Παρασκευή, 26 Απρίλιος 2024
Σχεδόν μισός αιώνας Μεταπολίτευσης, σχεδόν εβδομήντα χρόνια μετά τον Εμφύλιο και τη συνακόλουθη «καχεκτική δημοκρατία», περίπου διακόσια χρόνια από την ίδρυση του νέου ελληνικού κράτους και το ερώτημα «τις πταίει;» να μας βασανίζει -με άνισα μοιρασμένη ενοχή και πλούτο-, να επαναλαμβάνεται με την ίδια ένταση, πιεστικά, μαρτυρικά για τους πιο αδύνατους.
Η μακρά περίοδος ειρήνης και εκδημοκρατισμού που άρχισε αισιόδοξα για τη συνάντηση με τον 21ο αιώνα, με την ανάπτυξη της εκπαίδευσης όπου οι νέοι τού χθες θα πρωτοστατούσαν στην αναγέννηση της χώρας, δυστυχώς, κατέληξε σε παρατεταμένη κρίση, σε νέα επιτροπεία και επικυριαρχία, σε «ελληνικό ζήτημα», σε «πείραμα», σε «ιδιαιτερότητα», με τους νέους τού σήμερα απόντες, τρελαμένους, με τους ταλαντούχους σε ξένες χώρες και τους λοιπούς γερασμένους, κεχηνότες, γονατισμένους. Κι όλα αυτά σε ρευστό και απροσδιόριστο όσο ποτέ άλλοτε παγκόσμιο περιβάλλον. Πώς θα είναι το αύριο;
Κοιτάζω τον συνομιλητή μου, τον Θάνο Παπαδόπουλο, συγγραφέα τού «Ποιοι και πώς μας οδήγησαν στη χρεοκοπία – Ιστορία της Μεταπολίτευσης» από τις εκδόσεις Gutenberg.
Γεννημένος το 1939, με οικονομικές και νομικές σπουδές, μέλος του παράνομου τότε ΚΚΕ, εξορισμένος από τη χούντα σε Γυάρο, Λέρο, Ωρωπό, μέλος της Κ.Ε. του ΚΚΕ εσωτερικού, στη συνέχεια, αρχισυντάκτης στην «Αυγή», διευθυντής στην ΕΡΤ, αρθρογράφος στα «Νέα», τυχερός-άτυχος συνταξιούχος και αδέσποτος Εξαρχειώτης, αριστερός σήμερα. –Πώς και έγραψες αυτό το βιβλίο, κύριε Θάνο; –Μα για να καταλάβω πρώτα εγώ τι έγινε και αν μπορώ να βοηθήσω να καταλάβουν και όσοι το διαβάσουν.
Η περιοδολόγηση που κάνει ο Θ. Παπαδόπουλος είναι χαρακτηριστική του ελληνικού τρόπου. Μεταπολίτευση (1974-1981), εποχή της παρακμής (1981-1989), εποχή της αστάθειας (1989-1996), εποχή της ανασυγκρότησης (1996-2004), εποχή της καταστροφής, (2004-2009), στο χείλος της αβύσσου και στην πτώχευση (2009-2012), το Grexit (2012-2014), η αποτυχία της «πρώτης φοράς Αριστερά» του 2015 και, τέλος, δύο πολύ επικριτικά κεφάλαια για την κυβέρνηση, το ένα με τίτλο «Οι μεταμορφώσεις της Αριστεράς» και το άλλο με τίτλο «Η απελπισία της ενηλικίωσης».
Διαβάζουμε για την πορεία του κρατικού καπιταλισμού με την αγορά, την υπερπαραγωγή αντιφάσεων, μαξιμαλισμών, πολιτικών αγκυλώσεων, «μεταρρυθμίσεων»/«αντιμεταρρυθμίσεων» που εξανέμισαν τα όποια οφέλη της μεταπολεμικής δυναμικής, της «χρυσής τριακονταετίας», για πολιτική ύλη που έστρωσε χαλί στις κυοφορίες κρίσεων σε πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο.
Η εμπέδωση, το δίχως άλλο, των δημοκρατικών θεσμών κινήθηκε παράλληλα με τον κρατικό συγκεντρωτισμό και τη διόγκωση ενός κομματικοκρατικού συστήματος διακυβέρνησης όπου ο νεποτισμός, η αναξιοκρατία και οι αντιπαραγωγικές πολιτικές πρυτάνευσαν στη μεταπολιτευτική πολιτική πραγματικότητα - ως προϋποθέσεις της οδυνηρής, άδηλου μέλλοντος, έρπουσας κρίσης. Ακόμα κι αν είναι αυτά που λέει το Χάρβαρντ ή ο νομπελίστας Εντμουντ Φελπς (σ. 221-222, στα Παραρτήματα του βιβλίου) θα έπρεπε, εντέλει, να τα δούμε σοβαρά.
-Τελικά ποιος φταίει; Ο λαός, τα κόμματα, ποιος; Ερώτηση που καίει. -Να τελειώνουμε με τη λαϊκή μυθολογία του ξένου παράγοντα. Εμφύλιοι, διχασμοί, καταρρεύσεις δεν προκαλούνται από τους ξένους. Ολα είναι εγχώρια δεινά, ιθαγενών αντιπαραθέσεων και δυναμικών. Δεν φταίνε οι άλλοι για όσα τραβάμε εμείς.
Οι ξένοι παρεμβαίνουν όταν είναι σε παροξυσμό οι εσωτερικές εντάσεις και όταν οι ανοησίες ανοίγουν τις πόρτες. Και δεν είμαι θιασώτης της άποψης ότι οι λαοί δεν κάνουν ποτέ λάθη. Πολλές φορές οι λαοί κάνουν λάθη και είναι έτοιμοι να τα επαναλάβουν. Ο λαός εξέλεξε τις κυβερνήσεις που καθόρισαν την ελληνική μοίρα.
Το κράτος-γραβιέρα που, εν πολλοίς, δεν ασκεί την κυριαρχία του επί του εδάφους του δεν έγινε τυχαία. Το δημιούργησαν οι Ελληνες πολιτικοί και τα κόμματα με την ανοχή και την εύνοια του ελληνικού λαού. Πρώτα η ευθύνη των πολιτικών ελίτ, των κομμάτων και, μετά, ο λαός που στήριξε τους «μπλε» και τους «πράσινους», τώρα τους «πρασινοκόκκινους» στρατούς με αντίληψη ανατολίτικης και μεσαιωνικής καταγωγής.
-Και με την Αριστερά τι γίνεται; -Η Αριστερά πρέπει να πετάξει από πάνω της τον ογδοντάχρονο σταλινισμό και να ξαναδεί πιο σοβαρά τον αντικρατισμό του Μαρξ∙ να ξεφύγουμε από το ότι «καλούμαστε να πληρώσουμε μια κρίση που δεν δημιουργήσαμε εμείς» αλλά και από τη «συλλογική ενοχοποίηση».
Χωρίζουμε με τον Θάνο Παπαδόπουλο, με τη συζήτηση για την Ελλάδα σε εκκρεμότητα, με μια Ευρώπη στην οποία οι χώρες-μέλη και οι ευρωπαϊστές μιλάνε για projects ενοποίησης και για ολοκλήρωση, αλλά οι πολίτες σκέφτονται εθνικά και οι πολιτικές ελίτ σκέφτονται κομματικά, πιστεύοντας ότι η συμμετοχή της χώρας στις διαδικασίες ολοκλήρωσης θα έλυνε μαγικά τα προβλήματα της failed Greece και, με ευχολόγια, θα οδηγούσε στη Γη της Επαγγελίας.
Αλήθεια, ποια θα είναι η τύχη της χώρας εκτός Ευρώπης; Θα προετοιμαστούμε για μια επόμενη; Και ποια θα είναι η επόμενη μέρα; Ποια θα είναι η επόμενη Ευρώπη;
Απολογισμοί, το δίχως άλλο, και διαφωνίες, αλλά και γόνιμη σκέψη. Σκέφτομαι τα «Απόλογα» του Καποδίστρια: «... εις δεινά ελληνικά, θεραπεία ελληνική»∙ το χρειαζόμαστε. Υπόθεση εργασίας; Να μην ξανακάνουμε αυτά που διαβάζουμε στις σελίδες του Θάνου Παπαδόπουλου.
Δεν ξέρουμε ποιο θα είναι το αύριο της Ελλάδας. Αλλά πλέον το μέλημα δεν είναι μόνον οικονομικό. Είναι πολυμέτωπο τώρα, πολλαπλό: ταυτόχρονα για τη δημοκρατία, την ειρήνη και την ευημερία στην Ελλάδα∙ στην Ευρώπη.
Δημοσιεύτηκε στην "Εφημερίδα των Συντακτών" στις 9/12/2016.
