Thursday, 09 May 2024
Τα άρθρα Μελών και Φίλων της Παρέμβασης, όπως δημοσιεύτηκαν στον ελληνικό και διεθνή τύπο.
Για να δείτε τα άρθρα ανά συγγραφέα, πατήστε εδώ .
Τα γεγονότα που αναφέρουμε σ' αυτό το σημείωμα πάνε πίσω, αρκετές μέρες - φεύγει κι ο χρόνος γρήγορα αυτόν τον καιρό! Όμως θαρρούμε πως δείχνουν κάτι που "πρέπει" να έχει καταγραφεί. Λοιπόν:
Είναι εν τέλει άδικο, πάντως άσπλαχνο να κατηγορείται και να διακωμωδείται ο Ευάγγελος Αποστόλου, υπουργός Γεωργίας για την τροπολογία που εισήγαγε ώστε να νομοθετηθεί η "ανάκτηση" των 320 εκατομμυρίων ευρώ. Ποσού με τo οποίo είχε φιλοδωρηθεί προεκλογικά ο αγροτικός κόσμος της χώρας ("αντισταθμιστικές εισφορές ΕΛΓΑ") από τον Σωτήρη Χατζηγάκη, υπουργό Γεωργίας επί ΝΔ και γνώστη του Θεσσαλικού κάμπου και της διαμαρτυρίας με τρακτέρ.
Η ανάκτηση των χρημάτων αυτών - σαγονιά, καθώς προβλεπόταν να παρακρατηθεί μέσω των μελλοντικών αγροτικών επιδοτήσεων! - μας επιβάλλεται, επειδή οι Κοινοτικοί έλεγχοι και η επισφράγισή τους από το Ελεγκτικό Συνέδριο της ΕΕ, κατέδειξαν ότι οι εν λόγω "αντισταθμιστικές εισφορές" κατεβλήθησαν παρανόμως. Aποτελούν δηλαδή παράνομες εθνικές επιδοτήσεις. Ο ίδιος κ. Αποστόλου, αφοπλιστικός, είχε εξηγήσει - σωστά, σωστότατα - ότι η σημερινή Κυβέρνηση έχει κληρονομήσει λόγω κακοδιαχείρισης προηγούμενων Κυβερνήσεων κοντά 1,5 δις σε καταλογισμούς και γύρευε πόσες δημοσιονομικές διορθώσεις αναλόγου τύπου. Με μεγάλη ευθύνη, δε, ζήτησε από την Αντιπολίτευση (και μάλιστα όσους συμβαίνει να έχουν κυβερνήσει) να αναδεχθούν τις ευθύνες τους, και - κυρίως - "να μην επιδεικνύουν συμπεριφορά αντιδραστική".
Πού το πρόβλημα με τον καλό κ Αποστόλου; Ότι παρευθύς ως το έπραξε αυτό, εξήγησε ότι "ενόσω είμαι υπουργός, και ενόσω υπάρχει Κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, δεν θα υπάρξουν ανακτήσεις". Διευκρινίζοντας, δε, ότι η κατάθεση/ψήφιση της εν λόγω τροπολογίας είναι αναγκαία - "στάχτη στα μάτια" λεγόταν αυτό σε παλαιές, αθωότερες εποχές... - γιατί αλλιώς το σχετικό ποσό θα καταβληθεί στην ΕΕ ως πρόστιμο από την Ελληνική Δημοκρατία. Άσε που θα μπλέξουμε και με Ευρωπαϊκό Δικαστήριο...
Γιατί όμως ισχυριζόμαστε ότι είναι άδικο, πάντως άσπλαχνο να κατηγορείται ο (πρώτος βουλευτής Αριστεράς από Εύβοια, γεωπόνος, Αγροτικάριος) Ευ. Αποστόλου; Επειδή την ίδια - μα την ακριβώς ίδια! - στιγμή, η πολύ κεντρικότερη πολιτική σκηνή έκανε το ίδιο - μα ακριβώς το ίδιο! - π.χ. στο θεμελιώδες μέτωπο του Ασφαλιστικού. Εδώ, η Κυβέρνηση και ο Πρωθυπουργός, με την πρωτοβουλία του να συγκληθεί Συμβούλιο των Πολιτικών Αρχηγών, ζήτησε να υπάρξει διάλογος/συνεννόηση/συναίνεση στο μέτωπο αυτό για "εθνική κόκκινη γραμμή" με την λογική "καμιά (περαιτέρω) περικοπή στις συντάξεις".
"Ωραία", θα σκεφθείς φίλε αναγνώστη. Ε, λάθος θα έχεις σκεφθεί! Διότι η σημερινή Κυβέρνηση έχει διαπραγματευθεί και συμφωνήσει με τους "εταίρους" το καλοκαίρι, έχει δε ψηφίσει ως αποτέλεσμα της διαπραγμάτευσης 1% του ΑΕΠ (κάτι σαν 1,8 δις ευρώ) ως περικοπή του κόστους του Ασφαλιστικού στον Προϋπολογισμό του 2016 - α, ναι, και τον έχει ήδη ψηφισμένο αυτό τον Προϋπολογισμό! Συν, ένα 0,25% του ΑΕΠ για την φετινή χρονιά. Αυτής της τάξεως ποσά δεν βγαίνουν με μαγικά (Ούτε θα'βγαιναν, έστω κατά το ένα τέταρτο ή το ένα τρίτο, με αύξηση των ασφαλιστικών εισφορών, όπως είναι το όνειρο Κατρούγκαλου/Τσακαλώτου που ήδη αποκρούεται από τους Τροϊκανούς). Βγαίνουν μόνο με μειώσεις συντάξεων. Ποιες; Πόσες; Ποιών οι περικοπές; Πώς; Αυτά συζητιούνται. Όμως μειώσεις θα υπάρξουν. Το ξέρουμε όλοι. Το φοβούνται όλοι. Προς λοιπόν τι η στάχτη στα μάτια, δια της "εθνικής κόκκινης γραμμής";
Αλλά και η Αντιπολίτευση - Αξιωματική και ελάσσων (πάντως Πασόκοι και Ποταμίσιοι) έσπευσαν να αρνηθούν κάθε υποψία περί συμφωνίας τους σε μειώσεις συντάξεων - χωρίς πολλή συζήτηση για το "ποιες; πόσο; πώς;" και άλλα σχετικά. Το ότι είχαν ήδη ψηφίσει την απόφαση βάσης για 1+0,25% του ΑΕΠ μείωση του κόστους των συντάξεων, ουδόλως τους συνεκίνησε...
Βέβαια, θα πει κανείς, όταν σε θέμα βαρύτατων διεθνών σχέσεων έχουμε την παράξενη εκείνη ανταλλαγή των διαβόητων tweets μεταξύ Αλέξη Τσίπρα και Αχμέτ Νταβούτογλου (με αφορμή την κατάρριψη Ρωσικού μαχητικού από τους Τούρκους) για τις παραβιάσεις στο Αιγαίο. όταν τα tweets Τσίπρα αποσύρονται (από την αγγλική εκδοχή τους) . κυρίως όμως όταν ο Αλέκος Φλαμπουράρης μας το "εξήγησε" λέγοντας ότι τα τιτιβίσματα Τσίπρα "κατέβηκαν, γιατί εκπλήρωσαν το ρόλο τους", όταν λοιπόν σ' αυτής της τάξεως ζητήματα παίζουμε έτσι με την πραγματικότητα, προς τι να μιλάμε για οτιδήποτε άλλο;
Οπότε... γιατί και να καταγγέλλεται ο καλός εκείνος Ευάγγελος Αποστόλου; Η δική του στάχτη στα μάτια/αυτάρεσκη πονηρία είναι οριακής - συγκριτικά - σημασίας, όχι;
Δημοσιεύτηκε στην Ναυτεμπορική στις 7/12/2015
Σύμφωνα με το νόμο 4324/15 και τη Συμφωνία Αρχών (άρθρα 10,14), τα Συμβούλια Κοινωνικού Ελέγχου (ΣΚΕ) είναι ο κύριος μηχανισμός κοινωνικού ελέγχου της ΕΡΤ και όπως αναφέρεται «Αποστολή των συμβουλίων είναι να μεταφέρουν στο Διοικητικό Συμβούλιο της εταιρείας τις απόψεις επί του περιεχομένου του προγράμματος, προτάσεις για την εύρυθμη λειτουργία της εταιρείας, καθώς και καταγγελίες ως προς την τήρηση των προβλεπόμενων προγραμματικών υποχρεώσεων της Ε.Ρ.Τ. Α.Ε., προς το σκοπό της αξιολόγησης των υπηρεσιών και της βελτίωσης της ποιότητας της λειτουργίας της».
Σε απάντηση του τηλεοπτικού / ραδιοφωνικού / διαδικτυακού σποτ πρόσκλησης εθελοντικής συμμετοχής των πολιτών δήλωσαν συμμετοχή 2.267 άτομα.
Για την περιφέρεια Αττικής αντιστοιχούν 993 αιτήσεις. Το 78% των αιτήσεων εθελοντικής συμμετοχής αντιστοιχούν σε πολίτες με τριτοβάθμια εκπαίδευση (44% ΑΕΙ, 24% μεταπτυχιακό δίπλωμα, 10% Διδακτορικό δίπλωμα), το 20% με δευτεροβάθμια εκπαίδευση και το 2% με πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Το 64% είναι άνδρες και το 36% γυναίκες. Η ΕΡΤ στο πλαίσιο της κοινωνικής ευθύνης για την ισότητα των φύλων, στην κλήρωση των μελών του ΣΚΕ που έγινε στα γραφεία της εταιρείας στην Αγ. Παρασκευή στις 3/12/15 παρουσία συμβολαιογράφου, εφήρμοσε τον κανόνα συμμετοχής 55% 'Ανδρες και 45% Γυναίκες (27 Άνδρες και 23 Γυναίκες) στα τακτικά και αναπληρωματικά μέλη του ΣΚΕ βελτιώνοντας έτσι το αναλογικό ποσοστό των γυναικών.
• Το κεντρικό ΣΚΕ της Περιφέρειας Αττικής που θα έχει έδρα το Ραδιομέγαρο της Αγ. Παρασκευής έχει 100 μέλη με ίσο αριθμό των δύο συστατικών τμημάτων. Δηλαδή 50 εκπρόσωποι θεσμών/κοινωνικών οργανώσεων και 50 κληρωτοί τηλεθεατές/ακροατές που θα έχουν ισάριθμους αναπληρωτές. Η πρώτη ολομέλεια του ΣΚΕ Αττικής θα γίνει την Τρίτη 22 Δεκεμβρίου στο Ραδιομέγαρο στις 6 μ.μ.
• Η Ολομέλεια του ΣΚΕ θα γίνεται τέσσερεις φορές το χρόνο ενώ θα συνεχής η λειτουργία των δύο επιτροπών που είναι:
Α) Επιτροπή ελέγχου εφαρμογής προγραμματικών δεσμεύσεων ΕΡΤ / Παράπονα
Β) Επιτροπή προτάσεων για πρόγραμμα, λειτουργία και την Κοινωνική Υπευθυνότητα ΕΡΤ.
Χώρος & Έδρα ΣΚΕ θα είναι στα Γραφεία ΚΕΕΠ, Γ' κτίριο, 3ος όροφος, Γραφείο 1
• Έως τα τέλη Φεβρουαρίου 2016 θα συγκροτηθεί με ευθύνη της ΕΡΤ3 και με τη συνεργασία του ΚΕΕΠ το Συμβούλιο Κοινωνικού Ελέγχου Κεντρικής Μακεδονίας που θα έχει ως έδρα τα γραφεία της εταιρείας στη Θεσσαλονίκη. Θα ακολουθήσουν και τα ΣΚΕ στις δώδεκα άλλες περιφέρειες της χώρας.
• Παράλληλα θα ξεκινήσει σε μηνιαία βάση ένα «Τηλεοπτικό Φόρουμ Πολιτών» με τίτλο «ΠΟΛΙΤΕΣ» με συμμετοχή 20 μελών του ΣΚΕ και 10 πολιτών από τους μη κληρωθέντες σε μια προσπάθεια ενός νέου τύπου δημόσιου διαλόγου με συμμετοχή των πολιτών που θα αφορά τον ρόλο της ΕΡΤ αλλά και τα μεγάλα προβλήματα της χώρας. Όλες οι συνεδρίες του ΣΚΕ θα έχουν ζωντανή διαδικτυακή μετάδοση. Στο σύνολο των 2.267 πολιτών που έκαναν αίτηση θα προταθεί να συμμετάσχουν σε ένα «Κύκλο Φίλων της ΕΡΤ» και το ΚΕΕΠ θα αναλάβει την σταθερή επαφή μαζί τους.
• Κέντρο Επικοινωνίας Ενημέρωσης Πολιτών (ΚΕΕΠ) της ΕΡΤ.
Σύμφωνα με το νέο οργανόγραμμα της εταιρίας βασική αποστολή του ΚΕΕΠ είναι η οργάνωση των Συμβουλίων Κοινωνικού Ελέγχου και η συστηματική στήριξη της λειτουργίας τους, όπως και η ενεργητική προώθηση της κοινωνικής υπευθυνότητας της ΕΡΤ διαμέσου συντονισμένων δράσεων που συμπληρώνουν την παραγωγή ποιοτικού ραδιοτηλεοπτικού έργου της ΕΡΤ (δράσεις για άστεγους / ευάλωτους πολίτες, πρόσφυγες, Ισότητα των Φύλων, καταπολέμηση διακρίσεων / ρατσισμού, προστασία περιβάλλοντος / ανακύκλωση / εξοικονόμηση ενέργειας, προώθηση εθελοντισμού). Τα πεδία δράσης του ΚΕΕΠ (ΣΚΕ, Κοινωνική Ευθύνη, Διαχείριση παραπόνων) παρουσιάζουν ισχυρή εσωτερική συνέργεια και συνάφεια.
• ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ
Μερικές από τις πρόσφατες δράσεις της Κοινωνικής Ευθύνης της ΕΡΤ είναι ο τηλεμαραθώνιος για το Χαμόγελο του Παιδιού (9/11/15), το ραδιοφωνικό αφιέρωμα της ΕΡΑ για τους πρόσφυγες της Λέσβου (13,14/11/15) και ο τηλεμαραθώνιος της Unicef που θα πραγματοποιηθεί τον Δεκέμβριο του 2015. Παράλληλα, η ΕΡΤ3 από τις αρχές Σεπτεμβρίου έχει προχωρήσει σε συλλογή ρούχων/τροφίμων/παιχνιδιών για τους πρόσφυγες που αποστέλλονται στην Ειδομένη. Ενόψει και των Χριστουγέννων, η ΕΡΤ θα συνεχίσει την διπλή επικοινωνιακή καμπάνια συλλογής τροφίμων, ρούχων, παιχνιδιών και για τους πρόσφυγες αλλά και για τους 'Έλληνες άστεγους, σε συνεργασία με πολλούς κοινωνικούς φορείς.
ΚΕΕΠ
3/12/2015
Να μιλήσουμε, σήμερα, για κάτι που μπορεί να ηχεί θεωρητικό - αλλά δεν είναι, καθόλου! Καθοριστικό ρόλο σε μιαν οικονομία παίζει η ασφάλεια: στις οικονομικές σχέσεις, στην δημιουργία ιστού συναλλαγών , στην σχέση ιδιωτικού με δημόσιο τομέα, στην πορεία του χρηματοπιστωτικού τομέα, στην συνολική λειτουργία της οικονομίας.
Δείτε: Η "ασφάλεια των συναλλαγών" δεν είναι που πλήττεται από την ανυπαρξία στην ωραία μας χώρα γνήσιας Δικαιοσύνης, (διάρκεια των δικών σε επίπεδο αρνησιδικίας, απρόβλεπτο/"a prιciousness αποφάσεων κοκ) τόσο που οι διαδοχικές Τρόϊκες να έχουν κάνει κυλιόμενο όσο και προβλεπτό προαπαιτούμενο τηn βελτίωσή της σε όλα τα διαδοχικά Μνημόνια; Tο διαβόητο "σταθερό φορολογικό σύστημα" δεν αποτελεί μονίμως επανερχόμενο ζητούμενο, περισσότερο κι από την νομοθέτηση ευνοϊκών φορολογικών ρυθμίσεων ή απαλλαγών; H αβεβαιότητα στην πορεία της αδειοδότησης για την ίδρυση και λειτουργία κάθε λογής επιχείρησης δεν είναι στην πρώτη γραμμή, με μονίμως αναγγελλόμενη "απλούστευση των διαδικασιών", καθιέρωση fast-track, δημιουργία one-stop shop - και πάλι από την αρχή;
Όμως το πράγμα πάει πολύ πιο βαθιά απ' αυτά τα γνωστά και μονίμως διεκτραγωδούμενα. Δείτε δυο εντελώς φρέσκιες καταστροφές, που κάθε μια από μόνη της έχει την δυνατότητα να ξεριζώσει την ίδια την έννοια της ασφάλειας. Η πρώτη είναι ο αμέριμνος, σχεδόν χαρωπός, αφανισμός των ιθαγενών μετόχων των τεσσάρων συστημικών τραπεζών μετά την ... επιτυχία της ανακεφαλαιοποίησής τους. (Είχε, βέβαια, προηγηθεί ανάλογη μοίρα των μετόχων της Αγροτικής και του ΤΤ, εκείνοι όμως ήταν λιγότεροι οπότε λειτούργησε γι αυτούς η λογική: "Άμα χτυπήσει την πόρτα του γείτονα το κακό, γύρισε πλευρό και ξανακοιμήσου". Είχε προηγηθεί και η προηγούμενη ανακεφαλαιοποίηση, η δίδυμη του 2013-14, με την χιουμοριστική διάσταση των warrants, οπότε "ουδείς αθώος και απροειδοποίητος"). Περισσότερο κι από τον Μεγάλο Χειμώνα που είχε ακολουθήσει την χρηματιστηριακή αφροσύνη των αρχών της δεκαετίας του ΄70, ύστερα πάλι την κατάρρευση του τέλους της δεκαετίας του ΄90, ετούτο το σοκ μπολιάζει με ακραία αβεβαιότητα το αντανακλαστικό της επένδυσης στην όποια εναπομένει μεσαία τάξη. Αυτό είναι κάτι που δεν "γράφει" επιφανειακά ή/και εκλογικά: χτίζει όμως συμπεριφορές. (Μαντεύουμε την σαρκαστική αντίδραση, "Μα, ποια μεσαία τάξη απέμεινε!").
Αν αυτό που μόλις είδαμε αφορά κάποιες δεκάδες, άντε εκατοντάδες χιλιάδες κόσμου στην Ελλάδα του τέλους του 2015, το επόμενο αφορά κάπου ένα νοικοκυριό στα τρία - δυνητικά όμως/σε προοπτική χρόνου αφορά τους πάντες. Πρόκειται, μέσα από την βασανιστική θανάτωση της έννοιας "προσδοκία"/προοπτική" στο ασφαλιστικό σύστημα, για το ξερίζωμα της βαθύτερης αντίληψης περί ασφάλειας. Που η Ελληνική κοινωνία την είχε γνωρίσει μόνον τις τελευταίες τέσσερεις, ας πούμε, δεκαετίες. Το ξήλωμα της Κοινωνικής Ασφάλισης (προσοχή! δεν αναφερόμαστε στο πώς η Κοινωνική Ασφάλιση υπονομεύθηκε σ' όλα τα χρόνια της Μεταπολίτευσης κι ακόμη παραπίσω: αυτή είναι μια μακρά αφήγηση, όμως λειτουργικά δεν έχει χρησιμότητα), έτσι όμως έγινε βήμα-βήμα από το 2010-11 έως τώρα, ιδίως με την επιλογή των μισοκακόμοιρων "κόκκινων γραμμών" που κάθε φορά διαψεύδονται, με κορύφωση τώρα στην προσέγγιση Κατρούγκαλου, καταλήγει στο να διαλύσει σε όλα τα στρώματα του πληθυσμού την δυνατότητα να κοιτάζει προς το μέλλον. Προνομιούχοι και απόκληροι, δημόσιοι και ιδιωτικοί, γέροντες - μεσόκοποι - νεότεροι, ήδη συνταξιούχοι και αναμένοντες την σειρά τους - όλοι λειοτριβούνται από την νέα αυτή ανασφάλεια.
Και μην νομίσετε ότι η έκλειψη της έννοιας της ασφάλειας αφορά μόνον την οικονομία. Δώστε μια σκέψη στην (υποτίθεται) λειτουργία της Αστυνομίας και Δικαιοσύνης, στο εντελώς πρόσφατο διάστημα, στην λογική "τάξη και ασφάλεια": Θυμόμαστε το περίπου λυντσάρισμα Κουμουτσάκου στα 60 μέτρα από την Βουλή μπροστά στο σιδηρόφρακτα ΜΑΤ; Αν δεν είχε εμφανιστεί μόνος του - μετά την παρέλευση του αυτόφωρου... - ο πλέον φωτογραφημένος από τους δράστες, ακόμη θα "διεξάγονταν έρευνες": αν, δε, θέλετε την έκβαση της υπόθεσης, αναμείνατε στο ακουστικό σας! Έχετε ακόμη την ηχώ από τον εκρηκτικό μηχανισμό στην πόρτα του ΣΕΒ, στην οδό Ξενοφώντος, απέναντι από την Κυπριακή Πρεσβεία; Αναμένεται η προκήρυξη για να μάθουμε... τί ήταν! Ήδη Ρουβίκωνες, μετά το περιστύλιο της Βουλής, τα γραφεία του ΣΥΡΙΖΑ το ΤΑΙΠΕΔ έκαναν ένα πέρασμα και στην υπερφρουρούμενη κατοικία του Γερμανού πρέσβυ .
Το "θα μάθουμε να ζούμε την ανασφάλεια" πάει να γίνει δόγμα ζωής στην Ελλάδα του 2015. Ιδεώδες έδαφος για την επιβίωση του ισχυρότερου...
Δημοσιεύτηκε στην Ναυτεμπορική στις 3/12/2015
Η Ευρωπαϊκή Ενωση κινδυνεύει να διασπασθεί. Τέσσερις είναι, σε έναν μεγάλο βαθμό, οι αλληλοσυνδεόμενοι λόγοι. Η λανθασμένη αρχιτεκτονική της, η υφεσιακή διαχείριση της κρίσης, η ένταση των προσφυγικών ροών και η τρομοκρατία.
Τα βασικά προβλήματα
Ξεκινώ από τις σαθρές βάσεις της ευρωζώνης. Η ΟΝΕ αποτελείται από ανταγωνιστικές οικονομίες (κυρίως βορειοδυτικές) και λιγότερο ανταγωνιστικές (οι οικονομίες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης). Ολες λειτουργούν στη βάση του κοινού νομίσματος, του ευρώ. Αυτό σημαίνει πως υπάρχει μια συστηματική μεταφορά πόρων από τις δεύτερες στις πρώτες. Αυτού του είδους η «άνιση συναλλαγή» μεταξύ Βορρά και Νότου ενέχει μια οικονομική αιμορραγία πολύ μεγαλύτερη από τη βοήθεια που ο Βορράς δίνει στον Νότο. Ετσι, αντί για σύγκλιση έχουμε την ένταση των ανισοτήτων μεταξύ ευρωπαϊκού κέντρου και περιφέρειας. Για να ισορροπήσει κάπως το σύστημα χρειάζεται σίγουρα μια άλλου τύπου βοήθεια. Χρειάζονται, όπως πολλοί αναλυτές έχουν υποστηρίξει, σοβαροί αναδιανεμητικοί μηχανισμοί που για τη στιγμή δεν υπάρχουν.
Η παραπάνω ανισορροπία μεταξύ ευρωπαϊκού κέντρου και περιφέρειας εντάθηκε με την παγκόσμια κρίση που ξεκίνησε το 2008. Αντίθετα με την πετυχημένη αντιμετώπιση της κρίσης από την κυβέρνηση Ομπάμα, η Γερμανία επέβαλε τη λιτότητα όχι μόνο στην καταχρεωμένη χώρα μας, αλλά και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Αυτό οδήγησε στην εκτίναξη της ανεργίας (κυρίως στον Νότο), των ανισοτήτων, καθώς και στην περιθωριοποίηση των λαϊκών στρωμάτων. Με αποτέλεσμα τη θεαματική άνοδο της άκρας Δεξιάς, την αντίθεση μιας μεγάλης μερίδας του πληθυσμού στην ΕΕ και την ξενοφοβία.
Και στους δύο παραπάνω παράγοντες προστέθηκε το μαζικό προσφυγικό ρεύμα που συνδέεται άμεσα με τον συριακό εμφύλιο. Στην Ελλάδα, λόγω της γεωγραφικής της θέσης, η προσφυγική εισροή έγινε και εξακολουθεί να γίνεται όλο και πιο εκρηκτική. Κυρίως από τη στιγμή που, με την σε κάποιον βαθμό εξαίρεση της Γερμανίας, οι υπόλοιποι εταίροι μας αρνούνται να δεχτούν έναν ικανό αριθμό προσφύγων. Μετά τα πρόσφατα τρομοκρατικά χτυπήματα στο Παρίσι, τα τείχη για την ανάσχεση των προσφύγων θα πολλαπλασιαστούν ενώ η Συμφωνία του Σένγκεν αργοπεθαίνει.
Το ευρωπαϊκό εγχείρημα
Σε ό,τι αφορά την άνιση ανταλλαγή και την έλλειψη αλληλεγγύης, από τη μια μεριά η Γερμανία δεν εννοεί να εγκαταλείψει τη νεοφιλελεύθερη συνταγή της λιτότητας, από την άλλη μεριά όμως δεν επιθυμεί την κατάρρευση της ευρωζώνης. Αντιλαμβάνεται πως εκτός της ΟΝΕ θα καταστεί τρίτης κατηγορίας παίκτης σε ένα παγκόσμιο οικονομικό σύστημα όπου οι κύριοι παίκτες είναι οι ΗΠΑ και η Κίνα. Αρα, οι γερμανικές ελίτ θα πρέπει να αποφασίσουν: ή την πολιτική αλλά και κοινωνική ενοποίηση ή τη διάλυση του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Η πρώτη, θετική επιλογή, σημαίνει περισσότερη αλληλεγγύη και πέρασμα, όσο είναι δυνατό, στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης, από την κυρίαρχη νεοφιλελεύθερη σε μια πιο σοσιαλδημοκρατική πολιτική. Σημαίνει, με άλλα λόγια, τη δημιουργία μιας αλληλέγγυας ευρωπαϊκής ομοσπονδίας.
Οσο για τα προβλήματα της προσφυγικής κρίσης και της επιδείνωσης της τρομοκρατίας, αυτά δεν μπορούν να αντιμετωπισθούν μόνο σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Το πρώτο προϋποθέτει την εξεύρεση λύσης στον συριακό εμφύλιο πόλεμο. Το δεύτερο, μεταξύ άλλων, προϋποθέτει την εξουδετέρωση του ισλαμικού κράτους που στρατολογεί, εκπαιδεύει, χρηματοδοτεί και συντονίζει τις εγκληματικές ενέργειες των τρομοκρατών. Βέβαια, η καταστροφή του ισλαμικού κράτους δεν μπορεί να επιτευχθεί μόνο με αεροπορικούς βομβαρδισμούς. Απαιτούνται στρατιωτικές επιχειρήσεις εδάφους. Κάτι τέτοιο δεν θα εξαφανίσει την τρομοκρατία. Οσο υπάρχουν άτομα που όχι μόνο δεν φοβούνται τον θάνατο, αλλά και τον επιθυμούν σαν μέσο «ηρωοποίησης» σε αυτόν τον κόσμο και περάσματος στον παράδεισο, η μακάβρια πορεία θα συνεχίζεται. Παρ' όλα αυτά, η εξουδετέρωση της κρατικής βάσης των τρομοκρατών θα κάνει πιο αποτελεσματική την καταπολέμηση του τρομοκρατικού φαινομένου.
Βέβαια, δεν πρέπει να ξεχνάμε και την ευθύνη της Δύσης για τη δημιουργία συνθηκών που ευνοούν την τρομοκρατία. Από την αποικιοκρατία και τις μυωπικές επεμβάσεις των δυτικών με σκοπό τον «εκδημοκρατισμό» του Ιράκ, της Λιβύης και άλλων χωρών, ως την οικονομική και κοινωνική περιθωριοποίηση των μουσουλμάνων (κυρίως δεύτερης γενιάς) στη Γαλλία και αλλού, οι ευρωπαϊκές ελίτ φέρουν ευθύνες για την ακραία ριζοσπαστικοποίηση ενός κομματιού του μουσουλμανικού κόσμου. Αυτό που απαιτείται δεν είναι μόνο ο σαφής διαχωρισμός μεταξύ του ακραία φανατικού/τρομοκρατικού και του ειρηνόφιλου Ισλάμ, αλλά και η μη ταύτιση της τρομοκρατίας με τη μωαμεθανική θρησκεία. Επιπλέον και κυρίως, χρειάζονται οικονομικοί πόροι για τον απεγκλωβισμό των μειονοτήτων από τα γκέτο των ευρωπαϊκών μεγαλουπόλεων. Οι δυτικές κοινωνίες έχουν γίνει πολυπολιτισμικές χώρες, όμως, με λίγες εξαιρέσεις, οι κυβερνήσεις τους δεν καταφέρνουν να χειριστούν αποτελεσματικά την πολυπλοκότητα του μετανεωτερικού κόσμου.
Ευρωπαϊκός σοσιαλδημοκρατικός καπιταλισμός
Ολα τα παραπάνω προβλήματα είναι πολύ σοβαρά, αλλά όχι ανυπέρβλητα. Η σημερινή ευρωπαϊκή κρίση δεν είναι η πρώτη ούτε η τελευταία. Πιστεύω πως το όραμα μια ενωμένης Ευρώπης δεν θα σβήσει. Δεν θα σβήσει γιατί γίνεται όλο και πιο προφανές πως η σταδιακή υλοποίηση τους ευρωπαϊκού οράματος δεν θα είναι μόνο προς όφελος των ευρωπαϊκών χωρών, αλλά και προς όφελος της παγκόσμιας κοινότητας. Οπως ο κόσμος όλο και περισσότερο διαμορφώνεται από μεγάλους κοινωνικούς σχηματισμούς όπως οι ΗΠΑ και η Κίνα, μια Ενωμένη Ευρώπη θα καταστεί ένας τρίτος σοβαρός παίκτης στην παγκόσμια πολιτικοοικονομική αρένα. Αν γίνει αυτό, η Ευρώπη με τα κοινωνικά επιτεύγματά της στην πρώιμη μεταπολεμική περίοδο (τη «χρυσή εποχή» της σοσιαλδημοκρατίας - 1945-1975) και με το ότι ακόμα και σήμερα συνδυάζει την αντιπροσωπευτική δημοκρατία με ένα κράτος πρόνοιας που είναι, παρ' όλη τη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση, πολύ πιο αναπτυγμένο από αυτό των ΗΠΑ και της Κίνας, μπορεί να καταστεί ο κύριος εκπρόσωπος ενός σοσιαλδημοκρατικού καπιταλισμού. Αν μετά την πτώση της Σοβιετικής Ενωσης το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα αποτελείται κυρίως από τον νεοφιλελεύθερο αγγλοσαξονικό καπιταλισμό και τον αυταρχικό κινεζικό, ένας ευρωπαϊκός, σοσιαλδημοκρατικός καπιταλισμός σίγουρα θα οδηγήσει σε μια πιο ανθρώπινη παγκόσμια κατάσταση. Επιπλέον, μια Ενωμένη Ευρώπη δεν θα διαμορφώνεται μόνο, αλλά και θα διαμορφώνει προς το καλύτερο τον κόσμο που έρχεται.
Δημοσιεύτηκε στο Βήμα της Κυριακής στις 22/11/2015.
Το θέμα είναι πολύ επώδυνο για όλους όσοι το υπέστησαν, ώστε να μην χωρούν ούτε ωραιολογίες ούτε διατυπώσεις πλάκας. (Η πρώτη κατηγορία - ωραιολογίες - εκφράζεται απόλυτα με την επίσημη διατύπωση: "Ολοκληρώθηκε με επιτυχία η (τρίτη: προηγήθηκε μια το 2013, μια άλλη το 2014) διαδικασία ανακεφαλαιοποίησης των συστημικών τραπεζών". Με την προσθήκη μάλιστα: "Δεν χρειάστηκαν παρά 5-6 δις αντί για τα 25 που είχαν προβλεφθεί". Η δεύτερη ακούγεται όλο και πιο συχνά ανάμεσα στους πικραμένους Έλληνες μετόχους των ίδιων τραπεζών: "Φέραμε για την βραδιά αυτήν την ωραία τούρτα, είναι 12.000 Πειραιώς!"). Όμως θα μας επιτραπεί να υπενθυμίσουμε στον αναγνώστη ότι αρκετές φορές στους τελευταίους μήνες, η στήλη - που δεν ειδικεύεται, δε, ούτε στα χρηματιστηριακά ούτε στα τραπεζικά... - είχε συχνά αναφερθεί στην επαπειλούμενη εξάχνωση των μετοχικών θέσεων όσων είχαν απομείνει με χαρτιά τραπεζών στα χαρτοφυλάκιά τους. Τώρα, την βλέπουμε να περιγράφεται σχεδόν με έκπληξη ως "εξαΰλωση" ή ως "αφανισμός" των μετόχων. Σ' αυτούς, και το σύνολο των Συν-Ελλήνων που μετέχουμε αναγκαστικά/χωρίς επιλογή στο "κάψιμο" αξίας 20 κάτι δις ευρώ που είχαν μπει στις προηγούμενες ανακεφαλαιοποιήσεις από/μέσω ΤΧΣ - αν και, ειλικρινά, το ίδιο συνέβη και με άλλα σχεδόν τόσα που είχαν καεί προηγουμένως για ΑΤΕ και ΤΤ και ό,τι λιανοτάρι...
Θα συμφωνήσουμε πως έχει χάζι να βλέπεις πόσο δυσδιάκριτες (0,003 ευρώ έως 0,04 ευρώ) είναι οι τιμές διάθεσης των νέων τραπεζικών μετοχών, τις οποίες "σάρωσαν" τα ξένα funds συν οποίοι ιθαγενείς είχαν το μέγεθος ή/και την εξωχωριότητα για να μετάσχουν στις αυξήσεις κεφαλαίου υπό καθεστώς capital controls και απαγόρευσης/αποκλεισμού των εδώ (όχι απλώς αποθάρρυνσης , όπως είχε φανεί αρχικά...), κάνοντας έτσι κάτι σαν moyenne - αν και για τους Wasta ή και τους Paulson ή τους Ross του κόσμου τούτου, όλη κι όλη η ιστορία "Ελλάδα" είναι περισσότερο "μια ακόμη θέση". Ή πόσο βίαιο πράγμα είναι να βλέπεις ισοδύναμα αποτιμήσεων χρηματιστηριακής αξίας κάτω από 20 εκατομμύρια (Πειραιώς), 105 εκατ. (Εθνική), 145 εκατ. (Eurobank), 500 εκατ. (ενθουσιασμός! Alpha): δεν αντιστοιχούν σε κάτι πραγματικό τέτοια νούμερα, και πάλι όμως είναι ότι ένα καλό, ή μια ντουζίνα ακριβούτσικα σπίτια στο Λονδίνο! Ή τι σημαίνει το discount - 85,7%, 93%, 52% και 34,4% με το οποίο - αντίστοιχα - προτάθηκαν οι ΑΜΚ σε σχέση με το τελευταίο κλείσιμο. Ή , τέλος, η κατάληξη να έχει το ΤΧΣ, πλέον μόλις 11% και 22% της Alpha ή της Πειραιώς (έναντι 67% και για τις δυο) στα χέρια του, 33% της Εθνικής, κάτω από 3% της Eurobank. "Θα σας πάρουν τις τράπεζες!", θυμηθείτε...
Όλα αυτά δεν σημαίνουν τίποτε. Όπως τίποτε δεν σημαίνουν και οι διάφοροι λαρυγγισμοί περί διεκδίκησης ευθυνών - και μάλιστα ποινικών για τους εμπλεκόμενους π.χ. Κεφαλαιαγοράς ή ΤΧΣ, και μάλιστα Ειδικού Δικαστηρίου για τους εμπλεκόμενους πολιτικούς με κορυφαίο τον Άρχοντα της Διαπραγμάτευσης Γιάνη Βαρουφάκη. Όσο κι αν η ψιλοπαρανοϊκή διαπραγμάτευση του 2015 κουβαλάει ευθύνη, και ιδίως αν ο αυτοτραυματισμός του Μαΐου/Ιουνίου και της bank holiday/των capital controls βάρυνε τα πράγματα, η θρυμματοποίηση των τραπεζικών χαρτοφυλακίων από το κοκκίνισμα των δανείων και την επανάπαυση προέκυψε βήμα-βήμα τα τελευταία χρόνια.
Υπάρχει όμως και το άλλο: έχουμε εδώ και καιρό διατυπώσει την άποψη, αν προτιμάτε τον φόβο, ότι (και) ετούτο το γύμνασμα ανακεφαλαιοποίησης στηρίχθηκε σε AQR συν stress tests πολύ-πολύ ρηχά. Θα δούμε συντόμως πόσο και οι τωρινές ρυθμίσεις για τα στεγαστικά, αργότερα εκείνες για τα επιχειρηματικά, θα επιτρέψουν στις συστημικές τράπεζες να προχωρήσουν τώρα με επάρκεια με βάση μόνον ετούτη την ανακεφαλαιοποίηση που "απαίτησε" κάπου 5 δις από ιδιωτικές πηγές κι άλλα τόσα από τον ΕSM μέσω του ΤΧΣ. (Μην ξεχνάτε και την συμμετοχή της EBRD, και στις 4 συστημικές "μας" τράπεζες - όπου το "μας" έγινε "τους" -, όπως έγινε μεν και στην Κύπρο, όμως εδώ με τρόπο ανάλογο εκείνου που έχασε στις χώρες του άλλοτε Ανατολικού Μπλοκ. Γιατί; Διότι, ως φαίνεται, θα κληθεί η EBRD να "διδάξει" και governance/διακυβέρνηση στις όποιες νέες διοικήσεις...).
Ως κατακλείδα: αν δεν ήταν ο Μάριο Ντράγκι, που λόγω Γιάννη Στουρνάρα έγκαιρα είδε ότι ένα bail-in καταθέσεων άνω των 100.000 ευρώ θα ήταν κυρίως αφαίμαξη εταιρικών λογαριασμών, μην αποκλείετε να το είχαμε δει και αυτό πέραν της εξάχνωσης μετόχων και ομολογιούχων. Θα ισχύσει το ίδιο και για το 2016;
Δημοσιεύτηκε στην Ναυτεμπορική στις 27/11/2015.
Στέλεχος αυτής της Κυβέρνησης, λίγο αφότου "έκλεισε κι αυτός ο γύρος διαπραγματεύσεων" και ξεκίνησε το νομοσχέδιο με τα συμπληρωμένα προαπαιτούμενα/milestones την ανηφορική πορεία του προς την Βουλή των Ελλήνων - φυσικά με την διαδικασία του κατεπείγοντος, μόνη πλέον μορφή νομοθέτησης που μας έχει απομείνει, δίπλα στις ΠΝΠ... -, μας απαίτησε μισοαστεία/μισοσοβαρά "να πούμε επιτέλους κι έναν καλό λόγο" αφού τα πράγματα προχωρούν, αφού ένα ακόμη αδιέξοδο ξεπερνιέται προτού γίνει αληθινά επικίνδυνο. (Ως προς το τελευταίο, να συμφωνήσουμε προκαταβολικά: αν έμενε λίγο ακόμη σε εκκρεμότητα όχι τόσο η υποδόση των 2 δις, αλλά η υπόθεση της ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών, θα φλερτάραμε και πάλι στην οικονομία με την ανακοπή. Που δεν κατάφεραν να μας την φέρουν τα capital controls και η "τραπεζική αργία" του αλήστου μνήμης Γιάνη - με ένα "ν" - Βαρουφάκη).
Θα ανταποκριθούμε στην πρόκληση, και τούτο επειδή πέρα απ' όλα τα άλλα ετούτη η φάση διαπραγμάτευσης πήγε όντως τα πράγματα ένα βήμα παραπέρα, ιδιαίτερα στον καταταλαιπωρημένο θέμα της προστασίας από πλειστηριασμούς για τα ενυπόθηκα δάνεια πρώτης κατοικίας. Όχι όμως υπό την έννοια που, θαρρούμε, το εννοούσε ο συνομιλητής μας. Τι εννοούμε; Στο ζήτημα της προστασίας από τους πλειστηριασμούς, η "τριφασικη λύση" που τελικά προκρίθηκε - και η οποία έφερε στην Τρόικα/Κουαρτέττο έναν μόλις συγκρατούμενο ενθουσιασμό: μην βιαστείτε όμως να σκεφτείτε "αφού χαίρονται οι Τροϊκανοί, εμείς πρέπει να θρηνούμε!" - αποτελεί μετάβαση σε άλλη εποχή. Έως τώρα, η έννοια "προστασία των δανειοληπτών" σήμαινε ότι το Κράτος, ο νομοθέτης άνοιγε για όσους βρέθηκαν με ένα ενυπόθηκο δάνειο που δεν μπορούν να το εξυπηρετήσουν επειδή τα εισοδήματά τους κατέρρευσαν (αφήστε μια στιγμή κατά μέρος τους "στρατηγικούς κακοπληρωτές", αφήστε κατά μέρος και όσους πίστεψαν στην βαριά αντικοινωνική κραυγή "Σεισάχθεια!") μιαν ομπρέλα προστασίας.
Τόσο ο Νόμος Κατσέλη - ο οποίος, βέβαια, ήταν μια κατάσταση του 2010, πριν προχωρήσει η κατολίσθηση της οικονομίας και μετατραπεί σε μαύρη τρύπα η κτηματαγορά - όσο και προσπάθεια Κωστή Χατζηδάκη του 2014, ένα λένε στον δανειολήπτη (και, συνεπώς, στην τράπεζά του): "Εγώ, το Κράτος, σου παρέχω προστασία σ' εσένα τον δανειολήπτη/επενδυτή. Εσύ, δανειστή/τράπεζα, βολέψου με παραπομπή του προβλήματος στο μέλλον". Μάλιστα, επειδή στην Ελλάδα ζούμε και λύσεις δεν δίνονται χωρίς μια σοβαρή δόση υποκρισίας, η προστασία παρεχόταν με παραπομπή στην Δικαιοσύνη. εκεί, οι πραγματικές συνθήκες εκδίκασης των υποθέσεων παρέπεμπαν σε δικασίμους μέχρι και μετά το 2030, παγώνοντας το σύνολο δανειακών σχέσεων (και όχι μόνο την έκθεση σε δάνεια πρώτης κατοικίας). Και επιτρέποντας μια κατάσταση όχι απλώς moral hazard - τα κορόιδα/συνεπείς δανειολήπτες καθώς και τα άλλα κορόιδα/μη-ιδιοκτήτες, έβλεπαν δίπλα στους άτυχους συμπολίτες με τα κόκκινα δάνεια να θάλλουν οι στρατηγικοί κακοπληρωτές - αλλά κυρίως εγκατάστασης σε αδιέξοδο για το τραπεζικό σύστημα.
Τώρα, τι γίνεται; Ή, μάλλον, τι επιχειρείται; Τώρα η προστασία του Κράτους παρέχεται μόνο για την χαμηλότερη στρώση δανειοληπτών: γι αυτήν - λένε πώς είναι ένα 25% του συνόλου: θα δείξει! - δεν υφίσταται απειλή πλειστηριασμού. Κι αυτοί, όμως "κάτι" θα πρέπει να καταβάλλουν για εξυπηρέτηση του δανείου τους, πλην σε πλήρη αδυναμία το εν λόγω "κάτι" θα το πληρώσει ο προϋπολογισμός. Στο ανώτερο στρώμα - ένα 40%, πάλι θα δείξει πόσο θα είναι! - δεν υπάρχει πλέον προστασία. ή μάλλον... υπάρχει, στο μέτρο που οι τράπεζες οι ίδιες δεν ενδιαφέρονται να κάνουν ό,τι έγινε στην Ισπανία και να φορτωθούν μη-αξιοποιήσιμα ακίνητα, καθηλώνοντας ταυτόχρονα την κτηματαγορά στα Τάρταρα (και κοκκινίζοντας κι άλλο τα χαρτοφυλάκιά τους). Όμως στο μεσαίο στρώμα δανειοληπτών, γύρω στις 150000 οικογένειες, εκεί δηλαδή όπου η Κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ είχε πετύχει την πιο ενδιαφέρουσα διείσδυσή της, στην μεσαία-τάξη-που-βυθίζεται, εκείνο που γίνεται/εκείνο που θα επιχειρηθεί, θα είναι να ρυθμιστούν τα "κόκκινα δάνεια" σε (αναγκαστική!) συνεργασία των δανειοληπτών με τις τράπεζες. Πρόκειται για πραγματικά σημαντική μετάβαση, μετάβαση νοοτροπίας. Θα λειτουργήσει; Αν ναι, τότε θα είναι στρωμένος ο δρόμος και για την ακόμη πιο βαριά σε συνέπειες ρύθμιση των επιχειρηματικών δανείων. Αυτά, όμως... down the road που λένε. Όπως και η διαβόητη "νέα διακυβέρνηση/governance" των τραπεζών.
Δημοσιεύτηκε στην Ναυτεμπορική στις 19/11/2015.
Για μιαν ακόμη φορά, η εμπειρία του σκωτσέζικου ντους, κρύο-ζεστό, καυτό-παγωμένο, στις σχέσεις της Ελλάδας του τέλους 2015 με τους "εταίρους".
Ακριβώς προτού γίνει το Eurogroup της Δευτέρας, που διαπίστωσε ότι τα πράγματα δεν έχουν προχωρήσει αρκετά για την εκταμίευση της υποδόσης των 2 δις αλλά και επανέφερε το θέμα της ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών ζητώντας την ολοκλήρωση της διαδικασίας αξιολόγησης (η οποία ανακεφαλαιοποίηση, σημειωτέον, είχε ξεκινήσει στις αγορές!), είχαμε την δήλωση Κλάους Ρέγκλινγκ ότι η Μεγάλη Λευκή Ελπίδα της Κυβέρνησης Τσίπρα - η δρομολόγηση διαπραγματεύσεων για το χρέος - θα μπορούσε να προχωρήσει και μέσα στο 2015 (αν και μετά τις Ισπανικές εκλογές). Πολιτικά πολύτιμο, ακόμη κι αν πρόκειται απλώς για έναρξη της συζήτησης...
Ήδη, είχαμε επιπλέον τους Financial Times να προσέρχονται, την ίδια την ημέρα του Eurogroup που δεν οδήγησε σε τέρμα την τωρινή διαπραγμάτευση, να εκτιμούν ότι η Ελλάδα θα μπορούσε να βρεθεί μέσα στην επόμενη χρονιά και πάλιν στις αγορές (εκεί που κάπου για το 2017 γινόταν πλέον ευρύτερα λόγος). Ενώ ο ΟΟΣΑ ήρθε να ευθυγραμμισθεί με τις ευνοϊκές προβλέψεις της επίσημης Ελλάδος, ότι δηλαδή το δεύτερο 6μηνο του 2016 θα βρισκόμαστε και πάλι σε ανάπτυξη.
Ενώ, λοιπόν, ο ορίζοντας βαφόταν ένα ωραίο ροζ με τάση προς το χρυσό, την ίδια στιγμή μολυβιά σύννεφα πέρασαν πάνω από το Eurogroup! Τα διαπραγματευτικά αδιέξοδα στο μέτωπο των "κόκκινων δανείων" (των στεγαστικών μόνο για την ώρα: πού να αρχίσουν τα όργανα και για τα επιχειρηματικά και για τα δικά τους NPLs!...) ή στις "100 δόσεις", συνολικά δε η αντίδραση των Τροϊκανών στην απόπειρα της Κυβέρνησης για έναν ακόμη γύρο "πολιτικής διαπραγμάτευσης", οδήγησε σε επαναφορά στο προσκήνιο όχι απλώς της απειλής ότι ανακεφαλαιοποίηση δεν ολοκληρώνεται αν δεν κλείσει ολόκληρος ο τωρινός διαπραγματευτικός γύρος, αλλά και μιας αυστηρής ανάγνωσης των συμφωνημένων του καλοκαιριού. Χαρακτηριστικό: η υπενθύμιση από Σώϋμπλε (ποιον άλλο;), ότι δεν έχει προχωρήσει καθόλου η άλλη συζήτηση, εκείνη για το "μεγάλο" Ταμείο Ιδιωτικοποιήσεων/Αξιοποίησης της Δημόσιας Περιουσίας. Με το οποίο ετούτος ο γύρος ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών μέσω ΤΧΣ συνδέεται (σύμφωνα με τις καλοκαιρινές ρυθμίσεις) άμεσα - με τις μετοχές των υπό νέα κεφαλαιακή δομή τραπεζών να λειτουργούν ως μέρος, ως φαίνεται, υπό μορφήν γενικού collateral για τον από δω και πέρα δανεισμό μας από τον ESM.
Πάμε όμως πάλι πίσω στην ανάδυση αισιοδοξίας. Στο Eurogroup της περασμένης Δευτέρας, "βγήκαν προς τα έξω σημάδια" - ακόμη κι από πλευράς του στυφού Γερούν Ντάϊσσελμπλουμ - ότι πρόοδος συντελείται. Ακόμη πιο ουσιαστικό: αποφασίσθηκε, παρόλες π.χ. τις τοποθετήσεις Σώϋμπλε, ότι τα προαπαιτούμενα που θα επιβληθεί να πληρούνται προκειμένου να θεωρηθεί η τωρινή αξιολόγηση ολοκληρωμένη και συνεπώς να ελευθερωθεί η υποδόση των 2 δις και (κυρίως) να καταστούν διαθέσιμα τα 10 δις της ανακεφαλαιοποίησης; θα είναι τελικώς περιορισμένα. Πέρα από τα "κόκκινα δάνεια" και την αναθεώρηση των "100 δόσεων", προσθέστε τον ΦΠΑ 23% για την ιδιωτική εκπαίδευση (ή τα διαβόητα "ισοδύναμα"), άντε και τις τιμές για την διάθεση των γενοσήμων φαρμάκων και... τελειώνουμε!
Μ' αυτόν τον τρόπο, η αποστροφή Ευκλείδη Τσακαλώτου ότι η θετική εξέλιξη στο μέτωπο της ανακεφαλαιοποίησης "μας έκανε θύμα της επιτυχίας μας" δεν άξιζε τους σαρκασμούς που συγκέντρωσε. Γιατί; Διότι, για παράδειγμα, αν υποτεθεί ότι όντως οι συστημικές τράπεζες έπεισαν ιδιώτες επενδυτές - όχι τους δικούς μας, τους ιθαγενείς μετόχους: αυτοί είναι αμφίβολο αν θα "επιτραπεί" να μετάσχουν στην ανακεφαλαιοποίηση - να προσέλθουν και σ' αυτόν τον γύρο, τότε ρυθμίσεις όπως εκείνες για μια πειστική διακυβέρνηση/governance των συστημικών τραπεζών (ώστε "να πάψει η ενδογαμικότητα του τραπεζικού με το πολιτικό σύστημα") όντως θα χρειαστεί να επισπευσθούν προτού αληθινά ωριμάσει η συζήτηση. Τι εννοούμε; Ότι η "συνταγή" για διοικήσεις που φέρνει η Τρόικα/το Κουαρτέτο είναι εξόχως αβέβαιο αν θα ανταποκριθεί στις πραγματικές - και όχι τις διακηρυκτικές... - ανάγκες του Ελληνικού τραπεζικού συστήματος. Πάτε λίγο πίσω, να δείτε το πείραμα στελέχωσης του ΤΧΣ.
Βέβαια όλα αυτά είναι περιορισμένης σημασίας, όταν η AQR και τα stress tests που τώρα οδηγούν στο διακηρυσσόμενο (νέο) success story της (επίσης νέας) ανακεφαλαιοποίησης υπήρξαν ηθελημένα/συμφωνημένα "χαϊδεμένα" προς το αισιόδοξο. Να δούμε, πού θα μας βγάλει κι ετούτο το success story μας.
Δημοσιεύτηκε στην Ναυτεμπορική ατις 13/11/2015
Είναι τα διαβόητα "ισοδύναμα" μια αιχμή και μόνον του άλλου: της συνεχούς διαπραγμάτευσης. Η οποία συνεχής διαπραγμάτευση - το γνωρίζουμε εξαρχής - ήταν σύμφυτη με την ίδια την λογική των Μνημονίων. Δηλαδή των Προγραμμάτων Προσαρμογής μιας οικονομίας που προσάραξε και προσαράζει και προσαράζει ... Και συνεχίζει να ζητάει (και να λαμβάνει) χρηματοδοτική στήριξη - αυτές είναι οι διαδοχικές "δόσεις", που κάθε φορά περιμένουμε - αλλά με συστημική αντιστήριξη - ετούτη είναι η πολύ πιο καίρια ανοχή της ΕΚΤ προς το Ελληνικό χρηματοπιστωτικό σύστημα, με waiver και παροχή ρευστότητας, ύστερα με ELA και έκτακτη ρευστότητα, και του EFSF/ESM με στήριξη για τις διαδοχικές ανακεφαλαιοποιήσεις. Τα οποία όμως Προγράμματα Προσαρμογής συνοδεύονται από μια αρμαθιά όρων, αρχικά περισσότερο για την επίτευξη δημοσιονομικών στόχων, απο ένα σημείο και πέρα για "διαρθρωτικές αλλαγές" - αυτή είναι η διαβόητη αιρεσιμότητα/conditionality, θεμελιώδες άρθρο πίστεως του ΔΝΤ. Που το ενστερνίστηκαν όμως με ζήλο νεοφώτιστου οι "Ευρωπαϊκοί μηχανισμοί" (= η Γερμανία). Δηλαδή αυτά είναι... τα Μνημόνια.
Όμως, επειδή ούτε αυτοί οι μηχανισμοί επιβολής του "ορθού" είναι τόσο εθελοτυφλωμένοι όσο στιγμές-στιγμές προβάλλουν , ιδίως όταν συνταγογραφούν front-loaded προγράμματα με άμεση υφεσιακή επίδραση προσδοκώντας την επανεκκίνηση βυθισμένων οικονομιών - μέχρις εκεί, καλά τα 'λεγε ο σουρρεαλιστής Γιάνης, με ένα "ν", Βαρουφάκης ο οποίος βέβαια μάλλον επέλεξε "να την κάνει" αναθέτοντας στους 1101 του να αναμορφώσουν την Ελλάδα με ένα μηντιακό restart ενώ ο ίδιος θα ρυθμίζει τα των διεθνών διαλέξεών του - γι αυτό ακριβώς η λογική των Μνημονίων είναι να βρίσκονται συνεχώς ανοιχτά σε προσαρμογές. Μετά από την αντίστοιχη συνεχή αξιολόγηση/παρακολούθηση/επιθεώρηση: αυτό είναι το review από την Τρόικα/την Τετραμερή/"τους Θεσμούς", ελάχιστα ενδιαφέρει η διατύπωση.
Η αποδοχή της κυλιόμενης προσαρμογής του Προγράμματος, η υλοποίηση των δυνατοτήτων ελαστικότητας/flexibility που έχει χτισμένες μέσα του από κατασκευή, είναι εκείνο που μάθαμε να μεταφράζουμε ως "ισοδύναμα". Μήτρα των ισοδυνάμων - αν και μην τολμήσετε να τους το πείτε! - είναι το Ζάππειο-Ι που είχε βάλει στο τραπέζι, ως Αντιπολίτευση, η ΝΔ . Εκεί (και, λιγότερο στο Ζάππειο-ΙΙ) αλέσθηκε η έννοια της επιδίωξης των ίδιων συμφωνημένων στόχων, κάθε φορά, με άλλα όμως μέσα.
Από εκεί μέχρι την αξιοδάκρυτη πορεία αναζήτησης των ισοδυνάμων για το 23% ΦΠΑ στην εκπαίδευση (όπου η αναζήτηση αυτή απογειώθηκε) ήταν το ίδιο το εν λόγω μέτρο ισοδύναμο για το 23% ΦΠΑ (αντί του 13%: σημειώστε το, αυτό) στο βοδινό/μοσχαρίσιο κρέας (εισαγωγής κατά 80+%, από Γαλλία, Ολλανδία, Βέλγιο κυρίως...). Όταν έγινε αντιληπτό το πολιτικό κόστος του 23%, ιδίως στα φροντιστήρια, πήγαμε στο 0% για τους παιδικούς σταθμούς, 6% για τα φροντιστήρια+ ξένες γλώσσες, 13% για τα ιδιωτικά σχολεία (πλην των πολυτελέστερων, τύπου Κολλεγίου, που έμειναν στο 0%).
Και ξεκίνησε η κυρίως αναζήτηση "ισοδυνάμων": από τα συνήθη ύποπτα τσιγάρα και καπνά (όπου, όμως, η πρόσθετη φορολογική επιβάρυνση παγίως αυξάνει το λαθρεμπόριο αν δεν συρρικνώνει "απλώς" την ζήτηση - άρα και την φορολογική είσπραξη), μέχρι την άτσαλη επιδρομή στα τέλη κυκλοφορίας αυτοκινήτων (με λαμπρή ιδέα πρόσθετου τέλους και για όσα καταθέτουν πινακίδες...), ύστερα για νέο φόρο στα ηλεκτρονικά παιχνίδια, παρακάτω στις εισπράξεις των ιδιοκτητών ΚΤΕΟ, παραπέρα στις... χρηματιστηριακές συναλλαγές (τον Οκτώβριο του 2015, αυτό!). Στην τελευταία καταμέτρηση, είχαν βρεθεί... 11 ισοδύναμα! Υπάρχει όμως - και εδώ είναι η πολιτική λειτουργία του πράγματος - και η ανακάλυψη των επί μέρους υπουργών, ότι μπορούν να ξεφορτώνονται ανεπιθύμητες αποφάσεις. Στον διπλανό τους. Πάντως στον ΥΠΟΙΚ. Εν ανάγκη στον πρωθυπουργό....
Από δίπλα, και η άλλη λειτουργία: η επικοινωνιακή! Εδώ η Κυβέρνηση ολόκληρη ανακαλύπτει - και τώρα με την υπόθεση βοδινού/Παιδείας η ανακάλυψη είχε μεγάλην αξία καθώς το Μνημόνιο ΙΙΙ αποδεικνύεται πολύ-πολύ ανηφορικό, ότι ο τσακωμός και ο μηντιακός σάλος για τα "ισοδύναμα" επικαλύπτει πολύ βαρύτερα πράγματα. Ας πούμε την μοίρα των επιχειρηματικών "κόκκινων δανείων" (όχι των στεγαστικών...). Ας πούμε το τελικό ξεπάτωμα των συντάξεων. Μιλάς για "ισοδύναμα" του 23%, φεύγουν τα άλλα ως δια μαγείας...
Εκείνο όμως που ακόμη δεν έχουν μάθει οι χειριστές των ισοδυνάμων, είναι μια πράξη που την μαθαίνουμε, καλά, κάπου στην Γ' Δημοτικού. Την πρόσθεση! Τα εκάστοτε προσαγόμενα "ισοδύναμα" πρέπει να αθροίζουν το ζητούμενο ποσό - μάλιστα, αφού αφαιρεθεί όποια π.χ. έκπτωση/επιστροφή προκειμένου περί ΦΠΑ. Δύσκολο!
Δημοσιεύτηκε στην Ναυτεμπορική στις 5/11/2015
Προχωρεί σταδιακά ο Τσίπρας προς τη σοσιαλδημοκρατία; Πολλοί υποστηρίζουν πως ο αρχηγός του ΣΥΡΙΖΑ ούτε είναι ούτε πρόκειται στο μέλλον να ασπαστεί σοσιαλδημοκρατικές αρχές. Οι λενινιστικές καταβολές του, οι ομοϊδεάτες στενοί συνεργάτες του και η βασική ιδεολογία του θα τον κάνουν να παραμείνει στο αντισοσιαλδημοκρατικό στρατόπεδο. Στο κείμενο αυτό θα υποστηρίξω πως τα πράγματα είναι πιο πολύπλοκα.
Ο Τσίπρας πρoτού γίνει πρωθυπουργός όντως δεν ήταν σοσιαλδημοκράτης - ούτε στα λόγια ούτε στις πράξεις. Στη συνέχεια όμως αναγκάστηκε να ακολουθήσει έναν κεντροαριστερό, σοσιαλδημοκρατικό δρόμο, κυρίως όταν δέχτηκε το τρίτο Μνημόνιο. Σήμερα προσπαθεί, ειλικρινά κατά τη γνώμη μου, να το υλοποιήσει. Αν τα καταφέρει, πράγμα δύσκολο αλλά όχι ακατόρθωτο, ο δρόμος του προς τη σοσιαλδημοκρατία θα είναι αναπόφευκτος. Ο ΣΥΡΙΖΑ θα εξελιχθεί σε ένα ριζοσπαστικό σοσιαλδημοκρατικό κόμμα.
Βέβαια υπάρχει το επιχείρημα πως ο ιδεολογικά στρατευμένος δεν αλλάζει. Ο Τσίπρας έχει την ακραία «αριστεροσύνη στο DNA του». Αυτό είναι λάθος. Οι άνθρωποι δεν είναι μηχανές που δεν αλλάζουν σε όποιο πλαίσιο και αν βρεθούν. Τα υποκείμενα όχι μόνο διαμορφώνουν αλλά και διαμορφώνονται από το συνεχώς εξελισσόμενο περιβάλλον. Είναι βέβαια γεγονός πως, παρ' όλο που στην ουσία δεν συμφωνούσε με πολλές από τις απαιτήσεις του Μνημονίου, αναγκάστηκε να τις δεχθεί. Δηλαδή, μετά τις συνεχείς «κωλοτούμπες» του, αντελήφθη πλήρως την πραγματικότητα: την προφανή ανισορροπία δύναμης μεταξύ ΣΥΡΙΖΑ και γερμανοκρατούμενης ευρωζώνης. Ετσι δέχθηκε μεν το τρίτο Μνημόνιο, αλλά τόνισε πως θα προσπαθήσει να το υλοποιήσει παρ' όλο που δεν συμφωνεί με βασικές διατάξεις του. Υπονόησε άρα πως ο αρχικός προσανατολισμός του ίδιου και των στενών συνεργατών του δεν άλλαξε ούτε πρόκειται να αλλάξει. Αλλα όμως τα λόγια και άλλες οι πράξεις.
Η απόφαση αποδοχής του Μνημονίου και οι πρακτικές της υλοποίησης που έχουν ήδη αρχίσει αργά ή γρήγορα θα κάνουν τον Πρωθυπουργό να αλλάξει την ιδεολογία του. Η προσγείωση στην πραγματικότητα θα έχει σοβαρές επιπτώσεις στην ιδεολογία του, στον τρόπο που σκέφτεται, στην πολιτική του ταυτότητα. Θα περάσει από τον λόγο της αριστερής «ανατροπής» σε αυτόν της σταδιακής/εξελικτικής σοσιαλδημοκρατικής αλλαγής. Δηλαδή, θα περάσει από τον Λένιν στον Μπερνστάιν. Από την άμεση ανατροπή στη «ρεφορμιστική» στρατηγική εξανθρωπισμού του καπιταλισμού. Οπως υποστηρίζει ο Μπερνστάιν, η βασική προϋπόθεση για το μελλοντικό πέρασμα στην κυριαρχία ενός δημοκρατικού και συγχρόνως σοσιαλιστικού τρόπου παραγωγής είναι η σταδιακή αλλαγή προς έναν λιγότερο βάρβαρο, σοσιαλδημοκρατικό καπιταλισμό.
Βέβαια ο Τσίπρας αποφεύγει να χρησιμοποιεί τη λέξη σοσιαλδημοκρατία, αφού ο όρος αυτός είναι ταμπού στον χώρο της Αριστεράς. Από τη στιγμή όμως που αποφάσισε να υλοποιήσει στα σοβαρά το μνημονιακό εγχείρημα, η υλοποίησή του θέτει στενά όρια μέσα στα οποία η μόνη προοδευτική, ρεαλιστική κατεύθυνση είναι το πέρασμα από τον νεοφιλελεύθερο στον σοσιαλδημοκρατικό καπιταλισμό. Με άλλα λόγια, αν τα καταφέρει, δεν θα υπάρξει δρόμος επιστροφής. Οπως πολλοί υποστηρίζουν, θα γίνει ένας νέος Παπανδρέου. Θα περάσει, όπως ο Ανδρέας, από τον πρώιμο ριζοσπαστικό αριστερισμό του σε μια σοσιαλδημοκρατία με έντονα λαϊκιστικά χαρακτηριστικά. Ο ΣΥΡΙΖΑ, με άλλα λόγια, θα γίνει ένα κεντροαριστερό, ριζοσπαστικό, σοσιαλδημοκρατικό κόμμα - όχι βέβαια βορειοδυτικού αλλά νοτιοευρωπαϊκού τύπου. Ο ΣΥΡΙΖΑ, όπως το ανδρεϊκό ΠαΣοΚ, θα αποδεχθεί τη μόνιμη ένταξή μας στον ευρωπαϊκό χώρο, θα ξεχάσει τους εξωευρωπαϊκούς προσανατολισμούς του και, όπως τα άλλα σοσιαλδημοκρατικά ευρωπαϊκά κόμματα, θα προσπαθήσει, μέσα στα όρια που ο παγκόσμιος νεοφιλελευθερισμός επιτρέπει, να προστατεύσει τα οικονομικά αδύναμα στρώματα και να αποτρέψει την παραπέρα συρρίκνωση του κράτους πρόνοιας.
Από την άλλη μεριά, όμως, αν ο Πρωθυπουργός αποτύχει να φέρει εις πέρας την υλοποίηση του Μνημονίου, είναι πιθανόν να χάσει την πλειοψηφία που έχει στη Βουλή. Σε αυτή την περίπτωση θα έχει δύο επιλογές: είτε να αντιπολιτευθεί ως αρχηγός ενός σοσιαλδημοκρατικού ΣΥΡΙΖΑ (όπως το ΠαΣοΚ του Ανδρέα Παπανδρέου) είτε να διαλέξει μια νέα αντιμνημονιακή στρατηγική, σε μια προσπάθεια να ξαναποκτήσει τη ριζοσπαστική αριστεροσύνη του. Νομίζω πως αν περάσει στην αντιπολίτευση μάλλον θα διαλέξει την πρώτη λύση.
Συμπερασματικά, τα παραπάνω σημαίνουν πως η πολιτική ταυτότητα δεν είναι ένα ρούχο που φοράει κανείς μια για πάντα. Οπως γνωρίζουμε από την ελληνική περίπτωση, μπορεί αυτή η ταυτότητα να αλλάξει ή και να αλλάζει ανάλογα με τις μεταβαλλόμενες συνθήκες. Τέλος, οι αλλαγές πολιτικής ταυτότητας, για όσους βλέπουν τα πράγματα και από μια ψυχολογική διάσταση, μπορεί να είναι οπορτουνιστικές αλλά μπορεί και να μην είναι.
Δημοσιεύτηκε στο Βήμα της Κυριακής στις 25/10/2015
Ώρες, πλέον, απομένουν μέχρι να μάθουμε την έκβαση των stress tests των συστημικών τραπεζών. Τα οποία διαδίδεται ότι "βγαίνουν καλύτερα από το αναμενόμενο", με το βασικό τουλάχιστον σενάριο - να το δούμε, βέβαια, στην πράξη αυτό - μετά από την AQR/την αξιολόγηση της ποιότητας του ενεργητικού τους. Που κι εκείνη είχε δώσει λαβή σε μια φάση διαρροών/αισιοδοξίας /ξεφουσκώματος. Ενώ μέρες μένουν μέχρι να δούμε την νομοθέτηση τόσο του πλαισίου της ανακεφαλαιοποίησης (που, θυμίζουμε, το 2012-13 είχε αποτελέσει casus belli), όσο και εκείνου που θα ρυθμίσει το ναρκοπέδιο των "κόκκινων δανείων". (Τα οποία έχουν αφεθεί να βαραίνουν εδώ και δυο χρόνια...).
Θυμηθείτε τα βήματα: Ξεκινήσαμε, στην πορεία προς την ανακεφαλαιοποίηση των συστημικών Ελληνικών τραπεζών (χωρίς, εννοείται, "κούρεμα" των καταθέσεων) με την προειδοποίηση/απειλή του Προέδρου του Eurogroup Γερούν Ντάϊσσελμπλουμ, ότι θα όφειλε να έχει ολοκληρωθεί "έγκαιρα" - δηλαδή μέχρι τα μέσα Νοεμβρίου - η τρέχουσα επιθεώρηση/αξιολόγηση/review του Προγράμματος Προσαρμογής, Μνημονίου-3, Συμφωνίας, πείτε το όπως θέλετε! Ύστερα, "ακούστηκε" η άποψη Μάριο Ντράγκι της ΕΚΤ (και, στο βάθος, η ανάλογη άποψη του ΔΝΤ) ότι δεν θάπρεπε τα δυο - ανεκαφαλαιοποίηση και review - να συνδεθούν κατά τρόπο που η ανακεφαλαιοποίηση να πάει πίσω: ο συστημικός κίνδυνος ενός νέου bail-in "αθώων" (άλλη η περίπτωση Κύπρου, υπονοείται...) δεν ήταν αμελητέα υπόθεση για το σύνολο της Ευρωζώνης.
Το κατέγραψαν, αυτό, οι δικοί μας! Και παρευθύς θεώρησαν ότι έχουν δυνατότητες παρέλκυσης στην εφαρμογή του Προγράμματος. Και γενικά σε επίπεδο προαπαιτούμενων και ειδικότερα όμως - στο θέμα των κόκκινων δανείων, θέμα εξ ορισμού και άρρηκτα συνδεδεμένο με την όποια ανακεφαλαιοποίηση. Εκείνο που ζήσαμε τις τελευταίες δυο βδομάδες, σε παρέλκυση και σε άρνηση καθενός υπουργού να σηκώσει κάτι το αντιδημοτικό στο δικό του τομέα, αυτό εξέφρασε. Άλλωστε γι αυτό και μας κατέφθασε και ο Αντιπρόεδρος της Commission Βάλντις Ντομπρόφσκις και επανέφερε - σχετικά διαφανώς... - την απειλή του bail-in , αν δεν ολοκληρώσουμε έγκαιρα τις διαδικασίες. (Αυτός μας άφησε τράτο μέχρι τα τέλη Νοεμβρίου...). Α, ναι, μην παραβλέπουμε και τις υποστηρικτικές τοποθετήσεις, στο θέμα ακριβώς των "κόκκινων δανείων" από πλευράς του εμψυχωτικού Φρανσουά Ολλάντ, που κατέλαβε την περασμένη βδομάδα το συλλογικό φαντασιακό μας στην Αθήνα.
Καθώς, όμως, στην ίδια περίοδο "ανέβηκε" κατακόρυφα και το ζήτημα των προσφύγων και του μεγάλου μεταναστευτικού ρεύματος προς Κεντρoευρώπη μέσω Ελλάδας, η Αθήνα αισθάνθηκε - ή, πάντως, οι "εταίροι" της θεωρούν ότι αισθάνθηκε... - ότι έχει πλέον στην διάθεσή της νέες ευχέρειες χειρισμών. Ήδη , ακούσαμε τον σώφρονα Γιάννη Μουζάλα να διακηρύσσει, όλως αναρμοδίως!, ότι μέσω του προσφυγικού "του" αποκτούμε δημοσιονομικά περιθώρια...
Προσθέστε τώρα, τις τοποθετήσεις των δικών μας τραπεζιτών, που δείχνουν αντίθετοι με την λογική πλειστηριασμών των ενυπόθηκων δανείων (ή και της απειλής πλειστηριασμών). Πρώτη πήρε την σχετική πρωτοβουλία η Λούκα Κατσέλη. Ακολούθησε ο Μιχάλης Σάλλας, ο οποίος και σε προηγούμενες φάσεις είχε τοποθετηθεί με επιχειρήματα όχι τόσο κοινωνικά, αλλά και λειτουργικά: οι τράπεζες μόνον κόστος και πίεση θα υποστούν από ένα φόρτωμα εκπλειστηριασμένων ακινήτων. Άσε που μια πρόσθετη κατάρρευση των αξιών των ακινήτων θα "κοκκινίσει" ακόμη περισσότερο την όποια εγγυητική βάση των ενυπόθηκων χαρτοφυλακίων τους...
Όλοι αυτοί οι παράγοντες λειτούργησαν μαζί. Έτσι κάπως βρεθήκαμε με νέα, συνειδητή καθυστέρηση στις διαπραγματεύσεις. Και με την πονηρία να κατατίθεται μεν οσονούπω στην Βουλή νομοθετική ρύθμιση για τις αρχές της ανακεφαλαιοποίησης, αλλά οι "επιμέρους διαρρυθμίσεις" να μένουν ως φαίνεται για υπουργικές αποφάσεις. Όπως άλλωστε και οι τελικές διευθετήσεις των "κόκκινων δανείων".
Νέο σύνδρομο αυτοπαγίδευσης, μας μυρίζει εδώ. Και τούτο εδώ - ακόμη πιο επικίνδυνο - ο Ευρωπαϊκός Τύπος ήδη ξεκίνησε να δίνει προειδοποιήσεις προς την Αθήνα, να μην το πολυπαίζει το παιχνίδι της παρέλκυσης.
Δημοσιεύτηκε στην Ναυτεμπορική στις 29/10/2015
