Friday, 11 October 2024

Μάχες οπισθοφυλακής, και οι τρεις προκλήσεις του μέλλοντος

Βυθισμένη στην αυτοαναφορικότητα της κομματικής αντιπαράθεσης, η χώρα βλέπει τα τρένα να περνούν. Στη δημόσια συζήτηση λύνουμε λογαριασμούς του Ψυχρού Πολέμου (Εμφύλιος, κομμουνισμός, Πινοσέτ), όταν δεν ανασύρουμε το έπος του Μακεδονικού. Ο ορίζοντας φτάνει, βία, μέχρι τις επόμενες εκλογές. Οποτε το μέλλον εισέρχεται στη συζήτηση είναι εσχατολογικά ή προσχηματικά. Σπάνια απαντάται το ερώτημα: πώς προετοιμαζόμαστε;
Πάρτε την κλιματική αλλαγή. Μέχρι τα μέσα του 21ου αιώνα οι ημέρες με καύσωνα θα αυξηθούν κατά 10-15 ετησίως, και τα ακραία καιρικά φαινόμενα θα είναι συχνότερα. Το κόστος ενέργειας θα αυξηθεί σημαντικά, οι δασικές πυρκαγιές θα γίνουν συχνότερες, παράκτιες περιοχές θα καλυφθούν από θάλασσα, όπως δείχνει πρόσφατη μελέτη της διαΝΕΟσις. Πώς προετοιμάζονται οι φορείς του κράτους; Πώς δρομολογούν την απεξάρτηση από τη χρήση ορυκτών καυσίμων στις επόμενες δεκαετίες; Πώς επεξεργάζονται σχέδια αντιμετώπισης επιπτώσεων σε κλάδους όπως η αγροτική παραγωγή και ο τουρισμός; Πώς θα διευκολύνουν την προσαρμογή της κτιριακής υποδομής; Πώς θα προσελκύσουν μελλοντικές επενδύσεις σε τομείς, όπως η επέκταση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, η ανάπτυξη ψυχρών δομικών υλικών, η αναβάθμιση λιμανιών;
Δείτε μετά την πρόκληση της δημογραφικής γήρανσης. Εως το 2050 η μείωση του πληθυσμού υπολογίζεται να κυμανθεί μεταξύ 800.000 και 2,5 εκατομμυρίων ανθρώπων, με αντίστοιχη συρρίκνωση του εργατικού δυναμικού. Η τάση είναι τρομακτική για τη δυνατότητα της οικονομίας να διαφυλάξει ένα ελάχιστο ευημερίας, για την επιβίωση του κράτους πρόνοιας, για την εθνική ακεραιότητα. Θα αναμέναμε έναν εθνικό διάλογο πέραν των επικλήσεων στα αναπαραγωγικά ένστικτα του ελληνισμού.
Εκτός από το ισοζύγιο γεννήσεων – θανάτων στο δημογραφικό υπάρχει και το ισοζύγιο της μετανάστευσης. Ποιες πολιτικές θα ανακόψουν τη φυγή παραγωγικού δυναμικού ή θα διευκολύνουν τον επαναπατρισμό του; Και επειδή αυτές δεν θα έχουν θεαματικά αποτελέσματα, πρέπει η συζήτηση να στραφεί σε μια συστηματική, οργανωμένη σε πολλαπλά επίπεδα και σε βάθος χρόνου πολιτική μαζικής προσέλκυσης και ενσωμάτωσης ξένων μεταναστών που θα αποτελέσουν, αυτοί και τα παιδιά τους, Ελληνες πρώτης γενιάς. Η Αμερική το κάνει αιώνες τώρα – ο δυναμισμός της εθνικής ταυτότητας της επιτρέπει να είναι το απόλυτο χωνευτήρι. Η Γερμανία της Μέρκελ επιδίωξε το ίδιο με την ενσωμάτωση προσφύγων από τη Συρία – οι κοινωνικές της δομές τής επιτρέπουν να βάζει τον πήχυ της δυσκολίας ψηλά. Η Ελλάδα θα μπορούσε να προσελκύσει πληθυσμούς όμορους πολιτισμικά, γεωγραφικά, θρησκευτικά, που η ενσωμάτωσή τους θα είναι ευχερέστερη σε μια χώρα ανεπαρκών κοινωνικών θεσμών.
Τρίτη κορυφαία πρόκληση, η μακροπρόθεσμη αύξηση της παραγωγικότητας. Ο ρυθμός αύξησης της παραγωγικότητας από το ’90 μέχρι την κρίση ήταν πολύ ικανοποιητικός. Ομως μετά την κρίση η οικονομία πέρασε σε ραγδαία αποεπένδυση και μείωση της απασχόλησης, που επηρεάζουν αρνητικά την παραγωγική δυνατότητα. Δεν είναι μόνο η αύξηση της απασχόλησης και η προσέλκυση ιδιωτικών επενδύσεων που πρέπει να προταχθούν. Είναι και οι συγκεκριμένες μεταρρυθμίσεις που αυξάνουν τη συνολική παραγωγικότητα, όπως οι δεκάδες δείκτες του World Economic Forum και της World Bank. Είναι η βελτίωση της ποιότητας του ανθρώπινου δυναμικού. Οι απόφοιτοί μας είναι φορτωμένοι τυπικές γνώσεις και πτυχία, αλλά έχουν χαμηλές δεξιότητες (επικοινωνία, γλωσσομάθεια, προσαρμοστικότητα). Οι δεξιότητες του μέλλοντος απαιτούν αναπροσανατολισμό εκπαιδευτικών προγραμμάτων και επέκταση της διά βίου εκπαίδευσης. Πρέπει να ξεπεράσουμε την κατάργηση των Λατινικών και να συζητάμε για γλώσσες υπολογιστών.
Η Ελλάδα παραμένει ουραγός στην Ε.Ε. στην ψηφιοποίηση: συνδεσιμότητα, ανθρώπινο κεφάλαιο, χρήση Διαδικτύου, ενσωμάτωση ψηφιακής τεχνολογίας και ψηφιακές δημόσιες υπηρεσίες. Υστερούμε και στα πέντε, και η όποια πρόοδος είναι πολύ αργή, διευρύνοντας την ψηφιακή μας απόκλιση. Η ψηφιακή οικονομία επηρεάζει την αυριανή παραγωγή και απασχόληση. Ο συνδυασμός ψηφιοποίησης, μηχανημάτων που λειτουργούν με αλγόριθμους και τεχνητής νοημοσύνης σημαίνει ότι δυνητικά όλα τα είδη εργασίας μπορούν να αυτοματοποιηθούν. Διαδίκτυο των πραγμάτων, τρισδιάστατη εκτύπωση και εικονική πραγματικότητα αλλάζουν τη φύση επαγγελμάτων από την ιατρική μέχρι την αρχιτεκτονική. Ο συντονισμός ανάμεσα σε πλατφόρμες (από Amazon μέχρι Beat), η χρήση ψηφιακών δικτύων για τον συντονισμό οικονομικών συναλλαγών με αλγοριθμικό τρόπο αλλάζει τα δεδομένα.
Χωρίς τα αναγκαία άλματα, η Ελλάδα, η οποία 60 χρόνια πριν ήταν μια «αναπτυσσόμενη» οικονομία, 60 χρόνια αργότερα μπορεί να έχει καταλήξει μια νεόπτωχη χώρα. Οι καθοδικές πορείες δεν είναι ασυνήθεις. Η Αργεντινή που δεκαετίες τώρα παραδέρνει από τη μία κρίση στην άλλη με μια φτωχοποιημένη μεσαία τάξη, στις αρχές του 20ού είχε εισόδημα υψηλότερο από της Γαλλίας και της Γερμανίας. Αντίστροφα, ο μισθός στην Εσθονία, πρωτοπόρο του e-government, είναι σήμερα 1.320 ευρώ, έναντι 7,5 το 1991. Η ιστορία είναι γεμάτη παραδείγματα εθνών που κέρδισαν το στοίχημα με το μέλλον και άλλων που έμειναν πίσω να σκιαμαχούν με το παρελθόν.
 
*Δημοσιεύτηκε στην "Καθημερινή" στις 30/9/2018.

Add comment


Security code
Refresh