Wednesday, 08 May 2024
Τα άρθρα Μελών και Φίλων της Παρέμβασης, όπως δημοσιεύτηκαν στον ελληνικό και διεθνή τύπο.
Για να δείτε τα άρθρα ανά συγγραφέα, πατήστε εδώ .
Το 2015 η «κρίση του ευρώ» συρρικνώθηκε ξανά σε «ελληνική κρίση». Πολλοί προοδευτικοί αναλυτές τα προηγούμενα χρόνια εργάστηκαν φιλότιμα για να πείσουν τους συντηρητικούς κύκλους ότι αυτό που ξεκίνησε το 2010 ως κρίση χρέους της Ελλάδας δεν αφορούσε μόνο βαριές ελληνικές αποτυχίες αλλά και καίρια λάθη και αδυναμίες αρχιτεκτονικής της ΟΝΕ. Η είσοδος και άλλων χωρών σε μνημόνια επέτρεψε να μιλάμε για ευρύτερη κρίση της ΟΝΕ και των οικονομιών του Νότου. Ο ΣΥΡΙΖΑ ήρθε στην εξουσία πέρυσι τέτοιες μέρες για να διεθνοποιήσει το ελληνικό πρόβλημα ύφεσης και χρέους και να εξαγάγει ριζοσπαστικοποίηση στην Ευρώπη. Τελικά κατάφερε να επιδεινώσει και την ύφεση και το χρέος, και να επαναφέρει την αίσθηση ότι η Ελλάδα είναι περίπου ένα προβληματικό, σάπιο μέλος, που εν ανάγκη μπορεί να ακρωτηριαστεί για να μην απλωθεί η γάγγραινα στο υπόλοιπο σώμα. Το ελληνικό πρόβλημα (ή μάλλον: η Ελλάδα ως πρόβλημα) χάρη στην «τηλεγένεια» του κ. Βαρουφάκη διεθνοποιήθηκε: ως παγκόσμιο υπερθέαμα, γενεσιουργό αισθημάτων αποστροφής, αγανάκτησης, οίκτου και απορίας. Ομως η ευρωκρίση έγινε πάλι κρίση της Ελλάδας, κι η Ελλάδα κατέστη ξανά το μοναδικό μέλος του ευρώ σε ύφεση το 2015 και 2016. Οσο για την εξαγωγή της επανάστασης: η διδακτική εμπειρία ΣΥΡΙΖΑ έστρεψε το Podemos προς μετριοπαθέστερες θέσεις και τη νέα αριστερή πορτογαλική κυβέρνηση σε δέσμευση τήρησης των δημοσιονομικών κανόνων του ευρώ.
Το 2015 η κρίση ξανάγινε ελληνική. Το 2016 το πολιτικό ρίσκο απομακρύνεται προσώρας από την Ελλάδα κι απλώνεται στην υπόλοιπη Νότια Ευρώπη. Η Ισπανία πιθανόν να παραπαίει στην ακυβερνησία το πρώτο εξάμηνο 2016, μέχρι να ξαναπάει σε εκλογές. Η Πορτογαλία έχει κυβέρνηση σοσιαλιστών-αριστεράς-κομμουνιστών, εύθραυστη και ασταθή: πρέπει να ελίσσεται όχι μόνο ανάμεσα στα εμπόδια των περιορισμών της Ευρωζώνης και της μεταμνημονιακής εποπτείας, αλλά και στις ιδεολογικές εμμονές των αριστερών κομμάτων που τη στηρίζουν. Και στο βάθος η Ιταλία: η πραγματική αχίλλειος πτέρνα της Ευρωζώνης. Μια οικονομία μπλοκαρισμένη, πολύ μεγάλη για να αφεθεί να αποτύχει αλλά και πολύ μεγάλη για να μπορεί να διασωθεί. Που μόλις ξανάρχισε να κινείται έπειτα από στασιμότητα δεκαπενταετίας, αλλά που αν η ανάκαμψη το 2016 παραμείνει αδύναμη, τα πάντα θα βρεθούν στον αέρα. Με ένα κομματικό σύστημα απείρως προβληματικότερο του δικού μας, με μια κυβέρνηση «τελευταίας ευκαιρίας» και με ένα κρίσιμο δημοψήφισμα τον Οκτώβριο, που θα μετατραπεί σε ψήφο εμπιστοσύνης και στοίχημα επιβίωσης για τον Ρέντσι.
Τι σημαίνουν όλα αυτά; Για λίγο ακόμα θα μπορέσουμε να ανασάνουμε, καθώς οι διεθνείς προβολείς απομακρύνονται από την Ελλάδα. Θα είναι όμως έτοιμοι να επιστρέψουν εάν η πολιτική κρίση επανακάμψει στην Ελλάδα, αυτή τη φορά ως αδυναμία της κυβέρνησης να περάσει από τη Βουλή τα μέτρα που απαιτούνται για την ολοκλήρωση της πρώτης αξιολόγησης. Είναι σαφές ότι η οικονομία είναι εξαιρετικά εύθραυστη για να αντέξει ακόμα έναν κύκλο παράτασης και αγωνίας στη διαπραγμάτευση με τους πιστωτές, όπως με έκδηλη ανησυχία επισήμανε στο πρόσφατο άρθρο του στην «Καθημερινή» ο διοικητής της ΤτΕ Γιάννης Στουρνάρας.
Στην περίπτωση μιας νέας αντιπαράθεσης με τους θεσμούς, οι συσχετισμοί δεν είναι ευνοϊκοί. Ναι, βρισκόμαστε εντός μνημονίου, άρα η ρευστότητα των τραπεζών δεν κινδυνεύει. Ναι, η Ευρώπη έχει πολλούς νέους μπελάδες, με κυριότερο το μεταναστευτικό, που αναβιώνει εθνικισμούς, λαϊκισμούς και ανασφάλειες. Κανείς δεν επιθυμεί να προσθέσει έναν νέο πονοκέφαλο με την αναβίωση του Grexit. Ομως, από την άλλη πλευρά, οι κρίσιμοι παίκτες δεν είναι πια σε θέση να αφιερώσουν περαιτέρω πολιτικό κεφάλαιο για την Ελλάδα. Η Μέρκελ είναι αποδυναμωμένη απέναντι στην εσωτερική αμφισβήτηση της πολιτικής της στο προσφυγικό. Ο Ολάντ διανύει μακρά περίοδο εθνικής εσωστρέφειας, προετοιμαζόμενος για τις εκλογές του 2017. Επίσης, όπως κατέστησε εμμέσως σαφές και ο πρόεδρος του Eurogroup, η Ευρωζώνη μπορεί να περιμένει, εβδομάδες και μήνες, μέχρι να κλείσει η αξιολόγηση. Η ελληνική οικονομία δεν έχει αυτή την πολυτέλεια.
Και το διαπραγματευτικό μας πλεονέκτημα, ως πύλης εισόδου των μεταναστευτικών κυμάτων προς την Ευρώπη; Αυτό ταχύτατα μετατρέπεται σε μειονέκτημα. Οι δεκάδες χιλιάδες εγκλωβισμένοι στη χώρα μας μετανάστες δεν είναι πρόβλημα για την Ευρώπη, είναι κυρίως πρόβλημα για την Ελλάδα. Αντί να χρησιμοποιεί την προσφυγική κρίση για να διεκδικεί εκπτώσεις στην εφαρμογή του μνημονίου, η κυβέρνηση Τσίπρα έπρεπε να είχε κάνει ακριβώς το αντίστροφο: να χρησιμοποιήσει την ταχεία και αποτελεσματική εφαρμογή του μνημονίου για να διεκδικήσει μεγαλύτερη ευρωπαϊκή στήριξη στην αντιμετώπιση του προσφυγικού.
Ο μεγάλος κίνδυνος για το 2016 είναι η παγίωση μιας αυτοτροφοδοτούμενης επιδείνωσης, την οποία το ελληνικό πολιτικό σύστημα δεν θα έχει το πολιτικό θάρρος να αποτρέψει και η Ευρώπη δεν θα έχει κανένα ισχυρό κίνητρο να εμποδίσει. Τότε η Ελλάδα μπορεί να ανακαλύψει ότι βρίσκεται εγκλωβισμένη σε μια ευρωπαϊκή κρίση η οποία όχι μόνο έχει μεταβληθεί σε ελληνική, αλλά αφορά μονάχα την Ελλάδα και κανέναν άλλο. Ο συνδυασμός των αναχωμάτων (firewalls) της ΕΚΤ, που προστατεύουν τη λοιπή Ευρωζώνη από τη μετάδοση της κρίσης, και πραγματικών φραγμάτων που σταματούν τις ροές της μετανάστευσης στην Ελλάδα μπορεί να οδηγήσει σε έναν ιδιότυπο εγκλωβισμό. Τα τείχη ως γνωστόν εξασφαλίζουν μια αίσθηση ασφάλειας, μέχρι τη στιγμή που αντιλαμβάνεσαι ότι εκείνος που βρίσκεται κλεισμένος απέξω είσαι εσύ.
Δημοσιεύτηκε στην Καθημερινή στις 10/1/2016.
Η αχίλλειος πτέρνα του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής είναι η ανεργία, με το πρόβλημα να εντείνεται ραγδαία σήμερα. Γιατί με την κυριαρχία της νεοφιλελεύθερης οικονομίας παρατηρούμε έναν τύπο ανάπτυξης που δεν δημιουργεί σε σημαντικό βαθμό νέες θέσεις εργασίας. Με την άνοδο του θατσερισμού και το απότομο άνοιγμα των παγκόσμιων αγορών τη δεκαετία του '70 η ισορροπία κεφαλαίου και εργασίας εξαφανίζεται αφού το κεφάλαιο αποκτά μια κινητικότητα που το κράτος-έθνος δεν μπορεί πια να ελέγξει. Κάθε φορά που προσπαθεί να επιβάλει αυστηρούς ελέγχους εντός των εθνικών συνόρων, οι επιχειρήσεις έχουν τη δυνατότητα φυγής σε χώρες όπου η εργασία είναι φτηνή και η εργατική νομοθεσία καχεκτική ή ανύπαρκτη.
Στην ευρωπαϊκή κοινότητα βέβαια οι περισσότερες κυβερνήσεις εξακολουθούν να πιστεύουν πως η σημερινή ζοφερή κατάσταση της υψηλής ανεργίας γρήγορα θα βελτιωθεί αφού το ξεπέρασμα της οικονομικής κρίσης, η επιτάχυνση της ανάπτυξης, η πιο εντατική κατάρτιση και οι νέες τεχνολογίες θα δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας. Αυτό όμως που παρατηρούμε όλο και περισσότερο είναι το φαινόμενο της jobless growth, δηλαδή μιας ανάπτυξης που δεν μειώνει σημαντικά την ανεργία. Ιδίως σε ό,τι αφορά τις οικονομίες του ευρωπαϊκού Νότου (και κυρίως της Ελλάδας) δεν είναι καθόλου σίγουρο πως η ανάπτυξη θα μειώσει σημαντικά τον αριθμό των ανέργων - κυρίως των νέων.
Η νεοφιλελεύθερη στρατηγική: Ευελιξία χωρίς ασφάλεια
Με βάση τη νεοφιλελεύθερη λογική υποστηρίζεται ότι το αδιέξοδο της ανάπτυξης που δεν μειώνει σημαντικά την ανεργία μπορεί να ξεπεραστεί με τη θεσμοποίηση της «ευέλικτης εργασίας». Δηλαδή, με την κατάργηση των διαφόρων νομοθετικών ρυθμίσεων που δυσχεραίνουν την απόλυση των εργαζομένων. Κατά τη νεοφιλελεύθερη άποψη, η ευελιξία όχι μόνο αυξάνει την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων αλλά και κάνει δυνατή την πρόσληψη μερικών από αυτούς που είναι άνεργοι και είναι διατεθειμένοι να εργαστούν με χαμηλότερους μισθούς, με συμβάσεις μερικής απασχόλησης κ.τ.λ. Ετσι, με τη στρατηγική της ευελιξίας, στην ακραία μορφή της, οδηγούμαστε σε μια κατάσταση που θυμίζει τον άγριο καπιταλισμό της πρώιμης εκβιομηχάνισης, όταν η απουσία ισχυρών συνδικάτων και ο μη παρεμβατικός χαρακτήρας του «κράτους νυχτοφύλακα» οδήγησαν στην εξαθλίωση μιας μεγάλης μερίδας της εργατικής τάξης.
Η σκανδιναβική στρατηγική: Ευελιξία με ασφάλεια (flexicurity)
Μια άλλη στρατηγική για τη μείωση της ανεργίας, η οποία εφαρμόζεται σε διάφορες παραλλαγές στον σκανδιναβικό χώρο, προτείνει «ευελιξία με ασφάλεια». Αυτό οδηγεί στη συναίνεση εργαζομένων και εργοδοτών σε ένα κοινό πρόγραμμα που βασίζεται στην αποδοχή της ευελιξίας σε ό,τι αφορά τις απολύσεις των πρώτων, με αντάλλαγμα την κοινωνική προστασία όσων χάνουν τη δουλειά τους. Ετσι οι απολυόμενοι λαμβάνουν ένα μεγάλο μέρος του μισθού τους, καθώς και όλα τα ασφαλιστικά δικαιώματα που είχαν προτού απολυθούν. Οι τελευταίοι, αντί της παθητικής παροχής επιδομάτων ανεργίας, είναι υποχρεωμένοι να ενταχθούν σε εντατικά προγράμματα κατάρτισης που οδηγούν, με τη βοήθεια ειδικών κρατικών οργανισμών, στην επανένταξη στην αγορά εργασίας. Η στρατηγική της «ευελιξίας με ασφάλεια» συνήθως συνδέεται με μια πιο συνολική κρατική πολιτική που αφορά δημιουργία νέων υποδομών, στοχευμένες επενδύσεις, κίνητρα προσέγγισης ιδιωτικών κεφαλαίων σε κλάδους ή σε περιοχές με υψηλή ανεργία κ.τ.λ.
Ολα τα παραπάνω βοηθούν. Αλλά πολύ γρήγορα οι νέες ψηφιακές τεχνολογίες, αντίθετα με αυτό που συνέβη στην πρώιμη εκβιομηχάνιση, καταργούν περισσότερες θέσεις εργασίας από αυτές που δημιουργούν (βλ. «Economist», 18.1.2014). Αυτή η ανισορροπία θα ενταθεί θεαματικά στα χρόνια που έρχονται. Αυτό σημαίνει πως ένα μεγάλο μέρος του εργατικού δυναμικού θα είναι «άχρηστο» αφού ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής θα μπορεί να αναπαραχθεί χωρίς τους αποκλεισμένους από την αγορά εργασίας.
Από τη λογική της flexicurity στο workfare
Ενας διαφορετικός τρόπος ενεργοποίησης των ανέργων είναι το λεγόμενο workfare. Σε αυτή την περίπτωση οι άνεργοι είναι υποχρεωμένοι, αν θέλουν να διατηρήσουν το επίδομα ανεργίας, να εργαστούν αμισθί σε επιχειρήσεις που είναι διατεθειμένες να τους δεχθούν. Στη Μεγάλη Βρετανία τα συνδικάτα και άλλες οργανώσεις αντιμετωπίζουν αρνητικά αυτό το σύστημα. Πολλοί το θεωρούν «εργατική σκλαβιά» (slave labour) αφού οι επιχειρήσεις βρίσκουν εργαζομένους που είναι υποχρεωμένοι να προσφέρουν εργασία χωρίς αμοιβή. Επιπλέον, με αυτό το σύστημα οι επιχειρήσεις αποφεύγουν να δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας που συχνά είναι αναγκαίες.
Η κινητοποίηση των ανέργων στην κοινότητα
Το workfare θα ήταν πιο αποδεκτό αν:
Οι υπηρεσίες των ανέργων προσφέρονταν όχι σε ιδιωτικές επιχειρήσεις αλλά στην κοινότητα - κοινότητα που σήμερα έχει γεωμετρικά αυξανόμενες ανάγκες στον χώρο της μέριμνας ηλικιωμένων, της οικολογίας, της υγείας κ.τ.λ. Ανάγκες που το κράτος πρόνοιας δεν είναι δυνατόν να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά.
Οι εργαζόμενοι στην κοινότητα αμείβονταν με ένα ποσό που θα αντιστοιχούσε στο επίδομα ανεργίας συν ένα μικρό ποσοστό του επιδόματος. Το τελευταίο θα λειτουργούσε ως κίνητρο για να ενταχθεί ο άνεργος σε κοινοτικά προγράμματα.
Οπως στο σύστημα της flexicurity, ο εργαζόμενος στην κοινότητα θα έχει τις υποχρεώσεις και τα δικαιώματα που απολάμβανε προτού απολυθεί.
Επειδή τα συμφέροντα των εργαζομένων στην κοινότητα είναι διαφορετικά ή και συχνά αντικρουόμενα με τα συμφέροντα αυτών που βρίσκονται εντός της αγοράς εργασίας, οι προσφέροντες υπηρεσίες στην κοινότητα πρέπει να αντιπροσωπεύονται από οργανώσεις διαφορετικές από τις συμβατικές συνδικαλιστικές οργανώσεις. Αρα, αν στην περίπτωση του μοντέλου της flexicurity οι συμφωνίες παίρνονται στη βάση μιας διαβούλευσης μεταξύ κράτους, επιχειρήσεων και συνδικάτων, στην περίπτωση του μοντέλου που προτείνεται εδώ η διαβούλευση δεν θα είναι τριμερής αλλά τετραμερής: μεταξύ κράτους, επιχειρήσεων, συνδικάτων και οργανώσεων που αντιπροσωπεύουν αυτούς που προσφέρουν αμειβόμενη εργασία στην κοινότητα. Είναι στο πλαίσιο των παραπάνω διαβουλεύσεων που η «ευελιξία», δηλαδή ο βαθμός ευκολίας που ένας επιχειρηματίας θα έχει σε ό,τι αφορά τις απολύσεις, θα εξαρτάται όχι μόνο από το κράτος, τις επιχειρήσεις και τα συνδικάτα αλλά και από τις οργανώσεις των πρώην ανέργων που εργάζονται στον κοινοτικό χώρο. Με αυτόν τον τρόπο οδηγούμαστε σε ένα σύστημα όπου, εκτός από τη λεγόμενη δομική ανεργία που συνδέεται με τις μετακινήσεις εργατών μεταξύ των διαφόρων κλάδων, όλοι και όλες που είναι ικανοί/ικανές να εργαστούν κινούνται μεταξύ τριών πόλων: αυτό της αγοράς εργασίας, της μετεκπαίδευσης/κατάρτισης και της εργασίας αυτών που προσφέρουν διάφορες υπηρεσίες στην κοινότητα.
Οσο για την οργάνωση των εργατών στην κοινότητα, αυτή δεν πρέπει να γίνει με την επέκταση της δημόσιας διοίκησης - ιδίως σε χώρες με πελατειακούς και αντιαναπτυξιακούς προσανατολισμούς όπως η χώρα μας. Πρέπει να αυτοοργανώνεται και να ελέγχεται από μια πραγματικά ανεξάρτητη από το κομματικοκρατικό σύστημα αρχή. Μια τέτοια κατάσταση όχι μόνο θα μπορούσε να βρει πόρους από το ΕΣΠΑ αλλά και θα βοηθούσε τα ασφαλιστικά ταμεία, θα μείωνε τη μαύρη εργασία και θα αύξανε τα φορολογικά έσοδα.
Βέβαια το παραπάνω σχέδιο δεν είναι εύκολο να πραγματοποιηθεί - κυρίως σε περίοδο ύφεσης ή στις λιγότερο πλούσιες χώρες της ευρωζωνικής περιφέρειας όπως η Ελλάδα. Αλλά για τις τελευταίες είναι ένας στόχος που μπορεί να πλησιαστεί σταδιακά στο πλαίσιο ενός σοσιαλδημοκρατικού καπιταλισμού. Αυτού του είδους οι στόχοι πρέπει να απασχολούν μια αναζωογονημένη σοσιαλδημοκρατία που έχει τη βούληση να διαφοροποιηθεί και από τον μπλερισμό ή τον τρίτο δρόμο του Giddens και από τις μετακαπιταλιστικές φαντασιώσεις των ακροαριστερών πολιτικών και διανοουμένων. Με άλλα λόγια, ως στόχος που μπορεί να επιτευχθεί σταδιακά, η κατάργηση της ανεργίας δεν είναι αδύνατη μέσα στο πλαίσιο ενός νεοσοσιαλδημοκρατικού καπιταλισμού.
Δημοσιεύτηκε στο Βήμα στις 25/12/2015
Έχει εισπραχθεί στην επικαιρότητα - η οποία πάει να ηρεμήσει καθώς πορευόμαστε προς τις γιορτές, έφυγε και η τεχνητή αναταραχή με τις εσωκομματικές εκλογές της Νέας Δημοκρατίας - ως παράδοξο. Όμως παράδοξο δεν είναι.
Σε τι αναφερόμαστε; Στο μέτωπο με το ΔΝΤ που επέλεξε να ξανανοίξει, λίγο αφότου έκλεισε, αφού πρώτα άνοιξε - με άγαρμπη πρωτοβουλία της Ελληνικής πλευράς/του Αλέξη Τσίπρα προσωπικά. Το πρώτο άνοιγμα του εν λόγω μετώπου, θυμίζουμε, έφερε τον Έλληνα Πρωθυπουργό (αυτό είναι ο Τσίπρας υπό την τρέχουσα ιδιότητά του: όχι αναλυτής ή αρχηγός ενός κόμματος, αλλά Πρωθυπουργός μιας χώρας την οποία οδήγησε - σύμφωνα με τον ίδιο! - στο χείλος ενός βαράθρου, από το οποίο πήρε το κόστος, το βαρύ πολιτικό κόστος, να την ανασύρει την τελευταία στιγμή) αντιμέτωπο με το Βερολίνο/τον Βόλφγκανγκ Σώϋμπλε που λατρεύουμε να μισούμε, αλλά και με τις Βρυξέλλες/τον Πιερ Μοσκοβισί που μάθαμε να ινδαλματοποιούμε. Ύστερα, το μέτωπο κατά ΔΝΤ απεσύρθη αδόξως.
Ήρθε όμως πάλι στο προσκήνιο μέσα από συνέντευξη-που-δεν-ήταν-ακριβώς-συνέντευξη Τσίπρα προς τους Financial Times, όπου τέθηκε το ζήτημα της αποχώρησης του Ταμείου από το Ελληνικό Πρόγραμμα. Με το επιχείρημα (εξαιρετικού Ευρωπαϊσμού! ο Βαγγέλης Βενιζέλος ή /και ο Αντώνης Σαμαράς θα ζήλευαν...) ότι η Ευρωπαϊκή ενοποίηση έχει αρκετά προχωρήσει, ώστε "να μπορεί η Ευρώπη να ρυθμίζει μόνη τα του οίκου της". Αυτήν την φορά οι Σώϋμπλε του κόσμου τούτου δεν απήντησαν - είναι βλέπετε και εορταστική περίοδος, διακοπές, the milk of human kindness κλπ. Όμως το ίδιο το Ταμείο υπενθύμισε ότι μπορεί η Ελλάδα οποτεδήποτε να ζητήσει την δική του λειτουργική αποχώρηση - αφού βέβαια αποπληρώσει όσα το Ταμείο έχει δανείσει στην χώρα, ή (θα λέγαμε εμείς) αφού βάλει τους Ευρωπαίους να καλύψουν τα κάποια 50αριά δις ευρώ, ψιλολόγια! - και να μείνει μόνο στον ρόλο της τεχνικής βοήθειας. Που την προβλέπει ούτως ή άλλως ο κεντρικός δανεισμός του Προγράμματος, από τον ESM/ τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό.
Γιατί θεωρούμε παράδοξο την εκ νέου ανακίνηση του θέματος ΔΝΤ; Γιατί την ίδια στιγμή, από την Κυβέρνηση υπάρχει επίσπευση της συμμόρφωσης προς το Πρόγραμμα Προσαρμογής (το Μνημόνιο 3, δηλαδή). Πώς αυτό; Όχι μόνον με τις στοχευμένες διαρροές περί υποβολής του σχήματος για το Ασφαλιστικό μέσα στον Ιανουάριο - στοίχημα που θα'ναι "μικρό" ή "μεσαίο" Ασφαλιστικό, να μας πηγαίνει 5-10 χρόνια παρακάτω: ριζική λύση για το Ασφαλιστικό δεν αντέχεται - αλλά και με την έμπρακτη επίσπευση των ιδιωτικοποιήσεων
Ήδη είχαμε την ολοκλήρωση των διαδικασιών για τα 14 Περιφερειακά Αεροδρόμια, που έκαναν την καρδιά του Υπουργού Υποδομών και Μεταφορών Χρ. Σπίρτζη να σπαράξει, αλλά την υπογραφή του να τίθεται φαρδιά-πλατειά. Έγινε και η υποβολή της πρότασης COSCO για την εξαγορά του ΟΛΠ, όσο κι αν επιχειρήθηκε απο τον επίσης ευαίσθητο Θοδωρή Δρίτσα, τον Εμπορικής Ναυτιλίας και Πειραιά, να ψαλιδιστεί η σχετική παραχώρηση για να φύγουν από μόνοι τους οι επικατάρατοι διεκδικητές. Παραπέρα φαίνεται ότι διασώζεται ως project όχι μόνο ο Αστέρας Βουλιαγμένης (που πήγαινε να εγκαταλειφθεί), ή η υπόθεση των σιδηροδρόμων (όθεν και οι σχετικές απεργιακές κινητοποιήσεις), αλλά και η τελείως εμβληματική υπόθεση του Ελληνικού, που κι αυτή ακούγεται πρόθεση του ΤΑΙΠΕΘ να ξαναστηθεί στα πόδια της.
(Και όχι μόνον αυτό. Αλλά, όπως ήδη λέγαμε προ ημερών , έρχεται ο Στέργιος Πιτσιόλας του ΤΑΙΠΕΔ κι ο ίδιος ο Αλέξης Τσίπρας (Πρωθυπουργός, θυμίζουμε) να στηρίξουν την κινητικότητα με δημόσιες τοποθετήσεις τους). Α, ναι, και τρέχει και το Αεροδρόμιο του Καστελλίου, greenfield project αυτό.
Γιατί όμως λέμε ότι αυτό το φαινομενικό παράδοξο ... δεν είναι παράδοξο; Διότι είναι "λογικό" το ΔΝΤ να ξορκίζεται/να σπρώχνεται προς τα έξω καθώς η δική του όχι αυστηρότητα, αλλά η τάση του να μετράει τα κουκιά "βαραίνει αφόρητα στο Ασφαλιστικό". Άμα η κομβικής σημασίας αυτή υπόθεση μπαλαμουτιαστεί - συγγνώμην για την λαϊκή διατύπωση, αλλά ταιριάζει! - και συνεπώς οι Ευρωπαίοι επιλέξουν κάπου εκεί να κλείσει η διαβόητη αξιολόγηση, κι ύστερα ανοίξει - ΑΝΟΙΞΕΙ απλώς - η συζήτηση για το Ελληνικό χρέος και την διαρρύθμιση/αναδιάταξη/ελάφρυνσή του - που όλοι πια το ξέρουμε, είναι προϋπόθεση παραμονής του ΔΝΤ στο Πρόγραμμα -, τότε θα μπορεί η εν λόγω συζήτηση να σέρνεται και να σέρνεται και να σέρνεται. Από Χριστούγεννα σε Πάσχα, από Πάσχα σε Χριστούγεννα.
Δημοσιεύτηκε στην Ναυτεμπορική στις 24/12/2015
Οι προτάσεις που ακολουθούν είναι προτάσεις για διαβούλευση στην πρώτη Ολομέλεια του Συμβουλίου Κοινωνικού Ελέγχου (ΣΚΕ) της ΕΡΤ στην Περιφέρεια της Πρωτεύουσας (Αττική). Προέρχονται σε ένα μεγάλο βαθμό από τις εντατικές συζητήσεις με τον Διονύση Τσακνή, Πρόεδρο του ΔΣ της ΕΡΤ που είναι και ο εποπτεύων του όλου εγχειρήματος, τις κατευθύνσεις που ενέκρινε το Διοικητικό Συμβούλιο και ο Διευθύνων Σύμβουλος της εταιρείας Λάμπης Ταγματάρχης αλλά και από τη συλλογική εμπειρία των συνεργατών του ΚΕΕΠ το τελευταίο τετράμηνο.
Το Κέντρο Επικοινωνίας Ενημέρωσης Πολιτών της ΕΡΤ (ΚΕΕΠ) έχει ως βασική αρμοδιότητα τη συγκρότηση, οργάνωση και στήριξη των ΣΚΕ και σε συνεργασία με όλες τις υπηρεσίες της ΕΡΤ, οφείλουν να διεκπεραιώσουν τις βασικές οργανωτικές απαιτήσεις για τη λειτουργία τους. Το μόνο που θα χρειαστεί από όλα τα μέλη του ΣΚΕ, είτε είναι εκπρόσωποι των θεσμών, κοινωνικών οργανώσεων και συλλογικοτήτων, είτε έχουν κληρωθεί από τους πολίτες που έκαναν αίτηση εθελοντικής συμμετοχής, είναι κυρίως, η διάθεσή τους για συμμετοχή, η μεταφορά της πολύτιμης εμπειρίας, η κριτική τους για την ΕΡΤ και λιγοστές ώρες κάθε μήνα για την αυτοπρόσωπη παρουσία τους στις Ολομέλειες. Με δεδομένο ότι δεν υπάρχει μεγάλη εμπειρία από τέτοιου είδους συμμετοχικούς μηχανισμούς κοινωνικού ελέγχου, ούτε σε ευρωπαϊκό και ιδίως σε ελληνικό επίπεδο, καλούμαστε να συνδιαμορφώσουμε ως ΕΡΤ και ως ΣΚΕ μια πρωτότυπη μέθοδο λειτουργίας που θα είναι ευέλικτη και αποδοτική.
Ουσιαστικά πρόκειται για ένα καινοτομικό κοινωνικό πείραμα. Αν πετύχει, οι θετικές συνέπειες θα ξεπεράσουν κατά πολύ το βασικό ζητούμενο που είναι η βελτίωση και το άνοιγμα στην κοινωνία της ΕΡΤ. Το στοίχημα πολυσήμαντο. Ας προσπαθήσουμε λοιπόν, μαζί να εφαρμόσουμε δημιουργικά το άρθρο 10 του νόμου 4324/15 που προβλέπει τη συγκρότηση και λειτουργία των Συμβουλίων Κοινωνικού Ελέγχου της ΕΡΤ. Σε αντιστάθμιση μάλιστα του όποιου, μικρού, κόστους σε χρόνο που επιφέρει η συμμετοχή σε ένα τέτοιο όργανο ελέγχου, ελπίζουμε ότι το εγχείρημα θα είναι ζωντανό, δημιουργικό και θα προσφέρει όφελος γνώσης, εμπειρίας και βελτίωσης, συλλογικά και στον καθένα ξεχωριστά. Με βέβαιο κέρδος για το σύνολο της ελληνικής κοινωνίας.
Προτεινόμενο Χρονοδιάγραμμα δράσεων έως τον Ιούνιο 2016
Τρίτη 22 Δεκεμβρίου 2015. Ιδρυτική συνεδρίαση Ολομέλειας ΣΚΕ Αττικής στο Ραδιομέγαρο Αγ. Παρασκευής 6-7:30μ.μ. Συζήτηση για το ρόλο και την αποστολή του ΣΚΕ. Υιοθέτηση κανονισμού λειτουργίας και συγκρότηση δύο επιτροπών που προτείνεται να είναι:
α) Επιτροπή για την τήρηση προγραμματικών δεσμεύσεων ΕΡΤ, κριτικές/καταγγελίες, β) Επιτροπή Προτάσεων.
Πρόσκληση για υποψηφιότητες πενταμελούς προσωρινού προεδρείου ΣΚΕ. Μηνιαία σύγκληση της Ολομέλειας ΣΚΕ μέχρι και τον Ιούνιο 2016. Δηλαδή, Τρίτη 26 Ιανουαρίου, Τρίτη 23 Φεβρουαρίου, Τρίτη 22 Μαρτίου, Τρίτη 26 Απριλίου, Τρίτη 24 Μαΐου, Τρίτη 21 Ιουνίου. Προτεινόμενη ώρα σύγκλησης 6-7:30 μ.μ ή 7:30 - 9 μμ.
Με την ολοκλήρωση των ΣΚΕ στις 13 Περιφέρειες της χώρας στα τέλη Ιουνίου 2016 θα πραγματοποιηθεί Πανελλαδική Συνδιάσκεψη των ΣΚΕ με στόχο να εγκριθεί ένα πρώτο Πόρισμα Αξιολόγησης και Προτάσεων που θα παραδοθεί στο Δ.Σ. της ΕΡΤ όπως ορίζει ο νόμος 4324/15 και θα κατατεθεί επίσης στον Υπουργό Επικρατείας, την Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής και το ΕΣΡ. Θα συζητηθεί και ο ετήσιος «Κοινωνικός Απολογισμός» της νέας ΕΡΤ Ιούνιος 2015-2016 που θα εκπονήσει το ΚΕΕΠ με τη συνδρομή της Επιτροπής Κοινωνικής Ευθύνης. Σε συνεργασία με άλλα συμβούλια κοινωνικού ελέγχου ευρωπαϊκών Ρ/Τ θα προταθεί στη European Broadcasting Union (EBU) και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή η ανάληψη πρωτοβουλίας για τον συντονισμό και την επέκταση του θεσμού στο σύνολο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το Δεκέμβριο του 2016 θα δημοσιευθεί το τελικό Πόρισμα Αξιολόγησης των ΣΚΕ της ΕΡΤ μαζί με την Έκθεση Πεπραγμένων του οργάνου και θα εκτιμηθεί ο βαθμός ανταπόκρισης της ΕΡΤ στις παρατηρήσεις, κριτικές και προτάσεις, αλλά και η συμβολή του Συμβουλίου στην ανάπτυξη του Κοινωνικού Δημόσιου Διαλόγου.
Συμμετοχή των πολιτών και εξωστρέφεια των ΣΚΕ
Οι Ολομέλειες των ΣΚΕ θα καλύπτονται με live streaming διαδικτυακά από το WebTv και το WebRadio της ΕΡΤ, ενώ μέσα από τη σελίδα polites.ert.gr θα υπάρχει η δυνατότητα κατάθεσης απόψεων και ερωτήσεων από το κοινό.
Η μηνιαία εκπομπή της ΕΡΤ1 «ΠΟΛΙΤΕΣ»- Τηλεοπτικό Φόρουμ των ΣΚΕ προβλέπεται να μεταδίδεται βραδινές ώρες κάθε Τρίτη που υπάρχει Ολομέλεια. Θα συμμετέχουν κάθε φορά 20 μέλη των ΣΚΕ συν 5 τηλεθεατές/ακροατές και 5 φοιτητές των τμημάτων ΜΜΕ των ΑΕΙ (σύνολο 30) μεταφέροντας στο ευρύτερο κοινό τον προβληματισμό των ΣΚΕ με την παράλληλη ανάπτυξη κύκλων θεματολογίας ευρύτερου ενδιαφέροντος (π.χ. ο ρόλος της ΕΡΤ στον Εθνικό Διάλογο για την Παιδεία, η ΕΡΤ και η ισότητα των φύλων, η ΕΡΤ και η καταπολέμηση των διακρίσεων, η ΕΡΤ και το προσφυγικό ζήτημα). Συντονιστής θα είναι ο εκάστοτε υπεύθυνος του ΚΕΕΠ της ΕΡΤ, με μόνιμη συμμετοχή του Προέδρου του ΔΣ της ΕΡΤ και κατά περίπτωση άλλων στελεχών της Διοίκησης της εταιρείας. Θα προβλέπεται συνδρομή και συμμετοχή από την Επιστημονική Ομάδα στήριξης των ΣΚΕ που θα αποτελείται από διακεκριμένους στον χώρο τους πανεπιστημιακούς.
Για τους Έλληνες της Διασποράς η «Φωνή της Ελλάδας» σε συνεργασία με την ραδιοφωνική εκπομπή της ΕΡΑ «Athens Calling» που κάθε Δευτέρα βράδυ 10-12μ.μ. επικοινωνεί με 20 έλληνες πανεπιστημιακούς / ερευνητές / στελέχη που ζουν σε χώρες του εξωτερικού, θα προωθήσουν ένα διευρυμένο σχέδιο διαδικτυακής συμμετοχής στις εργασίες των ΣΚΕ. Με την επανεκκίνηση της ERTWorld τους προσεχείς μήνες, η δημιουργία του e-ΣΚΕ της Διασποράς θα γίνει δυνατή.
Το ΣΚΕ και οι συνδυαστικές ΣΥΝΕΡΓΕΙΕΣ μεταξύ της ΕΡΤ και των κοινωνικών φορέων.
Παρόλη την κρίση αλλά και εξαιτίας της, σημαντικά τμήματα της ελληνικής κοινωνίας και οι κοινωνικές οργανώσεις κινητοποιούνται και αναπτύσσουν συζητήσεις και δράσεις σε όλους σχεδόν τους τομείς. Τα παραδείγματα είναι πολλά. Οι κινήσεις αρωγής των προσφύγων στα νησιά του ΒΑ Αιγαίου αλλά και στην ηπειρωτική χώρα με τη συλλογή ρούχων και τροφίμων, η υποστήριξη των αστέγων και των ευάλωτων πολιτών με τα κοινωνικά ιατρεία/φαρμακεία, οι συζητήσεις και οι ενημερωτικές εκστρατείες για θέματα Δημόσιας Υγείας (Καρκίνος του μαστού, Διαβήτης κ.α.) και η ανάδειξη συλλόγων ασθενών. Στην οικονομία οι δράσεις για τις νεοφυείς επιχειρήσεις (start ups) και τα ποιοτικά ελληνικά προϊόντα και τις υπηρεσίες αναπτύσσονται σε όλη τη χώρα. Τα ΑΕΙ και τα ερευνητικά ινστιτούτα παρόλη τη χρηματοδοτική πίεση παράγουν καινοτόμες ιδέες. Υπάρχουν 100 ερασιτεχνικοί θίασοι θεάτρου και 70 σύγχρονου χορού μόνο στην πρωτεύουσα. Όμως ο γνωστός στην Ελλάδα κατακερματισμός και η έλλειψη συντονισμού και συνεργασίας μειώνει κατά πολύ τις αναγκαίες συνέργειες και την εμβέλεια των δράσεων. Πολλές σβήνουν χωρίς ίχνη, άλλες δεν αναπτύσσουν το δυναμικό τους. Την ίδια στιγμή η ΕΡΤ προσπαθεί καθημερινά μέσα από τις 30 και πλέον ενημερωτικές της εκπομπές στο ραδιόφωνο και τις 15 στην τηλεόραση να αναδείξει όλες αυτές τις πρωτοβουλίες και συζητήσεις και το κάνει συχνά με επιτυχία δημοσιοποιώντας τις ευκαιρίες συντονισμού και την κινητοποίηση των πολιτών. Όμως, και εδώ υποχρησιμοποιούνται οι δυνατότητες πολλαπλασιαστικής ισχύος που διαθέτει η δημόσια ραδιοτηλεόραση.
Τα Συμβούλια Κοινωνικού Ελέγχου μπορούν και πρέπει να γίνουν ο κόμβος ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ και ΣΥΝΕΡΓΕΙΑΣ ανάμεσα στην ΕΡΤ και τις κοινωνικές οργανώσεις, τους φορείς και τους θεσμούς. Αν αυτό γίνει σωστά και οργανωμένα το όφελος και η προστιθέμενη αξία για την ελληνική κοινωνία θα ξεπερνά κατά πολύ τα 180 εκατομμύρια ευρώ του ανταποδοτικού τέλους. Κάτι τέτοιο ανταποκρίνεται και στις σύγχρονες αντιλήψεις περί ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟΥ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ με παρεμβατικές δράσεις στη θέση του παραδοσιακού παθητικού ελέγχου καταγραφής των δράσεων των ελεγχόμενων δημόσιων φορέων. Τρεις πρωτοβουλίες που έχουν ήδη ξεκινήσει σε συνεργασία της ΕΡΤ με φορείς που συμμετέχουν στο ΣΚΕ είναι χαρακτηριστικές για τις μεγάλες δυνατότητες συνεργειών μέσα από την πολυεπίπεδη συνεργασία.
Η διπλή επικοινωνιακή εκστρατεία συλλογής ρούχων και φαρμάκων για τους πρόσφυγες και τους αστέγους και τις ευάλωτες ομάδες συμπολιτών μας που θα συνεχιστούν με τη συνεργασία της ΕΡΤ με την Περιφέρεια Αττικής, το Δήμο Αγ. Παρασκευής, το Δήμο Αθηναίων και τις οργανώσεις «Αλληλεγγύη, Μητροπολιτικό Ιατρείο Ελληνικού, Κοινωνική Κουζίνα «Άλλος Άνθρωπος», «το Πορτοκαλί». Οι τηλεμαραθώνιοι αγάπης της UNICEF για τα προσφυγόπουλα και το «Χαμόγελο του Παιδιού».
Η συνεργασία με τα τηλεοπτικά / ραδιοφωνικά εργαστήρια των τμημάτων ΜΜΕ του ΕΚΠΑ και του ΠΑΝΤΕΙΟΥ Πανεπιστημίου για την προώθηση καινοτομικών, πειραματικών προγραμμάτων στην οπτική μιας νέας Διαμεσικής Τηλεόρασης σε πολλαπλές οθόνες (TV, computer, smartphones, Tablets, wearables) και σε πολλές πλατφόρμες (social media) προς όφελος των κοινωνικών δράσεων και τη διάχυση της επικοινωνίας και του διαλόγου μέσα από τη δημόσια Ρ/Τ.
Σε στενή συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας θα προταθεί η δημιουργία ΣΚΕ μαθητών/νέων με στόχο τη διεξαγωγή Πανελλήνιου Μαθητικού Διαγωνισμού και τίτλο «Φτιάξε μαζί με τους συμμαθητές σου ένα βίντεο, μια εκπομπή». Πολλοί μαθητές θέλησαν να συμμετάσχουν στα ΣΚΕ αλλά ο περιορισμός ορίου ηλικίας στα 18 χρόνια ήταν απαγορευτικός. Η ΕΡΤ δέχεται και ξεναγεί στις εγκαταστάσεις της κάθε χρόνο 3 χιλιάδες περίπου μαθητές και εκπαιδευτικούς και αποτελεί βασικό καθήκον της κοινωνικής της ευθύνης η στενή της σχέση με τη μαθητική νεολαία σε όλους τους τομείς των δραστηριοτήτων της.
Όλα τα μέλη του ΣΚΕ μπορούν να κάνουν αντίστοιχες προτάσεις για την ανάπτυξη οριζόντιων συνεργειών που μετά από συλλογική συζήτηση και ανάλογα με τις προτεραιότητες αλλά και τις υπάρχουσες δυνατότητες μπορούν να υιοθετηθούν ως πρόταση προς το ΔΣ της ΕΡΤ και στη συνέχεια να εκτιμηθεί ο βαθμός ανταπόκρισης της εταιρείας.
Προτεινόμενοι Κύκλοι Θεματολογίας των ΣΚΕ
Τρίτη 26 Ιανουαρίου 2016 Ολομέλεια ΣΚΕ, 6-7:30μ.μ. στο Ραδιομέγαρο Αγ. Παρασκευής. Παρουσίαση των 5 Γενικών Διευθύνσεων της ΕΡΤ.
Τρίτη 23 Φεβρουαρίου 2016 Ολομέλεια ΣΚΕ, Λειτουργία Επιτροπών. Ο ρόλος της ΕΡΤ στον Εθνικό Διάλογο για την Παιδεία. Πως μπορεί η δημόσια Ρ/Τ να συμβάλλει σε μία δημιουργική συνεννόηση;
Τρίτη 22 Μαρτίου 2016 Ολομέλεια ΣΚΕ. Ο ρόλος της ΕΡΤ και στην παραγωγική Ανασυγκρότηση της χώρας. Οικονομική κρίση και οι δράσεις ανακούφισης των ευάλωτων πολιτών, κοινωνικός διάλογος και παραγωγικότητα. Συζήτηση πορίσματος επιτροπής για την τήρηση των δεσμεύσεων της ΕΡΤ.
Τρίτη 26 Απριλίου 2016 Ολομέλεια ΣΚΕ. Η ΕΡΤ και το προσφυγικό-μεταναστευτικό ζήτημα. Ο ρόλος των πολιτών και των κοινωνικών οργανώσεων.
Τρίτη 24 Μαΐου 2016 Ολομέλεια ΣΚΕ. Η ΕΡΤ και η καταπολέμηση κάθε λογής Διακρίσεων φύλου, φυλής, θρησκείας, καταγωγής, σεξουαλικού προσανατολισμού και κατάστασης. Συζήτηση πορίσματος της Επιτροπής Προτάσεων.
Τρίτη 21 Ιουνίου 2016 Ολομέλεια ΣΚΕ. Έγκριση πορισμάτων επιτροπών. Έγκριση πεπραγμένων ΣΚΕ και συζήτηση του Κοινωνικού Απολογισμού της ΕΡΤ Ιούνιος 2015-2016. Η ΕΡΤ και η προστασία του Περιβάλλοντος, η Κλιματική Αλλαγή και ο ρόλος των πολιτών.
Έδρα των ΣΚΕ
Οι ολομέλειες των ΣΚΕ θα γίνονται κυρίως στα στούντιο της Ραδιοφωνίας C & E στον 1ο όροφο του Ραδιομεγάρου. Η μόνιμη έδρα και ο χώρος συναντήσεων των δύο επιτροπών του ΣΚΕ Αττικής θα είναι τα γραφεία του Κέντρου Επικοινωνίας Ενημέρωσης Πολιτών της ΕΡΤ (ΚΕΕΠ) που βρίσκονται στο Γ΄ κτήριο, Γ΄ όροφο, Γραφείο 1 επίσης στο Ραδιομέγαρο της Αγ. Παρασκευής. Το γραφείο διαθέτει αίθουσα συνεδριάσεων 30 ατόμων, 4 θέσεις εργασίας και δυνατότητα Skype και τηλεδιασκέψεων. Όλα τα τακτικά και αναπληρωματικά μέλη έχουν τη δυνατότητα επίσκεψης Δευτέρα-Παρασκευή 10πμ. - 3μμ και ειδικά για τις επιτροπές κάθε Τετάρτη 5-7μ.μ. Θα υπάρξει η δυνατότητα VPN/intranet για τη γρήγορη και ευέλικτη επικοινωνία των μελών του ΣΚΕ.
Προτείνεται η λειτουργία των 2 επιτροπών με αυτοπρόσωπη παρουσία το 15νθήμερο ανάμεσα σε δύο Ολομέλειες των ΣΚΕ. Το ΚΕΕΠ, σε συνεργασία με την Επιτροπή Κοινωνικής Ευθύνης της ΕΡΤ που θα απαρτίζεται από 15 στελέχη της εταιρείας με στόχο τον οριζόντιο συντονισμό, θα λειτουργήσει ως σημείο επικοινωνίας με τα υπόλοιπα 12 ΣΚΕ των Περιφερειών. Επίσης, θα ενεργοποιήσει τους 2260 τηλεθεατές/ακροατές που κατέθεσαν πρόταση εθελοντικής συμμετοχής στα ΣΚΕ, το 94% των οποίων δεν κληρώθηκαν ή δεν θα κληρωθούν για το 2016. Θα τους προταθεί να συμμετέχουν στον «Κύκλο Φίλων της ΕΡΤ» μαζί με τους εκατοντάδες αλληλέγγυους σε όλη την Ελλάδα που βοήθησαν να επιζήσει η φωνή της ΕΡΤ το διάστημα Ιούνιος 2013-2015 και σε όσους συνταξιούχους ή πρώην εργαζόμενους της ΕΡΤ θελήσουν να συμμετέχουν. Ήδη 300 τηλεθεατές έχουν δηλώσει πρόθυμοι να συμπληρώσουν ειδικό ερωτηματολόγιο για την ΕΡΤ. Τον Φεβρουάριο 2016 προγραμματίζεται η συγκρότηση του ΣΚΕ Κεντρικής Μακεδονίας με έδρα την ΕΡΤ3 στη Θεσσαλονίκη με 40 τακτικά μέλη και θα ακολουθήσουν τα ΣΚΕ Ιονίων Νήσων, Πελοποννήσου, Κρήτης και Θράκης. Στόχος είναι έως τα τέλη Ιουνίου 2016 να έχει ολοκληρωθεί η συγκρότηση των ΣΚΕ στο σύνολο της επικράτειας.
Το διπλό στοίχημα
Ο νόμος 4324/15 για την νέα ΕΡΤ και η Συμφωνία Αρχών (άρθρα 10,14) προβλέπει για τα ΣΚΕ «εποπτική αυτοτέλεια» απέναντι στην ΕΡΤ και την ίδια στιγμή αναθέτει στην ίδια την ΕΡΤ την πρωτοβουλία συγκρότησης και οργάνωσης τους. Η διαφαινόμενη αντίφαση είναι επιφανειακή. Οι σύγχρονες αντιλήψεις για τις δημόσιες επιχειρήσεις προβλέπουν ότι οι ίδιες οι επιχειρήσεις οφείλουν να δημιουργούν τις προϋποθέσεις για το άνοιγμα στην κοινωνία και τον κοινωνικό έλεγχο δίπλα από τις παραδοσιακές μορφές εποπτείας, που στην περίπτωση της ΕΡΤ είναι η κυβέρνηση διαμέσου του Υπουργού Επικρατείας, η Βουλή και το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης (ΕΣΡ). Εμφανώς η βούληση του νομοθέτη είναι η συνδιαμόρφωση και η συνεχής διάδραση ανάμεσα στην ΕΡΤ και τα ΣΚΕ για την οικοδόμηση ενός καινοτομικού συμμετοχικού μηχανισμού κοινωνικού ελέγχου. Στην κατεύθυνση αυτή το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΡΤ αποφάσισε στις 20/8/15 την ίδρυση του Κέντρου Επικοινωνίας Ενημέρωσης Πολιτών (ΚΕΕΠ) της ΕΡΤ που είναι μία αυτοτελής υπηρεσία που εντάσσεται οργανωτικά στις Υπηρεσίες του Διευθύνοντος Συμβούλου και υπό την εποπτεία του Προέδρου του Δ.Σ. έχει ως βασική αρμοδιότητα την συγκρότηση, οργάνωση και στήριξη των ΣΚΕ όπως και τη γενικότερη προώθηση της κοινωνικής υπευθυνότητας και το άνοιγμα της ΕΡΤ στην κοινωνία.
Με τη συγκρότηση του πρώτου ΣΚΕ που έχει 100 τακτικά μέλη (50 εκπρόσωποι θεσμών, κοινωνικών οργανώσεων και συλλογικοτήτων και 50 τηλεθεατές/ακροατές που κληρώθηκαν από το σύνολο των 993 αιτήσεων εθελοντικής συμμετοχής πολιτών) ολοκληρώνεται η πρώτη φάση συγκρότησης του ΣΚΕ Αττικής. Η δεύτερη φάση που αφορά στην ευέλικτη, αποδοτική και ανεξάρτητη λειτουργία του Συμβουλίου, είναι πιο δύσκολη και απαιτητική. Χρειάζεται σαφές σχέδιο εργασίας, σαφές χρονοδιάγραμμα και κυρίως εξωστρέφεια προς τους πολίτες και την κοινωνία. Η ευρωπαϊκή εμπειρία από παρόμοιους μηχανισμούς κοινωνικού ελέγχου σε δημόσιες τηλεοράσεις είναι ακόμη σχετικά μικρή (Ελβετία-Σουηδία-Γερμανία) αν και αναμένεται μεγάλη αύξηση συγγενών εγχειρημάτων την δεκαετία που διανύουμε. Η ελληνική εμπειρία αν εξαιρέσουμε κάποιες προσπάθειες «κοινωνικοποίησης» με τις ΑΣΚΕ την δεκαετία του '80 που δεν απέδωσαν τα αναμενόμενα, είναι ισχνή. Πρόκειται για ένα πρωτότυπο πείραμα «κοινωνιοκεντρικού» ελέγχου, μίας κρίσιμης δημόσιας επιχείρησης που αν πετύχει, μπορεί να γίνει «Βέλτιστη πρακτική» σε πανευρωπαϊκό επίπεδο με άμεσες επιπτώσεις στον τρόπο διακυβέρνησης και άλλων δημόσιων επιχειρήσεων στην χώρα μας. Το στοίχημα λοιπόν είναι μεγάλο και είναι διπλό. Αφορά κυρίως στην βελτίωση της ΕΡΤ με το άνοιγμα της προς την κοινωνία και τους πολίτες αλλά αφορά επίσης και στο σύνολο της ελληνικής κοινωνίας. Το ερώτημα είναι απλό. Μπορούν να λειτουργήσουν στην Ελλάδα Συμβούλια Κοινωνικού Ελέγχου για τη ριζική αναμόρφωση του Δημόσιου Τομέα που δεν θα είναι ούτε «in house clubs», δηλαδή εξαρτημένα εσωτερικά παραρτήματα τυπικού ελέγχου, ούτε αντίθετα εσωστρεφείς, πληκτικές και τελικά ανούσιες επιτροπές που διαλύονται λίγους μήνες μετά τη συγκρότησή τους; Μπορεί τελικά να υπάρξει στην Ελλάδα ένας ουσιαστικός κοινωνικός διάλογος χωρίς συγκαλύψεις και άλλοθι με πρακτικά αποτελέσματα για τους πολίτες;
Αν υπάρχει ελπίδα, τότε η ΕΡΤ αποτελεί το ιδανικό παράδειγμα εκκίνησης της προσπάθειας, γιατί βασική αποστολή της ΕΡΤ είναι η αμερόληπτη ειδησεογραφική κάλυψη των γεγονότων και η ανάπτυξη ενός ποιοτικού Δημοσίου Διαλόγου ως προϋπόθεση για την επίλυση των προβλημάτων της ελληνικής κοινωνίας. Αν δεν πετύχει το εγχείρημα στην ΕΡΤ δεν θα πετύχει πουθενά αλλού. Η ενθουσιώδης συμμετοχή 2.260 πολιτών που δήλωσαν διάθεση εθελοντικής συμμετοχής στα ΣΚΕ αποδεικνύει ότι οι προϋποθέσεις επιτυχίας υπάρχουν και είναι εδώ. Η συνταγή της επιτυχίας νομίζω ότι βρίσκεται στη στενή συνεργασία της ΕΡΤ και των ΣΚΕ με διακριτούς ρόλους και καθορισμένες μεθόδους λειτουργίας.
Περικλής Βασιλόπουλος, Συντονιστής ΚΕΕΠ, Δεκέμβριος 2015
ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΑΤΤΙΚΗΣ
Αγαπητά μέλη του Συμβουλίου Κοινωνικού Ελέγχου Αττικής,
Σας καλωσορίζουμε στην έδρα της Δημόσιας Ραδιοτηλεόρασης στο Ραδιομέγαρο της ΕΡΤ. Σας ευχαριστούμε θερμά για τη συμμετοχή σας στο πρώτο Συμβούλιο Κοινωνικού Ελέγχου της πρωτεύουσας (Περιφέρεια Αττικής).
Θα χαρούμε πολύ να σας γνωρίσουμε προσωπικά γιατί ακόμη και στη σημερινή εποχή υπερεπικοινωνίας και υπερπληροφόρησης η διαπροσωπική επαφή και συνάντηση διατηρεί συχνά την ιδιαίτερη σημασία της. Ιδίως όταν πρόκειται για μια καινοτομική προσπάθεια όπως νομίζουμε ότι είναι η συγκρότηση και η λειτουργία των Συμβουλίων Κοινωνικού Ελέγχου της ΕΡΤ. Το προτεινόμενo πρόγραμμα για τις δύο πρώτες συνεδριάσεις του ΣΚΕ είναι το ακόλουθο:
1. Συζήτηση για τον ρόλο και την αποστολή του ΣΚΕ. Στο επισυναπτόμενο κείμενο με τίτλο «Προτάσεις και σκέψεις για διαβούλευση στα Συμβούλια Κοινωνικού Ελέγχου της ΕΡΤ» αναπτύσσονται αναλυτικά οι προτάσεις του ΚΕΕΠ της ΕΡΤ για το προτεινόμενο χρονοδιάγραμμα δράσεων έως τον Ιούνιο 2016. Είναι προτάσεις για διαβούλευση που αποσκοπούν να δώσουν μια βάση εκκίνησης της συζήτησης.
2. Πρόσκληση για υποψηφιότητες του πενταμελούς προσωρινού Προεδρείου του ΣΚΕ. Στο Προεδρείο πιστεύουμε ότι πρέπει να υπάρχουν τουλάχιστον 2 μέλη από καθένα από τα δύο συστατικά τμήματα του ΣΚΕ (θεσμοί, κοινωνικές οργανώσεις και πολίτες που κληρώθηκαν). Η εκλογή θα γίνει στη δεύτερη συνεδρίαση την Τρίτη 24 Ιανουαρίου. Για το σύντομο ενδιάμεσο διάστημα μπορεί να λειτουργήσει μία ολιγομελής συντονιστική γραμματεία.
3. Η δεύτερη Ολομέλεια θα γίνει στις 26 Ιανουαρίου, ημέρα Τρίτη, 6-7:30 μ.μ. Εκλογή του προσωρινού πενταμελούς Προεδρείου. Παρουσίαση των 5 Γενικών Διευθύνσεων της ΕΡΤ.
Ας προσπαθήσουμε λοιπόν μαζί να εφαρμόσουμε δημιουργικά το άρθρο 10 του νόμου 4324/15 οικοδομώντας ένα συμμετοχικό πείραμα κοινωνικού ελέγχου, το οποίο εάν εφαρμοστεί σωστά, όχι μόνο θα προωθήσει το άνοιγμα της ΕΡΤ στην κοινωνία, αλλά μπορεί να έχει άμεσες θετικές επιπτώσεις στον τόσο αναγκαίο ποιοτικό Δημόσιο Διάλογο, αποτελώντας παράλληλα ένα πρότυπο κοινωνικού ελέγχου για το σύνολο του Δημόσιου Τομέα στη χώρα.
Με εκτίμηση,
Διονύσης Τσακνής Περικλής Βασιλόπουλος
Πρόεδρος Δ.Σ. ΕΡΤ Συντονιστής ΚΕΕΠ
Σύμφωνα με το νόμο 4324/15 και τη Συμφωνία Αρχών (άρθρα 10,14), τα Συμβούλια Κοινωνικού Ελέγχου (ΣΚΕ) είναι ο κύριος μηχανισμός κοινωνικού ελέγχου της ΕΡΤ και όπως αναφέρεται «Αποστολή των συμβουλίων είναι να μεταφέρουν στο Διοικητικό Συμβούλιο της εταιρείας τις απόψεις επί του περιεχομένου του προγράμματος, προτάσεις για την εύρυθμη λειτουργία της εταιρείας, καθώς και καταγγελίες ως προς την τήρηση των προβλεπόμενων προγραμματικών υποχρεώσεων της Ε.Ρ.Τ. Α.Ε., προς το σκοπό της αξιολόγησης των υπηρεσιών και της βελτίωσης της ποιότητας της λειτουργίας της».
Σε απάντηση του τηλεοπτικού / ραδιοφωνικού / διαδικτυακού σποτ πρόσκλησης εθελοντικής συμμετοχής των πολιτών δήλωσαν συμμετοχή 2.267 άτομα.
Για την περιφέρεια Αττικής αντιστοιχούν 993 αιτήσεις. Το 78% των αιτήσεων εθελοντικής συμμετοχής αντιστοιχούν σε πολίτες με τριτοβάθμια εκπαίδευση (44% ΑΕΙ, 24% μεταπτυχιακό δίπλωμα, 10% Διδακτορικό δίπλωμα), το 20% με δευτεροβάθμια εκπαίδευση και το 2% με πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Το 64% είναι άνδρες και το 36% γυναίκες. Η ΕΡΤ στο πλαίσιο της κοινωνικής ευθύνης για την ισότητα των φύλων, στην κλήρωση των μελών του ΣΚΕ που έγινε στα γραφεία της εταιρείας στην Αγ. Παρασκευή στις 3/12/15 παρουσία συμβολαιογράφου, εφήρμοσε τον κανόνα συμμετοχής 55% 'Άνδρες και 45% Γυναίκες (27 Άνδρες και 23 Γυναίκες) στα τακτικά και αναπληρωματικά μέλη του ΣΚΕ βελτιώνοντας έτσι το αναλογικό ποσοστό των γυναικών.
• Το κεντρικό ΣΚΕ της Περιφέρειας Αττικής που θα έχει έδρα το Ραδιομέγαρο της Αγ. Παρασκευής έχει 100 μέλη με ίσο αριθμό των δύο συστατικών τμημάτων. Δηλαδή 50 εκπρόσωποι θεσμών/κοινωνικών οργανώσεων και 50 κληρωτοί τηλεθεατές/ακροατές που θα έχουν ισάριθμους αναπληρωτές. Η πρώτη ολομέλεια του ΣΚΕ Αττικής θα γίνει την Τρίτη 22 Δεκεμβρίου στο Ραδιομέγαρο στις 6 μ.μ., studio C, 1ος όροφος
• Η Ολομέλεια του ΣΚΕ θα γίνεται τέσσερεις φορές το χρόνο ενώ θα είναι συνεχής η λειτουργία των δύο παρακάτω επιτροπών:
Α) Επιτροπή ελέγχου εφαρμογής προγραμματικών δεσμεύσεων ΕΡΤ / Παράπονα
Β) Επιτροπή προτάσεων για πρόγραμμα, λειτουργία και την Κοινωνική Υπευθυνότητα ΕΡΤ.
Σταθερός χώρος & έδρα των επιτροπών θα είναι στα Γραφεία ΚΕΕΠ, Γ' κτίριο, 3ος όροφος, Γραφείο 1
• Έως τα τέλη Φεβρουαρίου 2016 θα συγκροτηθεί με ευθύνη της ΕΡΤ3 και με τη συνεργασία του ΚΕΕΠ το Συμβούλιο Κοινωνικού Ελέγχου Κεντρικής Μακεδονίας που θα έχει ως έδρα τα γραφεία της εταιρείας στη Θεσσαλονίκη. Θα ακολουθήσουν και τα ΣΚΕ στις δώδεκα άλλες περιφέρειες της χώρας.
• Παράλληλα θα ξεκινήσει σε μηνιαία βάση ένα «Τηλεοπτικό Φόρουμ Πολιτών» με τίτλο «ΠΟΛΙΤΕΣ» με συμμετοχή 20 μελών του ΣΚΕ και 10 πολιτών από τους μη κληρωθέντες σε μια προσπάθεια ενός νέου τύπου δημόσιου διαλόγου με συμμετοχή των πολιτών που θα αφορά τον ρόλο της ΕΡΤ αλλά και τα μεγάλα προβλήματα της χώρας. Όλες οι συνεδρίες του ΣΚΕ θα έχουν ζωντανή διαδικτυακή μετάδοση. Στο σύνολο των 2.267 πολιτών που έκαναν αίτηση θα προταθεί να συμμετάσχουν σε ένα «Κύκλο Φίλων της ΕΡΤ» και το ΚΕΕΠ θα αναλάβει την σταθερή επαφή μαζί τους.
• Κέντρο Επικοινωνίας Ενημέρωσης Πολιτών (ΚΕΕΠ) της ΕΡΤ.
Σύμφωνα με το νέο οργανόγραμμα της εταιρείας βασική αποστολή του ΚΕΕΠ είναι η οργάνωση των Συμβουλίων Κοινωνικού Ελέγχου και η συστηματική στήριξη της λειτουργίας τους, όπως και η ενεργητική προώθηση της κοινωνικής υπευθυνότητας της ΕΡΤ διαμέσου συντονισμένων δράσεων που συμπληρώνουν την παραγωγή ποιοτικού ραδιοτηλεοπτικού έργου της ΕΡΤ (δράσεις για άστεγους / ευάλωτους πολίτες, πρόσφυγες, Ισότητα των Φύλων, καταπολέμηση διακρίσεων / ρατσισμού, προστασία περιβάλλοντος / ανακύκλωση / εξοικονόμηση ενέργειας, προώθηση εθελοντισμού). Τα πεδία δράσης του ΚΕΕΠ (ΣΚΕ, Κοινωνική Ευθύνη, Διαχείριση παραπόνων) παρουσιάζουν ισχυρή εσωτερική συνέργεια και συνάφεια.
• ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ
Μερικές από τις πρόσφατες δράσεις της Κοινωνικής Ευθύνης της ΕΡΤ είναι ο τηλεμαραθώνιος για το Χαμόγελο του Παιδιού (9/11/15), το ραδιοφωνικό αφιέρωμα της ΕΡΑ για τους πρόσφυγες της Λέσβου (13,14/11/15) και ο τηλεμαραθώνιος της Unicef που θα πραγματοποιηθεί τον Δεκέμβριο του 2015. Παράλληλα, η ΕΡΤ3 από τις αρχές Σεπτεμβρίου έχει προχωρήσει σε συλλογή ρούχων/τροφίμων/παιχνιδιών για τους πρόσφυγες που αποστέλλονται στην Ειδομένη. Ενόψει και των Χριστουγέννων, η ΕΡΤ θα συνεχίσει την διπλή επικοινωνιακή καμπάνια συλλογής τροφίμων, ρούχων, παιχνιδιών και για τους πρόσφυγες αλλά και για τους 'Έλληνες άστεγους, σε συνεργασία με πολλούς κοινωνικούς φορείς.
Περικλής Βασιλόπουλος
Συντονιστής ΚΕΕΠ
Ξεκαθαρίζοντας τις παλιές συλλογές βιβλίων και περιοδικών, συχνά βρίσκεσαι σε δίλημμα. Πέφτεις πάνω σε μια παλιά έκδοση, αναρωτιέσαι αν έχει ενδιαφέρον το θέμα σήμερα...Να το κρατήσω ή να το δώσω σε κάποια βιβλιοθήκη; Και ποιά βιβλιοθήκη; Από εδώ ένα σπάνιο βιβλίο, από εκεί μια σειρά φιλοφοφίας, πιο κάτω ειδικές εκδόσεις...Εδώ είμαστε, στις ειδικές εκδόσεις, αυτές που δεν βρίσκονται παρά στις μεγάλες βιβλιοθήκες ή στις μικρές συλλογές παθιασμένων αναγνωστών.
Μια τέτοια σειρά είναι αυτή του περιοδικού που ίδρυσε ο Ζαν-Πωλ Σαρτρ στο Παρίσι, «Les temps modernes». Είχα κρατήσει, λόγω του μεγάλου ενδιαφέροντος των άρθρων της, την ειδική έκδοση για την Ελλάδα, τεύχος αρ.276 bis, του 1969, με γενικό τίτλο «Σήμερα η Ελλάδα». Μεσούσης της δικτατορίας, έκδοση πολιτική, αναλύσεις σημαντικές, ονόματα βαριά...
Ξεφυλλίζοντας την έκδοση, σταματώ σε κάποιες υποσημειώσεις και υπογραμμίσεις μου, σε ένα άρθρο του αείμνηστου Σπήλιου Παπασπηλιόπουλου, με τίτλο «Κοικωνικο-πολιτικές δομές και οικονομική ανάπτυξη στην Ελλάδα». Του γνωστού για την οξυδέρκεια της σκέψης του, Σπήλιου Παπασπηλιόπουλου, διανούμενου, οικονομολόγου και ερευνητή του αγροτικού χώρου, με τον οποίο συνδέθηκα φιλικά στην Αθήνα πολλά χρόνια αργότερα. Ο Σπήλιος παρουσίασε μέσα σε λίγες σελίδες το αναπτυξιακό αδιέξοδο, ανέλυσε την λάθος πορεία της οικονομίας και εξήγησε τους λόγους για την μη απόδοση των επενδύσεων και της οικονομικής υπεραξίας: κατανάλωση πολυτελών εισαγομένων προϊόντων, επενδύσεις σε ακίνητα, ακριβά αυτοκίνητα, κοκ. Ακολουθούσαν στην έκδοση αυτή, σπουδαία και θα έλεγα προφητικά άρθρα για την οικονομία, του Σ. Καράγιωργα, του Α. Παπανδρέου, κ.ά.
ΟΙ υπογραμμίσεις που έκανα, όταν πρωτοδιάβασα γύρω το 1987 το αφιέρωμα, αφορούσαν τον αγροτικό τομέα, τη συμμετοχή του στο ΑΕΠ και την εξέλιξη της σύνθεσης του ΑΕΠ. Τα παραθέτω αφενός για να γίνουν οι συγκρίσεις με τη σημερινή εποχή, αφετέρου για να καταλάβουμε ότι κάποιοι είχαν προειδοποιήσει για τα στραβά από τότε..
Μετά το 1962 ως γνωστόν, ακολούθησε η μετανάστευση, ήρθαν τα μηχανήματα, άλλαξαν πολλά...Σήμερα η συμμετοχή του αγροτικού τομέα στη σύνθεση του ΑΕΠ είναι στο 3,5%, εισάγουμε αγροτικά προϊόντα περίπου 5,5 δις κάθε χρόνο, λαμβάνουμε 2 δις άμεσες ενισχύσεις και οι απασχολούμενοι στον χώρο αυτό είναι 500.000 στην πλειοψηφία τους άνδρες κια γυναίκες πάνω των 55 ετών....Α, ναι, ο τομέας των υπηρεσιών συμμετέχει στο ΑΕΠ με ποσοστό 75%:συνεπώς, έχουμε γίνει μια προηγμένη χώρα, θα πουν οι οικονομολόγοι.
Δεν ξέρω πώς θα αντιδρούσε ο Σπήλιος Παπασπηλιόπουλος αν ζούσε...Θυμούμαι όμως ότι στις συζητήσεις μας επέμενε πολύ στο θέμα της παραγωγής, της ποιότητας, του προγραμματισμού...
Σε ορισμένους κύκλους της αντιπολίτευσης κυκλοφορεί μια μεγάλη παρεξήγηση. Θεωρούν ότι η διακομματική ψήφιση του τρίτου μνημονίου ήταν πολιτικό λάθος. Ηταν η κορυφαία τους στιγμή, κι ούτε καν το κατάλαβαν. Οι ίδιοι θεωρούν ότι, χάρη στην ψήφιση του μνημονίου από την αντιπολίτευση, ο Τσίπρας κέρδισε τις εκλογές. Λάθος πάλι – οι ψηφοφόροι δεν μεταστρέφονται τόσο γρήγορα.
Ας θέσουμε ένα όχι τόσο υποθετικό ερώτημα. Εάν η μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού απειληθεί με καταψήφιση, βυθίζοντας ξανά τη χώρα στην αβεβαιότητα, βαθαίνοντας την ύφεση, θα έπρεπε ή όχι τα κόμματα της αντιπολίτευσης να στηρίξουν;
To ερώτημα έχει βαθύτερες προεκτάσεις. Πόσο οφείλει η αντιπολίτευση να στηρίξει μια ανεπαρκή, δημαγωγική κυβέρνηση, εάν αυτό είναι αναγκαίο για να αποτραπεί μια καταστροφική αποσταθεροποίηση; Δεν είναι αυτό επιβράβευση του τακτικισμού; Δεν ενθαρρύνει λαϊκιστές να ανέλθουν στην εξουσία με ψέματα, για να τους ξελασπώσει την κρίσιμη στιγμή ο πατριωτισμός των πολιτικών τους αντιπάλων;
Εάν πρόκειται για το ασφαλιστικό, υπάρχουν σημαντικοί λόγοι γιατί η αντιπολίτευση οφείλει να στηρίξει. Πρώτον, είναι η εμβληματική μεταρρύθμιση που αφορά ένα κοινωνικό συμβόλαιο με τις επόμενες γενιές, και σε πολλές δημοκρατίες προχώρησε με ευρύτερες συναινέσεις. Θα εδραίωνε τη μεταρρύθμιση, διευρύνοντας τη νομιμοποίησή της. Δεύτερον, τουλάχιστον τα δύο κόμματα Ν.Δ. και ΠΑΣΟΚ έχουν βαριά συμβολή στη δημιουργία του προβλήματος. Αυτό που τα υποχρεώνει να μοιραστούν το πολιτικό κόστος για την ψήφιση του ασφαλιστικού είναι όχι μόνο η ευθύνη τους για το μέλλον, αλλά κι οι ευθύνες τους για το παρελθόν. Το ΠΑΣΟΚ γιγάντωσε το συνταξιοδοτικό κόστος και απέρριψε κάθε μεταρρύθμιση μέχρι το 2010. Το ότι μετά το 2010 το ΠΑΣΟΚ ανέλαβε γενναιότερα από κάθε άλλο κόμμα τις ευθύνες του, και εξαερώθηκε πολιτικά για να μην εξαερωθεί η χώρα, είναι σημαντικό, δεν το απαλλάσσει όμως από τις ιστορικές του ευθύνες. Η Ν.Δ., από την πλευρά της, βαρύνεται για τον δημοσιονομικό εκτροχιασμό 2007-09, αλλά και για τη στάση της την περίοδο 2010-11, τα «Ζάππεια» και τον δεξιό λαϊκισμό, που παρείχε αστική νομιμοποίηση στους ακραίους, τους αγανακτισμένους, τους ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ.
Η κυβέρνηση Τσίπρα περιφέρει ένα γιγάντιο ψέμα, ότι τάχα το PSI διέλυσε τα ασφαλιστικά ταμεία – στα οποία το κράτος είχε συνεισφέρει 200 δισ. τα τελευταία 15 χρόνια, 100 δισ. μόνο το 2009-15. Αλλά για σταθείτε: 200 δισ. για να έχουμε συνταξιούχους στα 50, συντάξεις μεγαλύτερες από τον τελευταίο μισθό, εφάπαξ των 100.000; Κι οι παλαιότερες κυβερνήσεις δεν έχουν πολιτική ευθύνη γι' αυτά;
Κι αν στηρίξει στο ασφαλιστικό, δεν παραιτείται από τον ρόλο της αντιπολίτευσης; Πάλι όχι. Η αντιπολίτευση μπορεί να συνεχίσει να σφυροκοπά την κυβέρνηση σε όλα τα άλλα πεδία όπου εκδηλώνεται η κραυγαλέα ανεπάρκειά της.
Η μόνη λύση με αυτή την κακή κυβέρνηση είναι να φύγει, λένε κάποιοι. Θα ήμουν έτοιμος να συμφωνήσω, εάν δεν υπήρχαν οι παρακάτω ουσιώδεις ενστάσεις:
Πρώτον, αυτή η καταστροφική κατά την πρώτη της θητεία κυβέρνηση έχει ωστόσο νωπή λαϊκή εντολή. Κάποια πλειοψηφία την ψήφισε, μόλις τρεις μήνες πριν.
Δεύτερον, είναι η πρώτη κυβέρνηση από το 2009 που εκλέχθηκε με πρόγραμμα να εφαρμόσει το μνημόνιο. Κι ώς τώρα υλοποιεί τα συμφωνημένα.
Τρίτον, οποιαδήποτε πτώση του ΣΥΡΙΖΑ στη φάση αυτή οδηγεί σε παρατεταμένη ακυβερνησία, που θα έδινε τελειωτικό χτύπημα στην οικονομία αναβιώνοντας το Grexit. Κι η αντιπολίτευση δεν είναι ακριβώς έτοιμη να κυβερνήσει...
Τέταρτον, τι θα γινόταν με τον λαό του ΣΥΡΙΖΑ, αυτή την αντιμνημονιακή και όψιμα νεομνημονιακή κοινωνική πλειονότητα; Το τέρας του λαϊκισμού δεν εξοντώνεται, μόνο ενσωματώνεται στην επικράτεια της λογικής. Χωρίς ο Τσίπρας να συνδέεται με τις αξίες της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας, οδηγεί ωστόσο σταδιακά αυτή την εθνικολαϊκιστική, κομμουνιστογενή αριστερά στο ευρωπαϊκό πλαίσιο. Ηδη βρίσκεται κοντύτερα στους Σοσιαλιστές του Ολάντ και του Ρέντσι από ό,τι στους παλαιούς του συντρόφους της Λίνκε και του Μελανσόν, οι οποίοι θα πρέπει να περιοριστούν στην παρέα του Λαφαζάνη και του Βαρουφάκη.
Να με συγχωρούν οι φίλοι του ΠΑΣΟΚ, αλλά ο Τσίπρας έκανε την αναγκαστική στροφή στον ρεαλισμό ταχύτερα από ό,τι ο Ανδρέας Παπανδρέου τη στροφή του ΠΑΣΟΚ στην ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία.
Τα κόμματα του ευρωπαϊκού τόξου εκπροσωπούν κοινωνικές ομάδες που έχουν πολλά να χάσουν. Ανήκουν στις παραγωγικές δυνάμεις που επένδυσαν στην Ελλάδα, με την ευρύτερη έννοια, ως επιστήμονες, επιχειρηματίες, επαγγελματίες, ανήκουν στα μεσαία στρώματα, στην «αστική τάξη» (που θα έλεγε με ανυπόκριτη περιφρόνηση ο Ευκλ. Τσακαλώτος στις παλιές φλογερές κόκκινες ημέρες του). Εχουν δουλειές, επιχειρήσεις, αποταμιεύσεις, απασχολούν εργαζόμενους, είναι δεσμευμένοι στην ελληνική οικονομία, έχουν υποστεί τις συνέπειες του τυχοδιωκτισμού αυτό το annus horribilis 2015, έχουν καεί από τα capital controls, έχουν χάσει πελάτες και απολύσει εργαζόμενους προσπαθώντας να περιορίσουν τις ζημιές τους, έχουν περάσει νύχτες αγωνίας για το μέλλον των ανθρώπων τους.
Αυτοί λοιπόν είναι δικαίως οργισμένοι με τον ΣΥΡΙΖΑ, αλλά απαιτούν πρωτίστως πολιτική σταθερότητα. Και αυτήν οφείλουν τα φιλοευρωπαϊκά κόμματα (σε ό,τι περνάει από το χέρι τους) να εξασφαλίσουν. Ακόμα κι αν χρειαστεί με ζημιά τους να καλύψουν το έλλειμμα επάρκειας και υπευθυνότητας που τόσο γενναιόδωρα παράγει αυτή η κυβέρνηση.
Δημοσιεύτηκε στην Καθημερινή στις 13/12/2015
Ενα παράλληλο οικονομικό σύστημα είναι χρήσιμο, ιδίως για μία χώρα όπως η Ελλάδα, η οποία προσπαθεί να επανέλθει στον δρόμο της οικονομικής ανάκαμψης. Η ιδέα της εφαρμογής παράλληλου (συμπληρωματικού) οικονομικού συστήματος, όμως, απέκτησε κακή φήμη στη χώρα μας για δύο λόγους: την αρνητική προβολή που εξασφάλισε η πρόταση, μετά την αποκάλυψη για σχεδιασμό περίπλοκου, μυστικού παράλληλου οικονομικού μηχανισμού –γνωστού ως Plan Β– με στόχο την υποκλοπή των ΑΦΜ Ελλήνων φορολογούμενων, επινόησης του πρώην υπουργού Οικονομικών Γιάνη Βαρουφάκη. Δεύτερη αιτία δυσφήμισης του συμπληρωματικού οικονομικού συστήματος είναι η παραπλανητική και ψευδής άποψη, που προωθήθηκε από τα κόμματα της αντιπολίτευσης και κάποια ΜΜΕ, ότι ένα τέτοιο σύστημα θα αποτελούσε το πρώτο βήμα για την έξοδο από την Ευρωζώνη. Οι λόγοι αυτοί και η προτίμηση του ελληνικού λαού για παραμονή στη ζώνη του ευρώ απέκλεισαν κάθε πιθανότητα σοβαρής συζήτησης της πρότασης για δημιουργία παράλληλου οικονομικού συστήματος από την παρούσα κυβέρνηση. Παρότι η πρόταση ναυάγησε, η τύχη της θα έπρεπε να είναι καλύτερη.
Οι μέχρι στιγμής έρευνές μας στο Ινστιτούτο Levy επικεντρώθηκαν στην ex-ante εκπόνηση σεναρίων για τη δομή και την οργάνωση ενός τέτοιου συστήματος, και περιλαμβάνουν προσομοιώσεις των επιπτώσεων της επιβολής του. Τα παράλληλα νομίσματα έχουν αποδείξει την αξία τους ως παραγόντων μακροοικονομικής σταθερότητας, ιδιαίτερα για οικονομίες σε ύφεση, ενισχύοντας την οικονομική δραστηριότητα, χωρίς να υποκαθιστούν το κύριο νόμισμα.
Το ελβετικό WIR (Wirtschaftsring - «Ιδιωτικός κύκλος») είναι το παλαιότερο παράλληλο νόμισμα και επιβλήθηκε το 1934, ως απάντηση στην κρίση ρευστότητας που ακολούθησε τη Μεγάλη Υφεση. Το WIR παραμένει –ακόμη και σήμερα– το σημαντικότερο συμπληρωματικό νόμισμα εν ισχύι, ενώ είναι ουσιαστικά άγνωστο, μετά την απόφαση της Κεντρικής Τράπεζας της Ελβετίας να μην το προωθήσει ενεργά, εξαιτίας της αντίθεσης των τραπεζών στη χρήση του.
Η δομή του συστήματος WIR περιλαμβάνει οίκο συμψηφισμού (clearing house), που συμπληρώνεται από συνεταιριστική τράπεζα, ικανή να προσφέρει παραδοσιακές τραπεζικές υπηρεσίες στους συμμετέχοντες στο σύστημα, στο νόμισμα της WIR (δάνεια ανεξάρτητα από την ισοτιμία, υπηρεσίες πληρωμών και άλλα). Οι συναλλαγές αυτές πρέπει να πληρώνονται στο νόμισμα της WIR. Αυτό σημαίνει ότι μία επιχείρηση, η οποία έλαβε δάνειο από την τράπεζα WIR, οφείλει να πουλά το προϊόν και τις υπηρεσίες της σε WIR, ενισχύοντας κατ' αυτόν τον τρόπο τη ζήτηση για το παράλληλο νόμισμα, εντός του δικτύου συναλλαγών. Από τη δεκαετία του 1970, οι συμμετέχοντες στο σύστημα, οι οποίοι εγκαταλείπουν το WIR, δεν δικαιούνται να ανταλλάσσουν WIR σε ελβετικά φράγκα ούτε και να τα πουλήσουν σε μειωμένη τιμή. Η ανταλλαγή και η πώληση θα καθιστούσαν το WIR, καθώς και το όλο σύστημά του, αναξιόπιστα. Τα συσσωρευμένα WIR μπορούν να δαπανηθούν μόνο εντός του συστήματος ανταλλαγής.
Οι τελευταίες στατιστικές της WIR Bank δείχνουν ότι περισσότερες από 60.000 μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις κάθε κλάδου της βιομηχανίας και των υπηρεσιών (ποσοστό 16% των ελβετικών επιχειρήσεων) αξιοποιούν το παράλληλο νόμισμα WIR.
Οι επιχειρήσεις αυτές χωρίζονται, στο μεταξύ, σε καταγεγραμμένες και μη καταγεγραμμένες. Οι πρώτες συμφωνούν ότι ορισμένο ποσοστό (ενίοτε 50%) των συναλλαγών τους θα πραγματοποιείται σε WIR και το υπόλοιπο σε ελβετικά φράγκα, ενώ οι δεύτερες χρησιμοποιούν ad hoc το παράλληλο νόμισμα. Οσες συναλλαγές υπόκεινται σε φόρους φορολογούνται σε ελβετικά φράγκα, καθώς το παράλληλο νόμισμα δεν είναι αποδεκτό για την αποπληρωμή φορολογικών υποχρεώσεων.
Το νόμισμα WIR υπάρχει μόνο σε ηλεκτρονική μορφή και δεν εκδίδεται σε χαρτονομίσματα ή κέρματα. Ο χρήστης του παράλληλου νομίσματος διατηρεί τουλάχιστον δύο λογαριασμούς στη Συνεταιριστική Τράπεζα WIR, τον έναν σε ελβετικά φράγκα και τον άλλο σε WIR. Κάθε WIR είναι ίσο με ένα φράγκο, χωρίς ωστόσο να είναι ανταλλάξιμο.
Οπως εξηγεί ο Βόιτεκ Καλινόφσκι, του Ινστιτούτου Veblen στο Παρίσι, ένα συμπληρωματικό νόμισμα λειτουργεί ως δημιουργός χρήματος, μία «δημιουργία» η διαχείριση της οποίας γίνεται από οικονομικούς παράγοντες εκτός του παραδοσιακού τραπεζικού συστήματος, ικανή να τροφοδοτεί τη συνολική ζήτηση της οικονομίας σε καιρούς ύφεσης. Το συμπληρωματικό οικονομικό σύστημα αναδεικνύεται έτσι σε ισχυρό μακροοικονομικό εργαλείο. Αυτό αποδεικνύει και η έρευνα του S. Stodder γύρω από το νόμισμα WIR, που έδειξε ότι το παράλληλο νόμισμα ακολούθησε πιστά το ποσοστό ανεργίας, ιδιαίτερα μετά τις αρχές της δεκαετίας του 1970.
Η εμπειρία 80 ετών από τη χρήση του συμπληρωματικού νομίσματος WIR υπογραμμίζει τις σημαντικές του επιτυχίες: για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, οι οποίες πλήττονται κατ' εξοχήν από τις μεταβολές στην απασχόληση, το WIR προσέφερε πηγή πιστώσεων και ρευστότητας σε εποχές ύφεσης, τη στιγμή που οι παραδοσιακές τράπεζες περιόριζαν δραστικά τη ροή πιστώσεων. Για μία οικονομία σε ύφεση, η χρήση «πιστωτικής δεξαμενής» τύπου WIR έχει αντικυκλικές επιπτώσεις, σε μία στιγμή κατά την οποία η συμβατική νομισματική πολιτική κινείται συνήθως προκυκλικά.
Ας ελπίσουμε ότι η επιτυχημένη εμπειρία του συμπληρωματικού οικονομικού συστήματος WIR σε μία χώρα όπως η Ελβετία, η οποία διακρίνεται για την οικονομική της ευρωστία και τη σταθερότητά της, θα δώσει το έναυσμα για αναθεώρηση της πολιτικής συμπληρωματικού οικονομικού συστήματος στην Ελλάδα. Οι ιδιωτικές δαπάνες και επενδύσεις υποχωρούν, όπως και ο τραπεζικός δανεισμός· τα πραγματικά επιτόκια αυξάνονται και ο αποπληθωρισμός συνεχίζεται, με την ανεργία να παραμένει πεισματικά υψηλή. Η σημερινή στρατηγική απέτυχε να οδηγήσει σε ανάκαμψη, ενώ ακόμη και η εγκατάλειψη των προγραμμάτων λιτότητας δεν πρόκειται να προσφέρει ανακούφιση, παρά μόνο σε δυσθεώρητο βάθος χρόνου. Τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά Ταμεία (ΕΣΠΑ) θα βοηθήσουν, αλλά δεν θα έχουν την απαιτούμενη ισχύ για να τροφοδοτήσουν την ανάκαμψη.
Η αποκατάσταση της εσωτερικής ζήτησης πρέπει να μπει στο επίκεντρο της ελληνικής οικονομικής πολιτικής. Παρ' όλα τα μειονεκτήματά του, ένα συμπληρωματικό οικονομικό σύστημα που θα στηρίζει την περιφερειακή ανάπτυξη και τα προγράμματα απασχόλησης, θα αποτελέσει στροφή προς την ανάκαμψη της αγοραστικής δύναμης και την ανοικοδόμηση της τραυματισμένης ελληνικής οικονομίας.
Δημοσιεύτηκε στην Καθημερινή στις 13/12/2015
Ο πρωθυπουργός κάλεσε την αντιπολίτευση σε διάλογο για το ασφαλιστικό. Είναι μέγας ο πειρασμός για τα κόμματα της αντιπολίτευσης να απαντήσουν στον κ. Τσίπρα «όπως έστρωσες θα κοιμηθείς» και να τον αφήσουν να κουβαλήσει μόνος του τον σταυρό. Μετά τους οχετούς δημαγωγίας, μετά την καταστροφική κυβέρνηση Τσίπρα Ι, την ισοπεδωτική αντιπολίτευση πέντε ετών, θα ήταν μια δίκαιη και κατανοητή αντίδραση. Δίκαιη, κατανοητή και λανθασμένη.
Είναι εξαιρετικά πιθανό, εάν τα κόμματα της αντιπολίτευσης προσέλθουν σε μια διαδικασία συναίνεσης για το ασφαλιστικό, ο Τσίπρας να τη μετατρέψει σε πλεονέκτημα. Είναι όμως βέβαιο ότι, εάν δεν προσέλθουν, κι αφήσουν το ασφαλιστικό να εξαρτάται μόνο από τον ισχνό συνασπισμό ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, αυτό θα είναι ζημιά για όλους. Αν ο Τσίπρας, ελλείψει συναίνεσης, απαντήσει στο πρόβλημα με ημίμετρα, το μεταθέσει για το μέλλον, τότε αυτό απλώς θα σκάσει στα χέρια του επόμενου. Αν η κυβέρνηση χάσει την πλειοψηφία λόγω ασφαλιστικού, τότε τα κόμματα της αντιπολίτευσης (ΠΑΣΟΚ και Ποτάμι) θα αναγκαστούν ούτως ή άλλως να συμπράξουν. Αν το ασφαλιστικό περάσει με μειωμένη πλειοψηφία επί των παρόντων, τότε η μεταρρύθμιση θα είναι θνησιγενής, κι η αντιπολίτευση θα έχει χάσει το τεκμήριο υπευθυνότητας.
Εχουμε φύγει από την εποχή που η αντιπολίτευση μπορούσε να κεφαλαιοποιεί ως κέρδη τις απώλειες της κυβέρνησης. Κάθε αποτυχία της κυβέρνησης δεν συνεπάγεται αντίστοιχη ωφέλεια για την αντιπολίτευση, η σχέση δεν είναι πια μηδενικού αθροίσματος. Η αποτυχία της κυβέρνησης βαρύνει πια ολόκληρο το πολιτικό σύστημα, είναι αρνητικού αθροίσματος για τη δημοκρατία και συλλήβδην τα κόμματα του φιλοευρωπαϊκού τόξου. Κάθε αποτυχία πριονίζει το κλαδί από όπου όλοι κρεμόμαστε, δουλεύει μόνο για τους μπαχαλάκηδες, τους δραχμιστές και τους νεοναζί.
Εάν το ασφαλιστικό δεν γίνει βιώσιμο για τα επόμενα 2, 10, 20 και 30 χρόνια, θα μετατρέψει την Ελλάδα σε ένα απέραντο γηροκομείο εξαθλιωμένων συνταξιούχων, γιατί οι δημιουργικοί άνθρωποι θα έχουν μεταναστεύσει. Η συντήρηση αυτού του γερασμένου συστήματος θα απομυζά τόσους πόρους από την οικονομία και θα συνεπάγεται τέτοιο βάρος στις παραγωγικές δυνάμεις, που η χώρα θα ερημώσει. Το Grexit ήδη συντελείται για χιλιάδες επιχειρήσεις που μεταναστεύουν μαζικά.
Είναι η πρώτη φορά τα τελευταία 25 χρόνια που υπάρχουν ευνοϊκές προϋποθέσεις εθνικής συναίνεσης για τη μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού. Πρώτον, ένα δεσμευτικό μνημόνιο, που ψηφίστηκε υπεύθυνα από πέντε κόμματα (σήμερα 256 έδρες). Δεύτερον, πλήθος αναλύσεων και μελετών που αποτυπώνουν το πρόβλημα. Τρίτον, οι θέσεις κυβέρνησης και αντιπολίτευσης (παρά την έντεχνη ασάφεια) βρίσκονται για πρώτη φορά τόσο κοντά. Τέταρτον, η κυβέρνηση είναι αδύναμη και περιδεής μπροστά στον όγκο όσων πρέπει να νομοθετήσει, αλλά κι η αντιπολίτευση (Ν.Δ., ΠΑΣΟΚ και Ποτάμι) δεν χαίρει ακριβώς άκρας υγείας. Η αμοιβαία αδυναμία λειτουργεί ενοποιητικά, ξυρίζοντας όποια ψήγματα αλαζονείας. Πέμπτον, οι συνθήκες είναι ευνοϊκές, διότι κυβέρνηση είναι η αριστερά (ή, αν προτιμάτε, μια λαϊκιστική συμμαχία αριστεροδεξιάς) και αντιπολίτευση τα μετριοπαθέστερα κόμματα του κέντρου. Εκτον, είμαστε στην αρχή της θητείας, χωρίς άμεση προοπτική νέων εκλογών. Εβδομον, η χώρα λίγους μήνες πριν έζησε μια προθανάτια εμπειρία χρεοκοπίας, που δεν επιθυμεί να επαναλάβει.
Η αντιπολίτευση πρέπει όχι απλώς να ανταποκριθεί στην πρόσκληση για συναίνεση, αλλά να διευρύνει την ατζέντα. Να συμπεριλάβει την αξιοκρατική στελέχωση του κράτους, όπου η κυβέρνηση εκδιώκει ικανά κι επιτυχημένα στελέχη για να διορίσει κομματικούς εγκάθετους. Να συμπεριλάβει τη συνέχιση της μεταρρύθμισης στα ΑΕΙ, αντί της οπισθοδρόμησης που επιχειρεί το αρμόδιο υπουργείο, φληναφώντας περί «εκδημοκρατισμού». Αυτά, άλλωστε, είναι κοινές δεσμεύσεις υπό το τρίτο μνημόνιο. Να θέσει τις βάσεις για μια εθνική συμφωνία, για ένα εθνικό σχέδιο ανάπτυξης, που, μεταξύ άλλων, θα περιλαμβάνει ένα σταθερό φορολογικό πλαίσιο, με εγγυήσεις ασφάλειας στους επενδυτές.
Στη Γερμανία το 1989 και το 1992, στην Ιταλία το 1997, στη Σουηδία, στην Αυστρία το 1993 και το 1997, στην Ολλανδία το '80 και το '90, στην Ιρλανδία το '90, στην Ισπανία το 1995-97: σε όλες αυτές τις χώρες, και σε άλλες, η ασφαλιστική μεταρρύθμιση πέρασε με συναινέσεις. «Η Ελλάδα ήταν η μόνη χώρα της Ε.Ε. που δεν κατάφερε να οργανώσει μια διαδικασία διακομματικής συναίνεσης για την απαιτούμενη ασφαλιστική μεταρρύθμιση στην περίοδο της μεταπολίτευσης», διαπίστωνε η πρόσφατη έκθεση της επιτροπής εμπειρογνωμόνων. Η Ελλάδα ήταν επίσης η μόνη χώρα που είχε απορρίψει κάθε απόπειρα σοβαρής μεταρρύθμισης μέχρι το 2010, κι εκείνη με το λιγότερο βιώσιμο ασφαλιστικό σύστημα. Και τέλος, η χώρα που αναγκάστηκε, μετά το 2010, στις οδυνηρότερες μειώσεις συντάξεων. Βρείτε τη σχέση.
Ο συνδετικός αρμός είναι ένα ανώριμο πολιτικό σύστημα. Μετά τη βίαιη ωρίμανση ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ. στην κυβέρνηση το 2010 και 2012, ήρθε η σειρά του πλέον ανώριμου διδύμου ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ. Αν δεν κλείσει οριστικά αυτός ο κύκλος που θέλει τα κόμματα να παλιμπαιδίζουν ξανά ως μειωμένης ευθύνης όταν βρεθούν στην αντιπολίτευση, η χώρα δεν θα σπρώχνει απλώς τον βράχο του ασφαλιστικού σαν νέος Σίσυφος.
Θα καταπλακωθεί οριστικά από αυτόν.
Δημοσιεύτηκε στην Καθημερινή στις 29/11/2015
