Δύσκολα θα μπορούσε να βρεθεί πιο επίκαιρη στιγμή, για την εισαγωγική συνεισφορά στην επιστημονική συνάντηση των Ιστορικών Αρχείων της Τράπεζας της Ελλάδος και της Alpha Bank ( συμβολικά: στην αίθουσα του Βουλευτικού, στο Ναύπλιο) με θέμα «200 χρόνια Ελληνικής Οικονομίας μεταξύ Κράτους και Αγοράς» από τον Τούρκο ακαδημαϊκό Σεβκέτ Παμούκ, του Πανεπιστημίου του Βοσπόρου. Ήταν να μιλήσει ο Παμούκ για την οικονομική ανάπτυξη της Τουρκίας τα 200 τελευταία χρόνια «σε συγκριτική προοπτική», με μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα επιλογή παραλληλισμού με τα 200 χρόνια της – εορτάζουσας – Ελλάδας. Όμως συνέβη η παρέμβασή του αυτή να συμπέσει με το meltdown της Τουρκικής οικονομίας των τελευταίων ημερών.
Μολονότι, λοιπόν, η παρουσίαση στοιχείων από τον Παμούκ είχε το δικό της ενδιαφέρον, η καταληκτική ερώτηση – από τον Φραγκίσκο Κουτεντάκη, πρώην συντονιστής στο Γραφείο Προϋπολογισμού του Κράτους στην Βουλή, τώρα Παν/μιο Κρήτης – τράνταξε τα πράγματα. Όλοι μιλούμε τελευταίως, και επί καιρό, για ακραία κρίση και για αδιέξοδα της Τουρκικής οικονομίας, ωστόσο τελικά αδιέξοδο δεν προκύπτει. Αυτό, πώς εξηγείται; Ο Σ. Παμούκ στάθηκε λίγο να το σκεφθεί, σημείωσε ότι, πάντοτε, στην Τουρκία υπάρχει μια τάση να ενεργοποιείται ο δημοσιονομικός μοχλός, πράγμα που φέρνει πληθωρισμό και υποτίμηση, ωστόσο «δίνει» αναπτυξιακούς ρυθμούς. Όμως... κι ο ίδιος δεν είχε συνολική/πειστική απάντηση να δώσει.
Πάμε όμως από την αρχή της παρουσίασης του Σεβκέτ Παμούκ. Εξήγησε πως η Τουρκία – στους δυο τελευταίους αιώνες – μακροσκοπικά έμεινε περίπου στην ίδια θέση. λίγο καλύτερα από τις αναπτυσσόμενες χώρες, λίγο χειρότερα από τις πιο ανεπτυγμένες με περίπου 1% του παγκόσμιου πληθυσμού, με ανάλογο ποσοστό του παγκόσμιου ΑΕΠ. Στις τέσσερεις αναπτυξιακές της περιόδους – του 1820 έως τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, του 1914 μέχρι την δεκαετία του ΄50, τις δεκαετίες του ΄50-'80 και στο διάστημα από την δεκαετία του΄80 έως τώρα - η χώρα αυτή, που δεν γνώρισε μεν αποικιοκρατία, δεν διαθέτει όμως και πετρέλαιο ή/και φυσικούς πόρους, πέρασε από μια αγροτική οικονομία (όμως ανοιχτή στο διεθνές εμπόριο) σε μια κλειστή οικονομία με δασμολογική προστασία, ύστερα σε εσωστρεφή βιομηχανική ανάπτυξη, τελευταίως δε σε άνοιγμα και ενσωμάτωση στο παγκόσμιο σύστημα. Συνολικά η Τουρκία εφήρμοσε οικονομικές πολιτικές ανάλογες με των ανεπτυγμένων χωρών, αν και στο χαμηλότερο επίπεδο αναπτυξιακής απόδοσης: με περιορισμένη ενσωμάτωση τεχνολογικής αλλαγής, είχε ανάπτυξη μέσω των επενδύσεων (παραδόξως περισσότερων την εποχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, όμως και τώρα πάλι τις δυο τελευταίες δεκαετίες με – δανειακό, κυρίως – άνοιγμα στις διεθνείς αγορές). Ενώ μέχρι το 1940 είχε μόνο ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης γύρω στο 1% , στην συνέχεια έχει εγκατασταθεί στο 2,5%-3%. Μέχρι το 1950, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Τουρκίας πήγαινε με χαμηλότερους ρυθμούς σε σχέση με εκείνο των ανεπτυγμένων χωρών, όμως έκτοτε συνολικά έχει επιταχύνει. Μια σύγκριση: η Τουρκία πήγε στους δυο αυτούς αιώνες καλύτερα από χώρες σαν την Αίγυπτο ή το Ιράν, χειρότερα από την Ισπανία ή την Ιταλία.
Σε σύγκριση τώρα με την Ελλάδα, η Τουρκία υστερούσε κατά 40%-50% ως προς το κατά κεφαλήν ΑΕΠ: η διακύμανση του πήγαινε από σχεδόν ίση – μια μόνο διετία, του 1944-45, είχε προσπεράσει – μέχρι το ήμισυ. από το 2000 και μετά, η σχετική θέση της Τουρκίας βελτιώνεται. Άλλα στοιχεία βελτίωσης: το προσδόκιμο ζωής εκτοξεύεται μετά το 1940, για να φθάσει στα 77 έτη πλέον: αντίστοιχη η μεταβολή και στην Ελλάδα, πάντα σχετικά προηγούμενη. και η παρακολούθηση σχολείου από τον πληθυσμό, ανάλογα βελτιώνεται.
Οι λόγοι που εξηγούν την σχετική υστέρηση της Τουρκίας έναντι των πιο ανεπτυγμένων χωρών είναι η σχετικά βραδεία ενσωμάτωση νέων τεχνολογιών, η συγκριτική εκπαιδευτική υστέρηση και οι κοινωνικές δομές που κρατούν την βελτίωση της παραγωγικότητας κάτω από το 1% ετησίως.
Υπάρχουν όμως και «βαθύτερα αίτια» αυτής της υστέρησης κατά τον Σεβκέτ Παμούκ: ναι μεν η χώρα δεν γνώρισε αποικιακό ζυγό, όμως η ενσωμάτωσή της στο διεθνές εμπορικό κανονιστικό περιβάλλον, πιο τελευταία στην νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση, δεν λειτούργησε πάντα θετικά (Και εδώ, αναλογίες με την Ελληνική περίπτωση των 2 τελευταίων αιώνων). Κατά τον Σ. Παμούκ, οι απόψεις περί υστέρησης λόγω Ισλαμισμού δεν ευσταθουν: οι πολιτικοί είναι εκείνοι που αξιοποιούν το Ισλάμ για προσωπική τους κυριαρχία. Αντιθέτως, τα ζητήματα ταυτότητας, η κατοχή του Κράτους από τις ελίτ, το Κουρδικό ζήτημα λειτουργούν ως βαθύτερη ανάσχεση. Κατ' αυτόν, ακόμη και στην Οθωμανική περίοδο «οσάκις υπάρχει ζήτηση για αλλαγή, αυτή προκύπτει».
Όμως η κρατική δομή είναι αδύναμη, ήδη δε μετά τον Β' ΠΠ η αστικοποίηση βάρυνε τις ανισότητες και έφθειρε την Δημοκρατία (πραξικοπήματα, κοινωνική πόλωση, κρίσεις).Κάθε φορά που υπάρχει σαφής πολιτική επικράτηση – π.χ. το 1958-60, το 1980, το 2001 και μετά – ακολουθεί υπερβολική αίσθηση κυριαρχίας, επιδίωξη άμεσων αναπτυξιακών επιδόσεων, συχνά με δημοσιονομική επέκταση και πληθωριστική εκτροπή (που φέρνει ΔΝΤ ή/και πολιτική εκτροπή).
Σημειωτέον ότι μέχρι το 2000 οι άμεσες ξένες επενδύσεις ήταν περιορισμένες, ενώ τις δυο τελευταίες δεκαετίες απογειώθηκαν ιδίως με την προοπτική, αρχικώς, της ένταξης στην ΕΕ – πλην όμως βάσει δανεισμού (και μάλιστα ιδιωτικού), που τώρα «εκδικείται» με την υποτίμηση της λίρας και την ανάφλεξη του πληθωρισμού. Αν, τώρα εμφανισθούν και οι κρυφές υποχρεώσεις/contingent liabilities της χρηματοδότησης της ανάπτυξης, μπορεί να προκύψει η χειρότερη κρίση.
Αμα παρακολουθούσε κανείς τα διαγράμματα της παράλληλης εξέλιξης της Ελληνικής οικονομίας και της Τουρκικής, σε πολλά, αληθινά πολλά σημεία η εγγύτητα των εξελίξεων προέκυπτε ιδιαίτερα στενή.
*Δημοσιεύτηκε στην economia.gr στις 3/12/2021.
Υπάρχει η λογική της κακεντρέχειας/της χαιρεκακίας, υπάρχει από κοντά και η τάση της κοντόφθαλμης προσέγγισης των πραγμάτων – αμφότερα στοιχεία των «στρατηγών του καφενείου», που σύγχρονη εκδοχή τους έχουν τους σχολιαστές των τηλεπαραθύρων και ακόμη περισσότερο τους άρχοντες των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης
Σ' όλο αυτό το σύμπαν, κάθε φάση στην οποία σκοντάφτει η γειτονική Τουρκία χαιρετίζεται περίπου ως (δική μας) εθνική νίκη. Εντελώς τελευταία, η κατάρρευση της ισοτιμίας της τουρκικής λίρας, το κύμα ακρίβειας που ξεπατώνει την μεσαία τάξη (στην οποία στηρίχθηκε η εποχή Ερντογάν) και φθάνει κάτω από το όριο των αντοχών τους τους απόκληρους της Τουρκίας, η πρόδηλη αποτυχία των «Ερντογανικών Οικονομιών» που θεωρούν ότι η μείωση των επιτοκίων θεραπεύει τον πληθωρισμό (και που οδηγεί σε λάδι, ζάχαρη και καφέ με το δελτίο), μαζί και με τις πηγαίες διαδηλώσεις που ξέσπασαν σε πολλά αστικά κέντρα της Τουρκίας, όλα αυτά έκαναν σ' εμάς πολλούς (α) να προδικάζουν το τέλος της εποχής Ερντογάν ο οποίος «βρίσκεται στην γωνία», (β) να επιχαίρουν για τα παθήματα των γειτόνων που τον στήριξαν και την αμηχανία των συμμάχων που τον στηρίζουν, (γ) να μιλούν ήδη για μια επόμενη μέρα σχετικά άμεση και καλύτερη για τα Ελληνικά συμφέροντα.
Υπάρχει βέβαια και μια άλλη, κάπως πιο ψαγμένη και «αντανακλαστική» των παραπάνω προσέγγιση που θυμίζει ότι οσάκις η Τουρκία (δηλαδή: η κυβερνώσα ελίτ της Άγκυρας) βρέθηκε είτε μπροστά από πραξικοπήματα, είτε σε κλονισμό της εσωτερικής ισορροπίας, είχαμε ως αποτέλεσμα την μια τα Σεπτεμβριανά του 1955, την άλλη την εισβολή στην Κύπρο του 1974 (από Σοσιαλδημοκράτη, κοινωνικά πεφωτισμένο και... ποιητή Μπουλέντ Ετσεβίτ), την τρίτη τα Υμια και τις γκρίζες ζώνες του 1996 (επί της καλής μαθήτριας της Δύσης και ευνοούμενης της κυρίας Ωλμπράϊτ Τανσού Τσιλλέρ). Με δεδομένη την αναθεωρητική/νεοοθωμανική λογική Ερντογάν και τον τυχοδιωκτισμό από Συρία μέχρι Λιβύη και Ναγκόρνο-Καραμπάχ, την οικοδόμηση πυραμίδας εξοπλισμών (μόλις τελευταία στάση η συμφωνία με Ισπανία για δεύτερο αεροπλανοφόρο και υποβρύχια, μετά τα 6 Γερμανικά, συν με αναβάθμιση από τις ΗΠΑ των εκεί F-16 σε Viper) και με αιχμή την διακήρυξη της «Γαλάζιας Πατρίδας» σε προϊούσα υλοποίηση το 2020-21, η προσέγγιση αυτή εισπράττει την προειδοποίηση: μήπως πάλι επιδιωχθεί η «εξαγωγή κρίσης» μέσα από κινήσεις στο Αιγαίο ή/και τον Έβρο;
Θα μας επιτραπεί να καταθέσουμε την άποψη ότι και οι δυο αυτές στάσεις είναι ρηχές. Επικίνδυνα ρηχές. Όπως, βεβαίως, ρηχότατη είναι και η άλλη – συχνά εκφωνούμενη – εντύπωση ότι «η Τουρκία βρίσκεται απομονωμένη». Όταν σε κάθε δεύτερη στροφή, οι ΗΠΑ διαδηλώνουν την ανάγκη να μείνει η Άγκυρα προσδεδεμένοι στο Δυτικό/ΝΑΤΟϊκό άρμα. όταν στα 15 δις δολάρια στήριξης του Κατάρ προς την Άγκυρα στην περυσινή κρίση έρχονται τώρα να προστεθούν 10 δις από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (με τα οποία θεωρήσαμε ότι διαθέτουμε νεοπαγή στρατηγική σχέση). όταν... να δούμε την αυριανή στάση της ΕΕ και την μεθαυριανή της νέας Γερμανικής Κυβέρνησης π.χ. στην αυριανή φάση του Προσφυγικού/Μεταναστευτικού.
Όμως η ουσία, για μας, είναι αλλού: επιθυμεί αλήθεια οποιοσδήποτε νουνεχής άνθρωπος στην Ελλάδα ένα failed State στην άμεση γειτονιά μας; Γιατί αυτό θα ήταν μια Τουρκία σε περιδίνηση.
Και μάλιστα – προσθέτουμε – όταν ένα τέτοιο «αποτυχημένο Κράτος» συμβαίνει όχι απλώς να είναι και πολυάνθρωπο και ευεπίφορο σε εκρήξεις, αλλά και να έχει παράδοση σκληρής εσωτερικής πειθαρχίας. οπότε η «αποτυχία» μπορεί να φέρει εύκολα εκρηκτικότητα. Ας το ξανασκεφτούμε, ιδίως δε οι χειριστές πολιτικής και οι διαμορφωτές της κοινής γνώμης, τι ευχόμαστε/τι φοβόμαστε/τι θέλουμε εν τέλει.
*Δημοσιεύτηκε στην economia.gr στις 26/11/2021.
Πριν λιγότερες από δυο εβδομάδες, ο Πρωθυπουργός διαβεβαίωνε: «Είμαι κατηγορηματικός δεν πάμε σε lock-down [...]. Το 4ο κύμα αφορά τους ανεμβολίαστους, πρόκειται για μια πανδημία των ανεμβολίαστων». Προ καιρού, ο Άδωνις Γεωργιάδης έκανε πιο λιανά το αληθινό πλαίσιο αυτής τη διαβεβαίωσης: «Δεν υπάρχουν πλέον χρήματα για επιπλέον μέτρα στήριξης [...]. Πλέον, κανένα Κράτος δεν δίνει λεφτά, η δε Ευρώπη έχει κόψει τα λεφτά». Με τον αμίμητο, δε, τρόπο του εισήγαγε και την λειτουργική διάκριση εμβολιασμένων/ανεμβολίαστων: «Δεν θέλεις να εμβολιαστείς, κύριε; Μη σώσεις! τελεία και παύλα...».
Ήδη, μέσα Νοεμβρίου, η πορεία της πανδημίας ανά την Ευρώπη δείχνει ότι οι πολλές-πολλές διαβεβαιώσεις δεν βοηθούν όσους τις δίνουν. Και μπορεί όσα συμβαίνουν σε μια χώρα σαν την Λεττονία να μην πολυενδιαφέρουν, όμως το μερικό lockdown στην Ολλανδία (διάρκειας τριών εβδομάδων και τα ξαναβλέπουμε) με κλείσιμο εστίασης και απαραίτητων καταστημάτων στις 20.00, των «μη-αναγκαίων» στις 18:00, με απαγόρευση συγκέντρωσης πάνω από 4 άτομα στα σπίτια (!), με τηλεργασία ως κανόνα πλην περιπτώσεων «όπου αυτό δεν είναι εφικτό» (Ποσοστό εμβολιασμένων στην Ολλανδία; Περί το 85%). Στην δε Αυστρία, η επιλογή είναι για 10ήμερο lock-down στοχευμένο στους ανεμβολίαστους, οι οποίοι θα μπορούν να κυκλοφορούν μόνο για ουσιώδεις ανάγκες, συν χρήση μάσκας (Ποσοστό εμβολιασμένων στην Αυστρία, που ο ίδιος Καγκελάριος Σάλλενμπεργκ αποκαλεί «ξεδιάντροπα χαμηλό»; Περί το 65%).
Έτσι, λοιπόν, προχωράει και σ' εμάς η συζήτηση των προσεγγίσεων για μια νέα φάση μέτρων. Τα οποία, συμπεριφερόμενοι ως ρεπόρτερ-αναλυτές περιφέρονται ανά τα κανάλια και τα ραδιόφωνα οι διάφοροι υπουργοί δηλώνοντας ότι «σκέφτονται», «αντιμετωπίζουν» κλπ. Αξίζει όμως, έστω και στο νήμα , ένα στοιχείο αναστοχασμού γύρω από το πώς θα επεξηγηθούν/πώς θα προβληθούν τυχόν μέτρα που θα στοχεύουν/ποιο τμήμα του πληθυσμού (Ποσοστό εμβολιασμού στην Ελλάδα, στο 63%). Ειδικά αν στοχευθεί το τμήμα των ανεμβολίαστων – και μάλιστα αν «ανεπαρκώς εμβολιασμένοι» ανακηρυχθούν (πώς; με λήξη ισχύος των πιστοποιητικών εμβολιασμού μετά από 6 μήνες μετά την δεύτερη δόση, για τους άνω τω 60 ή των 65 ετών) κάποιοι από τους θεωρούμενους εμβολιασμένου – είναι εντελώς διαφορετικό το να στηριχθεί μια τέτοια κίνηση: (α) στην ευθύνη που φέρουν οι ανεμβολίαστοι, και μάλιστα με την καταφρόνηση στη διατύπωση Γεωργιάδη, ή πάντως με την λογική της ατομικής ευθύνης ή/και της αντικοινωνικής συμπεριφοράς (β) στην απόσειση από το Κράτος (δηλαδή από την Κυβέρνηση) της δικής του της ευθύνης για όσα θα ακολουθήσουν («εμείς το προσπαθήσαμε, εσείς δεν το κάνατε», (γ) στην εξήγηση ότι ακριβώς οι ανεμβολίαστοι είναι εκτεθειμένοι, οπότε μετά την εξάντληση των δυνατοτήτων του ΕΣΥ δεν υπάρχει άλλη δυνατότητα προστασίας/διάσωσής τους αν μολυνθούν.
Και, βέβαια, επανέρχεται το ζήτημα - όπως και σε κάθε φάση επιβολής μέτρων – του τρόπου, της πειστικότητας, της αξιοπιστίας, τού ύφους του ελέγχου/της «αστυνόμευσης» των μέτρων. Όπως την παλιά εκείνη εποχή της πειθούς (Τσιόδρας) ή της απειλής (Χαρδαλιάς), που η μνήμη της είχε αρχίσει να ξεφτίζει στην δημόσια συζήτηση
Σ' αυτήν λοιπόν την πραγματική – πραγματικότατη – συγκυρία της αναζήτησης ενός νέου πλαισίου μέτρων προκειμένου να ανασχεθεί η πανδημία (ή: για να καταδειχθεί ότι «ό,τι μπορούμε, κάνουμε!», που εξαρχής ήταν η ουσία των πραγμάτων), έχει σημασία με ποια λογική γίνεται η προσέγγιση των μέτρων: καταγγελίας των «κακών»; τιμωρητικότητας έναντι των αφρόνων; απόσεισης της ευθύνης; εξήγησης ότι «αυτό είναι το περισσότερο που μπορούμε» για προστασία. έχει πολύ μεγάλη σημασία, ώστε να μην επικρατήσει μια αντίληψη (πολιτικά αποδοτικής, αλλά) τραυματιστικής διχαστικότητας στην ούτως ή άλλως διχασμένη κοινωνία «μας». Και να επικεντρωθεί η προσοχή στο αποτέλεσμα/στην συγκράτηση της πανδημίας.
Γιατί... αυτό είναι το ζητούμενο, όχι μια οποιαδήποτε αίσθηση αυτοδικαίωσης.
*Δημοσιεύτηκε στην economia.gr στις 16/11/2021.
Δεν ήταν καθόλου ευχάριστη η αντιπαράθεση – σε συνέντευξη Τύπου, στο Μέγαρο Μαξίμου – της Ολλανδής δημοσιογράφου Ingeborg Beugel με τον Έλληνα Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη γύρω από το θέμα των απωθήσεων – επαναπροωθήσεων/push-backs στο Αιγαίο. Στο θέμα αυτό, που διεκδίκησε το προσκήνιο και δύσκολα «φεύγει», υπήρξε μια σειρά από θέματα ύφους που τραυματίζουν. υπάρχει όμως και πολύ βαρύτερη ουσία.
Θα μας επιτραπεί να ξεκινήσουμε από το δεύτερο, εκείνο που όσες κινήσεις κι αν γίνουν για απομάκρυνση από την δημόσια προσοχή θα συνεχίσει να επανέρχεται: γίνονται ή όχι, συστηματικά ή ευκαιριακά push-backs στα ταραγμένα νερά του Αιγαίου; Ποια η στάση της επίσημης Ελλάδας, δηλαδή του Λιμενικού και των υπουργείων; ποια η συμμετοχή της Frontex; Ποιοι οι τρόποι των push-backs, ποιο το ανθρώπινο κόστος;
Η Ingeborg Beugel είναι μια Ολλανδή δημοσιογράφος που την έχει την συνήθεια να ενοχλεί τους εκάστοτε Έλληνες επισήμους κάποτε βασιζόμενη σε πληροφόρηση από ΜΚΟ: Παλιά, σε φάση της κρίσης στην Βοσνία/μνήμες γενοκτονίας στην Σρεμπρένιτσα, διαξιφισμός της με τον Θόδωρο Πάγκαλο είχε προσκαλέσει τηλεοπτικό σάλο. Όμως, για παράδειγμα, η Ylva Johanson – αυτή είναι η αρμόδια για τις Εσωτερικές Υποθέσεις Επίτροπος της ΕΕ (η οποία ΕΕ δεν είναι ακριβώς ΜΚΟ, και έχει κομβικό ρόλο στα θέματα προσφύγων/μεταναστών και ασύλου. ούτε και η Καθολική Εκκλησία είναι άλλωστε ΜΚΟ, το λέμε αυτό ενόψει επίσκεψης Πάπα Φραγκίσκου στην Ελλάδα) και προ εβδομάδων, αναφερόμενη σε καταγγελίες για push-backs αφενός από την Κροατία και αφετέρου από την Ελλάδα, για την πρώτη μεν δήλωνε ότι «παίρνει το ζήτημα πολύ σοβαρά και θα αρχίσουν αμέσως έρευνες [...] ο (Κροάτης) υπουργός ήταν σοκαρισμένος», ενώ για την Ελλάδα «η συζήτηση με τον Έλληνα υπουργό ήταν πολύ διαφορετική». Ο δε εκπρόσωπος Τύπου της ΕΕ Adalbert Jahnz, αφού εξέφρασε την «σοβαρή ανησυχία της Επιτροπής» δήλωσε ότι «[η Επιτροπή] δεν θα διστάσει να χρησιμοποιήσει, οποιαδήποτε μέτρα επί παραβάσεως σε σχέση με τις εναπαπροωθήσεις. Έχουμε πει κατ' επανάληψιν ότι είναι παράνομες».
Επίσης ουσία είχαν δυο πράγματα που κατέθεσε – έστω με το δυσάρεστο επιθετικό ύφος της – η Ολλανδή δημοσιογράφος, δυο πράγματα που θα ήταν πολύτιμα για την Ελληνική διαπραγματευτική θέση: πρώτον, ότι επί έξη χρόνια η Ελλάδα αφέθηκε να μάχεται μόνη με το προσφυγικό/μεταναστευτικό ρεύμα από Τουρκία, με τους εταίρους να «βολεύονται» με την σκλήρυνση της Ελληνικής στάσης. δεύτερον, ότι στην Ολλανδία (της οποίας παρευρισκόταν ο πρωθυπουργός Μαρκ Ρούττε) υπάρχουν Δήμοι πρόθυμοι να φιλοξενήσουν πρόσφυγες για μετεγκατάσταση, όμως η Κεντρική Κυβέρνηση το αποτρέπει. Και οι δυο αυτές συνεισφορές θα μπορούσαν να αποτελέσουν χρήσιμα όπλα διαφώτισης της διεθνούς κοινής γνώμης, αν (ΑΝ) κάποιος ενδιαφερόταν να τα αξιοποιήσει έτσι, αντί να παίζει για το εσωτερικό ακροατήριο.
Αυτά είναι τα ουσιαστικά, μαζί και με την σταθερή αναφορά σε push-backs από Μέσα Ενημέρωσης όπως ο Spiegel, η SZ, η Guardian, η Deutsche Welle: ακόμη κι αν θεωρήσει κανείς ότι υποκρύπτουν υποκριτικές ευαισθησίες, αυτού του είδους τα Μέσα είναι που δημιουργούν την διεθνή κοινή γνώμη.
Όμως... δυο λόγια και για τα θέματα ύφους, τα οποία σχεδόν μονοπώλησαν το παρ' ημίν ενδιαφέρον. Πρώτον, η θεατρικότητα της καταγγελίας της Ολλανδής δημοσιογράφου έφερε τον Έλληνα Πρωθυπουργό εκτός εαυτού: επικίνδυνο, αυτό, αν σκεφθεί κανείς πόσες εντάσεις έχει μπροστά του – να φαντασθούμε ΕλληνοΤουρκικά, άμα ξεφύγουν; - οπότε μια εικόνα «εκτός εαυτού» σε συνέντευξη εντός έδρας/στο Μαξίμου δεν προοιωνίζεται καλά πράγματα. Δεύτερον, ο Κ. Μητσοτάκης θεώρησε ότι η Ολλανδή δημοσιογράφος θίγει, εν τω προσώπω του, ολόκληρο τον Ελληνικό λαό. η δε Ingeborg Beugel θεώρησε ότι ο Έλληνας Πρωθυπουργός προσβάλλει το σύνολο των δημοσιογράφων, διεθνώς, ψευδόμενος. Ειλικρινά, ποιος δίνει και στον έναν και στην άλλη το δικαίωμα να θεωρούν ότι αντιπροσωπεύουν το σύνολο της πλευράς από την οποία αποφάσισαν να ομιλούν; Τρίτον, η αναφορά του Έλληνα Πρωθυπουργού στις «ευθείες ερωτήσεις» που έχουν την (κακή) συνήθεια να κάνουν οι Ολλανδοί δημοσιογράφοι (θυμηθήκαμε προς στιγμήν πώς στο HardTalk του ΒΒC ο Steven Sacur – δεν είναι Ολλανδός, αυτός... - «έκανε φέτες» τον Χάρη Θεοχάρη όταν εκείνος θέλησε να δώσει καλλωπισμένη εικόνα για τους εμβολιασμούς στην Ελλάδα, με τουρισμό στο φόντο). Σε αντίθεση, προδήλως, με την πραότητα των αντίστοιχων Ελλήνων. Αρκετά υποτιμητικό για τ ους εγχώριους δημοσιογράφους – ή όχι;
Να κλείσουμε με μια αφήγηση: Έλληνας δημοσιογράφος, στο Νταβός, επί συναντήσεων Μητσοτάκη-Ντεμιρέλ (συνέχεια της «μεγάλης» συνάντησης Παπανδρέου-Οζάλ, με Κυπριακό στο ράφι, mea culpa κοκ), κάνει την πρώτη ερώτηση σε συνέντευξη του Τούρκου Προέδρου, ερώτηση ηπίως επιθετική με τα Δυτικά μέτρα. Πέφτει παγωμάρα στην αίθουσα που είχε κυρίως τούρκους δημοσιογράφους, επισήμους, ασφαλίτες – τα συνήθη – με ένα στοιχείο εχθρότητας φανερό. Ο πολύπειρος Τούρκος πρωθυπουργός, απαντά «δίπλα» από την ουσία, ο Έλληνας δημοσιογράφος επιχειρεί να προχωρήσει – διακόπτεται, «πάμε παρακάτω». Οι επόμενες ερωτήσεις, των Τούρκων συναδέλφων, σαφώς .... μη-ευθείες. Δίνουν βάση σε επεξηγηματικά λογύδρια Ντεμιρέλ. Ογκώδης λεπτομέρεια: οι ερωτήσεις γίνονται από – όχι αμελητέους – Τούρκους δημοσιογράφους, οι οποίοι πετιούνται όρθιοι σαν ελατήριο ήταν τους δινόταν ο λόγος. Και.... έκλειναν την ερώτησή τους με μια κλίση του σώματος προς τα εμπρός και ένα σεβαστικό «εφέντιμ».
Μετά από ημέρες, ο δημοσιογράφος περιγράφει την εμπειρία – πίσω στην Αθήνα – στον Μητσοτάκη (Κωνσταντίνο): «Έτσι είναι αυτοί», το σχόλιο του.
*Δημοσιεύτηκε στην economia.gr στις 11/11/2021.
Ξεκίνησε λοιπόν και επισήμως η COP 26, που φέρνει για 2 ημέρες στην Γλασκώβη 20.000 αντιπροσώπους από 193 χώρες, να επιχειρήσουν μια ύστατη οργανωμένη προσπάθεια για ανάσχεση του ρυθμού επιδείνωσης (διότι περί αυτού πρόκειται) της κλιματικής κρίσης σε λογική Ατζέντας 2030. Προηγήθηκε, στην Ρώμη σύνοδος των G20 – που βαρύνονται με 80% των ρύπων που «παράγει» η παγκόσμια οικονομία – η οποία λειτούργησε ως προεισαγωγή. [Για όσους έχουν προσπεράσει κάτι από την αρχή αυτής της συζήτησης, πρόκειται για την 26η COP, δηλαδή Conference of the Parties, όπου «Parties» τα μέρη στην Framework Convention of Climate Change των Ηνωμένων Εθνών. Η COP1 συνήλθε το 1995, στο Βερολίνο. Στην ιστορική COP21 , στο Παρίσι, κατορθώθηκε να υπογραφεί η Συμφωνία των Παρισίων, όπου σχεδόν όλες οι χώρες της υφηλίου συμφώνησαν σε έναν στόχο: να φθάσει η θερμοκρασία σε επίπεδο ανώτερο μεν από την προ-βιομηχανική εποχή αλλ' «αρκετά κάτω από 2 βαθμούς Κελσίου» (ιδανικά 1,5 βαθμούς). Από την Συμφωνία των Παρισίων απέσυρε τις ΗΠΑ ο Ντόναλντ Τραμπ. Τις επανέφερε ο Τζο Μπάϊντεν].
Η COP26 οργανώνεται από την Βρετανία σε συνεργασία με την Ιταλία, όπου και συνήλθαν οι G20. Καθώς η εκκίνηση δόθηκε στην Ρώμη, χαιρέτισε τις εργασίες ο Πάπας Φραγκίσκος, με ισχυρό μήνυμα προς την κατεύθυνση της συστράτευσης στο θέμα της κλιματικής αλλαγής/ήδη κρίσης. (Είχε προηγηθεί κατά δυο δεκαετίες ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος, αναδεικνύοντας και θρησκειολογικά την υπόθεση του περιβάλλοντος). Οι συμβολικές κινήσεις άφθονες: στην «οικογενειακή φωτογραφία» των G20 ήρθαν και προστέθηκαν «μαχητές της πρώτης γραμμής»: γιατροί, διασώστες κοκ (στην φωτογραφία αυτοί φορούσαν μάσκες, οι ηγέτες βέβαια δεν φορούσαν).
Ενός άλλου επιπέδου συμβολισμός, όταν οι G20 φωτογραφήθηκαν να ρίχνουν τα παραδοσιακά νομίσματα στην Fontana di Trevi, δείγμα υπόσχεσης/δέσμευσης να επανέλθουν (στην Ρώμη, στην λογική της COP, στο όλο ζήτημα;). Ενώ στις εργασίες της Γλασκώβης, την υποδοχή του πλανητικού κοινού – η αλήθεια είναι ότι τα διεθνή μήντια έχουν προσέλθει, με κάθε λογής αφιερώματά και με διεξοδική κάλυψη – ανέλαβε ο συμπαθής δεινόσαυρος Frankie, ο οποίος πρωταγωνιστεί σε βίντεο ευαισθητοποίησης της UNFCCC: μεταφέροντας την εμπειρία των ίδιων των δεινοσαύρων από την εξαφάνιση, μετέφερε στους ανθρώπους το μήνυμα: «Μην επιλέξτε την εξαφάνισή σας! Σώστε το είδος σας πριν είναι πολύ αργά». Ανάλογα πήγε να εκφράσει και ο αμφιτρύων της Γλασκώβης Μπόρις Τζόνσον, όταν έκανε λόγο για το ότι «ο κόσμος βρίσκεται στο 1 λεπτό πριν τα μεσάνυχτα» στο θέμα της κλιματικής κρίσης. (Βέβαια... αφήνοντας στις δικές του αρχές σχεδιασμού/planning authorities την ευθύνη για το αν θα συνεχιστεί η χρήση άνθρακα, όπως π.χ. με άνοιγμα νέου ορυχείου στην Cumbria). O Γ.Γ. του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρρες χρησιμοποίησε μιαν άλλη μεταφορική έκφραση, λέγοντας ότι «χρησιμοποιούμε τον πλανήτη σαν αποχωρητήριο». Αντιθέτως, έμεινε σε δεύτερο πλάνο η (πάντα θυμωμένη Γκρέτα Τούνμπεργκ) – κρίθηκε ότι είναι αντιπαραγωγική.
Βέβαια, τίποτε δεν μπορεί να οργανωθεί χωρίς απρόβλεπτα: έτσι, πηγαίνοντας να πάρουν το τραίνο για την Γλασκώβη από τον σταθμό Euston στο Λονδίνο – αδιανόητο να χρησιμοποιηθούν αυτοκίνητα, σε περιβαλλοντική διοργάνωση: το τραίνο είναι αναγκαστική επιλογή! – εκατοντάδες ανθρώπων βρέθηκαν εγκλωβισμένοι στον σταθμό και τις πλατφόρμες, καθώς μια πτώση δέντρου είχε διακόψει την διαδρομή. Λιγότεροι από τους μισούς συνωστισμένους φορούσαν μάσκες: άλλο θέμα η Covid-19 απ' ό,τι η COP 26...
Σε λίγο πιο βαριά ατμόσφαιρα, χώρες με ισχυρότατο περιβαλλοντικό αποτύπωμα όπως η Κίνα , η Ρωσία, η Βραζιλία – και η Ιαπωνία, εκεί όμως είχαν εκλογές – έλαμψαν δια της απουσίας των ηγετών τους. Ασφαλώς υπάρχουν και οι βιντεοεπικοινωνίες, αλλά.....
Στο ξεκίνημα, λοιπόν, της COP26 ένα μπορεί να ευχηθεί κανείς: «καλή τύχη».
*Δημοσιεύτηκε στην economia.gr στις 2/11/2021.
Εντελώς ιδιαίτερο το κλίμα των δηλώσεων του πολιτικού κόσμου – από δίπλα και το κλίμα της μηντιακής κάλυψης – στους αποχαιρετισμούς και την έκφραση τιμής προς την Φώφη Γεννηματά. Ένα κοινό στοιχείο, όχι και τόσο συχνό τους τελευταίους αυτούς καιρούς έντασης, ήταν μια συγκράτηση του λόγου, μια ηπιότητα εκφράσεων: στοιχεία που είχαν συνοδεύσει την ίδια στην πολιτική/δημόσια διαδρομή της, μια διαδρομή συγκρατημένη και ωστόσο επιδραστική όπως αποδείχθηκε. Συμπεριέλαβε η εκδήλωση εκτίμησης ως προς την συνολική παρουσία της την τονισμένη αναφορά στο πώς δημοσιοποίησε, πώς «έζησε σε δημόσια θέα» (πάντα συγκρατημένα, αλλά χωρίς συγκαλύψεις) την αρρώστιά της, την μάχη με τον καρκίνο – μέχρι τέλους. Και θεωρήθηκε – ευλόγως – ότι αυτό ακριβώς απετέλεσε σημαντική προσφορά της στην δημόσια ζωή. Μια ακόμη, ύστατη προσφορά: να μιλάμε ανοιχτά, όχι για «επάρατη ασθένεια» αλλά για καρκίνο. ιδιαίτερα οι γυναίκες για τον καρκίνο του μαστού. Να γίνεται ευθεία συζήτηση στην αυτοεξέταση, στην έγκαιρη διάγνωση, στις δυνατότητες αντιμετώπισης (αν μη θεραπείας).
Απ' όλες αυτές τις συζητήσεις, εντελώς ιδιαίτερη αξία πρέπει να αναγνωρισθεί – και να δοθεί ουσιαστική συνέχεια – στην πρόταση του Ηλία Μόσιαλου (κατατέθηκε σε συζήτηση στο Action 24) να μεταβληθεί ριζικά/να έρθει σε νέο επίπεδο η προσπάθεια πρόληψης του καρκίνου ως θέματος δημόσιας υγείας – ξεκινώντας ακριβώς με τον καρκίνο του μαστού. Όπως εξήγησε, με την συνήθη τάση του να λέει τα πράγματα με το όνομά τους, στην Ελλάδα κρίθηκε ότι το να αποζημιώνονται από τον ΕΟΠΥΥ οι σχετικές εξετάσεις (ιδίως οι μαστογραφίες) αποτελεί επαρκή συνεισφορά του Δημοσίου στην προσπάθεια πρόληψης/έγκαιρης διάγνωσης – και τούτο με δεδομένο ότι η διάγνωση στα πρώτα στάδια εμφάνισης καρκίνου αφήνει σημαντικά περιθώρια αντιμετώπισης. Μελέτες που επικαλέσθηκε ο Ηλ. Μόσιαλος δείχνουν ότι στην Ελλάδα, πολύ συχνότερα απ' ό,τι σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες, η ασθένεια διαγιγνώσκεται σε στάδιο 3 ή 4. δηλαδή πολύ αργά για να υπάρχουν καλές προοπτικές της θεραπευτικής αγωγής. Εκείνο που θα βελτίωνε σοβαρά την κατάσταση, θα ήταν – κατά τρόπο ανάλογο με αυτό που έγινε με την καμπάνια εμβολιασμών για την Covid-19 – να υπήρχε μια συγκροτημένη κάλυψη του πληθυσμού. να διεξάγονταν καμπάνιες στοχευμένης ευαισθητοποίησης. να ειδοποιούνταν με τα αντίστοιχα SMS οι πληθυσμοί-στόχοι για την διαθεσιμότητα ραντεβού μαστογραφίας, δηλαδή να γίνεται κάτι και σε ευρεία κλίμακα, και pro-active (Τα παραδείγματα δεν λείπουν, διεθνώς). Μάλιστα, ως τιμή στην Φώφη Γεννηματά, να ονομαζόταν ένα τέτοιο πρόγραμμα/καμπάνια με το όνομά της
Ήδη, η Κυβέρνηση (δια του Αντιπροέδρου της Τάκη Πικραμμένου, τον οποίο διαδέχθηκε πανηγυρικότερα ο Πρωθυπουργός Κ. Μητσοτάκης) και «έπιασε την μπάλα στον αέρα» με την πρόταση Μόσιαλου, αναγγέλοντας ότι θα προωθήσει προς εφαρμογή ένα Πρόγραμμα «Φώφη Γεννηματά». Θα προσθέταμε εδώ ότι, η Βουλή των Ελλήνων, αντί να καταφύγει στην πλέον κενή ουσίας εκδήλωση τιμής – την 10ήμερη παύση εργασιών – θα μπορούσε να διέθετε την περίοδο αυτή για να οργανώσει την δημόσια συζήτηση γύρω απ' αυτό το θέμα και να δρομολογηθεί – πέραν των προθέσεων – σχετική νομοθετική πρωτοβουλία.
*Δημοσιεύτηκε στην economia.gr στις 27/10/2021.
Ευρύτερη συμφωνία υπάρχει ότι μια αύξηση του κατώτατου μισθού δημιουργεί κίνδυνο να τραυματισθεί η συνολική απασχόληση. Αρκετοί μάλιστα θεωρούν ότι ένα τέτοιο αρνητικό αποτέλεσμα είναι βέβαιο: βλέπε και την πρόσφατη υπερ-επιφυλακτικότητα, στην Ελλάδα, να υπάρξει αύξηση των κατώτατων, έστω και συμβολική, μετά την καταβύθισή τους επί Μνημονίων.
Ευρύτερα διαδεδομένη είναι και η αντίληψη ότι η εισροή μεταναστών σε μια χώρα ή περιοχή θα συμπιέσει τα μεροκάματα του εγχώριου εργατικού δυναμικού και/ή θα φέρει ανεργία στους ντόπιους: σ' αυτή την αντίληψη στηρίχθηκε (και συνεχίζει να στηρίζεται) το αντιμεταναστευτικό κίνημα άλλα και πολλά σχετικά μέτρα πολιτικής, στην Ευρώπη και σ' εμάς.
Όλο και ευρύτερα ακούγεται, κατά τα άλλα, η αιτίαση/το παράπονο εργοδοτών – ξεκίνησε στις ΗΠΑ, όπου βέβαια η ανεργία βρίσκεται στο 5,4%, πέρασε στην Ευρώπη των «27» ενός 6,9% (Ιταλία 9,3%, Γαλλία 7,9%, Πορτογαλία 6,6%), τώρα τελευταία εισήχθη και στην Ελλάδα του περίπου 13% ποσοστού ανεργίας – ότι «δεν βρίσκουν κατάλληλο/πρόθυμο εργατικό δυναμικό». Αυτό, με την σειρά του κάνει να ανθούν οι προτάσεις για έμφαση στην κατάρτιση/επανακατάρτιση, αντί των πιο ενεργητικών πολιτικών απασχόλησης ή της αύξησης των μισθών.
«Ευρύτερη συμφωνία» «ευρύτερα διαδεδομένη» κλπ.: έτσι δημιουργούνται στερεότυπα (αν μη θέσφατα), έτσι χαράσσεται – και στηρίζεται επικοινωνιακά, και γίνεται αποδεκτή από την κοινή γνώμη – μια αυστηρή οικονομική πολιτική.
Δείτε όμως: ανατροπή αυτών των στερεοτύπων έφεραν τα φετεινά Νόμπελ Οικονομικών, στους Ντέηβιντ Καρντ (του Berkeley), Τζόσουα Άνγκριστ (του ΜΙΤ) και Γκούϊντο Ιμπενς (του Στάνφορντ). Το Νόμπελ θα είχε μοιρασθεί με τον Καρντ και ο Άλαν Κρούγκερ πρόεδρος του Συμβουλίου Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων επί Ομπάμα, του Πρίνστον) αν δεν είχε πεθάνει το 2019 – τα Νόμπελ τιμούν μόνον ζώντες επιστήμονες. Σε κομβικής σημασίας μελέτη των Καρντ-Κρούγκερ, σύγκριση της πολιτικής για αύξηση του κατώτατου ημερομισθίου σε σχετικά ανειδίκευτους εργαζομένους εστιατορίων στο Νιου Τζέρσεϋ σε αντίθεση με μη-αύξηση στην γειτονική/συγκρίσιμη Πενσυλβάνια, «απέδωσε» αύξηση της απασχόλησης στον κλάδο αυτό στην πρώτη Πολιτεία ενώ καταγραφόταν μείωση απασχόλησης στην δεύτερη. Άλλη πάλι μελέτη του Ντ. Καρντ, που έβαλε στο μικροσκόπιο την μετανάστευση Κουβανών προς τις ΗΠΑ (δεκάδες χιλιάδες πέρασαν όταν ο Κάστρο άνοιξε τα σύνορα, αρχές της δεκαετίας του΄80, πριν τα ξανακλείσει), συγκρίνοντας την κατάσταση που διαμορφώθηκε στο Μαϊάμι – όπου κατέληξαν οι περισσότεροι – με εκείνην σε Ατλάντα, Χιούστον, Τάμπα αλλά και Λος Άντζελες, που δέχθηκαν λιγότερους, έδειξε ότι στο Μαϊάμι μπορεί να καταγράφηκε αύξηση του αριθμού εργαζομένων με περιορισμένες δεξιότητες, ωστόσο τα ημερομίσθια δεν δέχθηκαν πίεση προς τα κάτω.
Τα συμπεράσματα των μελετών των Καρντ-Κρούγκερ συνάντησαν αρκετές επιφυλάξεις στην ακαδημαϊκή κοινότητα, αν και άλλοι προβεβλημένοι οικονομολόγοι όπως ο Πωλ Κρούγκμαν ή ο Τζόζεφ Στίγκλιτς τα στήριξαν. Τώρα, μετά το Βραβείο Νόμπελ 2021 – που έρχεται σε μια φορτισμένη περίοδο οικονομικής πολιτικής διεθνώς, βλέπε την αύξηση του κατώτατου μισθού στις ΗΠΑ του Τζο Μπάϊντεν – η συζήτηση αυτή ξανανοίγει με ένταση.
Αξιοσημείωτο είναι ότι στην σχετικά εκλαϊκευτική μεν, όμως πολιτικά φορτισμένη παρουσίαση των νέων Νόμπελ, από ECONOMIST ή WSJ. βλέπει κανείς μια διστακτικότητα να αναδειχθεί αυτή ακριβώς η πτυχή των εργασιών τους. Μεγαλύτερη σημασία αποδίδεται στην οργάνωση της μεθόδου που έχουν εφαρμόσει – εκείνη των «φυσικών πειραμάτων» (έτυχε η πολιτική κατώτατου μισθού να είναι διαφορετική σε δυο συγκρίσιμες περιοχές, έτυχε ο Κάστρο να ανοίξει τα σύνορα) – καθώς και στις προϋποθέσεις που τίθενται προκειμένου τα συμπεράσματα αυτής της μεθόδου να είναι αξιόπιστα. (Εδώ έπαιξαν ρόλο οι εργασίες των Ανγκριστ-Ίμπενς, νωρίτερα των Άνγκριστ-Κρούγκερ που αφορούσαν το επίσης πολιτικά φορτισμένο ζήτημα του πόσο – και υπό ποιες προϋποθέσεις – η μακρότερη διάρκεια σπουδών δημιουργεί διαφορετικά εισοδήματα σε μεταγενέστερα στάδια της ζωής). Γενικώς, η συζήτηση που διευρύνεται με τα φετεινά Νόμπελ Οικονομικών έρχεται να ενταχθεί στην γενικότερη παρατήρηση ότι η θεωρητική προσέγγιση μπορεί να δημιουργεί σχήματα και θέσφατα, ωστόσο η εκ του σύνεγγυς καταγραφή δεδομένων – όπως των «φυσικών πειραμάτων» - και η μ' αυτή την βάση ανάλυσή τους καμιά φορά διορθώνει τα παραδεδεγμένα και την πολιτική που στηρίζεται σ' αυτά.
Αφήσαμε στην μέση της συζήτησης το παράπονο των εργοδοτών «δεν βρίσκουμε κατάλληλο εργατικό δυναμικό». Την φιλοξενούν, την εικόνα αυτή, τα περισσότερα διεθνή μήντια, όσο στοιχεία ανεβαίνουν στο προσκήνιο για αδύναμη εξέλιξη της απασχόλησης π.χ. στις ΗΠΑ. Σε πρόσφατη αρθρογραφία του, ο Ρόμπερτ Ράϊχ – καθηγητής σε Χάρβαρντ και Μπέρκλεϋ, υπουργός Εργασίας επί Κλίντον – ξιφούλκησε υποστηρίζοντας ότι εκείνο που δημιουργεί φαινόμενα έλλειψης στην αγορά εργασίας είναι «η έλλειψη ικανοποιητικών αμοιβών, η έλλειψη αμοιβών για επικίνδυνη εργασία, η έλλειψη παιδικής μέριμνας, η έλλειψη αδειών ασθένειας, η έλλειψη. υγειονομικής κάλυψης». Μιλούσε βέβαια για την Αμερικανική περίπτωση – και μάλιστα επεξέτεινε την ανάλυσή του στο φαινόμενο συνειδητής αποχώρησης από την αγορά εργασίας πολλών εργαζομένων «που αισθάνονται καμένοι, αδικημένοι, αγανακτισμένοι» οπότε, όταν βρουν τρόπο επιβίωσης, μένουν εκτός αγοράς εργασίας. Μέχρις ενός σημείου, κάτι τέτοιο μπορεί να είναι συνέπεια της περιπέτειας του κορωνοϊού.
Μάλλον όμως αυτό δεν δίνει την πλήρη ερμηνεία. Μήπως και αυτό το καταγραφόμενο φαινόμενο θάξιζε να προσεχθεί. Και σ' εμάς, όπου τα θέσφατα εύκολα επικρατούν.
*Δημοσιεύτηκε στην economia.gr στις 19/10/2021.
Τελικά δεν είναι ασφαλής η ιστορική αναγωγή – άλλοι την πηγαίνουν στον Ξενοφώντα Ζολώτα, άλλοι στον Παναγή Παπαληγούρα, άλλοι στον ίδιο τον Κωνσταντίνο Καραμανλή της πρώτης 8ετίας – πλην η λογική του «η οικονομία είναι 80% (ή όσο επιθυμεί ο καθείς) ψυχολογία» σταθερά επανέρχεται στην Ελληνική πολιτική ζωή – κυρίως όταν επικρατούν κραδασμοί, και μάλιστα όταν επανέρχεται η λησμονημένη πλέον σ' εμάς (λόγω ευρώ, ύστερα λόγω υφεσιακών Μνημονίων) πληθωριστική μνήμη. Εδώ που τα λέμε, αυτή η εκδοχή επιστημονικοφανούς λαϊκής σοφίας των πολιτικών, που κατά βάθος υποδηλώνει ότι η πολιτική διαχείριση της οικονομίας υπόσχεται σταθερότητα ή/και αναπτυξιακή αντοχή, δεν είναι Ελληνική αποκλειστικότητα – μέχρι και Νομπελικούς τίτλους τιμής με τα συμπεριφορικά Οικονομικά έχει διεκδικήσει (Κάνεμαν, Τάλερ).
Επιστρέφοντας όμως στην χαμηλή πτήση της εδώ πολιτικής διαχείρισης, το «η οικονομία είναι ψυχολογία» προσλαμβάνει δυο όψεις: αφενός εκείνην που λέει ότι πρέπει η κοινή γνώμη/τα οικονομούντα άτομα/οι συντελεστές της οικονομίας να προσεγγίζονται με κατάλληλα εργαλεία επηρεασμού (λαμπρό δείγμα η προ ημερών έκκληση Μαξίμου προς το οικονομικό ρεπορτάζ – πολυσυζητήθηκε, δεν διαψεύσθηκε πάντως – να μην «ανεβάζει τα θέματα ακρίβειας» ώστε να αποφευχθεί αυτεπιβεβαιούμενη προφητεία...). αφετέρου η ίδια η διαχείριση δια της οικονομικής πολιτικής ενσωματώνει φόβους και/ή προσδοκίες των υπεύθυνων πολιτικής, ψυχολογικής φύσεως.
Ο καημένος ο Προϋπολογισμός 2022 ως βάση συζήτησης για την διαχείριση της μετά-την πανδημία εποχής, που καταλήγει να είναι διαχείριση στο μέσο της νέας κρίσης (τουλάχιστον της ανατιμητικής κούρσας της ενέργειας, μάλλον και συνολικής επανεμφάνισης του πληθωρισμού) δίνει χαρακτηριστικό παράδειγμα για το τελευταίο αυτό.
Ενσωματώνει την υποχρεωτική αισιοδοξία, με τον στόχο ρυθμού ανάπτυξης για το 2021/έτος βάσης – από 3,6% που ήταν αρχικά στο (πρόσφατο) Μεσοπρόθεσμο , ήδη στο 5,9% στην ΔΕΘ από χειλέων Πρωθυπουργού – να αναθεωρείται πλέον στο 6,1%. Ταυτόχρονα, η προσδοκώμενη σωρευτική ανάπτυξη για το 2021-22 τοποθετείται στο 10,8%, δηλαδή σε αισθητή υπέρβαση (κατά 1,7%) του επιπέδου του 2019, προ-πανδημίας. Αυτή η αισιόδοξη προβολή, ακριβώς ψυχολογικές αντοχές πάει να κινητοποιήσει. και τούτο την στιγμή που το κύμα ακρίβειας (κατά την λαϊκή/δημοσιογραφική διατύπωση), η επανεμφάνιση του πληθωρισμού (κατά ευγενέστερη διατύπωση, που πάντως σε κάθε στροφή μπορεί να φέρει σφίξιμο της νομισματικής πολιτικής) μπορεί να αποθερμάνει την ζήτηση και να προσγειώσει την οικονομία.
Βέβαια, φρόντισε και ο ΥΠΟΙΚ Χρ. Σταϊκούρας, και ο αναπληρωτής Θ. Σκυλακάκης να κρατήσουν κάποιες επιφυλάξεις. Για «συντηρητικές εκτιμήσεις, ρεαλιστικές προβλέψεις, φιλόδοξους στόχους» μίλησε ο πρώτος. Ο δεύτερος, που απηύθυνε έκκληση «να διατηρούμε [στην Βουλή] επαφή με τους αριθμούς, ασχέτως των απόψεών μας», προειδοποίησε για επιφυλακτική στάση τους μήνες που θα ακολουθήσουν ακριβώς λόγω της αβεβαιότητας που επιτείνεται στο μέτωπο των τιμών – και μάλιστα στα ενεργειακά.
Την διάσταση της αβεβαιότητας που – σε βάση ανησυχίας για την πανδημία – επιτείνει ήδη το εντεινόμενο φαινόμενο της ακρίβειας («με τεράστια πολιτική, κοινωνική και πολιτική επίπτωση») προσέγγισε, αναμενόμενα η Εφη Αχτσιόγλου από την Αξιωματική Αντιπολίτευση, θέτοντας όμως την έμφαση στην εμβάθυνση των ανισοτήτων και προβλέποντας ότι «εφεξής οι κρίσεις θα πυκνώνουν». (Διόλου τυχαία, τα κυβερνητικά έδρανα έφεραν στην θέση εισηγητή τον Θοδωρή Ρουσόπουλο, πρώην κυβερνητικό εκπρόσωπο της εποχής Κ. Καραμανλή/Γ. Αλογοσκούφη).
Θα δούμε πώς θα πάει η ψήφιση του Προϋπολογισμού στα διαδοχικά βήματα της διαδικασίας, τώρα: δηλαδή αν θα ακολουθηθεί η παλιά πρακτική της επιλεκτικής επιψήφισης δαπανών όπως της Άμυνας ή των καταστροφών ή της αντιμετώπισης της ενεργειακής κρίσης. Όμως, οι αναφορές στα ψυχολογικά – στοιχηματίζουμε – θα εγκατασταθούν για τα καλά στο μέσον της σκηνής.
*Δημοσιεύτηκε στην economia.gr στις 16/10/2021.
Στα δυο επίπεδα οργάνωσης της ασφάλειας/της αμυντικής στάσης της Ελλάδας σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο υπό το πλέγμα συμφωνιών με την Γαλλία που προχώρησε με την χθεσινή κύρωση στην Βουλή της «Συμφωνίας για την εγκαθίδρυση στρατηγικής εταιρικής σχέσης για την συνεργασία στην άμυνα και την ασφάλεια» – πρώτο επίπεδο η ενίσχυση της αναβαθμισμένης οπλικής παρουσίας με τις φρεγάτες Belh@rra, παραδοτέες από το 2025, μετά και τα μαχητικά Rafale, που η παράδοσή τους θα εκτείνεται μέχρι το 2023 (τα πρώτα καινούργια το 2022, τα μεταχειρισμένα ξεκίνησαν το καλοκαίρι του 2021). δεύτερο επίπεδο η ήδη προωθούμενη Συμφωνία με ρήτρα αμοιβαίας συνδρομής – δεν αντιστοιχούν απλώς διαφορετικές χρονικές προοπτικές, αλλά και βαθμοί βεβαιότητας.
Φυσικά, όλα θα κριθούν επί του πεδίου, δηλαδή θα εξαρτηθούν από το ποια (νέα, πρόσθετη) αποτρεπτική λειτουργία θα έχουν τα δυο παραπάνω επίπεδα διευθετήσεως. Δηλαδή εν τέλει τι θα πράξει – ή: τι θα παραλείψει – εφεξής η Τουρκία και πώς θα αντιδράσει η Ελλάδα (και με ποια συμπαράταξη της Γαλλίας εφόσον υπάρξει αναβαθμισμένη απειλή). Στους μήνες ακραίες έντασης του καλοκαιριού του 2020 που αφορούσαν κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας στην Ανατολική Μεσόγειο – έρευνες/βόλτες Τουρκικών σκαφών σε περιοχές Ελληνικής υφαλοκρηπίδας/μη-οριοθετημένης ΑΟΖ – η μεν επί του πεδίου εμπλοκή δυνάμεων έφθασε μέχρι και στην «επακούμβηση» της σεβάσμιας φρεγάτας «Λήμνος» (Ολλανδικής, κλάσης Standard – 1979) επί της αντίστοιχης «Κεμάλ Ρέις» (Γερμανικής, κλάσης ΜΕΚΟ – 1998), η δε συμμετοχή ξένων προσπαθειών αποτροπής ήταν οι Γερμανικές (και Αμερικανικές...) εκκλήσεις για εκτόνωση μέσω συνομιλιών των δυο πλευρών και η αυξημένη πλην διακριτική παρουσία Γαλλικών ναυτικών και αεροπορικών δυνάμεων στην ευρύτερη περιοχή. (Συν, πολλές και ποικίλης γεωμετρίας ασκήσεις). Από τότε έως τώρα, αν κάτι έχει αλλάξει – πάλιν επί του πεδίου – είναι η πιο χαμηλής έντασης Τουρκική προβολή διεκδικητικότητας, αλλά και η βαθμιαία Ελληνική υποχώρηση των ενεργειακών σχεδιασμών με προκάλυμμα την προσχώρηση σε μια «πράσινη» λογική (όπου το φυσικό αέριο ανήκει στο παρελθόν, άρα και οι έρευνες για αυτό παγώνουν).
Μια τέτοια ψύχραιμη/ψυχρή ματιά στο τι ισχύει, που ασφαλώς και μπορεί να ανατραπεί αν η Τουρκική πρακτική περάσει σε νέα εποχή – άλλο πράγμα η ρητορική, εντελώς άλλο η πρακτική - , με κύριο για την ώρα σημείο ανασφάλειας την Τουρκική αναβάθμιση της υπόθεσης αποστρατικοποίησης των νησιών, κάνει τους υψηλούς τόνους που επεκράτησαν στην Βουλή κατά την συζήτηση της Ελληνο-Γαλλικής συμφωνίας να φαίνονται αρκετά παράξενοι. Η πολιτική ουσία υπήρξε η ευθυγράμμιση στην υπερψήφιση με την Κυβερνητική πλειοψηφία της ελάσσονος Αντιπολίτευσης (κυρίως ΚΙΝΑΛ, αλλά και Ελληνική Λύση) παρά τις διόλου αμελητέες επιφυλάξεις από πλευράς ΚΙΝΑΛ. Συν, η καταψήφιση της Συμφωνίας από τον ΣΥΡΙΖΑ (ως Αξιωματική Αντιπολίτευση), μαζί με ΚΚΕ και ΜέΡΑ 25, και τούτο παρά την αντιμετώπιση ενδεχομένου «παρών»: κεντρικό επιχείρημα το ότι η Συμφωνία δεν καλύπτει τίποτε πέραν της «επικράτειας» /territoire, επικουρικό δε ότι ... θα κληθούν Έλληνες να πολεμήσουν παρά το πλευρό της Γαλλίας στο Σαχέλ/υποΣαχάρια Αφρική (με πρόσθετη γραμμή αντίθεσης το κόστος των εξοπλισμών και την αδιαφάνεια διαπραγμάτευσης).
Οι τυπικές για την εποχή μας αναφορές/λογοπαίγνια για το «όχι σε γραβάτες, όχι σε φρεγάτες», «τα χρήματα του λαού, περιουσία της οικογένειας που ξοδεύονται όπως αγοράζονται γραβάτες», «στα πόσα φέρετρα από το Σαχέλ», ή ακόμη και η αναφορά στην προστασία της «μόνης πυρηνικής δύναμης στην ΕΕ» (που έφεραν στον Τουρκικό Τύπο τίτλους όπως «με πυρηνικά απειλεί η Ελλάδα την Τουρκία»...απώθησαν από την συζήτηση κεντρικά ερωτήματα. Όπως το αν η ρήτρα αμοιβαίας συνδρομής καλύπτει την ενδεχόμενη επέκταση από τα 6 στα 12 μίλια των Ελληνικών χωρικών υδάτων, ή πάλι τον εναέριο χώρο των 10 μιλίων στο Αιγαίο (αυτά ΕΙΝΑΙ επικράτεια/teritoire), καθώς και το πώς θα καθορίζεται ενδεχόμενη επιθετική κίνηση στην περιοχή (αυτό, επειδή επί 25 χρόνια από το 1996 η Ελλάδα ζει υπό καθεστώς casus belli της Μεγάλης Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης).
Ασφαλώς δε η συζήτηση αυτή έχει λιγότερη χρησιμότητα από την κυρίως πολιτική διερώτηση, τι θα εξασφαλίσει κάποια σταθερότητα/μια συνέχεια εκτόνωσης στην περιοχή. Γιατί όλα τα χρόνια της Μεταπολίτευσης ζήσαμε – ας είμαστε ειλικρινείς, δηλαδή αν οι πολιτικοί μας ήταν ειλικρινείς! – υπό το καθεστώς της Αμερικανικής επιστολής Κίσσινγκερ προς Μπίτσιο (1976) που διαβεβαίωνε ότι οι ΗΠΑ θα αντιτάσσονταν «ενεργώς και ανεπιφυλάκτως σε κάθε επιδίωξη στρατιωτικής επίλυσης διαφορών μεταξύ Τουρκίας-Ελλάδας» στην περιοχή της Ανατ. Μεσογείου και του Αιγαίου: «φρεσκάρισμα» εκείνης της στάσης, η διαβεβαίωση Πομπέο ότι οι ΗΠΑ «στηρίζουν την ασφάλεια και την δημοκρατία (!)» στην Ελλάδα (2020). Ενώ στα πρώτα βήματα της μεταδικτατορικής Ελλάδας, ο μόλις επανελθών Κωνσταντίνος Καραμανλής μαζί με την προμήθεια Μirage, είχε στην βαλίτσα του μυστικές Γαλλικές αμυντικές δεσμεύσεις: άλλες εποχές τότε...
Ας τα έχουμε αυτά κατά νουν, αν τελικά σε λίγες μέρες προκύψει και η οριστικοποιημένη νέα Συμφωνία για τις Αμερικανικές Βάσεις/MDCA. Γιατί νέα αντιπαράθεση με διαφορετική αναζήτηση οξύτητας, αλλά την ουσία σταθερά στην σκιά.
*Δημοσιεύτηκε στην economia.gr στις 8/10/2021.
Θα μάθουμε – μαθαίνουμε ήδη, με τον καταιγισμό πληροφόρησης – όλα τα χαρακτηριστικά των φρεγατών Belh@rra/FDI HN, από το τονάζ 4.460 τόνων, λίγο ανώτερο της αρχικής εκδοχής μέχρι την ψηφιακή τους τεχνολογία CCIS-SETIS, από τους αντιαεροπορικούς MBDA Aster 30 και τους επιφανείας-επιφανείας Exocet MM40, με βάση τα ραντάρ Thales SeaFire και τα σόναρ CAPTAS-4 (για ανθυποβρυχιακή άμυνα με τορπίλες EuroTorp MU90, συν αντίστοιχα ελικόπτερα). Όπως είχαμε μάθει για τα Rafale την ταχύτητα Mach 1.4., τον εξοπλισμό με Magic-II ή ΜΒDΑ Metor (αέρος+αέρος) αλλά και MBDA Apache (αέρος-εδάφους) ή ΑΜ 39-Exocet (αέρος-επιφανείας) όλα αυτά βάσει ραντάρ Thales AESA και SPECTRA.
Όποιος διάβασε όλα αυτά τα εντυπωσιακά – τα αλιεύσαμε σε διάφορες πηγές, που αρκετά θυμίζουν ενημερωτικά φυλλάδια – περιορισμένα κατάλαβε. Καθώς δε με τις δεκαετίες έχουμε γίνει σοφότεροι, συνεπώς «γνωρίζουμε» ότι και τα πλοία και τα μαχητικά είναι – κυρίως – πλατφόρμες οπλικών συστημάτων, μαθαίνουμε ότι το κόστος αυτού του συνολικού-συνολικού πακέτου (με τις κορβέτες Gowind, που είχαν ξεκινήσει ως ακόμη μικρότερα σκάφη παράκτιας επιτήρησης, άρα ενδιαφέροντος για καταστάσεις Αιγαίου, να) παίζουν επιπρόσθετο ρόλο μπαλαντέρ καθώς οι Belh@rra είναι τελείως καινούργια παραγωγή – ενώ π.χ. τα Rafale έχουν δυο δεκαετίες πίσω τους...) εκτιμάται στην γειτονιά των 9 δις ευρώ. Υποτίθεται ότι τα 5,5 δις που είχαν ακουστεί για τις Belh@rra – και είχαν μπει στο περιθώριο, εκ πρωθυπουργικών χειλέων, ως υπερβολικά – έχουν συμπιεσθεί.
Πάντως, με την δυνατότητα της Ελλάδας να δανείζεται αυτόν τον καιρό, δυσάρεστα ερωτήματα του τύπου «πώς θα πληρωθεί ένα 5% του ΑΕΠ», που όταν είχε προταθεί η παλιότερη λύση των FREMM είχε «κολλήσει» σε άρνηση/απαγόρευση των Θεσμών να χρησιμοποιηθούν π.χ. προς τούτο οι επιστροφές κερδών ANFAs/SMPs, δεν έχουν πλέον αντικείμενο.
Όλα όμως τα παραπάνω έχουν – τελικά – περιορισμένο ενδιαφέρον. Καθώς από τρία πράγματα θα κριθεί η έκβαση της – σημαντικής: ανακοινώθηκε, προβλήθηκε, εισπράχθηκε, αξιολογήθηκε – κίνησης/συμφωνίας Μακρόν-Μητσοτάκη για «στρατηγική εταιρική σχέση σε άμυνα και ασφάλεια», ενόψει και «στρατηγικής αυτονομίας της Ευρώπης». Συμφωνίας που αρθρώνεται πάνω στις εξοπλιστικές προμήθειες.
Από τρία πολύ συγκεκριμένα πράγματα, όσον αφορά τουλάχιστον την Ελλάδα. (Γιατί την Ελλάδα; Γιατί η Ελλάδα είναι που προμηθεύθηκε/αγόρασε 18+6 μαχητικά Rafale, προχωράει τώρα σε 3+1 φρεγάτες Belh@rra και 3+1 κορβέτες Gowind. Και η Ελλάδα θα προσδοκά παροχή συνδρομής από την Γαλλία σε περίπτωση Τουρκικής προσβολής ή άμεσης απειλής σε Αιγαίο και Ανατ. Μεσόγειο στα πλαίσια της «αμοιβαίας αμυντικής συνδρομής». όχι βέβαια η Γαλλία από την Ελλάδα π.χ. στα πλαίσια της παρουσίας της στην υποσαχάρια Αφρική).
Πρώτον, από το αν κάποιος (ο Γάλλος Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ, ας πούμε) θα σηκώσει το τηλέφωνο σε περίπτωση επεισοδίου «τύπου Ιμίων». κι αν και ποιός ( ο διάδοχος της Τανσού Τσιλλέρ) θα αντισηκώσει το τηλέφωνο για τερματισμό της κλιμάκωσης (θα χρειαστεί βέβαια και ο διάδοχος του Θόδωρου Πάγκαλου απ' εδώ, για ένα "plus d' effectifs, plus de vaisseaux, plus de drapeaux").
Δεύτερον, από το αν κάποιοι στην Ελληνική στρατιωτική ιεραρχία – βέβαια, με την ουσιώδη στήριξη της τότε πολιτικής ηγεσίας – θα αξιοποιήσουν την δύναμη πυρός ή/και την απειλή εμβέλειας που παρέχουν τα νέα οπλικά συστήματα, τα Rafale και οι Belh@rra, μέχρι να υπάρξει ανοιχτή κρίση. τις ώρες της εμπλοκής. την επόμενη μέρα: όχι θεωρητικά, ούτε σε σχέδια τακτικής, αλλ' επί του πεδίου.
Τρίτον, από το τι (και πώς) θα κάνουν στην αντίπερα όχθη – το καθεστώς Ερντογάν σήμερα (δεν διέλαθε, υποθέτει κανείς, της προσοχής η σημερινή συνάντηση Ερντογάν-Πούτιν με Συρία-Λιβύη-Ν. Καύκασο-(μετα)Αφγανιστάν στην ημερήσια διάταξη, συν S-400 νέας συγκομιδής, συν πυρηνικά μη-στρατιωτικής λογικής), ο,τιδήποτε προκύψει ως διάδοχη κατάσταση εν συνεχεία.
Εδώ, μια χρήσιμη (θαρρούμε) παρατήρηση: τα Rafale θα παραδίδονται μέχρι το 2023, οι Belh@rra το 2025-26.
Όσο για την «στρατηγική αυτονομία της Ευρώπης», θέλει χωριστή συζήτηση. Επί του διεθνοπολιτικού/διπλωματικού πεδίου.
Πάντως, η Αξιωματική Αντιπολίτευση ΠΟΛΥ προσεκτική στην τοποθέτησή της επί των «στρατηγικά ορθών επιλογών», με επιφυλάξεις βασικά για το κόστος και επιφύλαξη ελέγχου «μέχρι το τελευταίο ευρώ δημόσιων πόρων.
*Δημοσιεύτηκε στην economia.gr στις 29/9/2021.
Δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι ο ΣΥΡΙΖΑ/η Κυβέρνηση Τσίπρα/η διαπραγματευτική προσέγγιση Βαρουφάκη έχει αναζητήσει ρίζες στον ιδιαίτερο συμβολιστή ποιητή Αντόνιο Ματσάδο.
Δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι ο ΣΥΡΙΖΑ/η Κυβέρνηση Τσίπρα/η διαπραγματευτική προσέγγιση Βαρουφάκη έχει αναζητήσει ρίζες στον ιδιαίτερο συμβολιστή ποιητή Αντόνιο Ματσάδο. Όμως, έτσι, όπως επενδύθηκαν - με πολύ σώου, με πληθωρικές δηλώσεις, με πενιχρό πολιτικό περιεχόμενο πλην της διάθεσης κόντρας και τα κάποια στοιχεία αναδίπλωσης - οι ημέρες μετά το ξεκίνημα των Ευρωπαϊκών περιπλανήσεων Τσίπρα και (κυρίως!) Βαρουφάκη, αληθινά θυμίζουν το Se hace camino al andar/ Ο δρόμος χαράζεται περπατώντας.
Έτσι, με αναζήτηση ενός κάποιου περιεχομένου για την πληθωρική φόρμα, φθάσαμε στις Προγραμματικές Δηλώσεις, που κινδυνεύουν να είναι το πιο αστραπιαία μεταφραζόμενο κείμενο στην διεθνή σκηνή! Με το καημένο το "Πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης" να επιχειρείται να αποκτήσει αποτύπωση που και τους "έξω" να μην συνταράξει περισσότερο, κι εμάς τους "μέσα" να κρατήσει σε ενθουσιασμό.
Ενώ όμως φαίνεται ότι τελικά θα καταλήξουμε και με Φόρο Επιδεικτικής Κατανάλωσης (αντί του πεζού Φόρου Πολυτελείας: ο Ανδρέας Παπανδρέου θα δάκρυζε, βλέποντας υλοποίηση Thorstein Verblen) και με Ταμείο Εθνικού Πλούτου (αντί για ΤΑΙΠΕΔ: σοφή η ιδέα να συνδυαστεί η εκποίηση/αξιοποίηση με την υπόσχεση για διάσωση του Ασφαλιστικού), συν μια καμπάνια κατά των ολιγαρχών και της ("μεγάλης") φοροδιαφυγής, τα διαβολεμένα τα νούμερα δεν εμφανίζονται στο προσκήνιο. Στο EuroWorkingGroup η εξήγηση ήταν... οι Προγραμματικές που δεν είχαν αναγνωσθεί! Στο δίδυμο Eurogroup της 11ης/16ης Φεβρουαρίου, το ζήτημα κινδυνεύει να είναι σαφώς πιο δυσάρεστο (η Κορυφή της 12ης είναι ούτως ή άλλως "πολιτική"). Στην σταθερή πίεση των "εταίρων" για νούμερα, για ποσοτικοποίηση των πολιτικών όχι απλώς συγκεκριμένη αλλά και πειστική, η Ελληνική στάση είναι Βαρουφακική: "Give us time and give us space". Που στην πραγματικότητα έχει την ακόλουθη απόδοση: "Δώστε μας χρόνο να σκεφθούμε τι θέλουμε/Δώστε μας περιθώρια μέχρις ότου εσείς (οι "εταίροι") σκεφθείτε τι θα μπορούσατε να δώσετε/πού και πώς θα μπορούσατε να χαλαρώσετε ένα κακοσχεδιασμένο και εκ του αποτελέσματος αποτυχημένο Πρόγραμμα, στο οποίο εμείς ζούμε και πνιγόμαστε (και το βλέπετε) εδώ και 5 χρόνια".
Στην πιεστική απαίτηση των "εταίρων" για νούμερα, για στοιχεία , η Ελληνική πλευρά αντιπαρατάσσει ενδιαφέρουσες διαβεβαιώσεις, όπως για δημοσιονομική ισορροπία, ή πάλι για (ήπιο) πρωτογενές πλεόνασμα. Το πρόβλημα πού είναι; Έρχεται η δική μας διαβεβαίωση, π.χ. του τύπου: "Η αύξηση του κατώτατου μισθού θα διαρρυθμιστεί χρονικά, αλλά δεν έχει και δημοσιονομική επίπτωση, άσε που θα σημάνει πρόσθετες ασφαλιστικές εισφορές, άρα... μείωση των απαιτήσεων του Ασφαλιστικού από τον Προϋπολογισμό". Η άλλη πλευρά σπεύδει να παρατηρήσει: "Ωραία, όμως έχετε υπολογίσει πόσο η αύξηση κατωτάτων θα σημάνει σε αύξηση π.χ. του επιδόματος ανεργίας; Και πόσο στα επιδόματα μητρότητας; Πόσο και πώς θα "περάσει" στον υπολογισμό των συντάξεων; Α, ναι, και με τις υψηλότερες ασφαλιστικές εισφορές, πώς την βλέπετε την εισπραξιμότητα;"
Αυτού του είδους την προσέγγιση, πάτε την τώρα και απλώστε την σ' όλο το φάσμα των Προγραμματικών όπως θα μεταφράζονται σε Πρόγραμμα - όχι πλέον "Θεσσαλονίκης", αλλά "ηπίως ψαλιδισμένο" ώστε να φαντάζει συμβατό με μια συζήτηση Eurogroup...
Ή δείτε πάλι, την προσέγγιση να ζητηθεί η συμβολική αντικατάσταση της Τρόικας - η οποία και μισήθηκε, αλλά και απέτυχε ως "ελεγκτής" - με κάτι "άλλο". Σαν στοιχείο αυτού του "άλλου" κάποια στιγμή συζητήθηκε (όχι δε μόνον στην Αθήνα) και ο ΟΟΣΑ. Τον οποίο, βέβαια, γνώρισε πρόσφατα η ελληνική κοινή γνώμη ως εμπνευστή του διαβόητου toolkit/της εργαλειοθήκης: έκανε περισσότερο κακό η συζήτηση γύρω από το ζήτημα αυτό, έτσι όπως έγινε, παρά ο,τιδήποτε άλλο στο μέτωπο των μεταρρυθμίσεων.
Ο ΟΟΣΑ, οργανισμός με εγγενώς διακρατική υφή, ενώ έχει και γνώση και λόγο - και δεν διστάζει να εκφραστεί με σαφήνεια και ένταση - δεν έχει συσχετισθεί με την γεύση επιβολής του ΔΝΤ και των Βρυξελλών. Εχει δε πρόσφατα "γνωρίσει" (με αφορμή το toolkit) την Ελληνική πραγματικότητα απο κοντά, έχει παίξει ρόλο υποβοήθησης των συνεννοήσεων ο Γενικός Διευθυντής του Ανχελ Γκουρία, που θάναι (στις 11 Φεβρουαρίου, κι αυτός!) στην Αθήνα.
Όμως , με εμάς να αναζητούμε τον όποιο δρόμο περπατώντας, χρειάζεται παρόμοιες τομές να τις προωθήσει η "άλλη πλευρά". Καθώς και να παρατείνει (με δική της πρωτοβουλία;) τον χρόνο που τελειώνει.
Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.
Το κείμενο του Α.Δ.ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΙΔΗ δημοσιεύτηκε στη ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ 9.2.2015