Τρίτη, 16 Απρίλιος 2024
Μια χώρα τότε ξεκινά να πορεύεται προς το αληθινό περιθώριο, όταν οι άλλες χώρες - και ιδίως οι ισχυροί του κόσμου τούτου - αρχίζουν να αναφέρονται σ' αυτήν "στο περίπου", αγνοώντας βασικά στοιχεία που την αφορούν, αυτήν και τα προβλήματά της. Αυτό είναι το ασφαλέστερο δείγμα του αν μια χώρα παύει να είναι υποκείμενο των διεθνών σχέσεων και γίνεται αντικείμενο σ' αυτές.
Η πρόσφατη διπλή, ασύγγνωστη γκάφα της Κριστίν Λαγκάντ (γενικής διευθύντριας του ΔΝΤ, με προηγούμενο πόστο της το υπουργείο Οικονομικών της Γαλλίας - επί εκείνου του χολερικού Νικολά Σαρκοζί - και με υψηλό προφίλ ούτως ή άλλως στην διεθνή σκηνή, έτσι;) γκάφα που αφορούσε το πλεόνασμα που εμφάνισε το καλό πειραματόζωο "Ελλας" μετά από πέντε χρόνια θεραπείας, θάπρεπε να έχει χτυπήσει καμπανάκι. Ή μάλλον μεγάλη και βαριά καμπάνα! Γιατί; Η κυρία Λαγκάρντ θέλησε να πει μια καλή λέξη για την Ελλάδα (μόλις μια βδομάδα αφότου είχε διαβεβαιώσει ότι "δεν δείχνεται καμιά ελαστικότητα προς την Ελλάδα") , οπότε διετύπωσε την ευχαρίστησή της που η χώρα αυτή εμφάνισε - για πρώτη φορά μετά το 1943 - πρωτογενές πλεόνασμα. Το λάθος διπλό: όντως για πρώτη φορά από την δεκαετία του ΄40 εμφανίσθηκε πλεόνασμα - αλλά ήταν πλεόνασμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, δηλαδή στις εξωτερικές σχέσεις της ελληνικής οικονομίας. Και αυτό το πρωτοφανές φαινόμενο, ενθαρρυντικό και επαινετέο κλπ. απεκλείετο να αφορούσε το 1943: αφορούσε το 1948 (τότε που οι αρχές του Σχεδίου Μάρσαλ ζήτησαν και πέτυχαν να υπάρξει στατιστική παρακολούθηση του καθημαγμένου ισοζυγίου, πράγμα που παρευθύς έπραξε η Τράπεζα της Ελλάδος - τα αφηγείται αυτά λαμπρά ο Μίνως Ζομπανάκης). Το 1943, για όνομα του Θεού, η Ελλάδα κειτόταν σε ερείπια - ήταν λοιπόν αδιανόητο να γίνεται οποιαδήποτε κουβέντα για ισοζύγιο ή για δημοσιονομική διαχείριση , πλην αν... για Γερμανικό αναγκαστικό δάνειο. Ήταν λίγο μετά που στην Γαλλία, για να μην έχουν ανάλογα φαινόμενα ακραίας καταστροφής και εξαθλίωσης του πληθυσμού, ζούσαν στο Παρίσι π.χ. την Rafle du Vel d' Hiv, δηλαδή την μαζική σύλληψη και εκτόπιση των Εβραίων της Γαλλικής πρωτεύουσας προς Αουσβιτς.
Και, καλά, Ιστορία ας μην πολυγνωρίζει μια 58χρονη Γαλλία, διεθνής προσωπικότητα - περίεργο, αλλά προφανώς αυτά τα δικαιώματα δίνει η υψηλή προβολή, το διεθνές κύρος κλπ. Όμως να μπλέκει το πρωτογενές (δημοσιονομικό) πλεόνασμα με το πλεόνασμα στις εξωτερικές συναλλαγές, αυτό σοκάρει - όσο κι αν το ΔΝΤ μας έχει συνηθίσει σε επιδερμικότητες μετά την ιστορία εκείνη του δημοσιονομικού πολλαπλασιαστή - προερχόμενο από μια από τις τρεις κορυφές της Τρόϊκας που συνεχίζει να πειραματίζεται με την Ελλάδα.
Από το δημοσιονομικό πλεόνασμα
σε εκείνο του ισοζυγίου
Πάμε όμως στην ουσία , γιατί... υπάρχει κι αυτή! Όντως για πρώτη φορά αφότου στην Ελλάδα τηρούνταν στοιχεία για τις εξωτερικές συναλλαγές , αποδεικνύεται από την Τράπεζα της Ελλάδος ότι το 2013 είχαμε πλεονασματικό ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Και μάλιστα όχι αμελητέο: 1,2 δις ευρώ – έναντι ελλείμματος 4,6 δις του 2012 – όπου ήδη το έλλειμμα είχε συμμαζευτεί σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια. Στο βάθος της κατολισθησης (2009) γράφαμε έλλειμμα 10,3% του ΑΕΠ και ... χαλούσαν τα διαγράμματα σύγκρισης των εξωτερικών συναλλαγών των χωρών της ΕΕ!
Η εντυπωσιακή αυτή βελτίωση οφείλεται κατά κύριο λόγο στην κατάρρευση των εισαγωγών, που οδήγησε σε μείωση του εμπορικού ελλείμματος στα 2,4 δις: κύριο στοιχείο η μείωση των εισαγωγών καυσίμων. Επίσης ζωηρή άνοδος είχε σημειωθεί σ' εκείνο που καταγράφεται ως «ισοζύγιο τρεχουσών μεταβιβάσεων», όπου είχαμε πλεόνασμα 4,5 δις ευρώ – δηλαδή παραπάνω 3 δις από εκείνο του 2012 (αυτά είναι κυρίως κονδύλια ΕΟΚ: είχαν καθυστερήσει τραγικά το 2012, οπότε πήραν μπρος πέρσι). Μια τελευταία διάσταση, που ξέφυγε από τους περισσότερους: η καταβολή τόκων για το Ελληνικό χρέος το 2013 ήταν μια ανάσα πάνω από 6 δις ευρώ, την στιγμή που το 2011 απορρόφησε το κονδύλι αυτό 15 δις ευρώ, το 2009 είχε κινηθεί στα 12,5 δις (ποσό ίσο προς ένα ζαλιστικό 15% των καθαρών φορολογικών εσόδων της αμέριμνης εκείνης εποχής).
Αυτές οι παρατηρήσεις καλό θα ήταν να μην φεύγουν από τα μάτια μας, καθώς η πρώτη λέει κάτι δυσάρεστα απλό: ότι η λαμπρή εικόνα αυτού του πλεονάσματος στο ισοζύγιο ξεκινάει από το «κάθισμα» της ζήτησης, την καταβύθιση της αγοράς πολύ περισσότερο παρά από κάποια σταθερά ανάκτηση ανταγωνιστικότητας (οπότε, μόλις κάποτε έχουμε επανεκκίνηση, τότε η επαναφορά του προβλήματος κινδυνεύει να είναι άμεση...). Επίσης, ένας εξωγενής ετεροχρονισμός πληρωμών μέτρησε άλλο τόσο: το πώς λοιπόν θα "τρέξουμε" εφεξής τις σχέσεις με την ΕΕ, το ΕΣΠΑ που θα ονομάζεται ΣΕΣ, τις αγροτικές επιδοτήσεις κοκ., θα παίξει αντίστοιχα μεγάλο ρόλο.
Αν όμως σταθεί κανείς κριτικά και στο τι σημαίνει η ελάφρυνση κάποιων 9 δις (δηλαδή 5% του ΑΕΠ που μας έχει απομείνει...) λόγω μείωσης των τόκων, θα καταλήξει σε μια διπλή συνειδητοποίηση : πρώτον , ότι η ελάφρυνση του Ελληνικού χρέους από τις διαδοχικές ρυθμίσεις είναι σημαντική, ότι "μετράει" (κι αυτό, προσοχή! , το καταγράφουν σταθερά οι δανειστές/εταίροι μας) και, δεύτερον, ότι καθώς τα περιθώρια να πάμε ακόμη πιο κάτω με μείωση επιτοκίων εξαντλούνται, η βελτίωση του ισοζυγίου απ' αυτήν την πηγή πάει, τέλειωσε (πλην haircut, που και γι αυτόν τον λόγο ξαναμπαίνει υποχρεωτικά στο τραπέζι, αλλά μην την ανοίγουμε περιττά αυτήν την συζήτηση...).
Την κάναμε την μακρά αυτή παρέκβαση με κίνδυνο να κουράσουμε τον αναγνώστη, διότι θεωρούμε αληθινά ότι η στρατηγική του υπερτονισμού του (δημοσιονομικού) πρωτογενούς πλεονάσματος, επειδή μπορεί να οδηγήσει στο εσωτερικό στην παλιοκαιρινή λογική της "διανομής του 70% σ' όσους το έχουν περισσότερο ανάγκη" αλλά και επειδή στο εξωτερικό επιβραβεύεται ρητορικά, κινδυνεύει να απομακρύνει την Κυβέρνηση Σαμαρά/Στουρνάρα απο την έμφαση στην διόρθωση του (εξωτερικού) ισοζυγίου. Η οποία θα αποτελούσε - ΑΝ μπορέσει να ριζώσει, να αποδειχθεί δηλαδή διατηρήσιμη - ακόμη μεγαλύτερη απόδειξη της αποκοπής της Ελλάδας από την εξάρτηση στην οποία έχει εγκατασταθεί.
Αυτό όμως, ακριβώς για να έχει διατηρησιμότητα, απαιτεί επανεκκίνηση της οικονομίας με εξωστρέφεια. Δηλαδή κάτι που να επιτρέψει εξαγωγές σε σταθερότερη βάση, οι οποίες ήδη σκόνταψαν. κάτι που να έχει τουρισμό επίσης πιο ριζωμένο, όχι επειδή η Τουρκία ή η Αίγυπτος πήραν-πέρσι-την κάτω βόλτα. κάτι που να φέρνει υποκατάστατη των εισαγωγών από γνήσια ζητούμενη εγχώρια παραγωγή, όχι απλώς μείωση των εισαγωγών λογω.... μη ζήτησης! Μια τέτοια συζήτηση, μας φέρνει από σπόντα στο επόμενο θέμα μας:
Σε τι (μπορεί να) παραπέμπτει
η συζήτηση περί Παγκόσμιας Τράπεζας
Πριν λίγον καιρό, ο Γερμανός υπουργός Οικονομίας και Ενέργειας και Αντικαγκελλάριος Ζίγκμαρ Γκάμπριελ (επικεφαλής των Σοσιαλδημοκρατών στην Κυβέρνηση Μεγάλου Συνασπισμού, των Σοσιαλδημοκρατών εκείνων απο τους οποίους περιμέναμε ηπιότερη πολιτική έναντι της Ελλάδας κατά τα άλλα...) είχε πει ότι στην Ελλάδα "δεν υπάρχουν κρατικές δομές", σε τέτοιο σημείο ώστε "έπρεπε να έχει απασχολήσει την Παγκόσμια Τράπεζα και όχι το ΔΝΤ". (Ο Ζ. Γκάμπριελ μιλούσε σε ακροατήριο SPD, με τον Γιούργκεν Χάμπερμας να εξεγείρεται κατά της "πολιτικής απαξίωσης ολόκληρων εθνών" και της "πτώσεων γενεών και περιοχών". Άλλο αυτό). Η παρέμβαση Γκάμπριελ θεωρήθηκε εξαιρετικά αρνητική, αν μη προσβλητική, τότε.
Ήδη, ο Ολλι Ρεν, ο Φινλανδός Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με αρμοδιότητα για το Ελληνικό Πρόγραμμα Προσαρμογής (εκείνος με το "Καλό κουράγιο, Έλληνες!" όταν ξεκινούσε το πρώτο Μνημόνιο...), έθεσε κι αυτός ζήτημα των θεσμικών αδυναμιών που κρατούν στην Ελλάδα πίσω την ανάπτυξη. Είπε κάποια καλά λογάκια για την συνεργασία με την Task Force, (η οποία όμως δεν απέδωσε: δεν ήξερε; δεν μπόρεσε; είπε ότι "η Ελληνική οικονομία και διοίκηση στην έναρξη του προγράμματος ήταν σε κατάσταση που χρειάζονταν περισσότερο την Παγκόσμια Τράπεζα παρά το ΔΝΤ", για να καταλήξει ότι "είναι σημαντικό να εμπλακεί μελλοντικά στην Ελλάδα η Παγκόσμια Τράπεζα, ίσως και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανάπτυξης" [η οποία, θυμίζουμε, προοριζόταν να "τραβήξει" τις οικονομίες των Ανατολικών χωρών στην Δυτική αποτελεσματικότητα].
Άμα κανείς βγάλει το κεντρί της συγκαταβατικότητας (αν μη της περιφρονητικότητας) από παρόμοιες διατυπώσεις, μένει εκείνο που πρόσφατα εξηγούσε στην ιντερνετική "Ναυτεμπορική" ο Ζαφείρης Τζαννάτος, στέλεχος της Παγκόσμιας Τράπεζας που ήδη διδάσκει στην Βηρυττό: ότι η World Bank έρχεται σε χώρες που έχουν λυγίσει οικονομικά ως συμπαραστάτης - όχι μόνο/όχι τόσο με κεφάλαια, αλλά και με τεχνική βοήθεια, με θεσμική προσέγγιση/institution-building.
Πολύ ειλικρινά: Μήπως να αρχίζαμε να το σκεφτόμαστε - εμείς;
* Δημοσιεύτηκε στην Ναυτεμπορική στις 26-2-2014
