Παρασκευή, 26 Απρίλιος 2024
Η μεγάλη παρακαταθήκη που αφήνει το πρόγραμμα ένταξης και εκπαίδευσης των μουσουλμανόπαιδων στη Θράκη (ΠΕΕΜ) παρουσιάστηκε λίγες ημέρες πριν σε ημερίδα στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο από την ομάδα που το εμπνεύστηκε και το υλοποίησε.
Σήμερα που μπαίνει επιτακτικά το ζήτημα της κοινωνικής ένταξης των προσφύγων για όσο διάστημα χρειαστεί να μείνουν στη χώρα μας, και εν όψει του προγράμματος του υπουργείου Παιδείας να εντάξει από την ερχόμενη χρονιά τα προσφυγόπουλα στην εκπαιδευτική διαδικασία, τα εργαλεία που ανέπτυξε το πρόγραμμα για τη διδασκαλία των ελληνικών και η συσσωρευμένη εμπειρία των συντελεστών του σε ζητήματα κοινωνικής ένταξης της μειονότητας μπορούν να είναι πολύτιμα.
Ηδη άλλωστε, συντελεστές του προγράμματος δραστηριοποιούνται στο κέντρο φιλοξενίας του Ελαιώνα.
● Παρ' όλες τις διαφορές του μειονοτικού από το προσφυγικό ζήτημα, μπορούμε να αντλήσουμε χρήσιμα συμπεράσματα για την ένταξη των προσφύγων από τις πολιτικές ένταξης που εφαρμόστηκαν στη μειονότητα;
Είναι πολλές οι διαφορές, είναι όμως κοινή η αντίληψη για τον «άλλο», τον διαφορετικό ή ξένο που διαταράσσει και ανησυχεί.
Το μάθημα από όσα πέτυχε το πρόγραμμα είναι ότι η αρμονική ένταξη των διαφορών ενισχύει την κοινωνική συνοχή και τελικά προωθεί τη δημοκρατία.
Για την εκπαίδευση υπάρχουν πολλά να αξιοποιηθούν. Μεθοδολογίες και εκπαιδευτικά υλικά που φτιάχτηκαν για τα παιδιά της μειονότητας με άριστα αποτελέσματα είναι κατάλληλα για παιδιά προσφύγων και μεταναστών.
Και το υπουργείο Παιδείας το σχεδιάζει.
● Πόσο διαφορετική είναι σήμερα η κατάσταση στη Θράκη σε σχέση με όταν ξεκινούσε το πρόγραμμα;
Είναι αισιόδοξο πόσο πολύ διαφορετική είναι. Σε αυτό συνέβαλαν πολλά, με κυριότερα τον εκδημοκρατισμό της ελληνικής κοινωνίας τις δεκαετίες μετά το 1980, την ευρωπαϊκή επίδραση και τη ριζική αλλαγή της κρατικής πολιτικής απέναντι στη μειονότητα που αποφάσισαν όλα τα κόμματα της Βουλής το 1990 και εφαρμόζεται έκτοτε.
Η πρώτη κίνηση που έδωσε μεγάλη ώθηση στα εκπαιδευτικά πράγματα ήταν η ευνοϊκή ένταξη των παιδιών της μειονότητας στην ανώτατη εκπαίδευση.
Το πρόγραμμα είναι και αυτό μέτρο θετικής διάκρισης, με στόχο του υπουργείου Παιδείας την αρμονική ένταξη στην κοινωνία μέσα από το σχολείο.
Το πρόγραμμα συνέβαλε σημαντικά στην άμβλυνση των μεγάλων εκπαιδευτικών ανισοτήτων.
Το σπουδαιότερο πάντως είναι η συμβολή στην αυξανόμενη χειραφετική τάση των νέων και των γυναικών της μειονότητας μέσα από την εκπαίδευση και την κοινωνική ένταξη.
Η επιτυχία του προγράμματος είναι πριν απ' όλα οι αλλαγές που έχουν επιτευχθεί, αλλά και ο τρόπος με τον οποίο έγιναν.
Η ελληνομάθεια δεν έπαψε να είναι ευθύνη του σχολείου. Ωστόσο το πρόγραμμα με τα νέα σχολικά βιβλία για το Δημοτικό και το Γυμνάσιο έχει βελτιώσει σημαντικά την εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας.
Εχει μετατρέψει τη μάθηση σε ενδιαφέρουσα και ελκυστική, έχει βελτιώσει δραστικά την επίδοση και έχει πολλαπλά επηρεάσει τους εκπαιδευτικούς στη Θράκη.
Εχει επηρεάσει ενήλικες, κυρίως τις γυναίκες που ξέρουν ελάχιστα ελληνικά, να παρακολουθούν μαθήματα του προγράμματος.
Σπουδαιότερο είναι ότι, εισάγοντας μια άλλη εκπαίδευση που εντάσσει τους μαθητές με διαφορετική εθνοπολιτισμική ταυτότητα, έχει πετύχει να κερδίσει την εμπιστοσύνη παιδιών και γονέων της μειονότητας προς την ελληνική πολιτεία.
● Δεν φαίνεται πάντως να έχει διαμορφωθεί ένα νέο πολιτικό πρόταγμα για τη μειονότητα. Γιατί η θετική τοπική εμπειρία από το πρόγραμμα δεν διαμορφώνει εθνική πολιτική;
Τα θέματα αυτά είναι δύσκολα. Ανακινούν φόβους φαντασιακούς και πραγματικούς.
Η ερώτηση υπονοεί ότι η ελληνική κοινωνία εξακολουθεί να έχει μονοπολιτισμικό προσανατολισμό. Δυστυχώς, πράγματι εξακολουθεί.
Είναι καχεκτικός στη χώρα μας ο ευρωπαϊκός διάλογος για την έννοια των πολλαπλών ταυτοτήτων και την πρόκληση που αποτελεί η διαπραγμάτευσή τους στη μετανεωτερική κοινωνία που ζούμε.
Ας μην ξεχνάμε πάντως τις αντιφάσεις και τα πισωγυρίσματα παντού στην Ευρώπη.
Αναμφίβολα έγιναν αλλαγές στην κοινωνία της Θράκης.
Οι ακραίες φωνές σταδιακά περιθωριοποιούνται και η καχυποψία αμβλύνθηκε και στις δύο πλευρές, πλειονότητας και μειονότητας.
Δείγμα είναι, π.χ., η μεγάλη σε αριθμούς εθελοντική συμμετοχή παιδιών της μειονότητας και των οικογενειών τους στα Κέντρα του προγράμματος.
Τα βήματα της πολιτείας είναι αργά, αλλά υπάρχουν, π.χ., η κατάργηση της Ειδικής Παιδαγωγικής Ακαδημίας της Θεσσαλονίκης -χουντικού θεσμού που εκπαίδευε κάκιστα τους εκπαιδευτικούς της μειονότητας- έφτιαξε μια νέα δυναμική.
Ας μην ξεχνάμε ότι μιλάμε για αλλαγές πολύ δύσκολες. Αφορούν τις ριζωμένες πεποιθήσεις και τα στερεότυπα, ενώ απαιτούν να αλλάξουν ιδέες και νοοτροπίες των ανθρώπων.
Αρα θέλουν μακρύ χρόνο και μαζί αταλάντευτη προσήλωση και συστηματικά βήματα.
● Κατά πόσο οι παιδαγωγικές σχολές διαμορφώνουν εκπαιδευτικούς που είναι έτοιμοι να υπηρετήσουν τις ανάγκες της κοινωνικής ένταξης;
Υπάρχει μεγάλη διαφορά στα διάφορα τμήματα και Πανεπιστήμια. Γενικά, θα έλεγα ότι οι εκπαιδευτικοί, κυρίως της Δευτεροβάθμιας, δεν είναι καλά προετοιμασμένοι στην παιδαγωγική της ένταξης.
Στον Εθνικό και Κοινωνικό Διάλογο για την Παιδεία το επισημαίνουμε και κάνουμε σχετικές προτάσεις τόσο για την αρχική εκπαίδευση όσο και την επιμόρφωση.
Οσοι συμμετέχουν στο πρόγραμμα, αποκομίζουν πάρα πολλά και το δηλώνουν κάθε στιγμή.
Ενδεικτική είναι η ατάκα μιας εκπαιδευτικού που δουλεύει στα Κέντρα μας: «Είναι περισσότερα από ένα μεταπτυχιακό αυτά που μαθαίνουμε».
● Εχετε δει ουσιαστικές διαφορές στον τρόπο που αντιμετωπίζει η κυβέρνηση με κορμό τον ΣΥΡΙΖΑ το πρόγραμμα και γενικότερα την ένταξη της μειονότητας;
Η ένταξη της μειονότητας είναι θέμα που λύνει μόνο η δημοκρατία. Αυτό το απέδειξε η πολιτική που εφάρμοσαν όλες οι κυβερνήσεις και ως προς το πρόγραμμα όλοι οι υπουργοί Παιδείας από το 1997 έως σήμερα.
Αλλοι υπήρξαν πιο ανοιχτοί και κάποιοι λιγότερο - σημειωτέον, όχι με βάση το κόμμα τους.
Διάβασα με μεγάλο ενδιαφέρον τις θέσεις για τη μειονοτική εκπαίδευση της έκθεσης που συντάχθηκε με πρωτοβουλία του επικεφαλής της Επιτροπής Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής.
Μακάρι να υλοποιηθούν. Θεωρητικά, μια αριστερή κυβέρνηση είναι η μεγάλη ευκαιρία για ρηξικέλευθα βήματα σε τέτοια θέματα.
Δημοσιεύτηκε στην "Εφημερίδα των Συντακτών" στις 24/5/2016.
