Monday, 29 April 2024
Η κυβέρνηση σύντομα θα λάβει μία σημαντικότατη πολιτική επιλογή που είναι καίριας σημασίας για όλους μας. Την επιλογή του νέου Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδας (αλλά και την θέση του υποδιοικητή).
Εξουσίες
O Διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας βρίσκεται στο κέντρο του πολιτικο-οικονομικού συστήματος, κατοχυρωμένος με καταστατική ανεξαρτησία και σημαντικότατες (και λόγω κρίσης διευρυμένες) αρμοδιότητες για ιδιαιτέρως σημαντικά ζητήματα. Μερικές μόνο από τις αρμοδιότητες της ΤτΕ (δες αναλυτικότερα εδώ).
Εποπτεία του εγχώριου τραπεζικού συστήματος (αλλά και των ασφαλιστικών εταιρειών), η οποία όπως τουλάχιστον φάνηκε σε κάποιες περιπτώσεις υπήρξε ελλιπής κατά την τελευταία δεκαετία.
Έλεγχο της διαδικασίας ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών (σε συνεργασία με το Ελληνικό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας), κατά την οποία οι Έλληνες πολίτες –και ιδιαίτερα οι νεότερες γενιές- επωμίστηκαν ένα χρέος περίπου 40-45 δισεκατομμυρίων ευρώ για να διασώσουν τις τράπεζες.
Εκπροσώπηση της χώρας στο διοικητικό συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) που χαράζει τη νομισματική πολιτική της ευρωζώνης, λαμβάνοντας υψίστης σημασίας αποφάσεις για τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά, όπως το ύψος των επιτοκίων, η παροχή ρευστότητας στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, κ.λπ.
Συμβολή στον σχεδιασμό και εφαρμογή της Τραπεζικής Ένωσης, στην οποία η ΕΚΤ θα έχει κεντρικό ρόλο. Η Τραπεζική Ένωση (Banking Union) είναι ίσως το πιο μεγαλεπήβολο πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης την τελευταία δεκαετία, καθώς θα σχεδιαστούν και εφαρμοστούν πολιτικές (α) για την εγγύηση των καταθέσεων μέσω ενός Ευρωπαϊκού Συνεγγυητικού Ταμείου (η σύσταση του οποίου έχει μετατεθεί για το μέλλον) , (β) την διαδικασία πτώχευσης και αναδιάρθρωσης τραπεζών, (γ) τον ρόλο κρατών και τραπεζών, (δ) του ρίσκου των καταθέσεων (μέσω την μόχλευσης των τραπεζών), και πολλά άλλα. Επιπλέον, η ΕΚΤ σύντομα αναλαμβάνει τον έλεγχο και την εποπτεία των μεγάλων (συστημικών) τραπεζικών ιδρυμάτων της Ευρώπης.
Εξαιτίας της κρίσης, της αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους μέσω του PSI και της ανακεφαλαιοποίησης του εγχώριου τραπεζικού συστήματος, οι αρμοδιότητες της ΤτΕ έχουν επεκταθεί και σε τομείς που δεν άπτονται των παραδοσιακών αποστολών των κεντρικών τραπεζών και είναι ιδιαιτέρως πολιτικές.
Το Απευκταίο
Η επιλογή του επόμενου διοικητή της ΤτΕ δεν θα πρέπει να γίνει ούτε με τη λογική του μοιράσματος θέσεων 4-2-(1), ούτε ως αποκατάσταση (μερικά ή ολικά) αποτυχημένων πολιτικών. Και φυσικά ούτε βάσει κομματικών ενσήμων ή εντοπιότητας («το ίδιο ή το απέναντι χωριό», Καλαμάτα ή Θεσσαλονίκη...).
Ίσως το πιο σημαντικό, η επιλογή δεν θα πρέπει να γίνει από τους ίδιους τους ελεγχόμενους, δηλαδή τους τραπεζίτες, ούτε όμως και από τα ΜΜΕ, στα οποία η ΤτΕ ασκεί πλέον έμμεσα έλεγχο καθώς βασίζονται σε διαρκή αναχρηματοδότηση από τις τράπεζες. Ο νέος διοικητής (και υποδιοικητής) της ΤτΕ οφείλει να είναι πρόσωπο «εκτός συστήματος», ιδεατά κάποιος επιφανής, πετυχημένος και με αποδοχή τόσο στο εξωτερικό όσο και στο εσωτερικό Έλληνας. Επιπλέον, η επιλογή πρέπει να γίνει με έναν τρόπο διαφανή, ανοικτό και όχι κρυφά στο παρασκήνιο. Ο έλεγχος των υποψηφίων απαιτείται να είναι ενδελεχής, αξιοκρατικός και ανοικτός.
Πρόταση
Καταθέτω λοιπόν μία –πιστεύω- ρεαλιστική πρόταση για την επιλογή του Διοικητού της Τράπεζας της Ελλάδας, που θα μπορούσε να υιοθετηθεί -τουλάχιστον ως βάση- τόσο από τον κυβερνητικό συνασπισμό όσο και από τα τμήματα της αντιπολίτευσης που διακηρύσσουν την αξιοκρατία και την αντίθεσή τους στην διαπλοκή.
Η πρόταση είναι απλή. Ανοικτός διεθνής διαγωνισμός για την επιλογή του επόμενου Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδας με ανεξάρτητους (Έλληνες και αλλοδαπούς) κριτές.[1]
Η πρόταση αυτή μπορεί να αποτελέσει τη βάση και για άλλες επιλογές στο δημόσιο, όπως για παράδειγμα στις Ανεξάρτητες Αρχές (λ.χ. Επιτροπή Ανταγωνισμού, Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς) καθώς και για το Ελληνικό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας. Και η πρόταση αυτή θα πρέπει να εφαρμοστεί και για τις θέσεις των υποδιοικητών της ΤτΕ,.[2] Η διαδικασία αξιολόγησης αφορά και τους εν ενεργεία διοικητές-υποδιοικητές σε περίπτωση που επιθυμούν την ανανέωση της θητείας τους ή την «προαγωγή» τους.
Διαδικασία και Επιτροπή Αξιολόγησης.
Το Υπουργείο Οικονομικών συστήνει (τριμελή) επιτροπή που θα δεχθεί και θα αξιολογήσει προτάσεις για τη θέση του διοικητού της ΤτΕ. Στη επιτροπή μετέχει (ex officio) ο Υπουργός των Οικονομικών, στην παρούσα δηλαδή συγκυρία ο κύριος Γιάννης Στουρνάρας.[3] Για τις άλλες δύο θέσεις δεν υπάρχουν καλύτερες επιλογές από τον καθηγητή Sir Χριστόφορο Πισσαρίδη της London School of Economics and Political Science (εδώ), κάτοχο του βραβείου Νόμπελ Οικονομικής Επιστήμης το 2010 (βλέπε την ανακοίνωση εδώ) και τον καθηγητή Λουκά Παπαδήμο, πρώην διοικητή της ΤτΕ και υποδιοικητή για οκτώ χρόνια της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ). Ο κύριος Παπαδήμος και ο κύριος Πισσαρίδης έχουν ιδιαίτερο κύρος στο εξωτερικό (σημαντικότατες επιστημονικές δημοσιεύσεις ο πρώτος, τεράστια εμπειρία στην κεντρική τραπεζική και στη διαχείριση κρίσεων ο δεύτερος), βαθιά γνώση της εγχώριας και παγκόσμιας οικονομικής συγκυρίας και των προκλήσεων που θα αντιμετωπίσει τόσο η Ελλάδα όσο και η ΕΚΤ, είναι ανεξάρτητοι από το εγχώριο πολιτικό, τραπεζικό και μιντιακό κατεστημένο, και μπορούν σαφέστατα να εγγυηθούν το αδιάβλητο της διαδικασίας. Μια άλλη πρόταση για την Επιτροπή Αξιολόγησης είναι ο καθηγητής Βασίλειος Ράπανος, με τεράστια προσφορά στην πατρίδα από διάφορες θέσεις, γνώση του εγχώριου τραπεζικού συστήματος, εμπειρία των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων και βαθιάς εντιμότητας, κάτι ιδιαίτερα σπάνιο για το τωρινό οικονομικο-πολιτικό προσωπικό (βλ. το άρθρο των Financial Times εδώ).
Αφού εξετάσει τα βιογραφικά και τις συστατικές επιστολές (που θα κληθούν να προσκομίσουν οι ενδιαφερόμενοι), η επιτροπή θα προχωρήσει στη σύνταξη της μικρής λίστας (short list) των υποψηφίων τους οποίους και θα καλέσει για συνέντευξη. Οι υποψήφιοι θα πρέπει να προσκομίσουν δηλώσεις που θα εξηγούν λεπτομερώς την προϋπηρεσία τους στον χρηματοπιστωτικό τομέα, λ.χ. παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών, σχέση εξαρτημένης εργασίας, ώστε να καταδεικνύεται ότι δεν υπάρχει σύγκρουση συμφερόντων (conflict of interest). Η λίστα αυτή θα πρέπει να ανακοινωθεί δημοσίως, πιθανόν με μια σύντομη επεξήγηση της προεπιλογής.
Για τους επιλεγμένους υποψήφιους η επιτροπή θα ζητήσει επιπλέον γράμματα αξιολόγησης από διεθνώς αναγνωρισμένους οικονομολόγους, τόσο από τον ακαδημαϊκό όσο και τον τραπεζικό χώρο, Έλληνες και αλλοδαπούς. Για παράδειγμα, η Επιτροπή μπορεί να ζητήσει γράμματα αξιολόγησης από καταξιωμένους πρώην Κεντρικούς Τραπεζίτες και ακαδημαϊκούς, όπως ο Ben Bernanke, ο Sir Mervyn King, τους προέδρους της Ευρωπαϊκής, της Βασιλικής-Βρετανικής και της Αμερικανικής Οικονομικής Εταιρείας, νομπελίστες οικονομολόγους με ειδίκευση στην μακρο-οικονομία και την χρηματο-οικονομική (όπως τον Robert Shiller, τον George Akerlof, τον Robert Lucas). [Σημειώνω εδώ ότι η διαδικασία αξιολόγησης από εξωτερικούς κριτές υψηλοτάτου κύρους, αν και απουσιάζει στη χώρα μας, είναι συνηθισμένη στα κορυφαία ακαδημαϊκά ιδρύματα όταν οι καθηγητές πρωτοβάθμιας βαθμίδας κρίνονται για την μονιμότητα (tenure) και την προαγωγή τους στον βαθμό του τακτικού καθηγητή]. Με την ολοκλήρωση των συνεντεύξεων και της αξιολόγησης των βιογραφικών και των «εξωτερικών» γραμμάτων αξιολόγησης, η επιτροπή συντάσσει έκθεση αξιολόγησης, στην οποία τεκμηριώνει την πρότασή της προς την κυβέρνηση και το Κοινοβούλιο.
Η πρότασή μου αυτή βασίζεται στον τρόπο επιλογής της διοίκησης (διοικητού και υποδιοικητών) της Τράπεζας της Αγγλίας, αλλά και άλλων κεντρικών τραπεζών. Αξίζει να σημειωθεί ότι με μια παραπλήσια διαδικασία η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου επέλεξε πρόσφατα έναν Καναδό υπήκοο, τον Μαρκ Κάρνεϋ (Mark Carney), για τη θέση του διοικητή της Τράπεζας της Αγγλίας. Ο Carney, με προπτυχιακές σπουδές στο Harvard και διδακτορικό τίτλο από την Οξφόρδη ήταν ιδιαίτερα πετυχημένος υποδιοικητής και μετέπειτα διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας του Καναδά (σημ. Ο Κάρνεϋ ανέλαβε τα ηνία της Τράπεζας του Καναδά σε ηλικία 43 ετών).. Η κρίση του 2007-2009 είχε περιορισμένες επιπτώσεις στον Καναδά, καθώς οι Καναδικές τράπεζες ήταν ιδιαίτερα θωρακισμένες λόγω αυστηρού εποπτικού ελέγχου. Καθώς η επιλογή ήταν αδιάβλητη και η προϋπηρεσία του Carney ιδιαίτερα πετυχημένη, η αντιπολίτευση των Εργατικών συνεχάρη ανοικτά την κυβέρνηση Κάμερον και τον υπουργό οικονομικών Όζμπορν και δέχτηκε να αυξηθούν οι αποδοχές του κατά περίπου 100,000 λίρες σε σχέση με τον προκάτοχό του, Sir Mervyn King. [Οι αποδοχές του Mark Carney είναι περίπου 600,000 λίρες (725,000 ευρώ) με φορολογία περίπου 44%)].[4]
Παραδείγματα
Τόσο οι ανεπτυγμένες όσο και οι αναπτυσσόμενες-αναδυόμενες χώρες επιλέγουν μη κομματικά χρωματισμένους, ανεξάρτητους από τα εποπτευόμενα τραπεζικά ιδρύματα και γνώστες των μαθηματικών-οικονομετρικών υποδειγμάτων που χρησιμοποιούνται στην διεθνή μακρο-οικονομική υποψηφίους για τις Κεντρικές Τράπεζες. Μερικά παραδείγματα.
α) Η Τζάνετ Γέλλεν (Jannet Yellen), κορυφαία οικονομολόγος σε ζητήματα εργασίας και απασχόλησης, πρώην καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Μπέρκλεϋ (και νωρίτερα στο Harvard) επελέγη ως διάδοχος του Ben Bernanke για την ηγεσία της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ, της Federal Reserve.
β) Ο ίδιος ο Μπεν Μπερνένκε Ben Bernanke επελέγη για την ηγεσία της Ομοσπονδιακής Τράπεζας ως ανεξάρτητος από το αμερικανικό τραπεζικό σύστημα και ως ο πιο διακεκριμένος οικονομολόγος νομισματικής θεωρίας της εποχής μας. Ο Bernanke έχει δημοσιεύσει σημαντικότατη έρευνα για τις (λανθασμένες) πολιτικές της Fed κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Ύφεσης μετά το κραχ της Wall Street το 1929, ενώ έχει συμβάλλει καθοριστικά στην ανάπτυξη των στοχαστικών δυναμικών υποδειγμάτων γενικής ισορροπίας (stochastic dynamic general equilibrium) και των οικονομετρικών τεχνικών πρόβλεψης που χρησιμοποιούν εκατοντάδες χρονοσειρές (dynamic factor models). Κατά γενική ομολογία, η βαθιά γνώση του Bernanke τόσο της οικονομικής ιστορίας όσο και των μαθηματικών και οικονομετρικών υποδειγμάτων που χρησιμοποιούν οι κεντρικές τράπεζες, υπήρξαν οι πλέον καθοριστικοί παράγοντες που οδήγησαν την Ομοσπονδιακή Τράπεζα στον περιορισμό της πρόσφατης οικονομικής κρίσης μέσω επιθετικής-επεκτατικής και ιδιαιτέρως δημιουργικής νομισματικής πολιτικής και παροχής ρευστότητας.
γ) Πρόσφατα η κυβέρνηση της Ινδίας κατάφερε να επαναπατρίσει τον πιο διακεκριμένο (και ιδιαιτέρως νέο) Ινδό οικονομολόγο για την διοίκηση της Κεντρικής Τράπεζας, τον Ραγκού Ρατζάν (Raghu Rajan), τακτικό καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο από την ηλικία των 32. Ο Rajan, όντας ο νεότερος επικεφαλής οικονομολόγος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ), υπήρξε ίσως ο μόνος που προέβλεψε με ακρίβεια την κρίση του 2007-2008 σε μία διάσημη ομιλία του στο Jackson Hall μπροστά στον Alan Greenspan και άλλους τραπεζίτες, που τότε είτε τον επέπληξαν είτε τον αγνόησαν. Όντας στις ΗΠΑ ο Rajan συνέταξε μία ενδελεχή πρόταση για την αναμόρφωση του Ινδικού οικονομικού υποδείγματος -ιδιαίτερα στον τραπεζικό τομέα- μέσω ενός πλέγματος 100 «μικρών» μεταρρυθμίσεων (100 Small Steps). [5]
Δύο Συστάσεις ως Παραδείγματα
Ας γίνουμε ακόμα πιο συγκεκριμένοι με δύο προτάσεις Ελλήνων που τιμούν την χώρα στο εξωτερικό και στους οποίους η Επιτροπή θα πρέπει να εξετάσει -κάτι το οποίο φυσικά δεν συνεπάγεται ότι και θα επιλέξει-προτείνει. Τον Μάριο Αγγελέτο, καθηγητή Οικονομικών στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης (ΜΙΤ) και τον Δημήτρη Βαγιανό, καθηγητή Χρηματοοικονομικής στην London School of Economics and Political Science (LSE). [Σημείωση. Θεωρώ φίλους, αν και όχι πολύ στενούς, και τους δύο. Οι προτάσεις αυτές είναι ενδεικτικές και έχουν στόχο να παρουσιάσουν το προφίλ, τις επιτυχίες και τα προσόντα που ιδεατά θα πρέπει να έχει ο διοικητής και οι υποδιοικητές της ΤτΕ.
Τόσο ο Μάριος όσο και ο Δημήτρης εκφράζουν την «άλλη» (από αυτή που παρουσιάζουν τα τηλεοπτικά μέσα) Ελλάδα. Αυτή που με μόχθο, ταλέντο, δημιουργία και ιδιαιτέρως σκληρή δουλειά κατάφεραν να διαπρέψουν. Ο Μάριος τελείωσε το Οικονομικό Πανεπιστήμιο με τον υψηλότερο βαθμό στην ιστορία. Ο Δημήτρης τελείωσε πρώτος την φημισμένη Ecole Polytechnique στην Γαλλία. Και οι δύο μετανάστευσαν στις Η.Π.Α για διδακτορικές σπουδές στα καλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου, ο Μάριος στο Harvard και ο Δημήτρης στο MIT. (σημ. για την επιλογή διδακτορικών φοιτητών αυτά τα πανεπιστήμια δέχονται γύρω στις 1200 αιτήσεις για την επιλογή 25 περίπου φοιτητών). Και οι δύο συμμετείχαν στην ιδιαιτέρως ανταγωνιστική αγορά εργασίας για οικονομολόγους με διδακτορικό (job market for academic economists), όπου για μία θέση βοηθού καθηγητή (assistant professor) τα κορυφαία τμήματα λαμβάνουν εκατοντάδες αιτήσεις για μία θέση. Ο Μάριος επιλέχθηκε αρχικά από το ΜΙΤ, ενώ ο Δημήτρης από το Stanford. Και οι δύο διέπρεψαν στον ακαδημαϊκό στίβο δημοσιεύοντες πολλές και ιδιαιτέρως σημαντικές εργασίες στα πιο έγκυρα και με prestige επιστημονικά περιοδικά με κριτές (peer-refereed journals) και μετά από εξονυχιστική εξωτερική αξιολόγηση προήχθησαν στην βαθμίδα του τακτικού καθηγητή (απ΄ όσο γνωρίζω ζητήθηκαν περισσότερα από 15 γράμματα από εξωτερικούς κριτές οι οποίοι αξιολόγησαν την ποιότητα και τις αναφορές στο έργο τους).[6]
Η έρευνά τους έχει εξετάσει ιδιαιτέρως σημαντικά ζητήματα της μακρο-οικονομίας και της χρηματοοικονομικής, που είναι καίριας σημασία για την Ελλάδα, όπως κερδοσκοπικές πιέσεις σε νομίσματα, πτωχεύσεις τραπεζών, ρόλος ασύμμετρης πληροφορίας στον οικονομικό κύκλο και σε χρηματιστηριακές «φούσκες», διαφθορά και θεσμοί, και πολλά άλλα. Εκτός από τις σημαντικότατες δημοσιεύσεις και τη μεγάλη επιρροή του έργου τους,[7] και οι δύο έχουν εκπαιδεύσει πολλούς ταλαντούχους φοιτητές που εργάζονται τώρα σε φημισμένα πανεπιστήμια, επενδυτικές και κεντρικές τράπεζες (λ.χ. στην Federal Reserve και στην Τράπεζα της Αγγλίας). Επιπλέον, έχουν εργασθεί ως εξωτερικοί, ανεξάρτητοι σύμβουλοι σε διάφορες κεντρικές τράπεζες και το έργο τους εφαρμόζεται στην πράξη από φημισμένους επενδυτικούς οίκους.
Εκτός του πλούσιου βιογραφικού τους ο Μάριος και ο Δημήτρης έχουν κάποια επιπλέον χαρακτηριστικά που θεωρώ ότι η θα πρέπει να αξιολογηθούν θετικά. Όχι μόνο είναι και οι δύο εκτός του εγχώριου πολιτικο-τραπεζικού συστήματος, αλλά μετά την (τυχόν) ολοκλήρωση της θητεία τους δεν θα χρειαστεί ούτε να βρουν εργασία στις τράπεζες που εποπτεύουν, ούτε να πολιτευτούν με τα κόμματα που τους επέλεξαν.
Επίλογος
Η κυβέρνηση συνεχώς διακηρύσσει την ανάγκη διαρθρωτικών μεγάλων μεταρρυθμίσεων. Η αντιπολίτευση διακηρύσσει ότι εναντιώνεται στο τραπεζικό κατεστημένο και στην πρακτική μοιράσματος θέσεων σε ημετέρους. Τι καλύτερο λοιπόν από το να προχωρήσει η χώρα μέσω ενός διεθνούς, ανοικτού και αξιοκρατικού διαγωνισμού για τη διοίκηση της Τράπεζας της Ελλάδας; Όπως ανέφερε πρόσφατα ο πρωθυπουργός «η χώρα διαθέτει έμψυχο δυναμικό πολύ μεγάλης ακτινοβολίας». Ας περάσουμε, λοιπόν, από τα λόγια στις πράξεις.
Δημοσιέυτηκε στο protagon στις 22/4
