Monday, 20 May 2024
Τα άρθρα Μελών και Φίλων της Παρέμβασης, όπως δημοσιεύτηκαν στον ελληνικό και διεθνή τύπο.
Για να δείτε τα άρθρα ανά συγγραφέα, πατήστε εδώ .
Στις φιλόξενες αυτές στήλες της "ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗΣ" καταθέταμε την περασμένη Δεύτερα 13/6 το ερώτημα, μήπως η Κυβέρνηση με την παράξενη αυτή προ-διαχείριση του Εργασιακού ενόψει της... δεύτερης αξιολόγησης του Μνημονίου-3, το φθινόπωρο, μετά "τα μπάνια του λαού", επιχειρήσει να δώσει την τελική της μάχη με μνήμες Αριστεράς.
Τώρα, περίπου ως απάντηση στην παράξενη αυτή εκδήλωση των "Παραιτηθείτε!" στο Σύνταγμα ( που της έδωσε υπόσταση η ομοβροντία επιθετικών τοποθετήσεων, από Νίκου Φίλη μέχρις Ανδρέα Νεφελούδη, ενώ... την άδειαζε από ουσία η περίτεχνη διστακτικότητα στον χώρο της Αντιπολίτευσης), έρχεται η επιλογή Αλέξη Τσίπρα να μιλήσει για την ανάπτυξη - "δίκαιη ανάπτυξη", όπως αναμενόταν - στο Μουσείο της Ακρόπολης, ενώπιον όλης της στελεχιακής αρματωσιάς της Κυβέρνησης, ως προσπάθεια κεντρικής επιλογής.
Αρχίζει και αποκτά άλλο ενδιαφέρον το φετεινό καλοκαίρι, καθώς, μάλιστα, περιστοιχίζεται από δυο άλλες τοποθετήσεις. Που κι αυτές "βλέπουν" μέλλον. Η πρώτη είναι εκείνη του Γιάννη Στουρνάρα, που ουσιαστικά είπε κάτι και γνωστό και δεδομένο όμως το κατέθεσε επίσημα, ως Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος και με άρθρο στους F.T.: η παρανοϊκή στόχευση για 3,5% του ΑΕΠ πρωτογενές πλεόνασμα από το 2018 και πέρα, σταθερά, κάθε χρόνο, χρειάζεται να υποχωρήσει. Να πάει σε κάτι σαν 2% του ΑΕΠ (έστω, αφού "πιαστεί" το 3,5% για μια χρονιά, να δείξει την δέσμευση της Ελλάδας!), σε κάτι και συμβατό με την κοινωνική αποδοχή αλλά και με τις ίδιες τις αντοχές της οικονομίας. Να σημειωθεί ότι ήδη και από τους Ευρωπαίους ακούγονταν τέτοια πράγματα - ακόμη και από τον Βάλντις Ντομπρόσβκις, που έχει και αρμοδιότητα... - με την λογική του "δεν είναι πρόθεση των δανειστών, να παραμείνει στο 3,5% το πλεόνασμα για μετά το 2018". Βέβαια, ο Γ. Στουρνάρας το έθεσε πολύ ευρύτερα: ζήτησε μετάβαση σε "νέα συμφωνία" δηλαδή αντικατάσταση του κακόζηλου Μνημονίου-3, που υπήρξε (δική μας η διατύπωση...) εκδικητική συνέπεια της άγαρμπης διαπραγμάτευσης Βαρουφάκη αλλά και των εσωτερικών πολιτικών αναγκών των "εταίρων" (λέγε με Σώϋμπλε) . Αλλά και συνέπεια – να μαστε ειλικρινείς - του εγγενούς (built-in) αδιεξόδου του Μνημονίου-2, που με την σειρά του είχε αντικαταστήσει το ακόμη πιο εγγενές αδιέξοδο Μνημόνιο -1.
Ίσως ακόμη βαρύτερη ήταν η πιο επίσημη, από πλευράς ΕΚΤ δια του μέλους της Εκτελεστικής Επιτροπής της Μπενουά Κερέ (μίλησε στο διακριτικό γαλλικό France-24, αλλά το έκανε βούκινο διεθνώς το Bloomberg), αναγνώριση της μη-βιωσιμότητας του Ελληνικού χρέους. "Ένας ακόμη γύρος ελάφρυνσης του Ελληνικού χρέους, παρόλο που αυτό έχει αναδιαρθρωθεί δυο φορές, μέχρι τώρα, κρίνεται αναγκαίος".
Μπροστά σ' ένα τέτοιο σκηνικό, έρχεται να διεκδικήσει τον συντονισμό του βηματισμού προς την Ανάπτυξη ο ίδιος ο Πρωθυπουργός. Τώρα, τώρα που όλοι - επιτέλους - συμφωνούν ότι χωρίς ανάπτυξη δεν υπάρχει διέξοδος απ' εδώ που βρέθηκε η Ελληνική οικονομία. Θα ακουσθούν, είναι βέβαιο αυτό, πολλά και ωραία και σωστά! Όμως, να, η ανάπτυξη ούτε διατάσσεται, ούτε νομοθετείται (έχει γίνει καλή δουλειά από τον Λόη Λαμπριανίδη για τον Αναπτυξιακό Νόμο: χρήσιμο εργαλείο, αλλά απλώς εργαλείο), ούτε αλλάζει επειδή κανείς της βάζει πρόσημο ("δίκαιη ανάπτυξη", "βιώσιμη ανάπτυξη", "αναπτυξιακό σοκ"). Η ανάπτυξη είτε επιδιώκεται και πετυχαίνει, είτε επιδιώκεται ή δεν επιδιώκεται αλλά δεν πετυχαίνει. (Είπαμε ότι το να μην επιδιώκεται καν η ανάπτυξη, είναι υπόθεση που δεν υπάρχει καν στο τραπέζι).
Αν όμως είναι να ξεκολλήσει το καταταλαιπωρημένο σκαρί της Ελληνικής οικονομίας από τα αβαθή, αν είναι να έρθουν (αληθινά) επενδυτικά κεφάλαια είτε ξένα είτε Ελλήνων επαναπατριζόμενα, προκειμένου να αντιστραφεί η καταστροφική τάση αποεπένδυσης, αλλά και να αποφευχθεί μια ανάπτυξη ρηχή χωρίς δημιουργία απασχόλησης/jobless, θα χρειαστούν θυσίες. Θυσία ενός ορισμένου λόγου που ξόρκιζε ό,τι το επενδυτικό: την μια με "πράσινη" λογική, την άλλη με λογική ζήλιας ή καχυποψίας, την άλλη με ιδεολογία/αριστεροφροσύνη. Θυσία των ακραίων παρελκυστικών συμπεριφορών της Διοίκησης (που δρα ή αδρανεί μόνη της;) ή της Δικαιοσύνης (που πρέπει να ναι τυφλή, όχι όμως γκαβή).
Καθώς όμως το σκηνικό της ανάπτυξης θα στηθεί στο Μουσείο της Ακρόπολης, ας θυμηθούν και της Ιφιγένειας την θυσία, που έφερε ούριο άνεμο και σάλπαραν τα πλοία για την Τροία: δεν ζούμε πλέον στην αχλύ του μύθου, οπότε μην το πάμε τόσο ακραία, όμως ας αποβιβασθεί μ' όλον του τον σπαραγμό ψυχής για όσα τον ταλαιπωρούν π.χ. ο Χρήστος Σπίρτζης. Έχει κατορθώσει να λειτουργεί κι από Δρίτσα και Σκουρλέτη πιο ανασχετικά για εκείνο που λέγεται "επενδύσεις". Να σαλπάρουν τα καράβια...
Δημοσιεύτηκε στην Ναυτεμπορική στις 16/6/2016
Εθνικού ψυχοδράματος συνέχεια... και με offshore. Η φτωχοποίηση μέσω της υπερφορολόγησης των πολλών και, απέναντί της, η επίδειξη ωμής απληστίας των λίγων πλούσιων και ισχυρών είναι απόλυτη. Είναι δε εξοργιστική, όταν η όλη εικόνα εισβάλλει βίαια στους θεσμούς της πολιτικής, χτυπώντας ευθέως το δημόσιο συμφέρον... Οχι μόνον το ελληνικό συμφέρον, αλλά την παγκόσμια πραγματική οικονομία.
Για να βάζουμε τα πράγματα στη θέση τους. Ουδέποτε στον δημόσιο διάλογο ετέθη μόνον η λογιστική διάσταση των offshore –παρ' ότι το λογιστικό ίχνος ήταν πολύ σημαντικό για τους «καλλιτέχνες» της φοροαποφυγής στις ΗΠΑ, στο Σίτι του Λονδίνου ή στο Λουξεμβούργο.
Προκαλούσε εύλογο εκνευρισμό στη Δύση η πολιτική τους πτυχή. Ηταν γνωστή η σχέση, λ.χ., του σάχη της Περσίας, του Μάρκος των Φιλιππίνων, του Αμίν Νταντά της Ουγκάντα, του Σαντάμ Χουσεΐν, του Καντάφι και δεκάδων άλλων ηγετών, μοναρχών, ισόβιων προέδρων και δικτατόρων με τα λάφυρα και τη διαφθορά.
Εξίσου γνωστή ήταν η προστασία και η διευκόλυνση που παρείχε σε όλες αυτές τις ελίτ το επίσημο δίκτυο των δυτικών τραπεζών και των επικρατειών εχεμύθειας. Από τη δεκαετία του 1980 ήταν κοινή πεποίθηση στους οικονομικούς οργανισμούς (ΟΟΣΑ, ΔΝΤ κ.λπ.) ότι η διόγκωση της νομισματικής σφαίρας και, εν συνεχεία, η παράλληλη αυτονόμησή της από τις εθνικές ρυθμίσεις δεν είχε απλώς να κάνει με κάποιο «μαύρο», αόρατο, τρομερό δίκτυο εγκληματιών και εμπόρων ναρκωτικών που πολιορκούσε τα οχυρά των εθνικών δημόσιων εσόδων.
Επρόκειτο για ένα καθ' όλα αξιοσέβαστο, καθιερωμένο σύστημα εξουσίας το οποίο αποδεχόταν το διακεκριμένο πλιάτσικο και τη διαφθορά ως φυσιολογικό κομμάτι της καθημερινής λειτουργίας του και ασπαζόταν την ιδεολογικοποιημένη άποψη ότι «οι φόροι είναι για τα ανθρωπάκια».
Η βασίλισσα της Αγγλίας, π.χ., άρχισε να πληρώνει φόρους από το 1993. Η πυραμίδα του Μπέρνι Μέιντοφ, η Long Term Capital Management, η Lehman Brothers, η ασφαλιστική AIG, η Enron του «Kenny Boy» (έτσι αποκαλούσε χαϊδευτικά τον διευθύνοντα σύμβουλο της Enron, Κένεθ Λέι, o τότε πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζορτζ Μπους ο νεότερος) ήταν βουτηγμένες στις offshore.
Στο πλαίσιο της αρχιτεκτονικής της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής οικονομίας, οι φορολογικοί παράδεισοι αποτελούσαν κοινό μυστικό με δύο χαρακτηριστικά:
α) ήταν λατρεμένο παιχνίδι των ελίτ χρήματος και εξουσίας,
β) παρείχαν ασυλία και μυστικές διευκολύνσεις στα μέλη τους ανά τον κόσμο. Σύμφωνα με στοιχεία της κυβέρνησης των ΗΠΑ του 2008, οι 83 από τις 100 μεγαλύτερες αμερικανικές εταιρείες είχαν θυγατρικές offshore και σύμφωνα με στοιχεία του Tax Justice Network του 2009, οι 99 από τις 100 μεγαλύτερες εταιρείες της Ευρώπης χρησιμοποιούσαν υπεράκτιες θυγατρικές.
Ενδεχομένως, λίγο ενδιαφέρει το ιστορικό και ο ιδεολογικός τρόπος με τον οποίο αναπτύχθηκαν οι offshore. Πάντως, πάνω από το ένα τέταρτο του παγκόσμιου πλούτου (πάνω από 13-18 τρισεκατομμύρια δολάρια) βρίσκεται «κάπου εκεί έξω», προκαλώντας παγκόσμια απορρύθμιση και μακροοικονομικές ανισορροπίες.
Τα συσσωρευμένα κεφάλαια στις offshore σε στενή αλληλοσύνδεση (interconnections) με τις μεγάλες τράπεζες, μαζί με την απορρύθμιση και την άκρατη ελευθερία προκάλεσαν την εμφάνιση των καινοτομιών που οδήγησαν στην κρίση του 2007-2008 των ΗΠΑ και στην κρίση χρέους της Ελλάδας το 2009-2010 και μετά στην ευρωζώνη.
Το ΔΝΤ το 2009 εξηγούσε σε έκθεσή του πώς οι offshore μαζί με τα φορολογικά συστήματα αύξησαν τις ροές του παγκόσμιου χρέους. Αλλη έκθεση του ΔΝΤ (4 Οκτωβρίου 2010, με τίτλο «Κατανοώντας τις χρηματοπιστωτικές διασυνδέσεις» δείχνει το πώς η ελληνική κρίση θα επηρέαζε συστημικά τον κόσμο – παρ' ότι η έκθεση των διάφορων funds στην Ελλάδα ήταν μικρή.
Η έκθεση αυτή στο Διάγραμμα 10, στη σελίδα 19, χαρτογραφεί τις διασυνδέσεις περίπου 100 εμπλεκόμενων χωρών.
Με έναν μαύρο κύκλο δείχνει ένα κρίσιμο σύνολο δεκαπέντε χωρών και καταγράφει τις μεταξύ τους διασυνδέσεις, παρουσιάζοντας το «καυτό» χρήμα που σχετιζόταν με το ελληνικό χρέος. Με εξαίρεση τη Γαλλία και τη Γερμανία –οι τράπεζες των οποίων ήταν βαθιά αναμεμειγμένες στο ελληνικό χρέος–, το Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ, οι υπόλοιπες χώρες ήταν οι Βρετανικές Παρθένοι Νήσοι, τα νησιά Καϊμάν, το Μπαχρέιν, η Βερμούδα, η Νήσος του Μαν, το Τζέρσεϊ, το Λιχτενστάιν, το Γκρένσεϊ, η Ιρλανδία, βέβαια, το Λουξεμβούργο και, σίγουρα, η Ελβετία –όλες επικράτειες των offshore.
Η όλη εικόνα χαρτογραφημένη σε ένα τεράστιο, πολυπλόκαμο δίκτυο απορρυθμισμένης αδιαφάνειας που επηρεάζει την πραγματική ζωή στην Ελλάδα, την Ευρώπη, τις ΗΠΑ, την Αφρική, τη Λατινική Αμερική, την Ασία...
Η παράνομη φοροδιαφυγή και η θεωρητικώς εύλογη φοροαποφυγή απεικονίζονται σαν ένα ζαλιστικό ζιγκ ζαγκ, στο οποίο τελικά είναι απίθανο να διαπιστωθεί σε ποια μεριά του νόμου βρίσκονται οι offshore.
Πάντως, τον καλύτερο ορισμό της διαχωριστικής γραμμής ανάμεσα σε «συνεργαζόμενες» και «μη συνεργαζόμενες offshore» και ανάμεσα στη «φοροδιαφυγή» και τη «φοροαποφυγή» τον είχε δώσει ο βιτριολικός πρώην υπουργός Οικονομικών της Μεγάλης Βρετανίας, Ντένις Χίλι: «Ανάμεσα στη φοροαποφυγή και τη φοροδιαφυγή, η απόσταση έχει το πάχος του τοίχου της φυλακής».
Ή όπως είχε πει το 2012 ο Βίκτωρ Ρέστης: «Δεν μπορείς να λες στους πλοιοκτήτες που έχουν έναν βαθμό φορολογικής ασυλίας σε όλο τον κόσμο "θα σε φορολογήσω". Ναι, σίγουρα. Βρες με πρώτα!».
Δημοσιεύτηκε στην "Εφημερίδα των Συντακτών" στις 9/6/2016.
Καλύτερα απ' όλους, προσπάθησε να δώσει τον τόνο της καινούργιας στροφής στην αναπτυξιακή προσέγγιση ο Λόης Λαμπριανίδης-Γενικός Γραμματέας Στρατηγικών και Ιδιωτικών Επενδύσεων - παρουσιάζοντας τον (επί μήνες και μήνες και μήνες επωαζόμενο) Αναπτυξιακό Νόμο στην "Ν" της περασμένης Δευτέρας, 6ης Ιουνίου.
Συνέπεσε η παρουσίαση αυτή με ένα αληθινό μπαράζ από πρωτοβουλίες, προκειμένου να αναδειχθεί το "νέο ξεκίνημα", δηλαδή η αλλαγή φάσης μετά και την ολοκλήρωση της διαβόητης αξιολόγησης (που, κι αυτήν την ολοκλήρωση, τα καταφέραμε να την μεταβάλουμε σε θηλιά στο λαιμό μας με το σώου της χρονοτριβής τελευταίας ώρας και του τελεσίγραφου των "εταίρων"). Πρωτοβουλίες που ξεκινούσαν π.χ. από του Πρωθυπουργού την παρουσία στα "Ποσειδώνια" και την εφοπλιστική κοινότητα την οποία θεώρησε "θετικό παράδειγμα για τον αναπτυξιακό μοντέλο της χώρας" (sic) - την ίδια μέρα που και ο Πρόεδρος Ομπάμα προσερχόταν με επαίνους, μετά τον Γερούν Ντάϊσσελμπλουμ και τον Μανουέλ Βάλλς και τον Ζίγκμαρ Γκάμπριελ και τον Πιερ Μοσκοβισί ... για τις "αποφάσεις που ναι μεν δεν ήταν δημοφιλείς πολιτικά, αλλά ήταν σημαντικές για την παγκόσμια οικονομία" - και εξικνούνταν μέχρι την σπάνια κοινή διοργάνωση του London Business School και του Stanford "Breaking the Bottlenecks: Steps Toward Sustainable Growth" στην Γεννάδειο.
Χθες, και η "Ναυτεμπορική" προσέθεσε το δικό της λιθαράκι με το 2ο Συνέδριο Επιχειρηματικότητας "Φυγή προς τα εμπρός: Βέλτιστες στρατηγικές στα χρόνια της κρίσης", που αναζήτησε στον πυρήνα της επιχείρησης περισσότερο την κινητήρια ορμή στην πολυπόθητη ανάπτυξη.
Όλη αυτή η κινητικότητα - είχε προηγηθεί η προ 15 ημερών διοργάνωση του Βιομηχανικού Συνεδρίου του ΣΕΒ με τις "Προτάσεις Πολιτικής για επιστροφή στην Ανάπτυξη", με το οποίο ευθέως επιχειρήθηκε να σηματοδοτηθεί αυτή η στροφή στο κλίμα αλλά και η "παλινόρθωση" της βιομηχανίας, της μεταποίησης και των μεγάλων επενδύσεων στην κλίμακα των δημοσίων αξιών - δείχνει ότι έχει προχωρήσει πλέον η συνειδητοποίηση πως άμα δεν υλοποιηθεί η επανεκκίνηση της οικονομίας, όλες οι αξιολογήσεις και οι δημοσιονομικές προσαρμογές δεν οδηγούν πουθενά. Και... το να στηριχθεί η προσδοκία επανεκκίνησης στις πολυπόθητες δόσεις με τις οποίες θα αρχίσουν να αποπληρώνονται τα arrears του Δημοσίου προς ιδιώτες, ή πάλι στην Μεγάλη Λευκή Ελπίδα της ομαλότερης πρόσβασης των Ελληνικών τραπεζών στην χρηματοδότηση της ΕΚΤ, δεν σπάει τον φαύλο κύκλο της ύφεσης. Η οποία ήδη, για το 2016, τρέχει με -1,4% του ΑΕΠ σε ετήσια βάση.
Άμα δεν αναστραφεί το κύμα αποεπένδυσης που έχει εγκατασταθεί εδώ και χρόνια στην Ελληνική οικονομία "δεν πάμε πουθενά". Μαντεύουμε την δυσπιστία του αναγνώστη: "καλά, και με πρωτοβουλίες και διακηρύξεις συν έναν Αναπτυξιακό Νόμο, αλλάζει η κατάσταση στο μέτωπο των επενδύσεων;" Όχι! Όμως, να, με αυτού του είδους τις κινήσεις ανεβαίνει η συνειδητοποίηση ότι χωρίς επενδύσεις το παιχνίδι θα χαθεί. και ότι οι επενδύσεις χωρίς μεταβολή κλίματος/νοοτροπίας θα μείνουν απλώς ρητορικό σχήμα. Ο Αναπτυξιακός Νόμος λοιπόν, πάει να την κάνει αυτήν την συνειδητοποίηση κάτι σαν πράξη.
Το καινούργιο στοιχείο που φέρνει ο Αναπτυξιακός: αποστασιοποίηση από τις επιχορηγήσεις/τα grants και στροφή στα φορολογικά κίνητρα (και τα νέα, επιστρεπτέα χρηματοδοτικά εργαλεία). Δεν είναι μικρή η διαφορά: έως τώρα αν ικανοποιούσες τα κριτήρια του νόμου, αν επιπλέον μάζευες την χαρτούρα και περνούσες ικανοποιητικά (...) τον έλεγχο, εξασφάλιζες την επιχορήγηση (την οποία, βεβαίως, περίμενες και περίμενες: αν, δε, την είχες εκχωρήσει σε τράπεζα για να χρηματοδοτήσεις το έργο, χάος!). Τώρα, μόνον άμα λειτουργήσεις την επιχείρηση και πραγματοποιήσεις κέρδη, τότε κερδίζεις φορολογική απαλλαγή ή/και έχεις μια ευρύτερη χρηματοδότηση με μόχλευση των κεφαλαίων που επενδύονται. (Εφεξής, το 45% των ενισχύσεων θα δίνεται με φοροαπαλλαγές - έναντι 95% που έως τώρα ήταν grants).
Ακόμη πιο σημαντικό: προκειμένου να υπάρξει πειστική προσέλκυση μεγάλων, ιδίως δε ξένων επενδύσεων, θα υπάρξει εφεξής η δυνατότητα χορήγησης σταθερού φορολογικού καθεστώτος (για 12 χρόνια στις επενδύσεις άνω των 20 εκατ. ευρώ). Εδώ, αναγνωρίζει κανείς την πρωτοβουλία του Βιομηχανικού Συνεδρίου του ΣΕΒ, να στρέψει τους προβολείς πάλι στις μεγάλες επενδύσεις. Βέβαια, την ίδια στιγμή προνοείται και πλαφόν των ενισχύσεων - ώστε να μην παραπέσουν οι πάντοτε στοχευόμενες μικρομεσαίες .
Από εκεί και πέρα, έχουμε υποσχέσεις και δεσμεύσεις για επιτάχυνση και απλοποίηση των διαδικασιών: εδώ, όπου βρίσκεται και πολλή ουσία άλλωστε, θα χρειαστεί και το τελευταίο βήμα....
Δημοσιεύτηκε στην Ναυτεμπορική στις 9/6/2016.
• Πρόταση για μηνιαία εκπομπή της ΕΡΤ για την Παιδεία με συμμετοχή μόνο μελών της εκπαιδευτικής κοινότητας, εκπαιδευτικών θεσμών και αντίστοιχων κοινωνικών φορέων (Πρόταση Περικλή Λύτρα, μέλος ΣΚΕ, ΤΕΙ Αθήνας).
ΕΡΤ και Ελληνική Γλώσσα
• Πρόταση για επαναφορά εκπομπής στην ΕΡΤ για την σωστή χρήση της ελληνικής γλώσσας τύπου «Εν Αρχή ην ο Λόγος», με τον καθηγητή Γ. Μπαμπινιώτη (Πρόταση Σιτούι Ιωάννας-Λειλά, πολίτης, μέλος ΣΚΕ). Το θέμα της ελληνικής γλώσσας απασχόλησε σε πολλά σημεία την εκπομπή (π.χ μαρτυρίες υποψηφίων στις πανελλαδικές στο ένθετο βίντεο). Ξεκίνησε ένας διάλογος με την παρατήρηση του καθηγητή κ. Θ. Βερέμη ότι υπάρχει σύγχυση με την χρήση των λόγιων όρων «Κατ' αρχήν» (αγγλιστί in principle, στην αρχή συμφωνώ, στα επιμέρους διαφωνώ) και «Κατ'αρχάς» (αρχικά, πρώτα πρώτα, στην αρχή). Ο παρουσιαστής της εκπομπής αντέτεινε ότι στα νεοελληνικά έχουμε την καθιέρωση της ενιαίας λέξης «Καταρχήν» που παρουσιάζει αλλαγή μορφής και της λόγιας σημασίας και σημαίνει «Αρχικά, στην αρχή θα ήθελα να πω...» άρα σωστά χρησιμοποιείται ως συνώνυμη στο λόγιο «Κατ'αρχάς» (μια από τις δεκάδες χρησιμοποιούμενες διτυπίες στη σύγχρονη κοινή νεοελληνική). Έχουμε δηλαδή στην διάθεσή μας τρεις και όχι μόνον δύο συγγενείς στην μορφή λέξεις. Το θέμα που αναδεικνύεται είναι το εξής δίλημμα: Στατική ή δυναμική χρήση της συνεχώς εξελισσόμενης ελληνικής γλώσσας; Τι είδους αντιμετώπιση πρέπει να έχει η ΕΡΤ;
Γραμματισμός στα ΜΜΕ σε συνδυασμό με τον «Ψηφιακό γραμματισμό» ή «Εγγραματισμό».
Ποιος ο ρόλος της ΕΡΤ ;
• Πρόταση για δράση της ΕΡΤ στην Δια βίου Μάθηση των ενηλίκων (Άννα Μαυρουδή)
• Εκπαιδευτική τηλεόραση από το Σεπτέμβρη στην ΕΡΤ (Άννα Μαυρουδή)
• Οι ειδήσεις από τους μαθητές για τους μαθητές (News School Day- BBC, Logo!- ZDF)
• Στην Σουηδία όλες οι τάξεις του δημοτικού ξεκινούν το πρωί με ένα δελτίο της δημόσιας ραδιοφωνίας. Αυτό μπορεί και πρέπει να το κάνει και η ΕΡΤ πειραματικά, σε συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας (πρόταση Αντώνη Λιάκου)
Γενικές Παρατηρήσεις:
• Ανάγκη συνέχειας/αλληλουχίας στη χάραξη εκπαιδευτικής πολιτικής. Αξιολόγηση τόσο των δομών, θεσμών και δυναμικού σε κάθε βαθμίδα της εκπαίδευσης όσο και των πολιτικών που εφαρμόζονται στην παιδεία (Δώρα Ξενίδου, πολίτης, μέλος ΣΚΕ)
• Εθελοντισμός, νέο σχολείο και ΕΡΤ (πρόταση Π. Παυλίδη, Φοιτητή ΤΕΙ)
• Προσοχή στην ειδική αγωγή (πρόταση Μαρίας Γεράκη, πολίτης, μέλος ΣΚΕ)
• Ο ρόλος της ΕΡΤ στην συμμετοχή των γονέων στην προγραμματιζόμενη μεταρρύθμιση και το διαπολιτισμικό σχολείο (πρόταση Μαρίας Γεράκη, πολίτης, μέλος ΣΚΕ)
• Ανάγκη επιλογών για τους μαθητές και τους γονείς τους. Κατ'οίκον εκπαίδευση, κουπόνι εκπαίδευσης -Voucher System (Πρόταση Αλέξανδρου Γεωργιάδη, πολίτης, μέλος ΣΚΕ)
• Απανωτές προσπάθειες μεταρρυθμίσεων χωρίς συνέχεια (Αντιγόνη Ζύγρα, πολίτης, μέλος ΣΚΕ)
• Σχετικά με το άρθρο 16 παρ. 5 που απαγορεύει την λειτουργία ιδιωτικών ΑΕΙ (ερώτηση Δημήτρη Χριστόπουλου, πολίτης, μέλος ΣΚΕ)
Εκ μέρους της ΟΛΜΕ ο Θεόδωρος Τσούχλος, μέλος του ΣΚΕ, είπε ότι ως τώρα, ο επίσημος συνδικαλιστικός φορέας των καθηγητών έχει προσκληθεί μόνο μια φορά.
Συμφώνησε με την δέσμευση του προέδρου ΕΣΥΠ Ν. Θεοτοκά για συστηματική συμμετοχή της ΟΛΜΕ στην δεύτερη φάση του διαλόγου για την Παιδεία.
Ο κ. Θεοτοκάς τόνισε επίσης ότι στις ολοκληρωμένες προτάσεις που θα γίνουν στον Υπουργό Παιδείας θα υπάρχει ειδικό κεφάλαιο για τον ρόλο της Δημόσιας Ραδιοτηλεόρασης στην Εκπαιδευτική διαδικασία.
1990: Τη δεκαετία του ανεκδιήγητου «τέλους της Ιστορίας», όταν ο Γερμανός κοινωνιολόγος Ούλριχ Μπεκ -ο θεωρητικός της «κοινωνίας της διακινδύνευσης»- είχε πει ότι «το μεγαλύτερο πλήγμα που έδωσε ποτέ ο κομμουνισμός στον καπιταλισμό το κατάφερε με την αυτοκατάρρευσή του», είχε πέσει γέλιο. Εμοιαζε με ανέκδοτο. Και να 'μαστε ενώπιον του αυτοκαταστροφικού, ασύδοτου καπιταλισμού – δίχως εναλλακτική.
Ομοίως, το ακροατήριο του κοινωνιολόγου Αντονι Γκίντενς -μέντορα του Τόνι Μπλερ και των Νέων Εργατικών της Αγγλίας- γελούσε συγκαταβατικά στην αποστροφή του «αν η Ε.Ε. κάνει αίτηση εισδοχής μέλους στον ίδιο της τον εαυτό, σίγουρα θα αποκλειστεί, διότι δεν πληροί τα δημοκρατικά κριτήρια που η ίδια ζητάει από τις υποψήφιες χώρες».
2016: Οι λαοί της Ευρώπης υφίστανται και υπομένουν, απέλπιδες, οργισμένοι, άλλοι στους δρόμους και τις πλατείες και άλλοι περιμένοντας την κάλπη για να εκδικηθούν τις αντιδημοκρατικές δημοκρατίες. Και η «Ευρώπη των λαών»;
Φαίνεται πως έσβησαν στην ευρωπαϊκή συλλογική μνήμη τα μεταπολεμικά αυθόρμητα, οραματικά κινήματα: το «United Europe Movement» της Μεγάλης Βρετανίας, το «United States of Europe» της Γαλλίας, το κίνημα «European Bund» της Γερμανίας κ.ά. Η «Ευρώπη των λαών» του τέλους του 1940 έχει αντικατασταθεί από την «Ευρώπη των Βρυξελλών»: των κανόνων, των λόμπι, των τραπεζών και των αγορών.
Αυτή η «Ευρώπη των Βρυξελλών» κυβερνιέται από τους αντιπάλους των ευρωσκεπτικιστών, τους –ούτως ειπείν– ευρωπαϊστές-κοινοτικούς νεοτριμπαλιστές (μια ιδιαίτερη νέα φυλή στην οποία συμμετέχουν χρυσοπληρωμένοι baby boomers και κόβαλοι νεαροί 30χρονοι-40χρονοι, όλοι τους μνημειώδεις για την ιστορική τους κενότητα, την ακατανοησία του παρόντος, την ηθική και πνευματική τους αργία).
Σε κάθε ευκαιρία αναμασούν τα «περισσότερη Ευρώπη», «ευρωπαϊκό όραμα», «διεύρυνση», «εμβάθυνση», «ευρωπαϊκό μέλλον», «κοινοτικές οδηγίες», «κεκτημένο», «εταίροι», αλλά και «bail-out», «bail-in» κ.λπ.
Το πιο μετανεωτερικό: Οι Βρυξέλλες, που δεν είναι πρωτεύουσα κανενός, είναι πρωτεύουσα των Διηρημένων Πολιτειών της Ευρώπης. Ταυτόχρονα, το πιο προνεωτερικό -διάβαζε πιο μεσαιωνικό: Ολοι αυτοί οι ευρωπαϊστές-κοινοτικοί νεοτριμπαλιστές αυτοαναπαράγονται και αυτοσυντηρούνται εις βάρος των λαών, έχοντάς τους γυρισμένη την πλάτη.
Αυτή η ελίτ των υπερδιαπιστευμένων και παντοδύναμων νεαρών μισθοφόρων και των μεντόρων τους (του Γιούνκερ, λ.χ., ή του Σουλτς –ποιος θυμάται τον Μπαρόζο;) δρα σαν μεσαιωνικού τύπου ιπποτική αδελφότητα και οι λαοί τούς αντιλαμβάνονται σαν έναν έσω κατακτητή: «Το πουγκί σας ή τη ζωή σας».
Μπορεί και να φτύνουν (κρυφίως) στους τάφους των μπαρουτοκαπνισμένων από τον Β΄ Παγκόσμιο ιδρυτών της Ενωμένης Ευρώπης (των Αλτιέρο Σπινέλι, Ερνέστο Ρόσι, Αλτσίντε ντε Γκάσπερι, του Ρομπέρ Σουμάν και του Ζαν Μονέ, του Βέλγου σοσιαλιστή Πολ-Ανρί Σπάακ, ακόμα και του χριστιανοδημοκράτη Γερμανού Κόνραντ Αντενάουερ).
Ολοι τους παραγκωνίζουν τις αρχές της δημοκρατίας, της ειρήνης, της ευημερίας, της ελευθερίας, του κράτους πρόνοιας, της εργασίας και της κοινωνικής ασφάλισης, της ελεύθερης έκφρασης, της σκέψης, της ανεκτικότητας, του σεβασμού των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων.
Και ποιο το πολιτικό ανάγλυφο σήμερα; Οποιοδήποτε κόμμα ή κυβερνητικός συνασπισμός βρεθεί στην κάλπη θα δει τα ποσοστά του να εξαερώνονται. Η Γαλλία και το Βέλγιο είναι ανάστατες χώρες. Ο Ολάντ καταποντίζεται. Ο Τσίπρας δεν αισθάνεται άνετα.
Η Μεγάλη Βρετανία είναι αμφίθυμη στο Brexit και ο Κάμερον θα κληθεί να διαχειριστεί το όποιο αποτέλεσμα. Η Αυστρία βγήκε διχασμένη στις εκλογές. Αλλά και οι Αμερικανοί ακκίζονται με το «πείραμα Τραμπ». Ο δε πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Μάρτιν Σουλτς, χαίρεται για την «ήττα των ευρωσκεπτικιστών» στο θρίλερ των αυστριακών προεδρικών εκλογών. Ποτέ δεν αναρωτήθηκε για τις αιτίες που απελευθερώνουν τα ακροδεξιά-αντιμεταναστευτικά αντανακλαστικά (π.χ. στην Αυστρία το ακροδεξιό FPO του Χόφερ πήρε το 49,7% των ψήφων).
Από το 2010, όταν η Ελλάδα πήρε το πρώτο Μνημόνιο και έγινε η δακτυλοδεικτούμενη χώρα του κόσμου, έχουν αλλάξει πολλά. Εσκασε το αυγό του φιδιού. Ξέχασα. Δεν έχει αλλάξει τίποτα στη Γερμανία (Μέρκελ και Σόιμπλε) και τίποτα στις Βρυξέλλες.
Απλώς, η κατάσταση στην ευρωζώνη έγινε χειρότερη, όπως και στην Ε.Ε., εν μέρει επειδή αυξήθηκε το δημοκρατικό έλλειμμα για το οποίο μιλούσε πριν από είκοσι χρόνια ο Γκίντενς, εν μέρει επειδή οι οικονομικές επιδόσεις έγιναν θλιβερές για όλους και εν μέρει επειδή υπάρχει η εμμονή στη συνέχιση των αντιλαϊκών, αναποτελεσματικών πολιτικών.
Τον ευρωσκεπτικισμό τον γεμίζει η διαστρέβλωση της σημασίας των κραυγών. Οι λαοί στέλνουν μηνύματα: στη Γαλλία, το Βέλγιο, την Ισπανία, τη Μεγάλη Βρετανία, την Ελλάδα, την Ιταλία. Ολοι ζητούν κοινωνική ειρήνη, καλύτερη ζωή, όνειρα και όχι εφιάλτες, ελπίδες και όχι φόβους, ουτοπίες και όχι δυστοπίες.
Ολοι τους είναι Ευρωπαίοι και η ταυτότητά τους δεν ορίζεται μόνον από νατιβισμούς αλλά και από ισχυρές συμβολικές εικόνες, το πολιτισμικό φαντασιακό, από το βαθύ ρίζωμα του ευρωπαϊκού βίου. Δεν είναι όλοι ευρωσκεπτικιστές, αντιευρωπαϊστές, λαϊκιστές ή εθνίκια. Εκφράζουν πνεύμα αντίστασης ενάντια στις δυνάμεις που τους οδηγούν στον Μεσαίωνα και τον ολοκληρωτισμό. Το πνεύμα κατά των Βρυξελλών είναι δημιούργημα των Βρυξελλών.
Συνάμα, όμως, είναι έκφραση υπεράσπισης της ουσίας, της ταυτότητας της Ευρώπης, που μπορεί και οφείλει –αν επιτρέψουν οι Βρυξέλλες– να εκδηλωθεί δημιουργικά στην παρούσα περίοδο κρίσης. Με αλλαγή πλεύσης, με επιστροφή στις ιδρυτικές αρχές της Ενωμένης Ευρώπης. Με το λίγο της πολιτικής. Αυτό θέλουν οι λαοί.
Δημοσιεύτηκε στην "Εφημερίδα των Συντακτών" την 1/6/2016.
Με το ξεπέρασμα του κάβου της αξιολόγησης, η κυβέρνηση παίρνει μια ανάσα - τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα. Σε αυτή τη συγκυρία είναι χρήσιμο, αν και παρακινδυνευμένο, να εξετάσουμε ποιο θα είναι το μέλλον του κομματικού συστήματος στη χώρα μας. Ποια θα είναι η μελλοντική πορεία του ΣΥΡΙΖΑ και της ΝΔ; Πιο γενικά, ποια θα είναι η γενική δομή της κομματικής αρένας;
Οι ευθύνες
Ξεκινώ με τη γενική παρατήρηση πως η συλλογική μνήμη ξεχνά γρήγορα [είναι εξαιρετικά ασθενής]. Ξεχνάμε γρήγορα τα κακά των προηγούμενων κυβερνήσεων και επικεντρωνόμαστε σε αυτά της τωρινής διακυβέρνησης. Πιο συγκεκριμένα, ποιος αναφέρεται σήμερα στις ευθύνες των προηγούμενων κυβερνήσεων σε ό,τι αφορά το ασφαλιστικό σύστημα. Σίγουρα ούτε η αντιπολίτευση αλλά ούτε και οι συνδικαλιστικές οργανώσεις, μερικές από τις οποίες έχουν ένα μέρος ευθύνης για τις αδικίες και τη γενική κατάντια του συστήματος. Ξεχνάμε πως όλες οι κυβερνήσεις της μεταπολίτευσης αρνήθηκαν να ασχοληθούν σοβαρά με τις σαθρές βάσεις του. Πέταγαν συστηματικά το μπαλάκι στην επόμενη κυβέρνηση μέχρι που η βόμβα έσκασε στα χέρια του Τσίπρα. Όσο για το πρόβλημα του χρέους, ποιος αναφέρει πως ο Καραμανλής ο νεότερος, με την περίφημη στρατηγική της «επανίδρυσης του κράτους» έκανε τη δημόσια διοίκηση τόσο «γαλάζια» που διπλασίασε το δημόσιο χρέος; Και πω, μετά από μια παρατεταμένη σιωπή, θεωρείται σήμερα από πολλούς σοσιαλδημοκράτες «εθνικό» κεφάλαιο!
Με τα παραπάνω δεν επιχειρώ να δικαιολογήσω τα πάμπολλα σφάλματα της σημερινής κυβέρνησης: τις αλλεπάλληλες κωλοτούμπες, την αρχική άγνοια του πώς λειτουργεί η ευρωζώνη, την αφελή υπερτίμηση της δύναμης της κυβέρνηση έναντι των εταίρων, τις λανθασμένες κινήσεις στις διαπραγματεύσεις που επιδείνωσαν το χρέος, την γκάφα των wikileaks κτλ. Παρόλα αυτά, δεν υπάρχει αμφιβολία πως την ευθύνη για τη σημερινή κατάντια της χώρας την έχουν περισσότερο οι προηγούμενες κυβερνήσεις και λιγότερο η σημερινή.
Το μέλλον
Όσο για το τί θα συμβεί από εδώ και πέρα, είναι σίγουρο πως αντίθετα με τις πολυάριθμες Κασσάνδρες, κατά την γνώμη μου, ο ΣΥΡΙΖΑ δεν πρόκειται να καταρρεύσει και να ξαναγίνει ένα κομματίδιο του 4%. Ούτε πρόκειται να επιβάλλει ένα αυταρχικό καθεστώς τσαβικού τύπου. Από την στιγμή που ο πρωθυπουργός απέρριψε τη λαφαζανική στρατηγική της δραχμής, από την στιγμή που επέλεξε τον ευρυζωνικό δρόμο που η πλειοψηφία του ελληνικού λαού επιθυμεί, ούτε ο τσαβισμός ούτε άλλου είδους βίαιη «ανατροπή» είναι δυνατή - και αυτό παρ' όλη την κρατικίστικη ιδεολογία του. Λόγω των πιέσεων που υφίσταται από τους ισχυρούς παίκτες της ευρωζώνης, θα αναγκαστεί να συνεχίσει τις αποκρατικοποίησεις και τη μερκελική στρατηγική της λιτότητας. Με άλλα λόγια, η προσγείωση του πρωθυπουργού στην σκληρή πραγματικότητα δεν μπορεί παρά να συνεχίσει. Αυτό δεν σημαίνει πως δεν θα αγωνιστεί, μαζί με άλλες προοδευτικές δυνάμεις, να αλλάξει την πολιτική της λιτότητας που οι γερμανικές ελίτ έχουν επιβάλλει. Δεν σημαίνει πως δεν στοχεύει στο πέρασμα από το νεοφιλελεύθερο καπιταλισμό-καζίνο σε ένα δεύτερο εξανθρωπισμό του καπιταλισμού (ο πρώτος επιτεύχθηκε στην «χρυσή εποχή» της βορειοδυτικής ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας στην πρώιμη μεταπολεμική περίοδο). Βέβαια σήμερα, στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης, απαιτούνται νέες στρατηγικές σε μεταεθνικό επίπεδο.
Αν η παραπάνω πρόβλεψη είναι σωστή, μεσοπρόθεσμα, στον πολιτικοκομματικό χώρο θα έχουμε ένα διπολικό σύστημα με τον ΣΥΡΙΖΑ να αποτελεί τον αριστερό πόλο και την ΝΔ το δεξιό. Και στο μέσον, διάφορους κομματικούς σχηματισμούς που για διάφορους λόγους αρνούνται και την ενοποίηση και την ουσιαστική συνεργασία. Εκτός από αυτό τον διπολικό δημοκρατικό χώρο θα εξακολουθούν να λειτουργούν με σχετική επιτυχία τα δύο κόμματα που έχουν σαν στόχο την κατάργηση της «αστικής» αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας: το ΚΚΕ και η Χρυσή Αυγή. Το μεν πρώτο δεν φαίνεται να θέλει να ξεπεράσει την απομόνωσή του και το όνειρο ενός νέο-σοβιετικού παραδείσου. Το δεύτερο πιστεύω, πως λόγω του νεοναζιστικού προσανατολισμού του, δεν θα καταρρεύσει να αυξήσει σημαντικά τα ήδη υψηλά ποσοστά του.
Τέλος, δυο λόγια για την ΝΔ. Από τη μια μεριά ο νέος αρχηγός κατόρθωσε να προσελκύσει νέους ψηφοφόρους έχοντας σαν στόχο τον εκσυγχρονισμό της οργανωτικής δομής και την άμβλυνση της δύναμης του παλαιοκομματικού κατεστημένου. Από την άλλη μεριά όμως η βιασύνη του να πάρει την εξουσία εδώ και τώρα δείχνει πολιτική ανωριμότητα. Την στιγμή που η αξιολόγηση έκλεισε, την στιγμή που ούτε οι εταίροι μας, ούτε η πλειοψηφία του ελληνικού λαού θέλει ακόμα μια φορά εκλογές, σημαίνει πως η εμμονή του Κυριάκου Μητσοτάκη να καθίσει αμέσως στην πρωθυπουργική «ηλεκτρική» καρέκλα σημαίνει πως είτε δεν μπορεί να αντισταθεί στις πιέσεις είτε δεν έχει εμπιστοσύνη στις μελλοντικές εξελίξεις.
Συμπέρασμα
Το δίπολο ΣΥΡΙΖΑ-ΝΔ είναι πολύ πιθανό να αντικαταστήσει αυτό του ΠΑΣΟΚ-ΝΔ. Θα υπάρξουν βέβαια πιθανές συνεργασίες μεταξύ των δύο ισχυρών και των αδύνατων κομμάτων του κέντρου. Νομίζω όμως πως ο πιθανός νέος διπολισμός δεν θα καταρρεύσει σύντομα.
Δημοσιεύτηκε στα "Νέα" στις 28/5/2016.
ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ
«ΠΟΛΙΤΕΣ»
Οι πολίτες παίρνουν το λόγο
Ημερομηνία μετάδοσης: Κυριακή 29 Μαΐου 2016, στις 00:30
Στην τρίτη εκπομπή «Πολίτες», που θα μεταδοθεί την Κυριακή 29 Μαΐου 2016, στις 00:30 από την ΕΡΤ1, δέκα (10) μέλη της Επιτροπής Παιδείας του Συμβουλίου Κοινωνικού Ελέγχου (ΣΚΕ) Αττικής της ΕΡΤ και δέκα (10) φοιτητές, συζητούν με τους: Αντώνη Λιάκο, πρόεδρο Επιτροπής Εθνικού και Κοινωνικού Διαλόγου για την Παιδεία, Νίκο Θεοτοκά, πρόεδρο του Εθνικού Συμβουλίου Παιδείας (ΕΣΥΠ), Θάνο Βερέμη, πρώην πρόεδρο ΕΣΥΠ (2004-2010) και Άννα Μαυρουδή, διευθύνουσα σύμβουλο στο Ίδρυμα Νεολαίας και Διά Βίου Μάθησης, για το ρόλο που μπορεί να παίξει η ΕΡΤ και η Εκπαιδευτική Τηλεόραση στην προώθηση της παιδείας και του πολιτισμού σε συνεργασία με το εκπαιδευτικό σύστημα.
Επίσης, μαθητές υποψήφιοι στις Πανελλήνιες Εξετάσεις απαντούν σε ερωτήσεις για τη χρήση της Νεοελληνικής Γλώσσας στη διδασκαλία και στα κοινωνικά δίκτυα και κάνουν προτάσεις για την ΕΡΤ. Παρουσιάζονται ακόμα, καινοτομικές προτάσεις ευρωπαϊκών δημόσιων τηλεοράσεων και η τηλεόραση των μαθητών για την προώθηση του «Γραμματισμού στα Μέσα» (Media Literacy).
Η εκπομπή «Πολίτες» είναι ένα εγχείρημα ανοιχτού συμμετοχικού διαλόγου που επιχειρείται για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Η ΕΡΤ ανοίγεται στην κοινωνία και καλεί τους πολίτες να συμμετέχουν στις διαδικασίες αλλαγής και εξέλιξής της προς όφελος του δημόσιου συμφέροντος.
Η εκπομπή είναι μηνιαία και το συντονισμό και την παρουσίαση έχει ο Περικλής Βασιλόπουλος, δημοσιογράφος και υπεύθυνος του ΚΕΕΠ της ΕΡΤ.
Το ΣΚΕ Αττικής της ΕΡΤ αποτελείται συνολικά από 110 μέλη με ίσο αριθμό εκπροσώπων 55 κοινωνικών φορέων και 55 πολιτών που κληρώθηκαν ανάμεσα σε 2.260 πολίτες, οι οποίοι δήλωσαν συμμετοχή. Το ΣΚΕ Αττικής, μαζί με το ΣΚΕ Κεντρικής Μακεδονίας με έδρα τη Θεσσαλονίκη, είναι τα δύο (2) πρώτα από τα δεκατρία (13) ΣΚΕ που θα συγκροτηθούν σε όλες τις περιφέρειες της χώρας. Τα ΣΚΕ αποτελούν μια καινοτομική πρωτοβουλία που προβλέπεται από το νόμο 4324/15 για τη νέα ΕΡΤ, είναι ανεξάρτητα όργανα με συμβουλευτικό χαρακτήρα και έχουν σκοπό τη βελτίωση της ΕΡΤ, υπέρ του δημόσιου συμφέροντος. Αρμόδια υπηρεσία για τη συγκρότηση και τη λειτουργία τους είναι το Κέντρο Επικοινωνίας και Ενημέρωσης Πολιτών (ΚΕΕΠ), υπό την εποπτεία του Διοικητικού Συμβουλίου της ΕΡΤ.
Email: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
Site: polites.ert.gr
Facebook: www.facebook.com/politesert
Twitter: https://twitter.com/polites_ert
Τηλέφωνο: 210 6092323
ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ
Μια εξαιρετική παρουσίαση-συζήτηση στο ΕΙΕ για τη συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, για ένα ευφυές, αποτελεσματικό και αποδοτικό κράτος
Με μεγάλη επιτυχία και σε ένα κατάμεστο αμφιθέατρο πραγματοποιήθηκε η παρουσίαση του βιβλίου της διεθνούς φήμης οικονομολόγου Mariana Mazzucato "Το επιχειρηματικό κράτος - Ανατρέποντας μύθους", στις 19 Μαΐου στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών. Η εκδήλωση, που πραγματοποιήθηκε από τις Εκδόσεις Κριτική και το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης, κατάφερε να κρατήσει αμείωτο το ενδιαφέρον πάνω από 250 παρευρισκόμενων, χάρη στην κεντρική ομιλήτρια Μ. Mazzucato, η οποία ήρθε αποφασισμένη, και το πέτυχε, να καταρρίψει τον μύθο ότι το κράτος δεν καινοτομεί και δεν πρέπει να κάνει παραγωγικές επενδύσεις.
Η ιταλικής καταγωγής και αγγλοσαξονικής εκπαίδευσης συγγραφέας εστίασε στο πώς μπορούν να δημιουργηθούν ενδιαφέρουσες και δυναμικές συνεργασίες και συνέργειες μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, ειδικά όσον αφορά την προώθηση της τεχνολογικής ανάπτυξης και της καινοτομίας. Το θέμα δεν είναι ο δημόσιος τομέας κατά του ιδιωτικού, αλλά τι είδους δημόσιο τομέα και τι είδους ιδιωτικό τομέα χρειάζεται μια χώρα και ποια πρέπει να είναι η σχέση τους.
Το βιβλίο της καθηγήτριας Mariana Mazzucato (Πανεπιστήμιο Sussex) αποτελεί σημείο αναφοράς στη διεθνή συζήτηση για τη σχέση του κράτους με την καινοτομία και την επιχειρηματικότητα, έχοντας ήδη μεταφραστεί σε επτά γλώσσες εκτός της Ελληνικής. Όπως χαρακτηριστικά δήλωσε κατά τη διάρκεια της παρουσίασης, η εκδότρια των Εκδόσεων Κριτική Μάγγη Μίνογλου, "πρόκειται για ένα ετερόδοξο βιβλίο με ιδιαίτερη σημασία για την Ελλάδα και για το μέλλον της και το πώς θα βγούμε από αυτό το οικονομικό αδιέξοδο".
Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες ήταν οι ομιλίες του αναπληρωτή Υπουργού Έρευνας και Καινοτομίας Κώστα Φωτάκη που προσφώνησε τη συγγραφέα, της Δρ. Εύης Σαχίνη, διευθύντριας του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης, του κ. Γιάννη Καλογήρου, καθηγητή Τεχνολογικής, Οικονομικής και Βιομηχανικής Στρατηγικής στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, του κ. Κωστή Βαΐτσου, ομότιμου καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Ο Kώστας Φωτάκης αναφέρθηκε, μεταξύ άλλων, στο ευρωπαϊκό παράδοξο, το γεγονός δηλαδή ότι ενώ στην Ευρώπη υπάρχει καλή έρευνα, η αξιοποίησή της υστερεί, και σε χώρες σαν τη δική μας το παράδοξο αυτό εμφανίζεται ακόμα πιο έντονα. Ο υπουργός επισήμανε στην ομιλία του ότι υπάρχει εξαιρετική επιστημονική παραγωγή, αλλά ταυτόχρονα υπάρχει και μεγάλο χάσμα καινοτομίας. "Στα πρώτα στάδια των επενδύσεων ο επιχειρηματικός κίνδυνος είναι μεγάλος και αυτό το ρίσκο καλείται να πάρει το κράτος που θα πρέπει να παίξει τον ρόλο του διευκολυντή για τη δημιουργία ευκαιριών και ταυτόχρονα διαμορφωτή του περιβάλλοντος εκείνου, όπου θα ανθίσουν αυτές οι ευκαιρίες. Ακριβώς για αυτόν τον λόγο, το επιστημονικό έργο της Mariana Mazzucato είναι πολύ σημαντικό και πολύ χρήσιμο, και πραγματικά προσβλέπουμε στη συνεισφορά της στη συζήτηση που έχουμε ανοίξει για τη διαμόρφωση αυτών των πολιτικών και την υλοποίησή τους" υπογράμμισε ο υπουργός.
Στην συνέχεια τον λόγο πήρε η Δρ Εύη Σαχίνη, η οποία τόνισε: "Η κεντρική συνεισφορά του βιβλίου της Mariana Mazzucato 'Tο Επιχειρηματικό Kράτος' βρίσκεται ακριβώς στον υπότιτλό του 'ανατρέποντας μύθους'. Στην ουσία η ανατροπή των μύθων είναι η ανασκευή των κυρίαρχων οικονομικών δογμάτων. Σύμφωνα με τη συγγραφέα, το κράτος όχι μόνο προστατεύει ενεργητικά την ιδιωτική πρωτοβουλία και επιχειρηματικότητα, αλλά αναλαμβάνει και ρίσκα τα οποία ο ιδιωτικός τομέας όχι μόνο δεν αναλαμβάνει, αλλά πολύ συχνά εξαρτά την τεχνογνωσία και την κερδοφορία του πάνω σε αυτά τα ρίσκα. Η συγγραφέας δείχνει ότι το κράτος διαδραματίζει έναν πολύ σημαντικό ρόλο στη διαδικασία παραγωγής πλούτου από δραστηριότητες έντασης γνώσης, ως χρηματοδότης καινοτόμων και ρηξικέλευθων ιδεών, ακριβώς όταν οι προοπτικές επιβίωσης αυτών φαίνονται τόσο μικρές και φθίνουσες, όταν δηλαδή καμία ιδιωτικά προερχόμενη οικονομική αποτίμηση δεν θα τις εκτιμούσε ως οικονομικά συμφέρουσες. Το επιτυγχάνει, δε αυτό, αναλύοντας πλήθος παραδειγμάτων της ιστορίας της τεχνολογίας στον 20ο και 21ο αιώνα στις ΗΠΑ, όπου η κρατική ανάμιξη θεωρείται έγκλημα καθοσιώσεως".
"Αν και δεν είναι η πρώτη -στη γραμμή των ετερόδοξων οικονομολόγων- που δείχνει την ωφέλιμη πτυχή της κρατικής παρέμβασης, ωστόσο, είναι η πρώτη που το κάνει με τέτοια έμφαση και πλούτο παραδειγμάτων με τα οποία ένα ευρύτερο κοινό είναι εξοικειωμένο, αποτελώντας έτσι μία από τις αιτίες που το μήνυμά της διαχύθηκε σε διεθνές επίπεδο. Σε μία χώρα, όπως η Ελλάδα, όπου δηλαδή ο κρατικός τομέας είναι πολύ σημαντικός και κυρίαρχος (παράδειγμα: κρατικών προμηθειών), η περιστολή των δαπανών θα πρέπει να συνοδευτεί από μία αύξηση των κρατικών επενδύσεων σε αυτούς τους τομείς που ενέχουν τη μεγαλύτερη δυναμική θετικών επιδράσεων και διαχύσεων στην ευρύτερη οικονομία -η στόχευση δηλαδή των κρατικών επενδύσεων θα πρέπει να είναι επιλεκτική και έξυπνη" επισήμανε στην ομιλία της η Ε. Σαχίνη.
Ο Kωστής Βαΐτσος υπογράμμισε, μεταξύ άλλων, στην ομιλία του ότι: "Το διεθνώς αναγνωρισμένο βιβλίο της Μ. Mazzucato είναι ιδιαίτερα επίκαιρο για τις τεκταινόμενες κρίσιμες αναπτυξιακές προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα η ελληνική οικονομία της βαθιάς κρίσης. Το βιβλίο αποφεύγει τις απλουστευτικές γενικεύσεις, καθαρά ιδεολογικού περιεχομένου, για ένα 'λιγότερο ή περισσότερο' Κράτος. Αντίθετα, επικεντρώνεται στις πιο σύνθετες και οπωσδήποτε όχι αυτόματες απαιτήσεις για το είδος του ιδιωτικού τομέα και το είδος καθώς και του ρόλου του δημοσίου που έχουν ανάγκη οι αναπτυξιακές επιλογές μιας σύγχρονης, δίκαιης και παραγωγικά αποτελεσματικής κοινωνίας".
Ο καθηγητής Γιάννης Καλογήρου, που έχει προλογίσει και την ελληνική έκδοση, αναφέρθηκε στο έργο της Mariana Mazzucato και στη μεγάλη επιτυχία της με αυτό το βιβλίο "που δεν είναι άλλη από το γεγονός ότι ξαναέβαλε στην ατζέντα, το κράτος και το ερώτημα 'ποιον ρόλο πρέπει να διαδραματίζει και πότε πρέπει να παρεμβαίνει', σε μια περίοδο που το κράτος για πολλούς λόγους θεωρείται ότι πρέπει να φύγει μακριά. Σχετικά με το πότε πρέπει να παρεμβαίνει το κράτος η απάντηση δεν είναι άλλη από το γεγονός ότι το κράτος πρέπει να παρεμβαίνει για να χρηματοδοτήσει καινοτόμα εγχειρήματα σε πρώιμο στάδιο. Όταν δηλαδή μια ιδέα κινδυνεύει να μην αξιοποιηθεί λόγω έλλειψης χρηματοδότησης, όταν δηλαδή κινδυνεύει να πέσει στη κοιλάδα του θανάτου, το κράτος θα πρέπει να αναλάβει το ρίσκο της χρηματοδότησης για να υπάρξει καινοτομία & ανάπτυξη προϊόντος".
Και αφού όλα ξεκινούν και τελειώνουν στο κύριο ερώτημα 'Ποιος (πρέπει να) είναι ο ρόλος του κράτους;', η απάντηση ήρθε από τη Μariana Mazzucato, η οποία τόνισε ότι: "Το κράτος θα πρέπει να δημιουργεί την αγορά και να ορίζει τους κανόνες του παιχνιδιού και όχι να τη διορθώνει. Φυσικά, για να το πετύχει αυτό πρέπει να δοθούν τρεις μεγάλες μάχες σε τρεις κατευθύνσεις: έξυπνη ανάπτυξη (δηλαδή καινοτομία σε μεγαλύτερο βαθμό), βιώσιμη ανάπτυξη (πιο πράσινη ανάπτυξη) και τέλος ανάπτυξη με ανοικτή πρόσβαση (και συνεπώς λιγότερες ανισότητες). Μέχρι τώρα η κραταιά αντίληψη είναι ότι το κράτος πρέπει να θέτει τους κανόνες του παιχνιδιού, να διορθώνει τις αποτυχίες της αγοράς, να παίρνει το ρίσκο και να διευκολύνει τον ιδιωτικό τομέα, βγαίνοντας στη συνέχεια από τη μέση, για να αφήσει ελεύθερο το πεδίο δράσης στους 'επαναστάτες' του ιδιωτικού τομέα. Ήρθε όμως η ώρα να θέσουμε νέα ερωτήματα περί οικονομικής στρατηγικής, όπως για παράδειγμα:
• Πώς θα εξελιχθεί ο δημόσιος τομέας μέσα από τη δημιουργία επενδύσεων (επεκτείνοντας τα όρια της αγοράς);
• Πώς θα χτίσουμε δημόσιους οργανισμούς που θα καλωσορίσουν τον πειραματισμό και τα λάθη;
• Πώς θα ενσωματώσουμε στην κοινωνία το ρίσκο και τις ανταμοιβές, με ανανεώσιμα κεφάλαια (revolving fund) για μελλοντικές καινοτομίες και κοινωνική πρόνοια;"
Η M. Mazzucato αναφέρθηκε στον καθοριστικό ρόλο του δημόσιου τομέα στην ανάπτυξη ριζικών καινοτομιών, τις οποίες στη συνέχεια αξιοποιεί ο ιδιωτικός τομέας. Όπως άλλωστε χαρακτηριστικά αναφέρει στο βιβλίο της "δεν πρέπει να αντιμετωπίζουμε τον ιδιωτικό τομέα σαν ένα λιοντάρι στο κλουβί που πρέπει να απελευθερωθεί με την απομάκρυνση των εμποδίων που το κρατούν δέσμιο (π.χ. φορολογικοί συντελεστές, φοροαπαλλαγές και το επίπεδο της γραφειοκρατίας), αλλά σαν ένα κατοικίδιο ζώο (μια γάτα), εξού και το εξώφυλλο του βιβλίου, που πρέπει να ενθαρρυνθεί και να μετατραπεί σε λιοντάρι".
"Και για να αλλάξει η θεώρησή μας θα πρέπει να είμαστε πρόθυμοι να αντιστρέψουμε τελείως την εικόνα του βαρετού και γραφειοκρατικού κράτους και να δώσουμε νέα διάσταση στον δημόσιο τομέα, που θα μπορεί να δημιουργεί οράματα και αποστολές, και όχι απλά να διορθώνει τα κακώς κείμενα" υπογράμμισε η M. Mazzucato.
Η βραδιά ολοκληρώθηκε σε πιο χαλαρό κλίμα με τον οίνο να ευφραίνει την καρδία και τους παρευρισκόμενους να έχουν τη δυνατότητα να συνεχίσουν την ενδιαφέρουσα συζήτηση για το "Επιχειρηματικό Κράτος", εκτός αίθουσας, παρουσία φυσικά της διάσημης οικονομολόγου.
Την επόμενη ημέρα, η Μ. Mazzucato ήταν προσκεκλημένη σε εκδήλωση στο Υπουργείο Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων όπου συμμετείχε σε συζήτηση με θέμα "Η Δημόσια Επένδυση για την Έρευνα και την Καινοτομία σε καιρό κρίσης", στην οποία συμμετείχαν, μεταξύ άλλων, ο Αν. Υπουργός Έρευνας και Καινοτομίας Κώστας Φωτάκης, ο Γενικός Γραμματέας Έρευνας και Τεχνολογίας Θωμάς Μαλούτας και ο Πρόεδρος Νίκος Θεοχαράκης και τα μέλη της Εθνικής Επιτροπής Εκπαίδευσης, Έρευνας και Ανάπτυξης.
Η μεγάλη παρακαταθήκη που αφήνει το πρόγραμμα ένταξης και εκπαίδευσης των μουσουλμανόπαιδων στη Θράκη (ΠΕΕΜ) παρουσιάστηκε λίγες ημέρες πριν σε ημερίδα στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο από την ομάδα που το εμπνεύστηκε και το υλοποίησε.
Σήμερα που μπαίνει επιτακτικά το ζήτημα της κοινωνικής ένταξης των προσφύγων για όσο διάστημα χρειαστεί να μείνουν στη χώρα μας, και εν όψει του προγράμματος του υπουργείου Παιδείας να εντάξει από την ερχόμενη χρονιά τα προσφυγόπουλα στην εκπαιδευτική διαδικασία, τα εργαλεία που ανέπτυξε το πρόγραμμα για τη διδασκαλία των ελληνικών και η συσσωρευμένη εμπειρία των συντελεστών του σε ζητήματα κοινωνικής ένταξης της μειονότητας μπορούν να είναι πολύτιμα.
Ηδη άλλωστε, συντελεστές του προγράμματος δραστηριοποιούνται στο κέντρο φιλοξενίας του Ελαιώνα.
● Παρ' όλες τις διαφορές του μειονοτικού από το προσφυγικό ζήτημα, μπορούμε να αντλήσουμε χρήσιμα συμπεράσματα για την ένταξη των προσφύγων από τις πολιτικές ένταξης που εφαρμόστηκαν στη μειονότητα;
Είναι πολλές οι διαφορές, είναι όμως κοινή η αντίληψη για τον «άλλο», τον διαφορετικό ή ξένο που διαταράσσει και ανησυχεί.
Το μάθημα από όσα πέτυχε το πρόγραμμα είναι ότι η αρμονική ένταξη των διαφορών ενισχύει την κοινωνική συνοχή και τελικά προωθεί τη δημοκρατία.
Για την εκπαίδευση υπάρχουν πολλά να αξιοποιηθούν. Μεθοδολογίες και εκπαιδευτικά υλικά που φτιάχτηκαν για τα παιδιά της μειονότητας με άριστα αποτελέσματα είναι κατάλληλα για παιδιά προσφύγων και μεταναστών.
Και το υπουργείο Παιδείας το σχεδιάζει.
● Πόσο διαφορετική είναι σήμερα η κατάσταση στη Θράκη σε σχέση με όταν ξεκινούσε το πρόγραμμα;
Είναι αισιόδοξο πόσο πολύ διαφορετική είναι. Σε αυτό συνέβαλαν πολλά, με κυριότερα τον εκδημοκρατισμό της ελληνικής κοινωνίας τις δεκαετίες μετά το 1980, την ευρωπαϊκή επίδραση και τη ριζική αλλαγή της κρατικής πολιτικής απέναντι στη μειονότητα που αποφάσισαν όλα τα κόμματα της Βουλής το 1990 και εφαρμόζεται έκτοτε.
Η πρώτη κίνηση που έδωσε μεγάλη ώθηση στα εκπαιδευτικά πράγματα ήταν η ευνοϊκή ένταξη των παιδιών της μειονότητας στην ανώτατη εκπαίδευση.
Το πρόγραμμα είναι και αυτό μέτρο θετικής διάκρισης, με στόχο του υπουργείου Παιδείας την αρμονική ένταξη στην κοινωνία μέσα από το σχολείο.
Το πρόγραμμα συνέβαλε σημαντικά στην άμβλυνση των μεγάλων εκπαιδευτικών ανισοτήτων.
Το σπουδαιότερο πάντως είναι η συμβολή στην αυξανόμενη χειραφετική τάση των νέων και των γυναικών της μειονότητας μέσα από την εκπαίδευση και την κοινωνική ένταξη.
Η επιτυχία του προγράμματος είναι πριν απ' όλα οι αλλαγές που έχουν επιτευχθεί, αλλά και ο τρόπος με τον οποίο έγιναν.
Η ελληνομάθεια δεν έπαψε να είναι ευθύνη του σχολείου. Ωστόσο το πρόγραμμα με τα νέα σχολικά βιβλία για το Δημοτικό και το Γυμνάσιο έχει βελτιώσει σημαντικά την εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας.
Εχει μετατρέψει τη μάθηση σε ενδιαφέρουσα και ελκυστική, έχει βελτιώσει δραστικά την επίδοση και έχει πολλαπλά επηρεάσει τους εκπαιδευτικούς στη Θράκη.
Εχει επηρεάσει ενήλικες, κυρίως τις γυναίκες που ξέρουν ελάχιστα ελληνικά, να παρακολουθούν μαθήματα του προγράμματος.
Σπουδαιότερο είναι ότι, εισάγοντας μια άλλη εκπαίδευση που εντάσσει τους μαθητές με διαφορετική εθνοπολιτισμική ταυτότητα, έχει πετύχει να κερδίσει την εμπιστοσύνη παιδιών και γονέων της μειονότητας προς την ελληνική πολιτεία.
● Δεν φαίνεται πάντως να έχει διαμορφωθεί ένα νέο πολιτικό πρόταγμα για τη μειονότητα. Γιατί η θετική τοπική εμπειρία από το πρόγραμμα δεν διαμορφώνει εθνική πολιτική;
Τα θέματα αυτά είναι δύσκολα. Ανακινούν φόβους φαντασιακούς και πραγματικούς.
Η ερώτηση υπονοεί ότι η ελληνική κοινωνία εξακολουθεί να έχει μονοπολιτισμικό προσανατολισμό. Δυστυχώς, πράγματι εξακολουθεί.
Είναι καχεκτικός στη χώρα μας ο ευρωπαϊκός διάλογος για την έννοια των πολλαπλών ταυτοτήτων και την πρόκληση που αποτελεί η διαπραγμάτευσή τους στη μετανεωτερική κοινωνία που ζούμε.
Ας μην ξεχνάμε πάντως τις αντιφάσεις και τα πισωγυρίσματα παντού στην Ευρώπη.
Αναμφίβολα έγιναν αλλαγές στην κοινωνία της Θράκης.
Οι ακραίες φωνές σταδιακά περιθωριοποιούνται και η καχυποψία αμβλύνθηκε και στις δύο πλευρές, πλειονότητας και μειονότητας.
Δείγμα είναι, π.χ., η μεγάλη σε αριθμούς εθελοντική συμμετοχή παιδιών της μειονότητας και των οικογενειών τους στα Κέντρα του προγράμματος.
Τα βήματα της πολιτείας είναι αργά, αλλά υπάρχουν, π.χ., η κατάργηση της Ειδικής Παιδαγωγικής Ακαδημίας της Θεσσαλονίκης -χουντικού θεσμού που εκπαίδευε κάκιστα τους εκπαιδευτικούς της μειονότητας- έφτιαξε μια νέα δυναμική.
Ας μην ξεχνάμε ότι μιλάμε για αλλαγές πολύ δύσκολες. Αφορούν τις ριζωμένες πεποιθήσεις και τα στερεότυπα, ενώ απαιτούν να αλλάξουν ιδέες και νοοτροπίες των ανθρώπων.
Αρα θέλουν μακρύ χρόνο και μαζί αταλάντευτη προσήλωση και συστηματικά βήματα.
● Κατά πόσο οι παιδαγωγικές σχολές διαμορφώνουν εκπαιδευτικούς που είναι έτοιμοι να υπηρετήσουν τις ανάγκες της κοινωνικής ένταξης;
Υπάρχει μεγάλη διαφορά στα διάφορα τμήματα και Πανεπιστήμια. Γενικά, θα έλεγα ότι οι εκπαιδευτικοί, κυρίως της Δευτεροβάθμιας, δεν είναι καλά προετοιμασμένοι στην παιδαγωγική της ένταξης.
Στον Εθνικό και Κοινωνικό Διάλογο για την Παιδεία το επισημαίνουμε και κάνουμε σχετικές προτάσεις τόσο για την αρχική εκπαίδευση όσο και την επιμόρφωση.
Οσοι συμμετέχουν στο πρόγραμμα, αποκομίζουν πάρα πολλά και το δηλώνουν κάθε στιγμή.
Ενδεικτική είναι η ατάκα μιας εκπαιδευτικού που δουλεύει στα Κέντρα μας: «Είναι περισσότερα από ένα μεταπτυχιακό αυτά που μαθαίνουμε».
● Εχετε δει ουσιαστικές διαφορές στον τρόπο που αντιμετωπίζει η κυβέρνηση με κορμό τον ΣΥΡΙΖΑ το πρόγραμμα και γενικότερα την ένταξη της μειονότητας;
Η ένταξη της μειονότητας είναι θέμα που λύνει μόνο η δημοκρατία. Αυτό το απέδειξε η πολιτική που εφάρμοσαν όλες οι κυβερνήσεις και ως προς το πρόγραμμα όλοι οι υπουργοί Παιδείας από το 1997 έως σήμερα.
Αλλοι υπήρξαν πιο ανοιχτοί και κάποιοι λιγότερο - σημειωτέον, όχι με βάση το κόμμα τους.
Διάβασα με μεγάλο ενδιαφέρον τις θέσεις για τη μειονοτική εκπαίδευση της έκθεσης που συντάχθηκε με πρωτοβουλία του επικεφαλής της Επιτροπής Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής.
Μακάρι να υλοποιηθούν. Θεωρητικά, μια αριστερή κυβέρνηση είναι η μεγάλη ευκαιρία για ρηξικέλευθα βήματα σε τέτοια θέματα.
Δημοσιεύτηκε στην "Εφημερίδα των Συντακτών" στις 24/5/2016.
«Είναι τελείως απωθητική η ιδέα της κοινωνίας όταν το μόνο που την κρατά ενωμένη είναι οι σχέσεις και τα αισθήματα που προκύπτουν από το οικονομικό συμφέρον», έλεγε τον 19ο αιώνα ο κλασικός φιλελεύθερος Τζον Στιούαρτ Μιλ.
Η «μεγάλη κοινωνία» προέκυψε από άλλες αξίες και εξελίχθηκε καλά - αλλά όχι καλά για την Ελλάδα. Βέβαια, ήταν διαφορετική η συναίνεση που έδινε ρυθμό στην Ευρώπη. Ομως, στον 21ο αιώνα, δεν καταδικάζεις τον ναύτη του Αμστερνταμ του 17ου αιώνα επειδή πέρασε για κρεμμύδι τον βολβό της πανάκριβης τουλίπας και τον έφαγε.
Το ΔΝΤ, όταν δεν ασχολείται με το country risk της Ελλάδας, χρησμοδοτεί προς τα κάτω τις προβλέψεις του για την τρέχουσα παγκόσμια ανάπτυξη. Σήμερα οι αναλυτές στέκουν αμφίθυμοι στο ακαθόριστο μέλλον της Ευρώπης. Κι εμείς; Πετύχαμε στόχους; Συνετιστήκαμε; Και ποια είναι η new normality (η νέα κανονικότητα) με την οποία θα επιστρέψουμε δημοσιονομικά ενάρετοι στις αγορές;
Μπορεί η Ελλάδα να βαδίσει στην ανάπτυξη σε μια Ευρώπη που επιλέγει την ύφεση μέσω μιας εξωφρενικής υποχρέωσης που καταστρέφει οικονομίες με πρόσχημα τη διάσωσή τους;
Στις Βρυξέλλες τα πράγματα κινούνται αργά. Η ελίτ του Βερολίνου κάνει ό,τι μπορεί για να ανακόψει τις «αντισυμβατικές πολιτικές του Ντράγκι» και οποιαδήποτε συμμαχία κατά της λιτότητας, δίχως προβληματισμό για τη δυσαρέσκεια και την κόπωση των λαών.
Κι όμως, η ιδρυτική ορμή της «μεγάλης κοινωνίας» στην Ε.Ε. είχε συγκεκριμένο περιεχόμενο: το «Ποτέ ξανά» της τραγωδίας του ναζισμού και του Β' Παγκοσμίου. Αυτό το «Ποτέ ξανά», που είχε αγκαλιάσει τη Γερμανία, ήταν κάτι περισσότερο από τη διαχείριση της αγοράς του άνθρακα και του χάλυβα.
Με τον αποπληθωρισμό παρόντα ή ante portas, ακόμα και οι φιλελεύθεροι οικονομολόγοι τονίζουν τον κίνδυνο επανεμφάνισης της φρίκης. Ο καθηγητής Οικονομικών του Γέιλ, Robert J. Shiller (νομπελίστας του 2013), κρούει τον κώδωνα της «secularstagnation» και του «underconsumptionism», της μόνιμης στασιμότητας και της υποκατανάλωσης για την ευρωπαϊκή οικονομία.
Φωτογραφίζει: σε κατάσταση διαρκούς στασιμότητας (SecStag) η ανεργία είναι υψηλή, και άπιαστο όνειρο η πλήρης απασχόληση σε καθεστώς χαμηλού πληθωρισμού και μηδενικών επιτοκίων. Και είναι αδύνατον για μια οικονομία να πετύχει ταυτόχρονα
(α) πλήρη απασχόληση,
(β) ικανοποιητική μεγέθυνση και
(γ) χρηματοπιστωτική σταθερότητα, με ανεργία και ταυτόχρονη μείωση των εισοδημάτων.
Ποιος μιλάει για επιτυχία σε οικονομία με πάνω από 25% ανεργία, με πάνω από 50% ανεργία στους νέους, με το 1/4 του πληθυσμού κάτω από το όριο της φτώχειας και με σωρευτική απώλεια πάνω του 25% του ΑΕΠ; Η διαρκής στασιμότητα, η υποκατανάλωση και ο αποπληθωρισμός: ιδού οι όροι που ενισχύουν την υποκείμενη απαισιοδοξία, η οποία μαζί με τη λιτότητα και την απότομη μείωση των δαπανών δεν εξασθενούν απλώς την οικονομία, αλλά δημιουργούν απελπισία, θυμό, μισαλλοδοξία και απελευθερώνουν την ανεξέλεγκτη βία.
Ενας άλλος φιλελεύθερος, ο Μπέντζαμιν Μ. Φρίντμαν, του Χάρβαρντ, στο magnum opus του «The Moral Consequences of Economic Growth - Οι ηθικές συνέπειες της οικονομικής ανάπτυξης», δείχνει με χειροπιαστά παραδείγματα ότι η επιβράδυνση της οικονομικής ανάπτυξης οδηγεί -όχι άμεσα, αλλά οδηγεί- στη μισαλλοδοξία, στον επιθετικό εθνικισμό και στον πόλεμο.
Η αξία της ανόδου του βιοτικού επιπέδου», συμπεραίνει, «δεν αφορά μόνο τις υλικές βελτιώσεις στον τρόπο ζωής των ανθρώπων, αλλά επηρεάζει εντέλει τον τρόπο διαμόρφωσης των κοινωνικών, πολιτικών και ηθικών χαρακτηριστικών των λαών
Ο Μπραντ ντε Λονγκ από το Μπέρκλεϊ, με δικές του μετρήσεις, εκτιμά την απώλεια ευημερίας στην ευρωζώνη, των τελευταίων έξι ετών, γύρω στο 60% σε σχέση με τις αδιατάρακτες οικονομικές τάσεις της περιόδου 1995-2007. Σε πρόσφατο άρθρο του, ο Τζ. Στίγκλιτς μίλησε για χώρες-ζόμπι που αφήνει πίσω της η λιτότητα. Τονίζει τη σωρευτική απώλεια ευημερίας ύψους άνω των 6,5 τρισ. δολαρίων στην Ευρώπη.
Η Ευρώπη πορεύεται σαν σε ιστορικό κενό, με κοντή μνήμη από λάσπη και αργύρια. Η Γερμανία δεν θέλει να θυμάται το Πρωτόκολλο του Λονδίνου του 1953 με το οποίο διαγράφηκε το χρέος της χώρας - το μεγαλύτερο που διαγράφηκε ποτέ μετά τον πόλεμο και πάνω στο οποίο στηρίχτηκε το γερμανικό μεταπολεμικό θαύμα!
Μετά τον Β' Παγκόσμιο, οι ΗΠΑ φρόντισαν να μη θέσει κανείς από τους συμμάχους αξιώσεις για αποζημίωση. Εκτός από μερικές εξαιρέσεις, ματαιώθηκαν όλες οι αξιώσεις μέχρι τη μελλοντική επανένωση της Ανατολικής με τη Δυτική Γερμανία.
Κανείς δεν θέλει να σκέφτεται την τραυματική εμπειρία του υπερπληθωρισμού στον Μεσοπόλεμο, για τον οποίο όλοι κατηγορούν τη Δημοκρατία της Βαϊμάρης. Η Μέρκελ και ο Σόιμπλε επικρίνουν την πληθωριστική Βαϊμάρη για την άνοδο του ναζισμού. Δεν μπόρεσε, λένε, να ελέγξει τις δημόσιες δαπάνες και τα ελλείμματα, και έτσι ήρθε ο Χίτλερ στην εξουσία το 1933.
Η αλήθεια διαφορετική: την άνοδο του ναζισμού την προκάλεσε η φτώχεια, η ανεργία και ο αιφνίδιος αποπληθωρισμός του νέου «σκληρού» μάρκου, του Ράιχσμαρκ, μετά το 1924.
Η ύφεση, ο αποπληθωρισμός, η λαϊκή εξαθλίωση και η απελπισία έφεραν τον Χίτλερ και τον φασισμό στην Ευρώπη. Οι λαοί αφουγκράζονται το πισωγύρισμα με θλίψη. Και η επιστροφή στην τραγωδία έχει όνομα: New normality - Το κοκτέιλ που απειλεί την Ευρώπη.
Δημοσιεύτηκε στην "Εφημερίδα των Συντακτών" στις 26/5/2016.
