευθέως επιχειρηματολόγησε (στην "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ" των Χριστουγέννων) πως "η μείωση των φόρων έχει αποδειχθεί εμπειρικά ότι δεν αυξάνει τις επενδύσεις". Μάλιστα επιστράτευσε και του ΟΟΣΑ τον επικεφαλής των φορολογικών ("Συμβουλεύαμε να μην φορολογείτε το κεφάλαιο περισσότερο γιατί θα χάσετε επενδύσεις [...] . Ε, λοιπόν, αυτό το επιχείρημα πέθανε και πρέπει να αναθεωρήσουμε όλην αυτήν την ιστορία". Ενώ από την άλλη μια διμοιρία Ευρωπαϊκών παραγόντων - από την Επίτροπο Περιφερειακής Πολιτικής Κορίνα Κρέτσου μέχρι και τον Πρόεδρο της ΕΤΕπ Βέρνερ Χογιερ, αφιέρωσε μιαν ολόκληρη μέρα σε διάφορες αίθουσες του Χίλτον, να κηρύσσουν το Ευαγγέλιο της χρηματοδοτικής στήριξης αναπτυξιακών επενδυτικών πρωτοβουλιών, μάλιστα με ιδιαίτερη έμφαση στην καινοτομία και στην επενδυτική δραστηριοποίηση των νέων. Τι οι συστημικές τράπεζες προσήλθαν να συμπαραταχθούν, τι "Υπερ-Ταμείο Συνεπενδύσεων" λανσαρίστηκε...
Εν τω μεταξύ, όπως εξηγούσε με άλλη ευκαιρία, της έρευνας "Επιχειρηματικότητα 2015-16 " που έτρεξε το ΙΟΒΕ ο Νίκος Βέττας, ζούμε μια πραγματικότητα κατάρρευσης των επενδύσεων - από κάπου 65 δις , δηλαδή 27% του ΑΕΠ το 2007 σε περίπου 30 δις, δηλαδή 15% του πτωτικού μας ΑΕΠ το 2011, ήδη δε κάτω από 10%, στα 20 δις το 2015. Ακριβέστερα, ζούμε μια περίοδο αποεπένδυσης, που "αδειάζει" την Ελληνική οικονομία από το όποιο σωζόμενο κατάλοιπο δραστηριότητας.
Διόλου παράξενο, λοιπόν, που οσάκις οι Προϋπολογισμοί ή τα Μεσοπρόθεσμα πασχίζουν να πείσουν ότι επίκειται ανάκαμψη, επανεκκίνηση ή τα σχετικά, "χαρίζουν" στην επενδυτική δραστηριότητα κορυφαίο ρόλο - στα λόγια. στις προβλέψεις. στις (ας μας επιτραπεί) ευχές. Ενώ π.χ. διαβάζαμε στόχους αύξησης της ιδιωτικής κατανάλωσης 1,8% για το 2017 και το 2018, ή πάλιν αύξηση εξαγωγών στο 4,2% για το 2017 και 4,6% για το 2018, τις προσδοκίες για επενδύσεις ως ακαθάριστο σχηματισμό παγίου κεφαλαίου τις συναντούσαμε στο +11,6% για το 2017, στο 15,4% για το 2018...
Η μετάβαση όμως από τις ευχές και τις προσδοκίες σε κάτι πλησιέστερο προς την πραγματικότητα, εκεί είναι που το πράγμα μετράει. Έτσι, διαβάζοντας στο γύρισμα του χρόνου τα πορίσματα της έρευνας επενδύσεων στην βιομηχανία που διενήργησε το ΙΟΒΕ (στα πλαίσια του εναρμονισμένου προγράμματος της DG EC/FIN της ΕΕ), βλέπουμε ότι σ' αυτόν τον χώρο αιχμής που αποτελεί η βιομηχανία οι επενδυτικές δαπάνες στο σύνολο της μεταποίησης για το 2016 εκτιμάται ότι θα σημειώσουν κάμψη, με ρυθμό της τάξεως του -5%. Προσέξτε, τώρα: πριν 6 μήνες, που είχε γίνει η ίδια έρευνα, η εκτίμηση ήταν για ρυθμό αύξησης +27% (τότε, είχε υπάρξει ενθουσιασμός επειδή για το βαρύ 2015 η κατάσταση είχε προκύψει σ' ένα -15%).
"Αποτρεπτικοί παράγοντες" κατά το ΙΟΒΕ για την επενδυτική δραστηριότητα καταγράφονται "σταθερά πλέον" το κόστος (αλλά και η διαθεσιμότητα) κεφαλαίων, η οικονομική πολιτική (στην συνολική της κατεύθυνση) και η φορολογία κερδών (εδώ πλήρης αντίθεση με την θέση Δ. Παπαδημητρίου). Δεν παραλείπει, ωστόσο, το ΙΟΒΕ να καταγράψει προσδοκία για εκρηκτική αύξηση των επενδυτικών δαπανών στην βιομηχανία με ένα να-τρίβεις-τα-μάτια-σου +35,5% (Που, με δεδομένη την ανάσχεση των κατασκευών, "δίνει" την συνολική αισιόδοξη προοπτική για το 2017 - και μετά).
Οι άνθρωποι του ΙΟΒΕ επισημαίνουν και πάλι την απόσταση που συνήθως παρατηρείται μεταξύ προσδοκιών και ex post καταγραφής πραγματοποιήσεων. Ίσως όμως ακόμη πιο ουσιαστική να είναι η αναφορά στο που κατευθύνονται οι επενδυτικές δαπάνες: το 2016, το 31% πήγαινε σε αύξηση της παραγωγικής δυναμικότητας για ήδη παραγόμενα προϊόντα, συν άλλο 30% σε αντικατάσταση του υφισταμένου κεφαλαιουχικού εξοπλισμού: τα ανάλογα ποσά για το 2017 είναι στο 37% γι αύξηση και 23% για αντικατάσταση.
Η διεύρυνση της παραγωγής της δυναμικότητας για νέα προϊόντα ήταν το 2016 στο 18% , για το 2017 αναμένεται στο 15%, ενώ η βελτίωση των μεθόδων παραγωγής και η εισαγωγή νέων μεθόδων κινούνται σε μονοψήφια επίπεδα.
Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 6/1/2017.
Θα αποχαιρετίσουμε ένα πολυτάραχο 2016, προϋπαντώντας ένα πιεσμένο 2017 με ... τρεις προτάσεις ανάγνωσης. Ιδού:
Κάθε φορά που, στην Ελλάδα των διαδοχικών κρίσεων και των αυτάρεσκων αδιεξόδων, τα πράγματα φθάνουν σε μια δύσκολη στροφή, αυτόματα έρχεται στο προσκήνιο η συνταγματική διάσταση. Πότε και με ποια αφορμή/δικαιολογία θα γίνουν πρόωρες εκλογές; Με σταυρό ή με λίστα; Νοείται δημοψήφισμα που, έμμεσα, έχει να κάνει με δημοσιονομικό ζήτημα; Ήταν συνταγματική ή όχι η απόπειρα ρύθμισης του ραδιοτηλεοπτικού τοπίου χωρίς να αγιασθεί από το ΕΣΡ, που δεν κατορθωνόταν να συγκροτηθεί; Πόσο ισχυρή είναι μια συνταγματική ρήτρα, όταν αντιβαίνει στο δίκαιο της ΕΕ; Τι θα πει δικαίωμα στην εργασία, τι σημαίνει μέριμνα για την κοινωνική ασφάλιση; Τι δικαιώματα προκύπτουν από την αρχή της ισότητας. Με δεδομένη την ευκολία με την οποία όλοι οι δημοσιολογούντες - πάντως οι πολιτικοί, οι δημοσιογράφοι, οι πανεπιστημιακοί - αυτοαναγορεύονται σε ειδικούς του συνταγματικού δικαίου, με δεδομένη και την πληθυν των ίδιων των συνταγματολόγων, θα μπορούσε κανείς να θεωρήσει ότι το Σύνταγμα αποτελεί σταθερό μελέτημα μιας ευρύτατης κατηγορίας συνΕλλήνων σήμερα. Όμως η αλήθεια βρίσκεται κάπου στον αντίποδα: το Συνταγματικό ως Δίκαιο, ως ιστορική διαχρονική μελέτη, παραμένει αρκετά περιθωριοποιημένο.
Χρήσιμο "δώρο", συνεπώς, στην δημόσια συζήτηση το "Εγχειρίδιο Συνταγματικού Δικαίου" που δόθηκε πρόσφατα (σε 3η έκδοση, από τις Εκδόσεις Λιβάνη, με συμπλήρωμα πλήρη ανάπτυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου) στην δημοσιότητα από τον Αντώνη Παντελή, καθηγητή του Συνταγματικού στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Απευθύνεται μεν στον φοιτητικό κόσμο απο την φύση του, όμως είναι έτσι γραμμένο και δομημένο ώστε να μπορεί να χρησιμεύσει και σε κάθε ενδιαφερόμενο "να καταλάβει την συνταγματική συζήτηση". .
Αν η συνταγματική διάσταση προκύπτει κάθε τόσο σαν σκόπελος - ή: σαν εύκολο επιχείρημα - στην δημόσια συζήτηση στην Ελλάδα της κρίσης, η αναφορά στην Ευρωπαϊκή Ένωση και την συνεχή επίδρασή της στα Ελληνικά μας πράγματα τείνει να κατακυριεύσει κάθε τομέα προβληματισμού. Έτσι, το αρθρωτό βιβλίο "Ευρωπαϊκή Ένωση: Δημιουργία, εξέλιξη, προοπτικές", με δυο ντουζίνες επιμέρους συγγραφείς και συντονιστή/επιμελητή τον Ναπολέοντα Μαραβέγια επίσης καθηγητή του ΕΚΠΑ (στις Εκδόσεις Κριτική), μπορεί να καλύψει την απόσταση της επίγνωσης του τι είναι (αληθινά), πώς λειτουργεί (επίσης αληθινά, όχι τυποποιημένα) και που πορεύεται (αυτό είναι και το πιο δύσκολο) το Ευρωπαϊκό εγχείρημα, από τις πιο συνηθισμένες υπεραπλουστεύσεις που συναντούμε στον δημόσιο λόγο. "Αποφάσισε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (ακόμη περισσότερο: το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο) για το χρέος". "Στο ΔΝΤ Γάλλος/Γαλλίδα έχει την γενική διεύθυνση, άρα θα συντονισθεί με τον Γάλλο Επίτροπο που έχει την ευθύνη για την Ελλάδα στις Βρυξέλλες". "Τα (ανατολικά) σύνορα της Ευρώπης βρίσκονται στα νησιά του Αιγαίου"...
Η προσπάθεια όσων συνεργάστηκαν στο βιβλίο αυτό, με επιμέλεια Ν. Μαραβέγια, μπορεί να φωτίσει το ανηφορικό μονοπάτι όσων θέλουν να καταλάβουν τι αληθινά είναι η "Ευρώπη" Από την ίδια την φύση της ΕΕ μέχρι τις σχέσεις της με τον υπόλοιπο (μεταβαλλόμενο, κλυδωνιζόμενο, μεταλλασσόμενο, διόλου "φιλικό" και ακόμη λιγότερο προβλεπτό) κόσμο, από το που ισορροπούν οι αυτάρεσκα ονοματισμένες "κοινές πολιτικές" της ΕΕ που συχνά αποδεικνύονται ρυθμίσεις στην άμμο μέχρι την δημοσιονομική ανυπαρξία της Ένωσης, χωρίς την αποφυγή αναμέτρησης και με τα μείζονα ερωτήματα της δημοκρατικής λειτουργίας και του διεθνούς ανήκειν της.
Ένα τρίτο βιβλίο ασχολείται κι αυτό με τα Ευρωπαϊκά. Προέρχεται από έναν ομολογημένο ευρωπαϊστή, τον Λουκά Τσούκαλη (άλλοτε του Κολλεγίου της Ευρώπης, της Οξφόρδης και του LSE, αργότερα στο ΕΚΠΑ και το ΕΛΙΑΜΕΠ...), ο οποίος θέτει το ερώτημα "Μπορεί να σωθεί το Ευρωπαϊκό εγχείρημα και με ποια μορφή;" στην "Υπεράσπιση της Ευρώπης" των Εκδόσεων Κυρ. Παπαδόπουλου. Σοφότερος και πιο ανήσυχος πλέον από τα τελευταία γεγονότα στην ΕΕ και μάλιστα το Βrexit ("μεγάλο ατύχημα" κατά τον Τσούκαλη), βλέπει μπροστά μας ένα ταξίδι με πολλαπλές αναταράξεις, όπου η καθιερωμένη προσέγγιση στα Οικονομικά (και τις Διεθνείς Σχέσεις) περί "ορθολογικών δρώντων" προκύπτει σαν πικρό αστείο. Διορατική η ανάλυσή του ότι "η Ευρωπαϊκή πολιτική εμπεριέχει ένα ισχυρό ηθικολογικό στοιχείο, πασαλειμμένο όμως με μπόλικη υποκρισία", καταλήγει σε μιαν έκκληση να θυσιαστούν πλέον "ιερές αγελάδες"/εμμονές της Ευρωπαϊκής ενοποίησης (με μόνη εξαίρεση την δημοκρατία). Ώστε, προσαρμοζόμενη σ' έναν πολύπλοκο κόσμο, να μην φθάσει η Ευρώπη "σε μια μεγάλη έκρηξη ή - το πιθανότερο σε μια αργή διαδικασία τέλους του δρόμου".
Ενδιαφέρον.
Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 29/12/2016.
Είναι να ελπίζει κανείς πως ο Αλέξης Τσίπρας θα αποφύγει, μεταβαίνοντας κατά τον προγραμματισμό στο Βερολίνο μετά μιαν (ακόμη) Κορυφή των Βρυξελλών, για συνάντηση και "πολιτική διαπραγμάτευση " με την Καγκελλάριο Μέρκελ, το σφάλμα των προκατόχων του. Συμβολικά, να μην φωτογραφηθεί με την Mutti Μέρκελ στον εξώστη της Καγκελαρίας, εκείνην να του δείχνει προς τον κρυστάλλινο θόλο του σημερινού Μπούντεσταγκ, αφηγούμενη όλην την βαριά ιστορία του Ράϊχσταγκ κοκ. Πολιτικά/λειτουργικά, να μην προβάλει το επιχείρημα "αν δεν στηριχθώ πολιτικά, πέφτω" ή πάντως "μόνη μου επιλογή έχω την προκήρυξη εκλογών".
Ούτε η φωτογραφική αποτύπωση καλωσορίσματος έκανε καλό, ούτε και η πτωχοπροδρομική εξήγηση της αδυναμίας να σηκώσει άλλο κόστος η Κυβέρνηση της πικραμένης Ελλάδας του τέλους 2016, όπως π.χ. συνέβη όταν ο Γιώργος Παπανδρέου (Κορυφή του 2010, τότε που είχε προταθεί στα σοβαρά να αρθεί το δικαίωμα ψήφου των χωρών που έμπαιναν σε Πρόγραμμα: "αν επιμένετε σε αυτό σας παραδίδω τα κλειδιά της χώρας") αντιμετώπισε οριακά την Μέρκελ, ή πάλι όταν ο Αντώνης Σαμαράς επιχείρησε να ξαναγράψει το προφίλ του (αναλαμβάνοντας την εξουσία, το 2012, με το "ουδείς αναμάρτητος" • διακηρύσσοντας, το 2014, το success story με το "παρά την πολύ σκληρή λιτότητα, η χώρα βγαίνει από την ύφεση") για να διεκδικήσει Γερμανική στήριξη στην συνέχεια.
Αν κάτι αξίζει να κρατηθεί για την συνάντηση Μέρκελ-Τσίπρα δεν είναι η πολιτική διαπραγμάτευση που τόσες και τόσες φορές διαψεύσθηκε . Είναι το αν θα δοθεί χώρος, περιθώριο κινήσεων αμοιβαία (όσο κι αν οι συσχετισμοί σαφώς έχουν ισχυρό και αδύναμο, εδώ), που να επιτρέπει μέσα από την διαδικασία της αναβολής, της παραπομπής στο μέλλον, παρακάτω και μέσα από διατυπώσεις ("language" όπως λέγεται στις διεθνείς και Ευρωπαϊκές συνάξεις) που να επιτρέπουν στις δυο πλευρές να προχωρήσουν .
Όμως θα διακόψουμε εδώ, καθώς το τι θα συμβεί - και πώς ό,τι συμβεί θα προβληθεί δημόσια: εδώ είναι που το πράγμα μετράει! - στο Βερολίνο βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής. Με δυσάρεστα βαριά την υποθήκη Πουλ Τόμσεν που εξήγησε - για να αποφύγει το blame game για την αναποτελεσματική λιτότητα του 3,5% πρωτογενούς πλεονάσματος εις το διηνεκές! - ότι οι αδιέξοδες επιλογές του Προγράμματος βαρύνουν την ίδια την Ελλάδα που δέχθηκε/δέχεται την επιβολή των Ευρωπαίων. Οπότε.... γιατί να παριστάνουμε ότι προβλέπουμε; Μόνο και μόνο για να διαψευδόμαστε στην επομένη στροφή. να συμμαζεύονται τα πράγματα στην μεθεπόμενη. να ξαναδιαψεύδονται παρακάτω;
Πάμε σε πιο συγκεκριμένα• απτά• προσγειωμένα ζητήματα. Μιας και θάναι Βερολίνο, δηλαδή Γερμανία, δηλαδή "καρδιά της Ευρώπης" ο Αλέξης Τσίπρας, μήπως θα΄ταν καλό και χρήσιμο - πρακτικά - να έκανε μια συνεννόηση παρασκήνιου π.χ. για την υπόθεση των Περιφερειακών Αεροδρομίων, όπου έχει βγει πλειοδότης η (Γερμανική, βέβαια.......) Fraport αλλά τώρα το πράγμα χρονοτρίβεται στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή που κοσκινίζει και ξανακοσκινίζει νομικά - υποτίθεται - την υπόθεση, μήπως και κρύβεται κάποιο στοιχείο "κρατικής ενίσχυσης" που πρέπει να σταθμιστεί με βάση τα Ευρωπαϊκά θέσμια; Όλοι γνωρίζουν ότι όταν βασικά συμφέροντα διακυβεύονται, τότε η νομική ακριβολογία πάει πίσω.. Ακόμη και στις Βρυξέλλες • ιδίως στις Βρυξέλλες! (Βέβαια, για να πει κάτι τέτοιο ο Ελληνας Πρωθυπουργός στο Βερολίνο, καλό ήταν που φρόντισε πρώτα να συμμαζέψει "τους δικούς του"/τους δικούς μας. Εννοούμε την ΥΠΑ, την Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας που επιχείρησε να εκτροχιάσει την σύμβαση παραχώρησης των Περιφερειακών, ανακοινώνοντας ότι στο Αεροδρόμιο "Μακεδονία" θα άρχιζαν έργα βελτίωσης /επιμήκυνσης του βασικού αεροδιαδρόμου ακριβώς στην... έναρξη της τουριστικής περιόδου! Τρικλοποδίζοντας έτσι όλη την υπόθεση των Περιφερειακών, όπου η Θεσσαλονίκη ήταν η διαμαντόπετρα από πλευράς κίνησης).
Άμα, δε, αδράξει την προσοχή της Καγκελαρίου Μέρκελ σ' αυτό το πρακτικό ζήτημα - γιατί από τέτοια πρακτικά ζητήματα, και όχι από "πολιτικές διαπραγματεύσεις" ή ωραίες προθέσεις με ωραία λόγια είναι που εξαρτάται η ανάκαμψη, η επιστροφή σε αληθινούς αναπτυξιακούς ρυθμούς, χωρίς την οποία ΚΑΝΕΝΑ Πρόγραμμα δεν βγαίνει πέρα! - ας επωφεληθεί να της εξηγήσει πώς οι φαρμακοτρίφτες των Βρυξελλών ανακόπτουν την πορεία και του μεγάλου greenfield αεροδρομίου στο Καστέλι, στην Κρήτη, πάλι με νομική δήθεν επιχειρηματολογία (ενώ στο βάθος βρίσκεται η για πρώτη φορά παρουσία στην Ελλάδα Ινδικών κεφαλαίων, του νέου αφυπνισμένου γίγαντα της Ασίας).
Τέτοια ας προσέξει ο Αλέξης Τσίπρας στην οδό προς Βερολίνο, για να μην του καταλήξει οδός προς την Κανόσσα!
Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 15/12/2016.
Όλα τα μάτια στραμμένα σήμερα στο Eurogroup όπου υποτίθεται ότι επρόκειτο να γίνουν αποφασιστικά βήματα για το κλείσιμο της δεύτερης αξιολόγησης του Μνημονίου-3, αλλά και για την έναρξη της ουσιαστικής συζήτησης μεταξύ Ελλάδος και "εταίρων" (οι οποίοι σταθερά αποδεικνύονται δανειστές, και μάλιστα της ποικιλίας Σάϋλωκ...) για την όποια διευθέτηση του μη-βιώσιμου Ελληνικού χρέους. Και μάλιστα με δεδομένη την έκβαση του Ιταλικού δημοψηφίσματος, που όμως θα χρειαστεί κάποιος χρόνος προκειμένου να απορροφηθεί - από τις αγορές και απο τους Ευρωπαϊκούς μηχανισμούς -, αλλά και ούτως ή άλλως θα' ταν σφάλμα να θεωρηθεί ότι θα δημιουργούσε ευρύτερα περιθώρια χειρισμών ("πολιτική διαπραγμάτευση" κοκ) για την Ελληνική υπόθεση.
Ούτως ή άλλως, η υπερπροσδοκία για λήξη της εκκρεμότητας της τωρινής αξιολόγησης πήγε πίσω: το σημερινό Eurogroup "θα λειτουργήσει περισσότερο σαν EuroWorking Group", όπως έλεγε αφοριστικά ένας των συμμετεχόντων. Η αμφίβολη θέση και του Σαπέν - μετά την αυτοπεριθωριοποίηση Ολάντ - και του Παντοάν - όσο θα λειτουργεί η Ιταλική αβεβαιότητα - έκανε "ρηχή" την στήριξη στις Ελληνικές θέσεις. Ο Βόλφγκανγκ της καρδιάς μας φρόντισε μέσω Bild να ανανεώσει τον αρνητισμό του. Και πάντως η πολιτική του επικοινωνιακού ανεβάσματος των θετικών προσδοκιών, ύστερα η εναλλαγή με καταγγελτικότητα απέναντι στους "εταίρους" για αναλγησία, εν συνεχεία η προσεκτική (;) διαρροή περί ενδεχόμενων εκλογών "άμα η Ευρώπη συμπεριφερθεί όπως στον Σαμαρά το 2014", δεν άφησε και πολλά περιθώρια για θετική έκβαση - πλην αν θετικό θεωρηθεί το να σπρωχθεί οποιαδήποτε απόφαση παρακάτω...
Περιμένοντας λοιπόν να κατασταλάξει αυτό το μέτωπο, θα προτείναμε στον αναγνώστη να κάνει μια μικρή βουτιά σ' ένα αντικείμενο που ίσως ηχεί περίεργα μακροπρόθεσμο, πλην τακτικά πλέον επαναφέρεται από τους "εταίρους" όταν αναζητούν μια βάση για τις ευοίωνες προβλέψεις τους όσον αφορά την επανεκκίνηση της Ελληνικής οικονομίας. Που είναι ούτως ή άλλως Η προϋπόθεση για να βγει πέρα οποιοδήποτε Πρόγραμμα/Μνημόνιο. Πρόκειται για το μέτωπο των επενδύσεων, που ακριβώς τίθεται ως πρώτιστος στόχος αν είναι να δημιουργηθεί "ενάρετος κύκλος" (δανειζόμαστε την διατύπωση απο την πρόσφατη έκθεση της Alpha Bank), που με την σειρά του θα "ξεκλείδωνε" τη πιστοληπτική ικανότητα της χώρας ανατροφοδοτώντας την οικονομική δραστηριότητα: με την δική του γωνία προσέγγισης ο καθένας, έθεσαν το θέμα αυτό και ο Επίτροπος Πιερ Μοσκοβισί και ο Μπενουά Κερέ, μέλος του ΔΣ της ΕΚΤ - την περασμένη βδομάδα στην Αθήνα. Αυτός ο ενάρετος κύκλος θα ενσωματώσει άλλωστε, την άμεση θετική επίδραση από την - ως φαίνεται ήδη συμφωνημένη - πρώτη σειρά μέτρων ελάφρυνσης του Ελληνικού χρέους που θέτει στο τραπέζι του Eurogroup ο ESM του Κλάους Ρέγκλινγκ με το κάλυμμα του "βραχυπρόθεσμου" (ενώ και η παράταση της διάρκειας μέρους του Ελληνικού χρέους κατά 4,2 χρόνια, αλλά και η μετάβαση σε σταθερά επιτόκια πάλι για τμήμα του σαφώς και μπαίνουν στο μεσοπρόθεσμο!).
Στην προσέγγιση της Alpha Bank, ισχυρό ρόλο διεκδικεί η - ελπιζόμενη, ακόμη - βελτίωση της μετρούμενης εμπιστοσύνης, η οποία το φετινό φθινόπωρο τα κατάφερε να προσπεράσει τα μέσα επίπεδα της εποχής της κρίσης (από το 2010 και μετά), αν και χωρίς να κατορθώσει να πιάσει τον μακροχρόνιο μέσο όρο (από την είσοδο στην Eυρωζώνη έως τώρα). Tώρα, κατά πόσον αυτή η συζήτηση επιτρέπει να αισιοδοξήσει κανείς για επαναφορά των επενδυσεων, είναι ένα δύσκολο ερώτημα.
Όπως εξηγούσε με άλλη ευκαιρία, της έρευνας "Επιχειρηματικότητα 2015-16: Κρίσιμη καμπή για την αναπτυξιακή δυναμική του επιχειρηματικού κόσμου" που έτρεξε το ΙΟΒΕ στα πλαίσια του Global Entrepreneurship Monitor (για 13η συνεχή χρονιά, στα πλαίσια ενός διεθνούς προγράμματος που έφθασε α καλύπτει κάπου 60 χώρες) ο Νίκος Βέττας, ζούμε μια πραγματικότητα κατάρρευσης των επενδύσεων - από κάπου 65 δις , δηλαδή 27% του ΑΕΠ το 2007 σε περίπου 30 δις, δηλαδή 15% του πτωτικού ΑΕΠ το 2011, ήδη δε κάτω από 10%, στα 20 δις το 2015. Ακριβέστερα, ζούμε μια περίοδο αποεπένδυσης, που "αδειάζει" την Ελληνική οικονομία όχι απλώς από δυναμική - που θα επέτρεπε να μιλούμε για 3,5% του ΑΕΠ πρωτογενή πλεονάσματα ως μέρος της "λύσης" για την Ελληνική οικονομία - αλλά και από οποιοδήποτε περιεχόμενο που θα επέτρεπε στην οικονομία αυτή να σέρνεται από Πρόγραμμα σε Πρόγραμμα.
Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 9/12/2016.
Όσο η διαπραγμάτευση για το κλείσιμο της δεύτερης αξιολόγησης του Μνημονίου-3 πλησιάζει στο τέλος της (ή: στον εκτροχιασμό της), όσο και η συνδεόμενη μ' αυτόν τον σταθμό - όσο κι αν ο καταστροφικός Βόλφγκανγκ Σώϋμπλε το αρνείται - επανασυζήτηση για την διαρρύθμιση του μη-βιώσιμου Ελληνικού χρέους πλησιάζει (ή: κινδυνεύει να ανατιναχθεί), τόσο φαίνεται πόσο αυτοϋπονομευμένη ήταν εξαρχής και παραμένει σε προσέγγιση στις διαδοχικές συμφωνίες της Ελλάδας με τους "εταίρους" /πιστωτές της .
Αφήνοντας κατά μέρος το καταστροφικά σχεδιασμένο Μνημόνιο-1 (του 2010), που παρίστανε ότι... θα διορθώσει ανισορροπίες ενός συγκλονιστικού πρωτογενούς ελλείμματος 15,4% του ΑΕΠ του 2009 μέσα σε 2 χρόνια (ο δε δυστυχής Γ. Παπακωνσταντίνου θεωρούσε ότι θα το πετύχει και σε μια χρονιά!), τόσο η αναθεώρηση του Μνημονίου-1, όσο και το χτίσιμο του Μνημονίου-2 (το 2012) και οι αναθεωρήσεις του, αλλά και το μεταΒαρουφακικό Μνημόνιο-3 το καλοκαίρι του 2015 και η συγκεκριμενοποίησή του τον Μάιο 2015, τι έκαναν; Έθεταν έναν στόχο, ή μάλλον μια βεντάλια στόχων - ΑΕΠ, δημοσιονομική ισορροπία/πρωτογενή πλεονάσματα, με στόχους χρηματοπιστωτικούς, απασχόλησης και διαρθρωτικών προσαρμογών στο βάθος - με βάση το "να βγαίνουν τα νούμερα" Να μπορούν να υποστηριχθούν π.χ. στο Bundestag "του" από τον Βόλφγκανγκ Σώϋμπλε. Να μπορούν να παρουσιαστούν στο Συμβούλιο του Ταμείου από την Κριστίν Λαγκάρντ. Να "κολλάνε" με τις μεσοπρόθεσμες προοπτικές της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Και η Ελλάδα; Λυπούμαστε να το πούμε, η Ελληνική πλευρά, αφού πρώτα ανέβαινε κάθε φορά στα οδοφράγματα (Βαγγέλης Βενιζέλος, Αντ. Σαμαράς, Αλέξης Τσίπρας/Βαρουφάκης, Αλέξης Τσίπρας τώρα /Ευκλ. Τσακαλωτος) κατέληγε με μιαν επιλογή: μεταξύ του "Ναι" και "Μάλιστα". Έτσι, συμπαθάτε μας! , συμφωνήθηκε το 2012 στόχος πρωτογενούς πλεονάσματος 3% του ΑΕΠ για το 2015 και 4,5% στην συνέχεια (και μετά σου λέει ο άλλος ότι η διαπραγμάτευση του 2015 δεν ξεκίνησε υπονομευμένη, ή ότι το e-mail Χαρδούβελη θα έβγαζε πέρα την τελική αξιολόγηση του Μνημονίου-2...). Έτσι έχει συμφωνηθεί τώρα - το καλοκαίρι του 2015/το Μάιο 2015 - 0,5% του ΑΕΠ πρωτογενές για φέτος (ΟΚ!) , 1,75% για το 2017 (θα δούμε), 3,5% για το 2018 και για πάντα μέχρι την αιωνιότητα στην συνέχεια!
Ε, λοιπόν, "για να βγουν τα νουμεράκια" είχαμε δεχθεί το 2012 ότι το 2015 η ανάπτυξη θα απογειωνόταν. έτσι και τώρα η Ελλάδα θεωρεί ότι του χρόνου θα έχουμε +2,7% του ΑΕΠ - κι έρχεται η Ευρ. Επιτροπή και συμφωνεί, από δίπλα και το ΔΝΤ... πλειοδοτεί σε +2,8%. Γιατί, αλλιώς, πώς "θα βγει" το πρωτογενές πλεόνασμα που "πρέπει" το 2017-18 κατά την ΕΕ; (τουλάχιστον το ΔΝΤ, εδώ προσγειώνεται λέγοντας ότι το πρωτογενές 3,5% του ΑΕΠ για το 2018 και ever after δεν βγαίνει με τίποτε).
Αν, δε, χαρωπά βάλουμε μπροστά τον "κόφτη" από κει και πέρα, το υφεσιακό αποτέλεσμα θα μας πάει πίσω στο σοκ του 2011-13, όπου χάθηκαν κάπου 20 μονάδες ΑΕΠ. ύστερα σ' εκείνο του 2015 που μόνον ο καταναλωτικός πανικός "να σώσουμε κανένα ευρουδάκι από τα capital controls/αρπαγή των Βαρουφακιάδων".
Η ομοψυχία σχετικά με την τωρινή ανάκαμψη-μέσα-από-συνεχιζόμενη-λιτότητα, που μόνος ο ΟΟΣΑ μεταξύ των "επισήμων" τώρα την αμφισβητεί (μιλώντας για ένα +1,3% το 2017...) αλλά σιγά-σιγά και στους Έλληνες παρατηρητές (π.χ. ΙΟΒΕ) χλωμά μόνον "αποτολμάται" αμφισβήτηση, πολύ φοβούμαστε ότι θα μας κάνει σ' ένα-δυο χρόνια να ανατέμνουμε μιαν ακόμη μεγαλοπρεπή "αστοχία των Ελληνικών προγραμμάτων". Αυτό, πολύ περισσότερο από την αμφισβητησιακή ρητορική (και) της σημερινής Ελληνικής Κυβέρνησης, αυτό ακόμη περισσότερο απο την σκιαμαχία Σώϋμπλε/Λαγκάρντ, ή αν θέλετε ΔΝΤ/ΕΕ, με τις μεν ΗΠΑ σε ρόλο μεροληπτικού θεατή, την δε ΕΚΤ να παρακολουθεί αμήχανα, θα' πρεπε να ενδιαφέρει. Μήπως δηλαδή όλοι ονειρεύονται και σχεδιάζουν και υπόσχονται ανάκαμψη/επανεκκίνηση. Όμως η οικονομία παραμένει ξέπνοη: "με τον ήλιο τα βγάζω, με τον ήλιο τα βάζω, τι έχουν και ψοφάνε τα έρμα";
Φοβούμεθα ότι κάτι τέτοιο πήγε να εξηγήσει και ο Ευκλείδης Τσακαλώτος, όταν έφερε - με αναφορές σε Αλέξη Ζορμπά - την ιδιότυπη πρόταση να συμφωνηθεί με τους "εταίρους" μια νέα ισορροπία: όσος μεν δημοσιονομικός χώρος δημιουργείται από την Ελληνική Κυβέρνηση (από το μείγμα πολιτικής "κυρίως φόροι/περιορισμένες περικοπές δαπανών", υποθέτει κανείς...) να διατίθεται για την κοινωνική διαχείριση όση δε ελάφρυνση επιτευχθεί στο μέτωπο του χρέους/της υποχώρησης των στόχων πρωτογενούς πλεονάσματος, να πάει για μείωση των φόρων ("αφού έτσι ισχυρίζεστε ότι θα υπάρξει ανάπτυξη", σχεδόν ακούει κανείς).
Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 2/12/2016.
Η αλήθεια είναι πώς η στήλη αυτή λογικό ήταν να αφιερωθεί στην συζήτηση για τον (υπερφιλόδοξο, αρκετά απρόβλεπτο, πάντως αποδεκτό από την Τρόϊκα/Κουαρτέτο, άρα... σωστό) Προϋπολογισμό του 2017 και στην διακοπή της εδώ παρουσίας των Τροϊκανών (που κατάφεραν να εκπλήξουν τον Ευκλείδη Τσακαλώτο με την αποφασιστικότητά τους να γιορτάσουν το Thanksgiving, την Ημέρα των Ευχαριστιών που τιμούν οι Αμερικάνοι, σπέρνοντας τον πανικό στις γαλοπούλες πλην μιας στην οποία... δίνει Προεδρική χάρη κάθε χρονιά, με κάθε επισημότητα ο Πρόεδρος των ΗΠΑ), δίνοντας την επόμενη εβδομάδα την θέση τους στο δίδυμο Pierre Moscovici - Bernard Coeuré για έναν γύρο "πολιτικής διαπραγμάτευσης" της δεύτερης αξιολόγησης του Μνημονίου-3 αν μη και για συνάντηση των ΥΠΟΙΚ της Ευρώπης με το ΔΝΤ για Ελλάδα χωρίς Ελλάδα.
Όμως προέκυψε στην άνυδρη γη της δημόσιας ζωής μας ένα κύμα- καλά: κυματάκι - από αναστοχαστική διάθεση πρωταγωνιστών των τελευταίων χρόνων, με την (απροσδόκητη, για τα Ελληνικά μας πράγματα) μορφή βιβλίων. Οπότε ο αναγνώστης θα μας επιτρέψει σήμερα μιαν παρέκβαση μ' αυτό το αντικείμενο. Λοιπόν: πρώτο - χρονικά - "Το νησί που φεύγει" του Γιώργου Παγουλάτου, συγκεντρώνει υλικό αρθρογραφίας μιας σχεδόν δεκαετίας από καλοκαίρι του 2007 (δηλαδή σαφώς πριν εκδηλωθεί σ' εμάς η κρίση) και μέχρι τα τέλη του 2015 (δηλαδή πολύ μετά το υπέρθερμο καλοκαίρι του 2015 και τις εκλογές του Σεπτεμβρίου που έκλεισαν έναν κύκλο). Αυτή η λογική της συλλογής άρθρων αποτελεί μάστιγα για τον εκδοτικό χώρο - πλην όμως στην συγκεκριμένη περίπτωση το εγχείρημα (στις Εκδόσεις Κ. Παπαδόπουλου) εν προκειμένω έχει νόημα - γιατί; Επειδή αποτελεί ένα χρονικό του πώς η κρίση δεν μας έπεσε από τον ουρανό - πώς διαμορφώθηκε, επωάσθηκε, εμφανίσθηκε.
Και ύστερα, πώς η διαχείρισή της - στην οποία ο Παγουλάτος έπαιξε ρόλο ουσιαστικότερο από του παρατηρητή (στην Κυβέρνηση Παπαδήμου, αλλά και στις ημέρες Πικραμένου) - πέρασε από σαράντα κύματα, με συνεχείς δισταγμούς και αναστροφές, για να καταλήξει στο cliffhanger του 2015. Και να αφήσει πίσω την εικόνα μιας Ελλάδας που θυμίζει νησί το οποίο φεύγει - από την Ευρώπη... Να σημειωθεί, εδώ, ότι στην παρουσίαση του Νησιού που φεύγει διασταυρώθηκαν οι τοποθετήσεις Κυριάκου Μητσοτάκη "Αυτά που μας ενώνουν, περισσότερα απ' όσα μας χωρίζουν" (όμως με την πολύ ουσιαστικότερη επισήμανση ότι "Η ωρίμανση για την αναγκαιότητα των μεταρρυθμίσεων μόνον πρόσφατα επήλθε στην κοινωνία") και Βαγγέλη Βενιζέλου που στάθηκε στην ανάγκη "κοινού αφηγήματος και συλλογικής αυτοσυνειδησίας" ώστε να μεταπεισθεί η κοινωνία (μην παραλείποντας πάντως να τονίσει ότι "η συμμετοχή [σε οποιαδήποτε ενδεχόμενο Κυβερνητικό σχήμα] απαιτεί θεσμικές εγγυήσεις, αλλά και ειλικρινή μετεκλογική πρόσκληση προς τον ΣΥΡΙΖΑ".
Αν ο Τζώρτζης Παγουλάτος τονίζει πώς "η εθνική αυτογνωσία συσκοτίζεται από μύθους, πλάνες, συνωμοσιολογία και επίμονη άρνηση της πραγματικότητας", ο Κώστας Σημίτης - ο οποίος έχει παρατηρήσει όλην αυτήν την περίοδο από απόσταση, όχι όμως και χωρίς να τοποθετείται δημόσια - καταθέτει την ακόμη πιο βαριά παραδοχή ότι "ο πολίτης δυσκολεύεται να κατανοήσει τι ακριβώς συμβαίνει, ποιες θα είναι οι εξελίξεις και τι σημαίνουν γι αυτόν" ενώ και το Eurogroup ακόμη αισθάνθηκε την ανάγκη να πει επισήμως ότι "ο σημαντικός βαθμός αβεβαιότητας για τις μακροοικονομικές εξελίξεις [στην Ελλάδα] δεν επιτρέπει [στο Eurogroup, επαναλαμβάνουμε!] να αποφανθεί τι θα συμβεί στο μέλλον".
Αυτή, λοιπόν, η πικρή συνειδητοποίηση έπεισε ως φαίνεται τον Κώστα Σημίτη, ο οποίος εδώ και χρόνια μας είχε συνηθίσει να γράφει βιβλία ανάλυσης σηματοδοτώντας την ανάγνωσή του επί των πραγμάτων ("Η δημοκρατία σε κρίση;" το 2007, "Η κρίση" το 2008, "Ο εκτροχιασμός" το 2012 - και δεν είναι καν όλα αυτά...), να στραφεί εδώ σε μια ιδιότυπη προσέγγιση - κάτι σαν συνεντευξοσυζήτηση με τον Γιάννη Πρετεντέρη, ο οποίος ανεξαρτήτως μετεριζιού (ΒΗΜΑ, ΝΕΑ ή MEGA) και μαχητικότητας, είναι σταθερά παρατηρητής των δρωμένων της εποχής.
Από την ιχνηλάτηση (κι αυτός) των πηγών της κρίσης μέχρι την παρακολούθηση των προϋποθέσεων αντιμετώπισής της (και των απογοητεύσεων, και των παραιτήσεων, και των αυτοτραυματισμών) από την τεχνική και πολιτική συνάμα προσέγγιση της υπόθεσης "ρύθμιση του χρέους" μέχρι την (αναπόδραστη για Σημίτη!) ανατομία της σημερινής και αυριανής "Ευρώπης" με προβολές στην συζήτηση για την Σοσιαλδημοκρατία, το βιβλίο Σημίτη θέλει να δείξει έναν δρόμο κατανόησης. Λείπει βέβαια η αυτοκριτική που θα "νομιμοποιούσε" καλύτερα το εγχείρημα όμως και πάλιν η ανάγνωση που καταθέτει έχει το ενδιαφέρον της.
Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 25/11/2016.
Την Κυβέρνηση και την επικοινωνία της - όλες οι Ελληνικές κυβερνήσεις έχουν μια, ενιαία και ομοιόμορφη επικοινωνία! - την έσωσε αυτή την φορά η βαβούρα περί την επίσκεψη Μπαράκ Ομπάμα απο το να επαναλάβει, ίδιο και απαράλλαχτο, το αυτοτραυματιστικό σφάλμα του success story της εποχής Σαμαρά/Βενιζέλου. Η άνοδος του ΑΕΠ κατά +1,5% το 3ο τρίμηνο της φετεινής χρονιάς, το εκ νέου ξεκόλλημα των εξαγωγών (+12% χωρίς πετρελαιοειδή τον Σεπτέμβριο, έναντι μικρής υποχώρησης της αξίας μέχρι τώρα) η βελτίωση της καταναλωτικής εμπιστοσύνης (και των προσδοκιών σε υπηρεσίες και βιομηχανία), μαζί και με τον μόλις συγκρατούμενο ενθουσιασμό για ένα πρωτογενές πλεόνασμα 6,5 δις ευρώ στο δεκάμηνο (υπέρβαση κατά 35% σχεδόν του στόχου των 4,7 δις που είχε ταχθεί), με υπεραπόδοση εξόδων 1,5 δις και σφίξιμο δαπανών κατά 3,2 δις, δεν ήταν δύσκολο να φέρει στο προσκήνιο ευφρόσυνης τοποθετήσεις και αυτεπιβραβεύσεις. Πάλι καλά που ο νεόκοπος κυβερνητικός εκπρόσωπος Δημήτρης Τζανακόπουλος έχει μιαν έμφυτη αυτοσυγκράτηση : οπότε, και η αναφορά ακόμη στο ότι η άνοδος του ΑΕΠ ήταν η σημαντικότερη που έχει καταγραφεί από το 2008 δεν έκανε κακή εντύπωση.
Αναμενόμενο κι αυτό, από την Αντιπολίτευση - Αξιωματική και ελάσσονα - ακολούθησε αμφισβήτηση της πειστικότητας αυτών των στοιχείων. Ακολούθησε αυτή την λογική κι ένα μεγάλο μέρος του Τύπου. Πρώτα-πρώτα η αισθητή άνοδος του ΑΕΠ καταγράφεται σε σχέση με μια αντίστοιχη περίοδο, του 2015, όπου η χώρα και οικονομία της γονάτιζε κάτω από την εισαγωγή των capital controls: καλοδεχούμενη συνεπώς η επανεκκίνηση, αλλά από έναν αυτοεπιλεγμένο πάτο! Ύστερα , η αναφορά σε "ανάπτυξη" με ένα ή και ένα δεύτερο θετικό 3μηνο δεν κυριολεκτεί - χρειάζονται τρία διαδοχικά 3μηνα για να γράψουμε κάτι τέτοιο.
Αναμένεται λοιπόν το κλείσιμο 2016, ή αρχή 2017... Πάμε παρακάτω: το όντως πολύτιμο πρωτογενές πλεόνασμα έρχεται με δρακόντειο σφίξιμο στο σκέλος των δαπανών (που, μην αυταπατώμεθα, παρακολουθεί/shadows την αύξηση των arrears του Δημοσίου). Ενώ η σημαντική αύξηση της είσπραξης φόρων θέλει κι αυτή λίγη προσοχή: και ο ΕΝΦΙΑ εν πολλοίς πληρώθηκε με την διευκόλυνση των πιστωτικών καρτών, δηλαδή με τραπεζική χρηματοδότηση, αλλά και εξυπηρέτηση των κανονικών φόρων έτσι πορεύεται. Μπορεί λοιπόν να γράφεται έσοδο Σεπτέμβριο/Οκτώβριο όμως οι επόμενοι μήνες...
Η Κυβέρνηση ευλόγως τα θεωρεί όλα αυτά στενόκαρδα, μεμψιμοιρίες κοκ Ατυχώς η πραγματική αντίρρηση προς τα περί νέου success story δεν είναι εδώ - ελλοχεύει στο ότι έως τώρα βασικά πληρώνουμε φόρους με βάση παλιές παραδοχές, "φόρους νομοθετημένους επί Σαμαρά/Βενιζέλου", άντε με κάποια φορτώματα της εποχής Βαρουφάκη. Όμως η αληθινή επίπτωση των νέων φόρων (αύξηση ΦΠΑ από το καλοκαίρι) σε πλήρη ανάπτυξη, καθώς και των νέων-νέων φόρων (μπαράζ ειδικών φόρων κατανάλωσης, νέα φορολόγηση των ελεύθερων επαγγελματιών και εμπόρων, ισοδύναμες προς επίφορους ασφαλιστικές εισφορές "νέας εποχής") αρχίζει τώρα. τώρα, και στις αρχές του 2017. Μπροστά μας έχουμε, δηλαδή, το τι θα σημάνει το μείγμα πολιτικής που επελέγη για να συνεχιστεί με το Μνημόνιο-3 η προσαρμογή της οικονομίας - δηλαδή, να εννοούμαστε, συμφωνήθηκε από την Κυβέρνηση ΚΑΙ από τους "εταίρους"/δανειστές -, ένα μείγμα στηριζόμενο στους φόρους και στην ψιλοδιάλυση των συντάξεων. Αν δηλαδή, με αυτό το μείγμα και με την συνακόλουθη συμπίεση της ενεργού ζήτησης, διατηρηθεί η κίνηση του υπερσυμπιεσμένου ελατηρίου, που την έχει υιοθετήσει ως παραβολή και ο Αλέξης Τσίπρας (δανεική από τον Γιάννη Στουρνάρα...) για να εξηγήσει την προσδοκία για να έχουμε πάνω από 2,5% ρυθμό ανάπτυξης το 2017 κι ύστερα. Ή αν, αντίθετα, "καθίσει" και πάλιν η οικονομία.
Ενώ, λοιπόν, με τα χρήσιμα και τα ενθαρρυντικά που ειπώθηκαν στην Αθήνα από τον Μπαράκ Ομπάμα για το ότι "η λιτότητα από μόνη της δεν φέρνει την ευημερία" και με την υπόσχεση/προσδοκία ότι θα προωθήσει "αυτό το μήνυμα προς την Ευρώπη" σε σχέση "με την ελάφρυνση του χρέους και άλλες κατάλληλες στρατηγικές" επιδιώχθηκε να φτιαχτεί κλίμα, στην ουσία την έκβαση αυτής της ισορροπίας που περιγράψαμε είναι που θα περιμένουμε. Για να μην βρεθούμε - η Κυβέρνηση Τσίπρα/Τσακαλώτου, κυρίως όμως εμείς! - μ' ένα ακόμη άχρηστο success story στα χέρια μας.
Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 18/11/2016.
Με ένα ιδιότυπο δίδυμο "κεκτημένο" παρέλαβε η Κυβέρνηση του ανασχηματισμού Νοεμβρίου 2016, "να δει τι θα κάνει από δω και πέρα".
Πρώτος κλάδος των κεκτημένων, η υπέρβαση των δημοσιονομικών εσόδων τον Οκτώβριο - προσοχή! επί βάσεως πρωτογενούς πλεονάσματος 5,44 δις, αντί στόχου 1,9 (και 3 δις αντιστοίχου του 2015) το 9μηνο Ιανουαρίου-Σεπτεμβρίου της χρονιάς, με υπέρβαση εσόδων 4,35% στο ίδιο εκείνο διάστημα - κατά περίπου 800 εκατομμύρια (στα 4,7 δις έναντι στόχου 3,9 δις, κάτι πάνω από 20% υπέρβαση δηλαδή) . Αυτή η υπέρβαση ήρθε μετά και από έναν ενθαρρυντικό Σεπτέμβριο, που τότε είχε εξηγηθεί ως "ξεφόρτωμα" των φορολογουμένων απο τον ΕΝΦΙΑ, μέσω δανεισμού/πιστωτικών καρτών: τώρα, όμως είχαμε "κανονικό" μήνα, άρα και ο αυξημένος ΦΠΑ αρχίζει να αποδίδει και η εκκαθάριση του φόρου εισοδήματος να προχωρεί. Συνεπώς οι αναλύσεις για εξάντληση της φοροδοτικής ικανότητας, ακόμη περισσότερο για "φορολογική απεργία" των πολιτών για μιαν ακόμη φορά διαψεύσθηκαν. (Προσοχή, εδώ! Αυτό δεν - ΔΕΝ - σημαίνει ότι ο κόσμος είτε περνάει καλά, ούτε πως συμβιβάστηκε με την μοίρα του. Οι δημοσκοπικές βυθίσεις του κυβερνητικού στρατοπέδου δείχνουν το αντίθετο, για ό,τι βέβαια αξίζουν! Οι δε οφειλές προς Εφορία/Ασφαλιστικά Ταμεία ανεβαίνουν. Όμως... ο κόσμος πορεύεται). Μην παραβλέπουμε, πάντως, ότι προς το τέλος του χρόνου τα Ασφαλιστικά Ταμεία περνούν σε βαθύ κόκκινο, με το ΙΚΑ στα 800 εκατ. τρύπα, με 600 εκατ. στον ΟΑΕΕ, κοντά στα 300 στο ΕΤΑΑ - με προοπτική 2 έως 3 δις στον ενοποιημένο (από 11/1/2017 , λέει...) ΕΦΚΑ.
Δεύτερος κλάδος του έως τώρα κεκτημένου, το κλίμα στους "εταίρους"- δηλαδή τους δανειστές: μην το ξεχνάμε! - της Ελλάδας στο ξεκίνημα της δεύτερης αξιολόγησης του Μνημονίου-3. Ειρήσθω εν παρόδω, η εκταμίευση των διαβόητων και πολυαναμενόμενων 2,8 δις ευρώ, απ την πρώτη αξιολόγηση έγινε μετά από "καψόνι Σώϋμπλε" με καθυστέρηση αρκετών εβδομάδων, ώστε να μας δείξει πόσο μη- αυτονόητη είναι η έκβαση (και, κυρίως, η χρονικά ασφαλής έκβαση...) της δεύτερης αξιολόγησης. Οι προκαταρκτικές συναντήσεις με την Τρόικα/Κουαρτέτο στα μέσα Οκτωβρίου, οι έκτοτε συζητήσεις με teleconference, κυρίως όμως οι δηλώσεις και διαρροές (Σώυμπλε, Ρέγκλινγκ, Μοσκοβισί, όλη η παλιοπαρέα) για την αξιολόγηση και για την πολυπόθητη έναρξη συζήτησης για το χρέος, ένα δείχνουν: ότι οι "εταίροι" μας λένε ενόψει Eurogroup 8ης Δεκεμβρίου και του εκλογικά πολυτάραχου 2017 "προχωράτε εσείς με τα δικά μας, και βλέπουμε τι συζητάμε".
Μ' αυτό λοιπόν το φόντο θα ΄πρεπε να διαβάζεται ο ανασχηματισμός. Η διατήρηση του "κεντρικού οικονομικού επιτελείου" - Ευκλείδης Τσακαλώτος, Γιώργος Χουλιαράκης - ουσιαστικά αφήνει ερωτηματικό το πώς η Κατερίνα Παπανάτσιου θα αντικαταστήσει (λειτουργικά) τον απομακρυθέντα Τρύφωνα Αλεξιάδη. Απ' εκεί κρέμονται τα έσοδα, η διαπραγμάτευση δεν έχει ανάγκη! Αντίθετα η ανάληψη της ευθύνης του Εργασίας/Κοινωνικών Ασφαλίσεων από την (νεαρότατη, μεταξύ Μαξίμου/Κατρούγκαλου κινηθείσα έως τώρα) Έφη Αχτσίογλου σε συνεργασία με Τάσο Πετρόπουλο θα κληθεί και να υλοποιήσει τα ήδη συμφωνημένα στο Ασφαλιστικό (οι διαβόητες εγκύκλιοι για επανυπολογισμό, η άκριτη εκείνη "προσωπική διαφορά" των ήδη συνταξιούχων κοκ) και να βάλει λίγη ειλικρίνεια και μακροπρόθεσμη λειτουργικότητα στην επιδεξιότητα/πονηρία/κοντόφθαλμη διαχείριση Γ. Κατρούγκαλου.
Κλείνει εκεί το οικονομικό επιτελείο; Ναι και όχι. Η συναινετική απομάκρυνση Πάνου Σκουρλέτη (με τα πείσματά του περί ενεργειακής οικονομίας κλπ να έχουν υπαναχωρήσει μπροστά στο χαρτοφυλάκιο του Εσωτερικών/εκλογών) και η ανάθεση και της Ενέργειας και του Περιβάλλοντος (μπλοκαρίσματος των επενδύσεων, το δεύτερο) στο δίδυμο Σταθάκη-Φάμελλου, μάλλον προς τα "θετικά" κινείται.
Στο Οικονομίας/ Ανάπτυξης, πολύ μελάνι θα χυθεί γύρω από την φιγούρα του Δημήτρη Παπαδημητρίου που ήδη από το 2012 είχε συμβάλει, μεταφέροντας την εμπειρία του Levy Institute του Bard College στην Νέα Υόρκη (μνήμης Hyman Minski για τα χρηματοπιστωτικά και τις κρίσεις) στον οικονομικό εγγραμματισμό/προσγείωση του ΣΥΡΙΖΑ στο διεθνές σύστημα. Ήδη πολλοί κόλλησαν στις αναφορές του - παλιά - για έξοδο από την Ευρωζώνη, παραβλέποντας την πολύ πιο συγκρατημένη/συγκροτημένη συζήτηση για ένα παράλληλο νόμισμα τροφοδότησης της ρευστότητας. Άνθρωπος χαμηλών τόνων, συζητητικός είναι ακριβώς ο "αντι-Βαρουφάκης". Από κει και πέρα, Αλ. Χαρίτσης στο ΕΣΠΑ/Δημόσιες Επενδύσεις και Στέργιος Πιτσιόρλας στις Ιδιωτικές (μείζων απώλεια για το ΤΑΙΠΕΔ - ΥπερΤαμείο, πάντως) θα΄χουν να βρουν άκριες με την επανεκκίνηση. Βαρύ ερώτημα: με τα αποσαθρωτικά "κόκκινα δάνεια", ποιος θα ασχοληθεί, εδώ;
Για μας, αυτά είναι η σωστότερη ανάγνωση του ανασχηματισμού. Συν οι υφολογικές/ενδοκομματικές ισορροπίες. Άντε, και ο συντονιστικός ρόλος Δημ. Λιάκου από το Μαξίμου.
Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 7/11/2016.
Μια περίεργη, ενδιαφέρουσα υπό όρους ατμόσφαιρα διαχέεται στις διάφορες εκθέσεις φορέων που αφορούν την κατάσταση, τις εξελίξεις αλλά και τις διαγραφόμενες προοπτικές της Ελληνικής οικονομίας, την στιγμή που πάλι μαζεύονται σύννεφα πάνω από την δεύτερη αξιολόγηση του Μνημονίου-3.
Είχαμε δει από την θέση αυτή προ εβδομάδων (13 και 17 Οκτωβρίου) την προσέγγιση του ΙΟΒΕ, που στην 3μηνιαία Έκθεσή του είχε κυρίως επικεντρωθεί στο πώς εμφανίζεται σήμερα η ανεργία και συνακόλουθα η απασχόληση, γιατί οι εξαγωγές είναι απογοητευτικές ιδίως στην αξία τους, συν ποιοι παράγοντες επικαθορίζουν την ανταγωνιστικότητα. Να σημειωθεί ότι στον πιο πρόσφατο Δείκτη Εμπιστοσύνης του ΙΟΒΕ, στην καταναλωτική εμπιστοσύνη καταγραφόταν βελτίωση, όπως και στις υπηρεσίες - ενώ στο λιανικό εμπόριο κυριαρχεί δυσθυμία, στις δε κατασκευές συνεχίζεται ο ζόφος.
Πιο πρόσφατα, έχουμε την Έκθεση του ΣΕΒ, που πήρε την πρωτοβουλία να σταθεί περισσότερο στο τουριστικό προϊόν (και μάλιστα στην επίπτωση της φορολογικής μεταχείρισης επί της ανταγωνιστικότητάς του) καθώς και την διερεύνηση των παραγόντων που συνδιαμορφώνουν την παραγωγικότητα των εργαζομένων (με την έμφαση στην άμβλυνση των διαφόρων μέσων ενίσχυσης της παραγωγικότητας των συντελεστών, ιδίως λόγω μέσω της φορολογικής - πάλι - προσέγγισης).
Παράλληλα, οι Οικονομικές Εξελίξεις του ΚΕΠΕ, αφού κι αυτές προσεγγίζουν την συγκυρία και τις διαφαινόμενες προοπτικές διαμόρφωσής της, επιχειρούν μια "βουτιά" σε περισσότερο διαρθρωτικούς παράγοντες: εικόνα και προβληματική του δημοσίου χρέους (αναμενόμενο), αλλά και παράγοντες διαμόρφωσης της εικόνας που προκύπτει στα "κόκκινα δάνεια", ακόμη και επιπτώσεις των μεταναστευτικών/προσφυγικών ροών στην αγορά εργασίας (ή: σε ό,τι απομένει απ' αυτήν).
Στο πιο πρόσφατο Δελτίο της Alpha Bank, η έμφαση δινόταν στις εξελίξεις του ισοζυγίου πληρωμών, με το μετέωρο βήμα των εξαγωγών αλλά και την υποχώρηση των τουριστικών εισπράξεων παρά την άνοδο των αυξήσεων στην πρώτη γραμμή του ενδιαφέροντος. Ενώ στις αντίστοιχες 7ημέρες ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ της Eurobank, η προσέγγιση επιλέγεται προς την ίδια κατεύθυνση, με αναλυτικότερη ανατομία των εξαγωγών και της σε πραγματικούς όρους επιδείνωσης της πορείας τους.
Μπορεί να αδικούμε κάπως τον όγκο αυτό προσφερόμενου πληροφοριακού υλικού και αναλυτικών προσπαθειών. Όμως κάναμε αυτήν την σταχυολόγηση - γιατί; Επειδή σε όλες αυτές τις δουλειές, εκείνο που προκύπτει είναι μια πρώτη θετική (πάντως... μη-αρνητική!) αποτίμηση του πώς η εικόνα της Ελληνικής οικονομίας δείχνει - τέλος 2016 - μια σταθεροποίηση. πώς οι έως τώρα δείκτες και οι προοπτικές του ΑΕΠ "τσιμπάνε" , αν και για το 2017 δεν μπορεί να δοθεί μια πρόβλεψη με πειστικότητα. πώς η υποχώρηση της ανεργίας (από τα υπερυψηλά επίπεδα που βρίσκεται) έχει σημασία , αν και η εξήγηση δεν είναι ιδιαίτερα ενθουσιώδης (αύξηση μερικής απασχόλησης, ή πάλι εποχικότητα στα τουριστικά). Όμως, λες και όλοι κρατούν μιαν επιφύλαξη. θεωρούν ότι χρειάζεται να πάνε βαθύτερα σε κάποιο ζήτημα ή σε κάποιους τομείς• ότι, εκεί, στο πιο διαρθρωτικό επίπεδο, συνεχίζουν να λειτουργούν αδυναμίες - ή και να αναδεικνύονται οι γνωστές μας, άλλωστε (η φορολογία "ξεπετιέται" σε κάθε στροφή).
Εκεί ακριβώς, "ξαναχτύπησε", λοιπόν, για να χρησιμοποιήσουμε την ρηχή δημοσιογραφική έκφραση, το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κράτους στην Βουλή. Το Γραφείο καταγράφει την σχετική βελτίωση της συνολικής κατεύθυνσης στην οικονομία - μιλώντας, πάντως, για "αντιφατικές εξελίξεις, με τα στοιχεία να δείχνουν αλληλοσυγκρουόμενες τάσεις" π.χ. με την υποχώρηση της ανεργίας - αλλά δεν παραλείπει να σημειώσει ότι η εξέλιξη το 2016 (μιλά για μείωση 0,3% του ΑΕΠ : θα δούμε) σημειώνεται σε μια περίοδο όπου η υπόλοιπη Ευρώπη "πετυχαίνει ρυθμούς μεγέθυνσης όχι εντυπωσιακούς, αλλά πάντως θετικούς".
Όμως η πραγματικά σημαντικότερη παρέμβαση, που ήταν καιρός να ακουστεί επίσημα και ηχηρά, ήταν το καμπανάκι - ή μάλλον η βαριά καμπάνα! - για το χρέος των ιδιωτών προς κάθε κατεύθυνση: προς τις τράπεζες, με τα "κόκκινα δάνεια" που διευρύνονται και γενικεύονται. προς Εφορία και όλο και περισσότερο προς Ταμεία. ακόμη και προς ΔΕΗ/ΕΥΔΑΠ. Για να δείξει το μέγεθος του κινδύνου, το Γραφείο Προϋπολογισμού λέει ότι το ανεξέλεγκτα αυξανόμενο ιδιωτικό χρέος, κινδυνεύει να φθάσει το ύψος του δημοσίου χρέους, που βρίσκεται ήδη στα 328 δις ευρώ.
Δημοσιεύτηκε στην "Ναυτεμπορική" στις 3/11/2016.
Ένα παράξενο, διστακτικό pas-de-deux χορεύεται γύρω από το θέμα των Ελληνικών τραπεζών. Είναι αλήθεια πως ο διστακτικός όσο και τυπολατρικός αυτός χορός διαρκεί εδώ και χρόνια. Τον χορεύουν οι Ελληνικές αρχές - η Κυβέρνηση αλλά και η Τράπεζα της Ελλάδος, ακόμη και το (μισό, το δικό μας) Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας - και, αντικριστά, οι Ευρωπαίοι "εταίροι" - δηλαδή το Eurogroup, το (υπόλοιπο, το δικό τους τμήμα) ΤΧΣ και το Υπερ-Ταμείο στο οποίο πλέον ανήκει το ΤΧΣ, συν ο SSM/ο Ευρωπαίος ρυθμιστής και στο βάθος η ΕΚΤ.
Η επίσημα κατατεθειμένη θέση - την ακούγαμε εντελώς πρόσφατα από τον Γιώργο Σταθάκη - είναι ότι την σταθερότητα του συστήματος την έχουμε πλήρως διασφαλισμένη, καθώς η (τρίτη) ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, του 2015, εκείνη που εξαφάνισε δηλαδή τους ντόπιους μετόχους (μεταξύ τους και το Ελληνικό Δημόσιο του οποίου εξαχνώθηκαν κάποια 20 δις ευρώ σε αξίες) "υπήρξε επιτυχημένη καθώς χρησιμοποιήθηκαν μόλις 5 δις ευρώ σε σχέση με τα 25 δις που είχαν προβλεφθεί". Στο μέτωπο των κόκκινων δανείων, από τα οποία κατά γενικήν ομολογία ακούγονται τριγμοί, κατά Σταθάκη "έκλεισε ο κύκλος των νομοθετικών εργαλείων με τα οποία οι τράπεζες μπορεί να προχωρήσουν σε διαχείρισή τους" - άντε να δεχθούμε ότι "το μόνο που λείπει από την εργαλειοθήκη είναι οι μηχανισμοί ρύθμισης των χρεών των επιχειρήσεων προς όλους τους πιστωτές" (δηλαδή τράπεζες, προμηθευτές, Εφορία, Ταμεία). Στόχος: η μείωση των - κάπου 110 δις - κόκκινων δανείων κατά 40%, σε ορίζοντα 2019.
Ωραία ακούγονται αυτά! Μόνο που... τα ακούμε όλα τους τόσον καιρό, τόσον επαναληπτικά, και είναι τόσο θεσμικά και διακηρυκτικά (μέχρις ότου προκύπτει κάποιος Μαρινόπουλος-Σκλαβενίτης και γίνονται σπασμωδικότατα αποτελεσματικές κινήσεις, όμως με πολλές "ουρές"), ώστε μάλλον νέα γενιά ανησυχίας δημιουργούν παρά καθησυχάζουν. Διότι, εν τω μεταξύ, οι επιχειρήσεις που επί καιρό προσπαθούν ματαίως να βρουν μια βάση ρύθμισης των δανείων τους - που οι τράπεζες δεν τα αφήνουν να κοκκινίσουν οριστικά, μόνον τα σπρώχνουν παρακάτω - δέχονται τώρα το αμήχανο τηλεφώνημα: "Θα σας στείλουμε εμείς μιαν πρόταση ρύθμισης που δεν θα είναι αποδεκτή από σας, αλλά θα αρνηθείτε και θα το ξαναδούμε". Και ο χρόνος φεύγει, και φεύγει... Εκεί, με το ξεκίνημα των πλειστηριασμών - και με την εξαιρετικά άγαρμπη πρόταξη πλειστηριασμών για κατοστάρικα ή/και για λίγες χιλιάδες ευρώ εις βάρος κατοικιών αντικειμενικής αξίας δεκάδων χιλιάδων ή και άνω των 100.000 ευρώ, πλειστηριασμών από μέρους Δημοσίου και Δήμων και Ασφαλιστικών Ταμείων και όχι τραπεζών ("κανένα σπίτι στα χέρια τραπεζίτη!" συνεχίζει εν τω μεταξύ το βολικό σύνθημα...), κατορθώσαμε να αποκτήσουμε νέα γενιά "Αγανακτισμένων". Με αποτέλεσμα να φρενάρουν και οι συμβολαιογράφοι, να μην την πληρώσουν αυτοί, την λαϊκή οργή. Και να τρέχουμε τώρα για ανοχή της Τρόικας. προκειμένου να συνεχιστεί η προστασία/πάγωμα πλειστηριασμών και το 2017.
Κοινό στοιχείο, ένα: ο χρόνος φεύγει. το πρόβλημα μεγαλώνει, ξεχειλίζει.
Προσέξτε , τώρα, την άλλη δαγκάνα της παγίδας; όλον αυτόν τον καιρό πυκνώνουν τα δείγματα αδιέξοδου στο τραπεζικό σύστημα το δικό τους, το Ευρωπαϊκό. Η υψηλού προφίλ - και ακραίας υποκρισίας! - περίπτωση της Deutsche Bank, ερχόμενη μετά την κατολίσθηση της Monte dei Paschi de Siena, δείχνει ότι η αποσάθρωση της τραπεζικής αξιοπιστίας στην Ευρώπη έχει προχωρήσει. Επικίνδυνα. Οι ρυθμιστικές αρχές των Κρατών συνειδητοποιούν την αλήθεια εκείνου που είχε πει ο Mervyn King της Bank of England, παραφράζοντας του Τολστόι, το άνοιγμα της Άννας Καρένινα, το "Όλες οι ευτυχισμένες οικογένειες μοιάζουν μεταξύ τους. Κάθε δυστυχισμένη οικογένεια, όμως, είναι δυστυχισμένη με τον δικό της τρόπο": "Όλες οι τράπεζες στην ακμή είναι διεθνοποιημένες, στην κρίση ανήκουν στην κρατική ευθύνη".
Γιατί κάνουμε λόγο για "παγίδα"; Επειδή την έχουμε την τάση να βλέπουμε τα προβλήματα των έξω ως δικαιολόγηση των δικών μας - άρα: και ως ευκαιρία διαφυγής από την ευθύνη να τα αντιμετωπίσουμε τα δικά μας. Ενώ μπορεί να είναι αλήθεια ότι για την Deutsche η ίδια η ΕΚΤ και ο SSM έκαναν τα στραβά μάτια στα τελευταία stress test. μπορεί να είναι αλήθεια ότι "τρόπος διαφυγής" από το φάσμα του bail-in οπωσδήποτε θα βρεθεί (των καταθετών σίγουρα, ακόμη και των ομολογιούχων) . μπορεί και ο ίδιος ο Μάριο Ντράγκι να οδηγήσει τον χορό προς ρυθμιστική χαλάρωση των κεφαλαιακών απαιτήσεων στις τράπεζες της Ευρωζώνης. Όμως τα δικά τους ποτέ δεν θα μας απαλλάξουν από τα δικά μας. Ποτέ!
Δημοσιεύτηκε στην Ναυτεμπορική στις 23/10/2016.
Δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι ο ΣΥΡΙΖΑ/η Κυβέρνηση Τσίπρα/η διαπραγματευτική προσέγγιση Βαρουφάκη έχει αναζητήσει ρίζες στον ιδιαίτερο συμβολιστή ποιητή Αντόνιο Ματσάδο.
Δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι ο ΣΥΡΙΖΑ/η Κυβέρνηση Τσίπρα/η διαπραγματευτική προσέγγιση Βαρουφάκη έχει αναζητήσει ρίζες στον ιδιαίτερο συμβολιστή ποιητή Αντόνιο Ματσάδο. Όμως, έτσι, όπως επενδύθηκαν - με πολύ σώου, με πληθωρικές δηλώσεις, με πενιχρό πολιτικό περιεχόμενο πλην της διάθεσης κόντρας και τα κάποια στοιχεία αναδίπλωσης - οι ημέρες μετά το ξεκίνημα των Ευρωπαϊκών περιπλανήσεων Τσίπρα και (κυρίως!) Βαρουφάκη, αληθινά θυμίζουν το Se hace camino al andar/ Ο δρόμος χαράζεται περπατώντας.
Έτσι, με αναζήτηση ενός κάποιου περιεχομένου για την πληθωρική φόρμα, φθάσαμε στις Προγραμματικές Δηλώσεις, που κινδυνεύουν να είναι το πιο αστραπιαία μεταφραζόμενο κείμενο στην διεθνή σκηνή! Με το καημένο το "Πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης" να επιχειρείται να αποκτήσει αποτύπωση που και τους "έξω" να μην συνταράξει περισσότερο, κι εμάς τους "μέσα" να κρατήσει σε ενθουσιασμό.
Ενώ όμως φαίνεται ότι τελικά θα καταλήξουμε και με Φόρο Επιδεικτικής Κατανάλωσης (αντί του πεζού Φόρου Πολυτελείας: ο Ανδρέας Παπανδρέου θα δάκρυζε, βλέποντας υλοποίηση Thorstein Verblen) και με Ταμείο Εθνικού Πλούτου (αντί για ΤΑΙΠΕΔ: σοφή η ιδέα να συνδυαστεί η εκποίηση/αξιοποίηση με την υπόσχεση για διάσωση του Ασφαλιστικού), συν μια καμπάνια κατά των ολιγαρχών και της ("μεγάλης") φοροδιαφυγής, τα διαβολεμένα τα νούμερα δεν εμφανίζονται στο προσκήνιο. Στο EuroWorkingGroup η εξήγηση ήταν... οι Προγραμματικές που δεν είχαν αναγνωσθεί! Στο δίδυμο Eurogroup της 11ης/16ης Φεβρουαρίου, το ζήτημα κινδυνεύει να είναι σαφώς πιο δυσάρεστο (η Κορυφή της 12ης είναι ούτως ή άλλως "πολιτική"). Στην σταθερή πίεση των "εταίρων" για νούμερα, για ποσοτικοποίηση των πολιτικών όχι απλώς συγκεκριμένη αλλά και πειστική, η Ελληνική στάση είναι Βαρουφακική: "Give us time and give us space". Που στην πραγματικότητα έχει την ακόλουθη απόδοση: "Δώστε μας χρόνο να σκεφθούμε τι θέλουμε/Δώστε μας περιθώρια μέχρις ότου εσείς (οι "εταίροι") σκεφθείτε τι θα μπορούσατε να δώσετε/πού και πώς θα μπορούσατε να χαλαρώσετε ένα κακοσχεδιασμένο και εκ του αποτελέσματος αποτυχημένο Πρόγραμμα, στο οποίο εμείς ζούμε και πνιγόμαστε (και το βλέπετε) εδώ και 5 χρόνια".
Στην πιεστική απαίτηση των "εταίρων" για νούμερα, για στοιχεία , η Ελληνική πλευρά αντιπαρατάσσει ενδιαφέρουσες διαβεβαιώσεις, όπως για δημοσιονομική ισορροπία, ή πάλι για (ήπιο) πρωτογενές πλεόνασμα. Το πρόβλημα πού είναι; Έρχεται η δική μας διαβεβαίωση, π.χ. του τύπου: "Η αύξηση του κατώτατου μισθού θα διαρρυθμιστεί χρονικά, αλλά δεν έχει και δημοσιονομική επίπτωση, άσε που θα σημάνει πρόσθετες ασφαλιστικές εισφορές, άρα... μείωση των απαιτήσεων του Ασφαλιστικού από τον Προϋπολογισμό". Η άλλη πλευρά σπεύδει να παρατηρήσει: "Ωραία, όμως έχετε υπολογίσει πόσο η αύξηση κατωτάτων θα σημάνει σε αύξηση π.χ. του επιδόματος ανεργίας; Και πόσο στα επιδόματα μητρότητας; Πόσο και πώς θα "περάσει" στον υπολογισμό των συντάξεων; Α, ναι, και με τις υψηλότερες ασφαλιστικές εισφορές, πώς την βλέπετε την εισπραξιμότητα;"
Αυτού του είδους την προσέγγιση, πάτε την τώρα και απλώστε την σ' όλο το φάσμα των Προγραμματικών όπως θα μεταφράζονται σε Πρόγραμμα - όχι πλέον "Θεσσαλονίκης", αλλά "ηπίως ψαλιδισμένο" ώστε να φαντάζει συμβατό με μια συζήτηση Eurogroup...
Ή δείτε πάλι, την προσέγγιση να ζητηθεί η συμβολική αντικατάσταση της Τρόικας - η οποία και μισήθηκε, αλλά και απέτυχε ως "ελεγκτής" - με κάτι "άλλο". Σαν στοιχείο αυτού του "άλλου" κάποια στιγμή συζητήθηκε (όχι δε μόνον στην Αθήνα) και ο ΟΟΣΑ. Τον οποίο, βέβαια, γνώρισε πρόσφατα η ελληνική κοινή γνώμη ως εμπνευστή του διαβόητου toolkit/της εργαλειοθήκης: έκανε περισσότερο κακό η συζήτηση γύρω από το ζήτημα αυτό, έτσι όπως έγινε, παρά ο,τιδήποτε άλλο στο μέτωπο των μεταρρυθμίσεων.
Ο ΟΟΣΑ, οργανισμός με εγγενώς διακρατική υφή, ενώ έχει και γνώση και λόγο - και δεν διστάζει να εκφραστεί με σαφήνεια και ένταση - δεν έχει συσχετισθεί με την γεύση επιβολής του ΔΝΤ και των Βρυξελλών. Εχει δε πρόσφατα "γνωρίσει" (με αφορμή το toolkit) την Ελληνική πραγματικότητα απο κοντά, έχει παίξει ρόλο υποβοήθησης των συνεννοήσεων ο Γενικός Διευθυντής του Ανχελ Γκουρία, που θάναι (στις 11 Φεβρουαρίου, κι αυτός!) στην Αθήνα.
Όμως , με εμάς να αναζητούμε τον όποιο δρόμο περπατώντας, χρειάζεται παρόμοιες τομές να τις προωθήσει η "άλλη πλευρά". Καθώς και να παρατείνει (με δική της πρωτοβουλία;) τον χρόνο που τελειώνει.
Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.
Το κείμενο του Α.Δ.ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΙΔΗ δημοσιεύτηκε στη ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ 9.2.2015