Πέμπτη, 28 Μάρτιος 2024

Aτυχώς, μας παίρνουν στα σοβαρά

Παράδοξο - πικρό παράδοξο για τα Κυβερνητικά έδρανα - το πώς μια επιτάχυνση θετικών ενδείξεων στην οικονομία έρχεται να επισκιαστεί, ακριβέστερα: να θαφτεί, από το βουνό αστοχιών στην διαχείριση των διαπραγματεύσεων με την Τρόικα, συνολικά των "επίσημων" σχέσεων της Ελλάδας με τον έξω κόσμο.

Περισσότερα...

Το αληθινό, μια στιγμή του ψεύτικου

Δεν χρειάζεται να πάει κανείς πίσω, στην Internationale Situationiste/Καταστασιακή Διεθνή, να αναζητήσει την βοήθεια του Γκυ Ντεμπόρ προκειμένου να κατανοήσει την λογική της εκτόπισης κάθε στοιχείου αλήθειας από το προσκήνιο της πολιτικής/δημόσιας ζωής των τελευταίων εβδομάδων και την κατακυρίευσή του απο το "σωστό", βολικό ψέμα: "Μέσα στον αντεστραμμένο στην πραγματικότητα κόσμο (μας), το αληθινό είναι μια στιγμή του ψεύτικου".

Περισσότερα...

Έχει ο καιρός γυρίσματα, όντως

Όχι, η υιοθέτηση από μέρους μας τού "έχει ο καιρός γυρίσματα" δεν υποδηλώνει ότι ανακαλύπτουμε εκ των υστέρων κάποιαν εσωτερική σοφία στις επιλογές του Γιώργου Παπανδρέου - ο οποίος με την έκφραση αυτή θέλησε πρόσφατα να δικαιώσει δικές του επιλογές όπως εκείνου του δημοψηφίσματος που ανήγγειλε και απέσυρε, ή πάλι την από μέρους του εγκατάλειψη των ηνίων της εξουσίας υπό την πίεση των "εταίρων" της Ελλάδας αλλά και της ιθαγενούς κοινής γνώμης, αν μη και την (αρνητικά ιστορική) διατύπωση του διαβόητου "λεφτά υπάρχουν!".

Περισσότερα...

Αντι για διαπραγμάτευση, "συναντίληψη"


Στις Ηνωμένες Πολιτείες, κατά τους New York Times, το (δικομματικό) πολιτικό σύστημα - μετά την ψυχρολουσία των πρόσφατων εκλογών για ανανέωση του Κογκρέσσου στο μέσο της Προεδρικής θητείας Ομπάμα - αναγνωριζεται ως "λιγότερο δημοφιλές κι απο τις κατσαρίδες".

Περισσότερα...

"Ποτέ μην λες ποτέ!"


Πολλοί παραπέμπουν στου Μπρέχτ το "Ποτέ μην λες ποτέ", το είχε άλλωστε χρησιμοποιήσει και ο Κάρολος Παπούλιας σε συνέντευξή του (για τις σχέσεις Ελλάδας-Γερμανίας), στην Frankfurter Allgemeine, προκειμένου να δείξει ότι δεν θάπρεπε να παγώνουμε τις εξελίξεις.

Περισσότερα...

Η αδικοχαμένη "εθνική υπογραφή"

Μέσα σε αρκετή μηντιακή παραζάλη - παράδειγμα το γαϊτανάκι που στήθηκε γύρω από τα stress tests των τραπεζών, άλλο παράδειγμα το επιδέξιο κέντρισμα της συνεχιζόμενης έντασης στην Βουλή -, έδειξε πάντως προς στιγμήν να προσγειώνεται η κατάσταση όσον αφορά τους κεντρικούς πολιτικούς συντελεστές.

Περισσότερα...

Ε, δεν μας άφησαν!....

Διηρωτάτο προ ημερών η "ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ" στην στήλη της Γνώμης/του Πάνου Κακούρη: "Θα μας αφήσουν;". Αναφερόταν στο ότι "η απεξάρτηση απο το Μνημόνιο δεν είναι θέμα αποκλειστικά ελληνικό, αλλά και των εταίρων, που αν δεν συμφωνήσουν η Ελλάδα δεν φεύγει". Και συνέχιζε, παρευθύς, το σχόλιο: "Και έχουν τρόπο να το επιβάλουν".

Περισσότερα...

Ένα Συνέδριο και δυο συζητήσεις Ο Amartya Sen και ο Kaushik Basu τοποθετούνται για την Ελλάδα , την Ευρώπη και τις προκλήσεις του σήμερα

Τις μέρες ακριβώς που η επιστροφή από τις θερινές διακοπές, η πορεία προς την ΔΕΘ (της δικέφαλης Κυβέρνησης Σαμαρά-Βενιζέλου, σε μιαν απεγνωσμένη προσπάθεια να προσγειώσει τις προσδοκίες για φοροελαφρύνσεις, παροχές κοκ. αλλά και της ανερχόμενης Αντιπολίτευσης Τσίπρα, που πασχίζει να δώσει μιαν εικόνα κυβερνησιμότητας με τις προσεγγίσεις της), οι διεργασίες με την Τρόικα στο Παρίσι και η απογοήτευση απο την αναβολή της ουσιαστικής συζήτησης γύρω από το χρέος στην Ουάσιγκτων, ξανάνοιγαν την παραδοσιακή πολιτική σαιζόν, στην Αθήνα, πραγματοποιούνταν μια αληθινά διαφορετική συνάντηση. Συνάντηση φιλοσόφων, οικονομολόγων, θεωρητικών των θεσμών και κοινωνιολόγων. Πρόκειται για την παγκόσμια συνάντηση της Human Development and Capabilities Association/HDCA, δηλαδή μιας διεπιστημονικής ένωσης που ασχολείται με τους συντελεστές της ανάπτυξης των δυνατοτήτων των ανθρώπων - όχι όμως έτσι, γενικά, αλλά του ΚΑΘΕ ανθρώπου.
Επιστήμονες που συνειδητά θέτουν την παγκόσμια δραστηριότητά τους υπό την διανοητική αιγίδα του Αριστοτέλη ήρθαν στην Αθήνα να αναζητήσουν τι έχει απομείνει από την προσπάθεια να αναπτύσσονται οι δυνατότητες των ανθρώπων - δηλαδή να διεκδικείται ένας βαθμός υλοποίησης της ανθρώπινης ελευθερίας, πρακτικά - υπό τις συνθήκες της τωρινής, μεγάλης οικονομικής κρίσης. Ή, βλέποντάς το αλλιώτικα, πώς είναι δυνατόν να αναδιατυπωθεί - όχι όμως διακηρυκτικά, αλλά με νόημα και με περιεχόμενο ουσιαστικό - το αίτημα της κοινωνικής δικαιοσύνης στα χρόνια της κρίσης.
Μεγάλα ονόματα όπως o Amartya Sen - " Βραβείο Νόμπελ Οικονομικών των φτωχών" - ή ο Kaushik Basu, επικεφαλής οικονομολόγος της Παγκόσμιας Τράπεζας. όπως ο Daron Acemoglu - που έγραψε μαζί με τον J. Robertson του Χάρβαρντ το "Why Nations Fail" για να καταδείξει την αποφασιστική σημασία των οικονομικών και πολιτικών θεσμών στην διαδικασία της ανάπτυξης - ή η φιλόσοφος Martha Nussbaum του Σικάγου και η Dame Barbara Stocking της ανθρωπιστικής OXFAM, βρέθηκαν μαζί με εκατοντάδες επιστημόνων αλλά και φοιτητών στην Αθήνα, συνομιλώντας γύρω από αυτήν την θεματική.
Στο περιθώριο της συνάντησης αυτής, είχαμε μια συζήτηση - που εξελίχθηκε σε απροσδόκητη εκ βαθέων κατάθεση - με τον Amartya Sen, που μπορεί να έχει γίνει γνωστότερος από το Νόμπελ (με διδασκαλία στο Καίμπριτζ, την Οξφόρδη, το LSE, το Χάρβαρντ, το ΜΙΤ...) για το έργο του στα Οικονομικά της Ανάπτυξης, πλήν όμως έχει και μια βαθύτερη φιλοσοφική φλέβα που τον φέρνει πλησιέστερα προς έναν σύγχρονο ουμανισμό. Έχει, δε , και μια σύνδεση με την Ελλάδα που δεν είναι ευρύτερα γνωστές οι ρίζες της. Μας μίλησε για όλα αυτά, ανάμεσα σε δυο συναντήσεις του Συνεδρίου, και μιας ξενάγησης στην ιστορία της "Μεγάλης Βρετανίας" και της Πλατείας Συντάγματος...

Αμάρτυα Σεν: Οταν ο Αλέξανδρος συζήτησε με τους Ινδούς φιλοσόφους

ΕΡ: Τι θέση έχει στην αντίληψή σας για τον κόσμο η Ελλάδα, με την διαδρομή της και με τα προβλήματά της;
Μπορεί να μην ξέρετε ή και να μην φαντάζεστε την διαδρομή, όμως η Ελλάδα έχει εξαρχής μιαν εντελώς ιδιαίτερη θέση για μένα. Υπάρχει πρώτα-πρώτα ο ρόλος της Ιστορίας: η Ελλάδα έχει διαδραματίσει πολύ μεγάλο ρόλο στον ανθρώπινο πολιτισμό - και σημειώστε ότι μιλώ για "πολιτισμό" και όχι για "πολιτισμούς", και τούτο επειδή πεποίθησή μου ότι υπάρχει ένας ενιαίος πολιτισμός. Μπορεί να προσλαμβάνει διαφορετικές εκφάνσεις, όμως είναι ένας, ενιαίος...

ΕΡ: Αυτή η ιδέα, όπως την υποστηρίζετε, έχει γίνει κατ' εσάς αποδεκτή; ή είναι περισσότερο μια δική σας προσέγγιση;
Την προσέγγιση αυτή, όπως την λέτε, την εφαρμόζω σ' όλα μου τα γραφόμενα. Μάλιστα πριν χρόνια έπεισα και την Κυβέρνηση της Ιαπωνίας - μου είχαν ζητήσει, τότε, να αναλάβω την Προεδρία ενός σχήματος που ονομάσθηκε Διεθνής Επιτροπή Πολιτισμού - εξηγώντας τους ότι τότε μόνο θα δεχόμουν να αναλάβω, αν χρησιμοποιούσαμε τον ενικό, αν δηλαδή μιλούσαμε για "Πολιτισμό" και όχι για πολιτισμούς. Και όντως, το δέχθηκαν!
Όμως η Ελλάδα έχει ιδιαίτερη σημασία για έναν Ινδό και λόγο της επίσκεψης του Αλεξάνδρου...

ΕΡ:Πάτε πολύ πίσω στον χρόνο!
Όντως - και μάλιστα θα μπορούσατε να μου πείτε ότι ο Αλέξανδρος δεν βρέθηκε στην κυρίως Ινδία, αλλά στάθηκε μόνον στα σύνορα, στην περιοχή του Πουντζαμπ. Όμως μην ξεχνούμε ότι παρέμεινε εκεί επί ένα χρόνο περίπου.

ΕΡ: Οπότε κάτι έμεινε, κάτι καταστάλαξε προς την βάση;
Δείτε, έμεινε στον τόπο, συζήτησε με τους ανθρώπους... Πολεμούσε βέβαια κάθε τόσο! Αλλά μην ξεχνούμε ότι ο Αλέξανδρος δεν έπαψε να είναι διανοούμενος, μαθητής του Αριστοτέλη άλλωστε. Είχε συζητήσει με Ινδούς φιλοσόφους, και μάλιστα αισθάνθηκε αρκετό ενδιαφέρον ώστε να φέρει τις διδασκαλίες του πίσω μαζί του. Να σας επισημάνω ότι πολλοί Έλληνες φιλόσοφοι ισχυρίζονταν εν συνεχεία ότι είχαν πάει στην Ινδία, ενώ πολλοί τους δεν είχαν μεν πάει - όμως είχαν μυηθεί στις ιδέες των Ινδών. Αλλά και στην άλλη πλευρά, όταν ο Αλέξανδρος ανεχώρησε για να επιστρέψει, έμειναν πίσω πολλα-πολλά που επηρέασαν την Ινδική λογοτεχνία, την Ινδική ζωγραφική, την γλυπτική, ακόμη και την δραματουργία. Αυτά, λοιπόν, είναι τα θέματα που έρχονται από το παρελθόν.

Όταν ο Αμάρτυα Σεν συναντά την σύγχρονη Ελλάδα - και τον Ανδρέα Παπανδρέου

ΕΡ: Και τα σημερινά μας παθήματα; Η σύγχρονη Ελλάδα;
Τα φιλοσοφικά μου, πάντως, γραφόμενα οφείλουν πολλά στις Ιδέες του Αριστοτέλη, του Πλάτωνα και σ' όλην αυτή την παράδοση. Για να περάσω όμως σε πιο καθημερινούς δεσμούς, σημειώνω ότι τότε που βρισκόμουν στο Καίμπριτζ, με γνώρισε ένας συνάδελφος στον Ανδρέα Παπανδρέου...

ΕΡ: Πότε αυτά;
Ήταν το 1963, τότε που ο Ανδρέας μόλις είχε επιστρέψει απο τις ΗΠΑ στην Ευρώπη - ενώ εγώ αναχωρούσα για το Μπέρκλεϋ. Μου είπαν λοιπόν "Αυτός έρχεται απο το Μπέρκλεϋ, δεν πας να τον ρωτήσεις τις εντυπώσεις του;" Αυτό και έκανα. Ο Παπανδρέου λοιπόν με κάλεσε και πέρασα κάπου δυο βδομάδες , τότε, στην Ελλάδα. Ήταν περίπου η εποχή όπου ιδρύθηκε το ΚΕΠΕ, θυμούμαι μάλιστα ότι είχα τότε συνεισφέρει και κάποιες μελέτες...

ΕΡ: Τι μνήμες έχετε απο την Ελλάδα της εποχής εκείνης;
Θυμάμαι να διασχίζω την Πλατεία Συντάγματος, απο την Μεγάλη Βρετανία όπου έμενα στα τότε γραφεία του ΚΕΠΕ, στην άλλη πλευρά της πλατείας. Πάντα την θεωρούσα αυτήν την χωροταξική σύμπτωση χαρακτηριστική: η Πλατεία Συντάγματος, η Βουλή, η Δημοκρατία. Σημειώνω ότι ο Ανδρέας Παπανδρέου ήταν κυριολεκτικά δοσμένος σ' αυτήν την υπόθεση.
Γνώρισα πάντως καλύτερα τον Ανδρέα και την Μαργαρίτα στην Ελλάδα. Μου είπαν: "Μιας κι είσαι εδώ, δεν πας να γνωρίσεις λίγο τον τόπο;". Πήγα λοιπόν και είδα τους Δελφούς, πήγα στα κοντινά νησιά, πήγα όμως και στην Κρήτη. Το είχα αληθινά απολαύσει. Τότε ήταν που αποφάσισα ότι η Ελλάδα μου αρέσει: βλέπετε, υπάρχουν τόποι που θα διάλεγα για να μείνω, για να ζήσω - άλλοι που δεν θάθελα. Η Ελλάδα και η Ιταλία είναι δυο απο τις χώρες που θα διάλεγα, αν και στην Αγγλία έζησα... Αληθινά θα μπορούσα να φανταστώ τον εαυτό μου να ζει εδώ!

ΕΡ: Ακόμη και όταν τα πράγματα στραβώνουν, όπως τώρα συμβαίνει στην Ελλάδα;
Ξέρετε, έχοντας την εμπειρία της Ινδίας διαθέτω μιαν εξοικείωση με το τι σημαίνουν τα καθημερινά προβλήματα...

Η Ελλάδα είναι Ευρώπη και δεν είναι

ΕΡ: Αλήθεια τα Ευρωπαϊκά προβλήματα της Ελλάδας, πόσο εντάσσονται στον ορίζοντα ενός πολίτη του κόσμου;
Για μένα, η Ελλάδα εμφανίζει τρεις διαφορετικές Ευρωπαϊκές πτυχές. Πρώτα-πρώτα, είναι Ευρώπη αλλά και δεν είναι. Θυμάμαι την εποχή που βρέθηκα πρώτα στην Ελλάδα - όλοι τότε έλεγαν: "Οι Ευρωπαίοι κάνουν αυτό, οι Ευρωπαίοι λένε το άλλο..."

ΕΡ: Δηλαδή "εμείς και αυτοί";
Κάπως έτσι. "Αυτοί!". Είναι εντυπωσιακή αυτή η διάσταση. Ο τρόπος με τον οποίο προσεγγίζεται ο Ευρωπαϊκός πολιτισμός είναι ενδιαφέρων: βλέπετε, τα πάντα στην Ευρώπη έχουν ΕλληνοΡωμαϊκές ρίζες, αλλά και η Ρωμαϊκή εμπειρία Ελληνικές ρίζες έχει με την σειρά της. Εξ άλλου, άμα λέμε ότι "η Ελλάδα ανήκει στην Δύση", θάπρεπε να φανταστούμε τους Ελληνες να διαλέγονται με Γότθους και Βησιγότθους αντί με Ινδούς ή Αιγύπτιους! Ειλικρινά, φαντάζεστε τον Αλέξανδρο να περνάει μια χρονιά συζητώντας με Γότθους; Δεν το πιστεύω...
Υπάρχει όμως και η άλλη διάσταση εδώ: ανέκαθεν με σαγήνευε η έννοια των διπλών ταυτοτήτων - και, υπ' αυτήν την έννοια, η Ελλάδα αποτελεί σαγηνευτική περίπτωση.
Πάμε όμως και στο άλλο: η Ελλάδα προσήλθε στην οικοδόμηση της Ευρώπης μετά τον Πόλεμο...

ΕΡ: Μια θετική εξέλιξη, αυτή;
Δείτε, θεωρώ ότι οι Ευρωπαίοι έκαναν σοφά που έχτισαν την μεταπολεμική Ευρωπαϊκή Ένωση προκειμένου να αποκλείσουν κάθε ενδεχόμενο πολέμου! Εξάλλου, όταν έχασα την πρώτη μου γυναίκα, γνώρισα και τελικά παντρεύτηκα την Εύα Κορλόνι ο πατέρας της οποίας - ο Εουτζένιο Κορλόνι - είχε πολεμήσει στην Ιταλική Αντίσταση, μάλιστα τον σκότωσαν δυο μέρες πριν την απελευθέρωση της Ιταλίας, στα γραφεία του "Avanti" που εξέδιδε. Ενώ η πεθερά μου, μετά τον θάνατο του Εουτζένιο, είχε παντρευτεί τον Αλτιέρο Σπινέλλι, ο οποίος - μαζί με τον Κορλόνι και τον Ερνέστο Ρόσσι - είχε υπογράψει το "Μανιφέστο για μια Ελεύθερη και Ενωμένη Ευρώπη".
Ινδός, λοιπόν, εγώ βρέθηκα πολύ κοντά μ' εκείνους που ξεκίνησαν το Ευρωπαϊκό Μανιφέστο. Περνούσαμε τα καλοκαίρια μας στην Ιταλία, μιλούσα πολύ με τον Αλτιέρο - ξέρετε, ήταν αρχικά με το ΚΚΙ, αλλά ύστερα έφυγε και εντάχθηκε στην Ευρωπαϊκή Κίνηση: μια σαφής άποψη για την Ευρώπη!
Οταν λοιπόν είδα την Ελλάδα να εντάσσεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αισθάνθηκα ότι η χώρα έκανε μια σωστή επιλογή...

"Σφάλμα για την Ελλάδα η ένταξή της στην Ευρωζώνη"

ΕΡ: Βέβαια, τώρα ανακαλύπτουμε ότι το κόστος της "Ευρώπης" είναι υπέρογκο για την Ελλάδα.
Όχι, υπερβολικό δεν είναι για σας το κόστος που ενταχθήκατε στην ΕΕ. Το κόστος της Ευρωζώνης σάς είναι υπέρογκο. Διότι κάνατε το επόμενο βήμα, το οποίο η Ελλάδα δεν έπρεπε να είχε κάνει: την ένταξή σας στην Νομισματική Ένωση υπήρξε πελώριο σφάλμα.

ΕΡ: Την είχαμε αυτήν την γνώμη απο την αρχή;
Απολύτως! Το είχα πει στον Γιώργο Παπανδρέου, όταν αποφασίσατε την ένταξή σας: "Κάνετε μεγάλο σφάλμα". Πελώριο σφάλμα, ειλικρινά.

ΕΡ: Γιατί, όμως; Για λόγους διάρθρωσης της οικονομίας; Για λόγους πολιτικής;
Οχι, για μένα τα προβλήματα ήταν πρόδηλα εγγεγραμμένα στην ίδια την αρχιτεκτονική της Ευρωζώνης. Είχε για σας νόημα να προσέλθετε σε μια οικονομική Ένωση, όχι όμως και σε μια νομισματική Ένωση που δεν διέθετε τα υπόλοιπα αναγκαία στοιχεία της ενοποιητικής διαδικασίας: δημοσιονομικά, πολιτικά. Αυτή είναι η σωστή διαδικασία. Πρώτα οργανώνεται η πολιτική Ένωση, ύστερα ακολουθεί η δημοσιονομική ενοποίηση και καταλήγεις στην δημιουργία κοινού νομίσματος.

"Το ευρώ μαχαίρωσε πισώπλατα την ενότητα της Ευρώπης"

Οι αρχικοί σχεδιαστές της Ευρώπης, ουδέποτε την θέλησαν να γίνει μια Ευρώπη τραπεζιτών! Το ευρώ εντέλει μαχαίρωσε πισώπλατα την ενότητα της Ευρώπης.
Υστερα, θεωρώ ότι υπήρξε λάθος ότι δεν υπήρξε αντίσταση προς τους Γερμανούς...

ΕΡ: Δηλαδή ποιος θάπρεπε να έχει αντισταθεί, και κατά τι;
Το ευρώ δεν ήταν κατάλληλο για τις χώρες της περιφέρειας, του Ευρωπαϊκού Νότου. Πιστεύω λοιπόν ότι θάπρεπε να είχατε προσπαθήσει να πείσετε κάποιες άλλες χώρες - την Πορτογαλία, την Ισπανία, ενδεχομένως και την Ιταλία - ώστε να μην γίνει δεκτή η ηγετική λειτουργία των τραπεζιτών. Η Ευρώπη υποτίθεται ότι αποτελεί δημοκρατικό δημιούργημα. Και η Ελλάδα είναι κατεξοχήν χώρα δημοκρατική. Όμως, σήμερα, οι αποφάσεις λαμβάνονται από ένα μάτσο πλουτοκράτες - κυρίως τραπεζίτες.
Οι σχεδιαστές του ευρώ έκαναν ένα πελώριο λάθος, άλλωστε δεν ήταν και τόσο καλοί οικονομολόγοι - και στην συνέχεια απέφυγαν την κοινή γνώμη. Αν είχε υπάρξει δημόσια συζήτηση, τότε οι συνέπειες θα είχαν διαφανεί περισσότερο και νωρίτερα, απο την αρχή. Έτσι, λοιπόν, καταλήξατε σε τεχνικά κακές αποφάσεις, οι οποίες επιπλέον ελήφθησαν με αντιδημοκρατικό τρόπο.

ΕΡ: Αυτά όμως ανήκουν στο παρελθόν: τώρα, σήμερα τι πρέπει να κάνει η Ελλάδα;
Δείτε, η προσχώρησή σας ήταν λάθος, όμως τώρα δεν μπορείτε να φύγετε -θα πρέπει να μαχηθείτε προκειμένου να υπάρξουν αλλαγές.

ΕΡ: "Αλλαγές", αλλά τι σημαίνει αυτό;
Ενδεχομένως μεγαλύτερη ευελιξία. Και υπάρχουν πολλοί τρόποι να το επιδιώξει κανείς. Το πρόβλημα, βέβαια, είναι ότι η Γερμανία είναι πολύ ισχυρή στα πλαίσιο της Ευρώπης...

ΕΡ: Πολύ ισχυρή σημαίνει για σας υπερβολικά ισχυρή;
Θα σταθώ στο "πολύ ισχυρή"! Υπερβολικά ισχυρές είναι οι τράπεζες - και τούτο όχι μόνο στην Ευρώπη αλλά και στην Αμερική. Οι ηγέτες του χρηματοπιστωτικού χώρου έχουν πάρει τα ηνία επί της πολιτικής, επί των λαών εντέλει. Δείτε πώς αντικαταστάθηκαν Κυβερνήσεις στην Ελλάδα, στην Ιταλία, στην Πορτογαλία - παντού.
Χρειάζεται λοιπόν να υπάρξουν πιέσεις για αλλαγή του ευρώ. Δεν μπορείτε όμως να επιστρέψετε στην δραχμή. Δεν είναι λύση η αποικοδόμηση της Ευρωζώνης.

Καουσίκ Μπασού: Το ευρώ είναι το δεύτερο μεγαλύτερο δημιούργημα της σύγχρονης εποχής

Λίγο μετά την συζήτηση με τον Amartya Sen, είχαμε την ευκαιρία μιας συνάντησης με τον Κaushik Basu, Αντιπρόεδρο και επικεφαλής Οικονομολόγο της Παγκόσμιας Τράπεζας, που διδάσκει στο Cornell, με τον οποίο η συζήτηση πήγε σε αντίστοιχα ευρείς κύκλους προβληματισμού:

ΕΡ: Πόσο υπαρκτό είναι το πρόβλημα της Ευρωπαϊκής κρίσης χρέους σ' ένα διεθνές κοινό - τόσο ακαδημαϊκά αφού διδάσκετε στο Cornell , όσο και πολιτικά όπως βλέπετε τα πράγματα απο την Παγκόσμια Τράπεζα;
Υπαρκτότατο! Στην Παγκόσμια Τράπεζα - ας ξεκινήσουμε απ' εδώ - μπορεί μεν το ενδιαφέρον μας να επικεντρώνεται στον αναπτυσσόμενο κόσμο, όμως ό,τι συμβαίνει στην Ευρωζώνη έχει άμεσες επιπτώσεις στις αναπτυσσόμενες οικονομίες. Ξέρετε, όταν υπηρετούσα ως Οικονομικός Σύμβουλος της Κυβέρνησης στην Ινδία, κάθε πρωί που ξυπνούσα αντί να κοιτάξω τον τιμάριθμο και τον δείκτη του Χρηματιστηρίου, πρώτα-πρώτα κοίταζα τις εξελίξεις στην Ευρωζώνη. Γιατί, σε μια-δυο ώρες, θα εισέπραττα τον αντίκτυπο στις δικές μας αγορές...

ΕΡ: Δηλαδή, η απόλυτη παγκοσμιοποίηση.
Ζούμε, όντως, σ' έναν πολύ διαφορετικό κόσμο απ' ό,τι παλιά. Δείτε τις επιλογές των Κεντρικών Τραπεζών - της Fed, της ΕΚΤ, της Τράπεζας της Ιαπωνίας: μέσα σε λίγες μέρες απο την όποια απόφασή τους σε επηρεάζουν άμεσα. Οπότε, ναι, η Ευρώπη και τα προβλήματά της απασχολούν όλον τον κόσμο.

ΕΡ: Και ο ακαδημαϊκός κόσμος;
Ακαδημαϊκά, πρόκειται για αληθινά συναρπαστικό θέμα. Το ευρώ είναι το δεύτερο μεγαλύτερο δημιούργημα που έφτιαξε ο άνθρωπος. Μπορεί η άρση των ρυθμίσεων/deregulation στο τραπεζικό σύστημα, ή παλι οι πιστωτικές κάρτες να υπήρξαν σημαντικές καινοτομίες. Όμως ένα είναι βέβαιο: το μεγαλύτερο σύστημα που έφτιαξε ο άνθρωπος ήταν ο Κομμουνισμός - και αυτό απέτυχε.

ΕΡ: Τελικά, δεν περπάτησε
Ε, και η Ευρωζώνη είναι ένα ανθρώπινο δημιούργημα, είναι ένα συνειδητά κατασκευασμένο σύστημα. Όμως, όταν στήνεις κάτι τόσο μεγάλο, γνωρίζεις ότι οπωσδήποτε κάτι, κάπου θα στραβώσει.

"Ενα ενιαίο νόμισμα για ολόκληρο τον κόσμο"

ΕΡ: Εντάξει, αλλά αυτό το "κάτι" που στράβωσε δεν είναι αρκετά μεγάλο; Δεν δημιουργεί φόβο;
Πάντα, σε ένα τόσο μεγάλο εγχείρημα δεν μπορεί να μην εμφανισθούν αδυναμίες. Μια τέτοια αδυναμία είναι το να χτίζεις απόλυτη νομισματική ένωση με πολύ μεγάλη δημοσιονομική ελευθερία για τις εμπλεκόμενες κυβερνήσεις. Όμως, αυτό, πρέπει να το θεωρήσετε πρόκληση για την συνέχεια! Προσωπικά πιστεύω ότι - τελικά - η παγκόσμια οικονομία θα προχωρήσει με ένα ενιαίο νόμισμα.

ΕΡ: Δεν ακούγεται σαν υπερφιλόδοξο ένα τέτοιο στοίχημα;
Ασφαλώς δεν θα προκύψει μέσα στα επόμενα 20 ή και 30 χρόνια. Όμως, πριν 120 χρόνια, ένας οικονομολόγος σαν τον Stanley Jevons είχε υποστηρίξει ότι κάτι τέτοιο θα προέκυπτε τελικά.
Θεωρώ ότι σήμερα η παγκοσμιοποίηση έχει προχωρήσει τόσο, ώστε ούτως ή άλλως προς αυτήν την κατεύθυνση πηγαίνουμε. Είναι, κατ' εμέ η Ευρώπη ένα επιταχυνόμενο πείραμα - και ειλικρινά χαίρομαι που το κάνει το πείραμα αυτό η Ευρώπη και όχι οι αναπτυσσόμενες χώρες. Πάντως στην κατεύθυνση που πηγαίνει η Ευρώπη πιστεύω ότι θα πάμε τελικά όλοι μας...

Οι αναπτυσσόμενες χώρες και το Ελληνικό πειραματόζωο

ΕΡ: Αντιληπτό το να θεωρείτε ότι είναι προτιμότερο να πειραματισθούν προς μια τέτοια κατεύθυνση πλουσιότερες χώρες! Συμβαίνει όμως μέχρι σήμερα η Ελλάδα να έχει λειτουργήσει ως το βασικό πειραματόζωο: ρωτώ λοιπόν, υπάρχει η Ελλαδα στο στόχαστρο της Τράπεζας, των βασικών συντελεστών της; Ή είναι τόσο απόμακρη ώστε είναι απλώς ένα πειραματόζωο;
Υπάρχει όντως ο κίνδυνος που αναφέρετε. Πάντως, για μένα η περίπτωση της Ελλάδας ή της Πορτογαλίας, των χωρών δηλαδή που σήκωσαν το μεγαλύτερο βάρος, προκαλεί ιδιαίτερο προβληματισμό. Η τύχη τους έχει μεγάλη σημασία επειδή καταδεικνύει κάτι άλλο που χρειάζεται να προσεχθεί στις χώρες νομισματικής ένωσης όταν έχουν τόσο διαφορετικές κουλτούρες διακυβέρνησης, κανόνες, θεσμούς. Διδαχθήκαμε ότι μια πολιτική που μπορεί να λειτουργεί σε μια δομή διακυβέρνησης, μπορεί να αποτυγχάνει σε άλλη.

ΕΡ: Βέβαια, όταν είσαι εσύ το πειραματόζωο...
Όντως, ήταν σκληρή διαδικασία εκμάθησης για την Ελλάδα. Και πάλι όμως, όλο με όλο η Ελλάδα δεν παύει να είναι μια πλούσια χώρα. Όντως, μετά από 6 χρόνια ύφεσης έχετε υποστεί μεγάλη ζημιά. Όμως αυτό άνοιξε τα μάτια. Και ήδη έχετε κάτι θετικό - ο τουρισμός σας πάει καλά, ο τομέας των ακινήτων μπορεί να ξεκινήσει...

ΕΡ: Σύμφωνοι, όμως μπορεί μια οικονομία να αναπτυχθεί βασιζόμενη μόνον στον τουρισμό, την ναυτιλία και το real estate;
Οχι για πολύ! Πάντως γενικά για τις πλουσιότερες χώρες ένας τομέας που δεν πρέπει να αγνοείται είναι της έρευνας και της καινοτομίας. Το έχουμε δει στις ΗΠΑ, όπου εκείνο που οδήγησε κυρίως την ανάπτυξη ήταν η καινοτομία: το software, η βιοτεχνολογία. Αλλά και σε αναπτυσσόμενες οικονομίες όπως της Ν. Κορέας, με πελώριες επενδύσεις στην καινοτομία, είδαμε ανάλογα φαινόμενα. Στην Ελλάδα, λοιπόν, όπου έχετε μια παράδοση ανοίγματος, η επένδυση στην ανώτατη εκπαίδευση και την καινοτομία είναι ο δρόμος μπροστά. Οι αναπτυσσόμενες χώρες μπορεί ακόμη να στηρίζονται στην μεταποίηση, οι πλουσιότερες όμως όχι.

Μπορεί η Παγκόσμια Τράπεζα να χρησιμεύσει στην Ελλάδα;

ΕΡ: Ενα τελευταίο θέμα: προ καιρού, μιλώντας για την εμπειρία που έζησε η Ελλαδα εζησε στα χέρια του ΔΝΤ (το οποίο δεν υπήρξε παντοτε σοφό: παράδειγμα η αστοχία του πολλαπλασιαστή) αλλά και των Ευρωπαίων εταίρων της (που δεν στάθηκαν και τόσο καλύτεροι...) κάποιος έλεγε μήπως θάταν καλυτερα να είχαμε στραφεί στην Παγκόσμια Τράπεζα.
Αυτό τώρα...

ΕΡ:Υπο την έννοια ότι η Τράπεζα γνωρίζει να χειρίζεται καλύτερα τα διαρθρωτικά προβλήματα, απο τα οποία στην Ελλάδα έχουμε αρκετά! Έχει κάποιο νόημα αυτή η ιδέα;
Δεν ξέρω ακριβώς πώς ειπώθηκε. Όμως υπό μια έννοια η Παγκόσμια Τράπεζα έχει κάτι να προσφέρει σε όλες τις χώρες. Μην νομίσετε ότι τα διαρθρωτικά προβλήματα ειναι Ελληνική ιδιαιτερότητα: άλλου είδους ανοιχτά μέτωπα υπάρχουν και στις ΗΠΑ ή την Γερμανία. Δείτε την ανεργία: ούτε στις πλούσιες χώρες της δίνεται η προσοχή που θάπρεπε. Δείτε την μακροχρόνια ανεργία και την απώλεια δεξιοτήτων που αυτή συνεπάγεται. Καμία νομισματική ή δημοσιονομική πολιτική δεν δίνει εδώ την απάντηση... Χρειάζεται να παρέμβεις σε σαφώς πιο μικρο-επίπεδο.

ΕΡ: Αλήθεια, έχοντας υπηρετήσει στην Τράπεζα και όχι στο ΔΝΤ είχατε ποτέ την αίσθηση ότι είσαστε με τους "καλούς" και όχι με τους "κακούς";
Η διχοτομία αυτή είναι σήμερα σαφώς μικρότερη απ' ό,τι πιο παλιά. Ήμουν στην Τράπεζα και το 1998-99, την εποχή της κρίσης της Ν.Α. Ασίας και τότε η διχοτομία ήταν εντονότερη: ο άνθρωπος ο οποίος έκανε τότε την δουλειά που κάνω σήμερα - ο Joseph Stiglitz - είχε πει πολλά σκληρά λόγια για το ΔΝΤ. Οταν πρόσφατα μιλούσα για την κληρονομιά του Stiglitz στην Παγκόσμια Τράπεζα, είπα ότι η κύρια συνεισφορά του ήταν ότι άλλαξε το ΔΝΤ! Πάντως, σήμερα η Τράπεζα και το Ταμείο είναι πολύ πιο κοντά.

Για να παρακολουθήσουμε την εμπιστοσύνη στην Βουλή


Τελικά, επιχειρώντας να τιθασεύσει τον πολιτικό χρόνο - γιατί αυτό έκανε, ουσιαστικά, η Κυβέρνηση Σαμαρά/Βενιζέλου με την (αυτονόητη!) πρωτοβουλία του δεύτερου για "επιδέξιο" συνταγματικό χειρισμό με την ψήφο εμπιστοσύνης αυτής της εβδομάδας - η σημερινή κυβερνητική συσσωμάτωση έφερε το ρολόι στο παρελθόν. Το κατά πόσον είναι έξυπνο αυτό, να εγκαθίσταται δηλαδή κανείς στο χθες ή το προχθές ή το κάποτε επειδή το σήμερα είναι άβολο και το αύριο είναι φοβιστικό, εξαρτάται από το πόσο ακριβώς δυσαρεστεί το σήμερα και φοβίζει το αύριο.
Τουλάχιστον η συζήτηση στην Βουλή, που προηγείται της ψηφοφορίας επί της εμπιστοσύνης (σιγά-σιγά το έμαθαν όλοι: χρειάζεται μόνον η πλειοψηφία των παρόντων, άρα θα... αποφασίσει ο Εισαγγελεύς εκτελέσεως των ποινών για το αν θα κοσμήσουν την Βουλή των Ελλήνων οι ένοικοι Κορυδαλλού Χρυσαυγίτες, άρα θα δούμε τι θα κάνουν οι Δημαρίτες και οι λοιποί που διαθέτουν συνειδησιακή αμφιθυμία...), θα επιτρέψει ή μάλλον θα επιβάλει στα κυβερνητικά έδρανα να καταθέσουν μια συνολική πρόταση "επόμενης μέρας". Δεν εννοούμε, φυσικά, τις κορώνες Βαγγέλη Βενιζέλου και τις τυχόν πλειοδοσίες Νεοδημοκρατικής φιλολαϊκότητας, αλλά το κάτι-σαν-πρόγραμμα το οποίο υποτίθεται ότι εδώ και καιρό κυοφορείτο στο Μαξίμου με την συνδρομή ΚΕΠΕ, ΙΟΒΕ, Τράπεζας της Ελλάδος/ΔΟΜ, ακόμη-ακόμη και Ζαν-Κλωντ Γιουνκέρ/Βρυξελλών. και που, τώρα, θα πρέπει να αντιπαρατεθεί προς τις θέσεις με τις οποίες ο Αλέξης Τσίπρας στην ΔΕΘ (αρέσει-δεν αρέσει αυτό) έθεσε την ημερήσια διάταξη της εποχής και τώρα οι άλλοι τρέχουν... Ποσοτικοποιήσεις ή μη, συμβατότητα ή μη με τα Τροϊκανά ή με τα μετά-το-Πρόγραμμα-Προσαρμογής, πειστικότητα ή μη των σχεδιασμών και των ταξιμάτων - πάντως κάποια διαφάνεια θα αποκατασταθεί στην δημόσια συζήτηση μέσω Βουλής.
[Τώρα, άδηλον τι θα καταλάβει ο διαβουκολημένος Τύπος και τα τηλεπαράθυρα που - αμφότερες οι εκδοχές! - σπεύδουν κάθε μέρα να παπαγαλίσουν την πιο πρόσφατη διαρροή: χθες ανησυχία για τις διαπραγματεύσεις και την ανάλγητη στάση της Τρόικας. προχθές προαναγγελία "κόκκινων γραμμών". σήμερα αυτοπεποίθηση και διαβεβαιώσεις ότι όλα πάνε πρίμα - ήρθε άλλωστε και ο φίλος μας ο Ζαν-Κλωντ Γιουνκέρ. αύριο κάτι απο απαιτήσεις Μάριο Ντράγκι. ύστερα βλέπουμε... Πάντως, το να τεθούν στο τραπέζι και να συζητηθούν προτάσεις πολιτικής είναι κάτι το θετικό. Αν μη τι άλλο επειδή (πρέπει να) υπευθυνοποιεί τους πολίτες οι οποίοι ετοιμάζονται σιγά-σιγά να γίνουν ψηφοφόροι].

Πορευόμαστε προς εκλογές Μαΐου 2012 ή Ιουνίου 2012;
Όλος αυτός ο χειρισμός, βέβαια, απλώς μετακινεί την ώρα της κρίσης τον Φεβρουάριο του 2015, τότε όπου - αν δεν υπάρξει άλλο ατύχημα διαδρομής - κατά τα φαινόμενα ετοιμάζεται να αστοχήσει η Προεδρική εκλογή δια των "180" και θα βρεθούμε σε εκλογές. Για τις οποίες, ακριβώς στήνεται όλο αυτό το προεκλογικό σκηνικό (και ανεβαίνει στις αγορές ο "πολιτικός κίνδυνος χώρας" για την Ελλάδα). Το ερώτημα όμως - το αληθινό, το ουσιαστικό! - είναι αν αυτές οι εκλογές θα είναι επανάληψη του Μαΐου ή του Ιουνίου του 2012.
Τι ήταν ο Μάιος; Η απαρχή της πολυδιάσπασης, της θρυμματοποίησης του πολιτικού σκηνικού, με τον παλιό διπολισμό να πηγαίνει περίπατο και με διάφορα φυτά (δηλητηριώδη όπως η Χρυσαυγή, παράξενα όπως οι ΑνΕλληνες) να διεκδικούν τόπο; Ή "ξήλωμα" εκείνου που είχε οδηγήσει έως τότε τα πράγματα - του ΠΑΣΟΚ, όχι δε απλώς του ΠΑΣΟΚ του ΓΑΠ - , όπως είχε ταυτισθεί με τις επιλογές και την οδύνη των Μνημονιακών επιλογών; Συν η δημιουργία στην θέση εκείνη (πιο ριζοσπαστικά) του ΣΥΡΙΖΑ
Τι ήταν πάλι ο Ιούνιος; Η επίσημη επανεβεβαίωση απο τον ψηφοφόρο οτι δεν θέλει/δεν δέχεται αυτοδυναμίες, ότι δηλαδή επιβάλλει συνεργασίες/συγκυβέρνηση; Ή μια θεμελιακή επιλογή - σε αντιπαράθεση με το βασικό λάβαρο του τότε ΣΥΡΙΖΑ - υπέρ της εμμονής στην λεγόμενη "Ευρωπαϊκή προοπτική";
Αν έχουμε Μάιο θα πλήξει, αυτήν την φορά, την Νέα Δημοκρατία όσο κι αν αυτή πάει να "παίξει το ΠΑΣΟΚ", δηλαδή να κάνει αντιπολίτευση σε ό,τι η ίδια εφαρμόζει ("λόγω της κακιάς Τρόικας"). Θα συνεχίσει βέβαια να διαλύει και το ΠΑΣΟΚ, όπως το έπραξαν ήδη και οι Ευρωεκλογές. "Γεύση Ιουνίου" ενδεχομένως να υπάρχει, όχι όμως τόσο ως απόκρουση των αυτοδυναμιών όσο ως επιμονή - ψυχολογική, με λογική ενός Ευρωπαϊκού "ανήκειν"; ή απορρέουσα από τον φόβο που επιδιώκεται να παίξει κυρίαρχο ρόλο, πχ. με την συζήτηση για τις καταθέσεις; - στην Ευρωπαϊκή συνέχεια. Αυτό είναι που κυρίως θα παρακολουθήσουμε στο θέατρο σκιών της ψήφου εμπιστοσύνης στην Βουλή των Ελλήνων αυτές τις μέρες...

Μην σβήνετε τις σοβαρές πτυχές της μνήμης από την συνείδηση
Αν όμως αυτή είναι μια πρώτη μορφή επιστροφής στο παρελθόν, υπάρχει μια άλλη λιγότερο σημαντική πλην δυνητικά πιο ολισθηρή. Τι εννοούμε; Είδαμε κάποια στιγμή της περασμένης βδομάδας το επεισόδιο της παρουσίας ή μη Χρύσανθου Λαζαρίδη στις διαβουλεύσεις Γκίκα Χαρδούβελη με την Τρόικα, επεισόδιο που απεκάλυψε ότι υπήρχε ήδη ανησυχία Βενιζέλου/ΠΑΣΟΚ για το όλο στήσιμο των διαπραγματεύσεων: αυτό μας συνδέει άμεσα με το πώς "παρήχθη" η σημερινή Κυβέρνηση.
Μην ξεχνούμε - έτσι που έρχεται στην πρώτη γραμμή το περίπου σύνθημα "Τώρα το Μνημόνιο τελειώνει!" συν "Φεύγει η Τρόικα, που τόσο μας ταλαιπώρησε..." - ότι η βασική συνιστώσα της Κυβέρνησης Σαμαρά/Βενιζέλου είναι η ΝΔ . Η ΝΔ που, στο Ζάππειο-Ι τουλάχιστον, είχε διατυπώσει μια δομημένη κριτική απέναντι στο Μνημόνιο-Ι. στο Ζάππειο-ΙΙ, μάλιστα, είχε προχωρήσει και σε διατύπωση εναλλακτικής πρότασης: εκείνης που πήγαινε να διαπραγματευθεί με τους "εταίρους" μας μετά την Κυβέρνηση Παπαδήμου και τα PSI.
Ε, λοιπόν, αυτήν όλη την πορεία των Ζαππείων τα οποία "έχτισαν" την στάση της ΝΔ την είχε στενά παρακολουθήσει (αν όχι διαμορφώσει...) ο Χρύσανθος Λαζαρίδης. Ο οποίος - ακόμη πιο καίρια - έπαιξε κεντρικό/instrumental ρόλο και στην μετάβαση της ΝΔ στο σχήμα Παπαδήμου, κυρίως όμως στην (μετά τον Μάιο/Ιούνιο ) "μεγάλη ανατροπή" της συγκυβέρνησης, με ΠΑΣΟΚ και ΔΗΜΑΡ αλλά - προπαντός! - της ευθυγράμμισης προς νέο Πρόγραμμα Προσαρμογής. Εδώ, ελλοχεύει ένα διπλό ψέμα: η διαπραγμάτευση με τους "εταίρους" μας, που οδήγησε στο Μνημόνιο-ΙΙ και όλα όσα ζήσαμε το 2013-14 είναι ψέμα ότι "δεν έγινε" (όπως δεν είχε γίνει τίποτε, μα τίποτε! ως διαπραγμάτευση επί ΓΑΠ/Παπακωνσταντίνου με το Μνημόνιο-Ι). η διαπραγμάτευση όμως αυτή, του 2012, κατόρθωσε να ενσωματώσει μικρό μόνο τμήμα των αναλύσεων των Ζαππείων. Σε όλην αυτήν την διαδρομή, ο ρόλος Χρύσανθου - μην προσωποποιούμε την ιστορία, αλλά όπως και να το κάνουμε τα άτομα οδηγούν τις πολιτικές - υπήρξε τουλάχιστον όσο κεντρικός του Γιάννη Στουρνάρα. Ο οποίος, για να μην αφήσουμε κομμάτια ιστορίας απέξω, ευθώς ως είχε επιστρέψει απο την διαπραγμάτευση του τέλους 2012, είχε εξηγήσει δημόσια/on-record πόσο μονόπλευρο ήταν το αποτέλεσμα, πόσο front-loaded ήταν η πορεία που συμφωνήθηκε. Αυτό, δηλαδή, που έφερε την καταβύθιση του 2013, αλλά και ... το διαβόητο Πρωτογενές Πλεόνασμα.
Όταν λοιπόν ακούμε ότι στην τωρινή στροφή, υπάρχει "ζήτημα Λαζαρίδη", ουσιαστικά θέλουμε να χάσουμε (θέλουν να μας κάνουν να χάσουμε) την μνήμη των πραγμάτων. Το ίδιο, όταν μάθουμε αύριο, ότι "δεν πρέπει να πολυαναμειγνύεται ο Γιάννης Στουρνάρας".
Ανάλογα, λιγάκι πιο χλωμά όμως (όχι επειδή πέρασε περισσότερος χρόνος, αλλά επειδή όπως είπαμε δεν υπήρξε αρχική διαπραγμάτευση: και τούτο όχι επειδή η εποχή ΓΑΠ/Παπακωνσταντίνου ήταν προσκυνημένη, αλλά επειδή... στην φάση Καστελλόριζου οι άνθρωποι είχαν φρικάρει από τον πανικό τους) ισχύουν και με τις προηγούμενες φάσεις. Το ότι οι ημέρες Παπακωνσταντίνου "βολικά" έχουν σβήσει - τότε, δηλαδή, που έγινε η εξαρχής στρεβλή θεμελίωση του Μνημονίου/Προγράμματος Προσαρμογής όπως... εξηγούσαν τα Ζάππεια - οφείλεται στο ότι ό ίδιος βρέθηκε μπλεγμένος στα δίχτυα της λίστας Λαγκάρντ. ενώ ο Γιώργος Παπανδρέου μόλις τώρα ξανασηκώνεται από την πρόταση δημοψηφίσματος του 2011. (Το οποίο, ή μάλλον τον λιθοβολισμό του οποίου, σιγά-σιγά η "δημοκρατική Ευρώπη" συνειδητοποιεί τι σήμανε. Άλλη ιστορία, αυτή). Όμως το ότι η σημερινή ηγεσία του πάλαι ποτέ διαλάμψαντος ΠΑΣΟΚ λησμονεί την άλλη μεγάλη στροφή (ποια; μα... της "πολιτικής διαπραγμάτευσης" Β.Β. , που έφερε το χαράτσι Βενιζέλου και μιαν ομοβροντία περί το Ασφαλιστικό, το οποίο τώρα ωριμάζει) αποτελεί πρόσθετο ακρωτηριασμό της μνήμης. Ενώ τότε ουσιαστικά, και με πελώριο κόστος, ήταν που "στάθηκε στα πόδια της" η δημοσιονομική ισορροπία.
Πάμε λοιπόν για showtime και μαλλιοτράβηγμα στην Βουλή των Ελλήνων και την συζήτηση για την παροχή ψήφου εμπιστοσύνης. Όχι όμως και σβησμένη κάθε μνήμη.
Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στη Ναυτεμπορική στις 06-10-2014

Ζητείται ψυχραιμία (συνέχεια δεύτερη)


Επιχειρήσαμε την περασμένη βδομάδα να οδηγήσουμε την συζήτηση προς την κατεύθυνση του ότι, υπό τις σημερινές συνθήκες αλλά και εκείνες που ανοίγονται στο αμέσως επόμενο διάστημα μπροστά μας, εκείνο που προπαντός χρειάζεται είναι ψυχραιμία. Χρειάζεται, δε, απ' όλους - Κυβέρνηση και Αντιπολίτευση, τεχνοδομή και "πολιτική".
Ηδη με το ταξίδι Σαμαρά στο Βερολίνο συντελεσμένο και την συνάντηση με την Καγκελάριο Μέρκελ καταγεγραμμένη γίνεται - ελπίζεται, τουλάχιστον - κατανοητό ότι η πρακτική της δημιουργίας προσδοκιών και επικοινωνιακών σχημάτων, μόνον καλό δεν κάνει. Ό,τι κι αν ειπωθεί και διαρρεύσει, η προσπάθεια "να φέρουμε τον χρόνο στα μέτρα μας", δηλαδή να ακολουθήσει η Ευρώπη και η στάση της απέναντι στην Ελλάδα το Ελληνικό πολιτικό ημερολόγιο, εκλογικό ή μη, περισσότερο τραυματίζει παρά βοηθάει.
Αν ένα θα πρέπει να εντυπωσίασε τον Αντώνη Σαμαρά απο την συνομιλήτριά του, αυτό θα ήταν η έμφαση που έδωσε στην Ελληνική φοροδιαφυγή. Θα ήταν όμως λάθος να μείνει μόνον στην "μεγάλη" φοροδιαφυγή/φοροαποφυγή, που αυτόν τον καιρό συζητείται στον ΟΟΣΑ (πολυεθνικές, λαθρεμπόριο καυσίμων, χρηματοπιστωτικές συναλλαγές). Η Ανγκελα Μέρκελ - δηλαδή οι Γερμανοί εμπειρογνώμονες - γνωρίζουν (ναι!) ότι φέτος το καλοκαίρι, στους Ελληνικούς τουριστικούς προορισμούς - πάλι - δεν δίνονταν αποδείξεις λιανικής για αγορές και υπηρεσίες παρά μόνον σποραδικά. Γνωρίζουν επίσης (ναι!) ότι όλο και περισσότερα πρατήρια καυσίμων παραλείπουν - πάλι - να δίνουν απόδειξη, ακόμη και από αυτοματοποιημενη αντλία... Γι αυτό, αν υπήρχε μεγαλύτερη ψυχραιμία στο "στήσιμο" υψηλής πολιτικής, και μεγαλύτερη έμφαση στα θεωρούμενα μικρότερα, μάλλον καλύτερα θα ήταν.

Η απόκρουση του "νέου Μνημονίου" και το αμφίβολο κυνήγι των δις
Όμως η ψυχραιμία απαιτείται και σε περισσότερο πολύπλοκα τεχνικά επίπεδα. Έτσι, για παράδειγμα, η προσπάθεια να αποκρουσθεί απο την Κυβέρνηση - προεκλογικά, ιδίως - κάθε ιδέα "νέου Μνημονίου" συνοδεύθηκε απο την λεβέντικη διατύπωση "δεν υπάρχει ανάγκη νέας χρηματοδότησης" (για το 2015-16), καθώς "έχουμε αποκτήσει πρόσβαση στις αγορές" κλπ. Τόσο, μάλιστα, που έχει περάσει στο προσκήνιο και η ιδέα να μην χρησιμοποιηθεί η μέχρι Μάρτιο του 2016 χρηματοδότηση απο ΔΝΤ με κάποια 16 δις (τα οποία βέβαια πηγαίνουν για εξόφληση προηγούμενου δανεισμού). Αυτά μπορεί να μαγεύουν πολιτικά, πλην όμως τεχνικά δεν βγαίνουν τόσο εύκολα πέρα: κι εμείς αν δεν είχαμε προσέξει το πώς σκόνταψε η Ελλάδα την δεύτερη φορά που βγήκε στις αγορές - επειδή... μια Πορτογαλική τράπεζα πήγε να κρασάρει - , το έχουν καταγράψει οι άλλοι! Το να μην προσαράξουμε εμείς δεν αφορά μονον εμάς: έχει και συστημική διάσταση το θέμα. Άλλωστε, τα είδαμε να απογειώνονται πάλι τα spreads μας" μετά Σαμαρά/Μέρκελ".
Έτσι, λοιπόν, ξεκίνησε ένα "κυνήγι των δισ": έχουμε - λέει - τα περισσευάμενα του ΤΧΣ (που κατά καιρούς μετρούνται σε 8 έως 11,5 δις), τα οποία όμως τυχαίνει να ανήκουν. Σε ποιον; Στο πολύπλοκο οικοδόμημα που είναι ο EFSF/ESM, με πολλά αφεντικά και με... Γερμανική κυριαρχία - όχι δε μόνον λόγω Κλάους Ρέγκλινγκ. Αλλα και στον αρχικό σκοπό δημιουργίας του ΤΧΣ, δηλαδή την στήριξη των τραπεζών μετά την διάλυσή τους απο το PSI: τώρα που έχουμε AQR και stress tests ανοιχτά, η "αξιοποίηση των υπολοίπων του ΤΧΣ" είναι ολισθηρή υπόθεση...
Ενδιάμεσο συμπέρασμα: όχι μόνο η επίκληση του "δεν υπάρχει ανάγκη νέας χρηματοδότησης" θέλει πολιτική ψυχραιμία, αλλά και οι τεχνικές λύσεις που προτείνονται απαιτούν αντίστοιχη.
Όμως η άλλη πηγή δις για την κάλυψη των χρηματοδοτικών αναγκών - άλλη υπόθεση τα δημοσιονομικά μεγέθη, στα οποία η απάντηση δίνεται πολιτικά: με την προσκύνηση των δημοσιονομικών πλεονασμάτων... - είναι ακόμη πιο ολισθηρή. Πρόκειται για την υποτιθέμενη "άσπρη τρύπα" των διαθέσιμων που υπάρχουν σε Οργανισμούς Κοινωνικής Ασφάλισης, των οποίων τα αποθεματικά δεν κατορθώθηκε να αφανισθούν πλήρως με το PSI και το PSI+, αφού δηλαδή πρώρα είχαν λεηλατηθεί μέσω Χρηματιστηρίου, μέσω δομημένων ομολόγων κοκ. Κάτι ανάμεσα σε 6 και 9 δις - λέει - μπορούν να αντληθούν απ' εκεί. Εδώ, δεν τίθεται αντίστοιχο θέμα διαπραγμάτευσης. Είμαστε πιο κοντά στο "δική μας είναι η γιαγιά, ό,τι θέλουμε την κάνουμε!" Πλην όμως αυτού του είδους ο αναγκαστικός δανεισμός που μηχανεύονται στην Κυβέρνηση - διότι περί αυτού πρόκειται! - δεν είναι κάτι το τόσο διαφορετικό απ' εκείνον π.χ. που είχε κάποια στιγμή εμπνευσθεί ο Μανόλης Γλέζος, προκειμένου να κάνει επενδύσεις με βάση τις καταθέσεις. (Οι καταθέσεις ανήκουν στους καταθέτες. Τα αποθεματικά των Ταμείων ανήκουν στους ασφαλισμένους). Άλλου είδους ψυχραιμία - μαζί και λίγη ειλικρίνεια! - απαιτείται εδώ, αν είναι να μην ξεφύγει τελείως το εσωτερικό μέτωπο...
Ασφαλώς, δε, οι μελετημένες εκρήξεις τύπου Αδώνιδος Γεωργιάδη σχετικά με την φυγή των καταθέσεων, μετά και το bank run κατά Σαμαρά, μόνο καλό δεν κάνουν. Γεύση πανικού.

Μην βιάζεστε να ξηλώσετε τον ΕΝΦΙΑ επειδή βγήκε στραβός!
Κι έτσι, φθάνουμε σ' ένα θέμα όπου η πολιτική/νευρική αντίδραση - αντίδραση αποστασιοποίησης από το πολιτικό κόστος - πάει να καταστρέψει κάτι που μόλις στήθηκε στα πόδια του. Αναφερόμαστε στον κακόζηλο ΕΝΦΙΑ. Δηλαδή τον γενικό φόρο στα ακίνητα - ήδη απο τον καημένο τον ΦΑΠ-άγγιγμα επί Αλογοσκούφη, που έγινε ΦΜΑΠ ("να πληρώνουν μόνο οι πλούσιοι") επί ΓΑΠ/Παπακωνσταντίνου, που ξέφυγε ως μεγα-ΦΑΠ/ ως ΕΤΗΔΔΕ ή "χαράτσι Βενιζέλου" μέχρι να καταλήξει στον ψιλο-εφιαλτικό ΕΝΦΙΑ.
Πάμε απο την αρχή: όταν ο Βαγγέλης Βενιζέλος έριξε έξω το καράβι με την "πολιτική διαπραγμάτευση" με την Τρόικα, η τελευταία δεν -ΔΕΝ- επέβαλε τον ΕΤΗΔΔΕ ούτε ως ποινή, ούτε καν για να μαζέψει γρήγορα πόρους. Πρότεινε δυο -ΔΥΟ - εναλλακτικές, είτε έναν προσωρινό (ναι, ναι, προσωρινό!) φόρο στα ακίνητα, εύκολα εισπραττόμενο/δύσκολα φοροδιαφεύγοντα, είτε ένα αντίστοιχο τέλος επί των καταθέσεων (όσων δεν είχαν φύγει ακόμη το 2011 απο το Ελληνικό τραπεζικό σύστημα). Προκρίθηκε η πρώτη λύση - γιατί; Γιατί κρίθηκε ότι, άμα αγγίζονταν οι καταθέσεις, θα έπεφτε το ταβάνι! Αλλά και επειδή η Τρόικα θεωρούσε εξαρχής ότι "στο γιαπί" είχε διαχρονικά ενσωματωθεί μεγάλο μέρος της εκτεταμένης - κυρίως δε της μεσαίας, αλλά πολύ εκτεταμένης - φοροδιαφυγής/φοροαποφυγής.
Υπάρχει μια πρώτη διάσταση αυτής της αντίληψης, που στηρίζεται σε ωμά στατιστικά: ιδιαίτερα οι τάξεις των ελεύθερων επαγγελματιών και των επιτηδευματιών (οι οποιοι παλιότερα, φοροδιέφευγαν, τώρα... απλώς δεν έχουν δουλειές), αλλά και όσοι σχετίζονται με επαρχία (που, δεν είναι ισως του συρμού να λέγεται, αλλά δεν είχαν ποτέ σχέση με τον Εφορο) είχαν ανέκαθεν την τάση να τοποθετούνται σε ακίνητα. Επιπλέον, ο ίδιος ο θεσμός της αντιπαροχής - ο οποίος κυριολεκτικά "εχτισε την Ελλάδα" - ναι μεν είναι μια εκπληκτική μηχανή αυτοχρηματοδότησης, είναι όμως ταυτόχρονα και μια μηχανή παραγωγής υπεραξιών που ο Εφορος τις άγγιζε μόνον στην δεύτερη μεταβίβαση (Προσοχή! Αυτο δεν είναι φοροδιαφυγή. Είναι νομιμότατο. Όμως δημιούργησε επί 4 δεκαετίες - 1960 μέχρι 2000 - πελώριες αφορολόγητες υπεραξίες). Ύστερα, "έπαιξε" για μια δεκαετία η φούσκα των ακινήτων με το φθηνό, ιστορικά μοναδικό, χρήμα λόγω Ευρωζώνης - ώσπου έπεσε το ταβάνι, εδώ.
Αυτή ήταν η βάση που έκανε την Τρόικα - ακόμη και πριν την άστοχη/καταστροφική στάση Βενιζέλου που μας χάρισε το ομώνυμο χαράτσι - να τάσσεται "υπέρ" του φόρου ακινήτων. Εδώ, έρχεται στην μέση η ασύγγνωστης ελαφρότητας άποψη Σ. Βούλτεψη ότι τα χρήματα που έβαλαν οι Έλληνες σε ακίνητα πήγαν χαμένα. Εκείνο όμως που αποτύπωσε ήταν - με καφενειακό/τηλεπαραθυρικό τρόπο - η θέση ότι πρόκειται για μιαν επένδυση που μπορεί μεν να έχει πολλαπλασιαστή στο ξεκίνημα, "στο γιαπί" (quand le batiment va, tout va), αλλά στην συνέχεια δεν είναι παραγωγική. Η πίεση είναι πλέον να στραφούν οι επενδύσεις των Ελλήνων προς περισσότερο παραγωγικές και, κυρίως, προς εξωστρεφείς κατευθύνσεις. Βέβαια, οι απαξιωτικές διατυπώσεις δεν βοηθούν στην κατανόηση της ουσίας, και η ουσία είναι ότι βρισκόμαστε σε μια φάση "φορολογικής αποθάρρυνσης" του ακινήτου
Η δική μας κατάληξη: ο ΕΝΦΙΑ, που προέκυψε έτσι βαρύτατος επειδή το ΠΑΣΟΚ (ποιος άλλος!) για να δείξει την σοσιαλιστική του ρίζα σώρευσε έναν ΦΜΑΠ πάνω απο ένα γενικευμένο ΦΑΠ, στην συνέχεια δε επειδή οι σημερινοί μαθητευόμενοι μάγοι της οικονομίας πήραν ως βάση επιβολής του φόρου ό,τι μεγαλύτερο μπορούσαν (η διόρθωση στις επαρχίες άφησε στον αστικό ιστό το τερατούργημα "αντικειμενικών αξιών" που είναι κατά 30% και 50% και 70% πάνω απο τις καταβυθισμένες εμπορικές...) , δεν πρέπει να καταργηθεί.
Πρέπει να διορθωθεί - σοβαρά.
Πρέπει να συμμορφωθεί - ειλικρινά.
Πρέπει κυρίως να εξηγηθεί - ως φόρος φορολογικής/κοινωνικής δικαιοσύνης. Και, έτσι πλέον, να παραμείνει.

Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.

 

Από τη Ναυτεμπορική

Υποκατηγορίες

  • Ο δρόμος χαράζεται περπατώντας


    Δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι ο ΣΥΡΙΖΑ/η Κυβέρνηση Τσίπρα/η διαπραγματευτική προσέγγιση Βαρουφάκη έχει αναζητήσει ρίζες στον ιδιαίτερο συμβολιστή ποιητή Αντόνιο Ματσάδο.


     

    Δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι ο ΣΥΡΙΖΑ/η Κυβέρνηση Τσίπρα/η διαπραγματευτική προσέγγιση Βαρουφάκη έχει αναζητήσει ρίζες στον ιδιαίτερο συμβολιστή ποιητή Αντόνιο Ματσάδο. Όμως, έτσι, όπως επενδύθηκαν - με πολύ σώου, με πληθωρικές δηλώσεις, με πενιχρό πολιτικό περιεχόμενο πλην της διάθεσης κόντρας και τα κάποια στοιχεία αναδίπλωσης - οι ημέρες μετά το ξεκίνημα των Ευρωπαϊκών περιπλανήσεων Τσίπρα και (κυρίως!) Βαρουφάκη, αληθινά θυμίζουν το Se hace camino al andar/ Ο δρόμος χαράζεται περπατώντας.
    Έτσι, με αναζήτηση ενός κάποιου περιεχομένου για την πληθωρική φόρμα, φθάσαμε στις Προγραμματικές Δηλώσεις, που κινδυνεύουν να είναι το πιο αστραπιαία μεταφραζόμενο κείμενο στην διεθνή σκηνή! Με το καημένο το "Πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης" να επιχειρείται να αποκτήσει αποτύπωση που και τους "έξω" να μην συνταράξει περισσότερο, κι εμάς τους "μέσα" να κρατήσει σε ενθουσιασμό.
    Ενώ όμως φαίνεται ότι τελικά θα καταλήξουμε και με Φόρο Επιδεικτικής Κατανάλωσης (αντί του πεζού Φόρου Πολυτελείας: ο Ανδρέας Παπανδρέου θα δάκρυζε, βλέποντας υλοποίηση Thorstein Verblen) και με Ταμείο Εθνικού Πλούτου (αντί για ΤΑΙΠΕΔ: σοφή η ιδέα να συνδυαστεί η εκποίηση/αξιοποίηση με την υπόσχεση για διάσωση του Ασφαλιστικού), συν μια καμπάνια κατά των ολιγαρχών και της ("μεγάλης") φοροδιαφυγής, τα διαβολεμένα τα νούμερα δεν εμφανίζονται στο προσκήνιο. Στο EuroWorkingGroup η εξήγηση ήταν... οι Προγραμματικές που δεν είχαν αναγνωσθεί! Στο δίδυμο Eurogroup της 11ης/16ης Φεβρουαρίου, το ζήτημα κινδυνεύει να είναι σαφώς πιο δυσάρεστο (η Κορυφή της 12ης είναι ούτως ή άλλως "πολιτική"). Στην σταθερή πίεση των "εταίρων" για νούμερα, για ποσοτικοποίηση των πολιτικών όχι απλώς συγκεκριμένη αλλά και πειστική, η Ελληνική στάση είναι Βαρουφακική: "Give us time and give us space". Που στην πραγματικότητα έχει την ακόλουθη απόδοση: "Δώστε μας χρόνο να σκεφθούμε τι θέλουμε/Δώστε μας περιθώρια μέχρις ότου εσείς (οι "εταίροι") σκεφθείτε τι θα μπορούσατε να δώσετε/πού και πώς θα μπορούσατε να χαλαρώσετε ένα κακοσχεδιασμένο και εκ του αποτελέσματος αποτυχημένο Πρόγραμμα, στο οποίο εμείς ζούμε και πνιγόμαστε (και το βλέπετε) εδώ και 5 χρόνια".
    Στην πιεστική απαίτηση των "εταίρων" για νούμερα, για στοιχεία , η Ελληνική πλευρά αντιπαρατάσσει ενδιαφέρουσες διαβεβαιώσεις, όπως για δημοσιονομική ισορροπία, ή πάλι για (ήπιο) πρωτογενές πλεόνασμα. Το πρόβλημα πού είναι; Έρχεται η δική μας διαβεβαίωση, π.χ. του τύπου: "Η αύξηση του κατώτατου μισθού θα διαρρυθμιστεί χρονικά, αλλά δεν έχει και δημοσιονομική επίπτωση, άσε που θα σημάνει πρόσθετες ασφαλιστικές εισφορές, άρα... μείωση των απαιτήσεων του Ασφαλιστικού από τον Προϋπολογισμό". Η άλλη πλευρά σπεύδει να παρατηρήσει: "Ωραία, όμως έχετε υπολογίσει πόσο η αύξηση κατωτάτων θα σημάνει σε αύξηση π.χ. του επιδόματος ανεργίας; Και πόσο στα επιδόματα μητρότητας; Πόσο και πώς θα "περάσει" στον υπολογισμό των συντάξεων; Α, ναι, και με τις υψηλότερες ασφαλιστικές εισφορές, πώς την βλέπετε την εισπραξιμότητα;"
    Αυτού του είδους την προσέγγιση, πάτε την τώρα και απλώστε την σ' όλο το φάσμα των Προγραμματικών όπως θα μεταφράζονται σε Πρόγραμμα - όχι πλέον "Θεσσαλονίκης", αλλά "ηπίως ψαλιδισμένο" ώστε να φαντάζει συμβατό με μια συζήτηση Eurogroup...
    Ή δείτε πάλι, την προσέγγιση να ζητηθεί η συμβολική αντικατάσταση της Τρόικας - η οποία και μισήθηκε, αλλά και απέτυχε ως "ελεγκτής" - με κάτι "άλλο". Σαν στοιχείο αυτού του "άλλου" κάποια στιγμή συζητήθηκε (όχι δε μόνον στην Αθήνα) και ο ΟΟΣΑ. Τον οποίο, βέβαια, γνώρισε πρόσφατα η ελληνική κοινή γνώμη ως εμπνευστή του διαβόητου toolkit/της εργαλειοθήκης: έκανε περισσότερο κακό η συζήτηση γύρω από το ζήτημα αυτό, έτσι όπως έγινε, παρά ο,τιδήποτε άλλο στο μέτωπο των μεταρρυθμίσεων.
    Ο ΟΟΣΑ, οργανισμός με εγγενώς διακρατική υφή, ενώ έχει και γνώση και λόγο - και δεν διστάζει να εκφραστεί με σαφήνεια και ένταση - δεν έχει συσχετισθεί με την γεύση επιβολής του ΔΝΤ και των Βρυξελλών. Εχει δε πρόσφατα "γνωρίσει" (με αφορμή το toolkit) την Ελληνική πραγματικότητα απο κοντά, έχει παίξει ρόλο υποβοήθησης των συνεννοήσεων ο Γενικός Διευθυντής του Ανχελ Γκουρία, που θάναι (στις 11 Φεβρουαρίου, κι αυτός!) στην Αθήνα.
    Όμως , με εμάς να αναζητούμε τον όποιο δρόμο περπατώντας, χρειάζεται παρόμοιες τομές να τις προωθήσει η "άλλη πλευρά". Καθώς και να παρατείνει (με δική της πρωτοβουλία;) τον χρόνο που τελειώνει.
    Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.

     

    Το κείμενο του Α.Δ.ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΙΔΗ  δημοσιεύτηκε στη ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ 9.2.2015

    Καταμέτρηση Άρθρων:
    0